Beoordeling voorstellen gratis en goedkoop OV

Transcriptie

1 In opdracht van: Provincie Noord Brabant Beoordeling voorstellen gratis en goedkoop OV inno-v is een adviesbureau voor mobiliteit, bereikbaarheid en openbaar vervoer. Strategie, innovatie, business, marktwerking en organisatie zijn onze specialiteit. Onze adviseurs en projectmanagers koppelen visie aan deskundigheid en praktijkervaring. Met een multidisciplinaire aanpak en een scherp oog voor inhoud én proces. Gericht op het succes van de opdrachtgever. Ons motto is: denken, doen en laten. Voor meer informatie: of

2 20 juli 2007 L.R. Lutje Schipholt - J.O. Pruis - D.M. van de Velde inno-v beoordeling voorstellen gratis en goedkoop OV (v1.3).doc inno-v is een adviesbureau voor mobiliteit, bereikbaarheid en openbaar vervoer. Strategie, innovatie, business, marktwerking en organisatie zijn onze specialiteit. Onze adviseurs en projectmanagers koppelen visie aan deskundigheid en praktijkervaring. Met een multidisciplinaire aanpak en een scherp oog voor inhoud én proces. Gericht op het succes van de opdrachtgever. Ons motto is: denken, doen en laten. Voor meer informatie: mail@inno-v.nl of

3 Inhoud 1 Vraagstelling Beoordelingskader Drie types pilots Mikken op duurzame klantenbinding? Beoordeling pilots Tilburg Oosterhout Oss s Hertogenbosch Regio Bergen op Zoom en Roosendaal Etten Leur GGA-Regio Breda, Oosterhout, Geertruidenberg, Drimmelen en Moerdijk Waalwijk en Heusden GGA-Regio NO Brabant / s Hertogenbosch Regio Uden Veghel St.Oedenrode Son en Breugel Eindhoven Advies Pilot vast laag tarief Pilot gratis voor doelgroepen Pilot gratis voor iedereen Aanvullende eisen pilots Tabel beoordeling aspecten

4 1 Vraagstelling In opdracht van Provinciale Staten hebben GS een aantal voorstellen uitgewerkt voor het uitvoeren van een aantal pilots met gratis en goedkoper openbaar vervoer in Noord Brabant. GS achten de medewerking van de betrokken gemeenten van belang voor een succesvol verloop van de pilots. PS willen met de pilots nagaan wat de effecten zijn van een lagere prijs of nultarief in het openbaar vervoer op: Terugdringen van de congestie Toename van het ov-gebruik De leefbaarheid (met name de maatschappelijke participatie van groepen in de samenleving) Het milieu GS hebben eind maart aan de gemeenten een brief gestuurd waarin het kader voor het uitvoeren van de pilots wordt geschetst. Het gaat daarbij om: 1. Een pilot met gratis ov voor kinderen tot 12 jaar en 65- plussers in Breda, Tilburg of s Hertogenbosch. 2. Een pilot met een vast laag tarief van 0,50 op een aantal streekvervoercorridors 3. Een pilot met gratis ov in Breda, Tilburg, s Hertogenbosch en de corridors Uden-Veghel-Sint Oedenrode - s Hertogenbosch, Waalwijk - s Hertogenbosch en Waalwijk Tilburg. 4 GS hebben de gemeenten uitgenodigd hun belangstelling voor deelname aan een of meer pilots kenbaar te maken en aan te geven welke ondersteuning de gemeente kan bieden. De reactie van de gemeenten is inmiddels binnen. Aan Didier van de Velde van inno-v is gevraagd als onafhankelijke deskundige een inschatting te maken over de verwachte bijdrage van de mogelijke pilots aan de doelstellingen en zo te komen tot een advies over de uit te voeren pilots. In dit rapport geven wij onze bevindingen weer. In volgend hoofdstuk schetsen we eerst het beoordelingskader en een algemene beoordeling per categorie pilot. In het daarop volgend hoofstuk geven we per ingediende pilot kort onze beoordeling. In het laatste hoofdstuk geven we de resultaten van onze beoordeling weer in een samenvattende tabel.

5 2 Beoordelingskader Het beoordelingskader wordt gevormd door de verwachte bijdrage aan de doelstellingen. In eerste instantie geven wij een algemene beoordeling van de pilots. Verderop zoomen wij in op een beoordeling van de pilots op volgende aspecten: 1. de bereikbaarheid van stedelijke gebieden 2. terugdringen van de congestie 3. toename van het gebruik van het ov 4. leefbaarheid / maatschappelijke participatie 5. milieu 6. tevredenheid reiziger 7. kosteneffectiviteit van het ov 8. economisch ruimtelijke ontwikkelingen zoals het effect op winkelbestedingen 2.1 Drie types pilots Geheel gratis ov Gratis openbaar vervoer in stedelijk gebied zal leiden tot een forse toename van het aantal reizigers. De groei is afhankelijk van de kwaliteit van het openbaar vervoer en de concurrentiepositie ten opzichte van de auto. Tarief is voor keuzereizigers nooit de enige aanleiding om de overstap te maken. Er dient een behoorlijk concurrerend openbaar vervoer te zijn wil een automobilist de overstap duurzaam maken. Bij de pilot met gratis openbaar vervoer tussen de Duin- en Bollenstreek en Den Haag in 2004 trad op deze lijnen een groei op van 227%. Van de extra reizigers reisde 40% vroeger met de auto 1. Van de nieuwe reizigers bij deze pilot had 60% het motief woon-werkverkeer, 15% scholier en 25% sociaal recreatief. Het aandeel van het sociaal recreatieve deel was ten opzichte van de situatie voor het gratis zijn gestegen van 10% naar 25%. Het effect op het sociaal recreatieve vervoer is procentueel gezien het grootst. In deze pilot was sprake van langere afstanden (10 km en meer) waardoor de concurrentie met de fiets beperkt was. 1 Bron: Monitoring gratis OV, tweeede effectmeting, Traffic test, april

6 Ook bij de proef in Tilburg met gratis ov voor 55-plussers gaf 40% van de nieuwe reizigers aan anders met de auto te zijn gegaan 2. Opvallend omdat het hier een andere doelgroep betrof met kortere reisafstanden. In Tilburg was met 57% verreweg het belangrijkste reismotief winkelen, werk had met 7% slechts een gering aandeel, alle andere motieven waren ook van sociaal recreatieve aard. Dit hangt uiteraard voor een belangrijk deel samen met de doelgroep (55-plus). Het aantal verplaatsingen per bus voor 55-plussers is in Tilburg met ongeveer 290% gestegen 3. Doordat in de spitsuren een deel van de reizigers al vrij vervoer heeft (SOV-kaart) en een deel van de werkenden het abonnement van hun werkgever vergoed krijgen zal de stijging bij gratis ov voor iedereen minder dan % zijn. Wij schatten in dat er geen toename is van SOV-kaartgebruikers (schatting aandeel 20%) en niet bij 10% van de overige reizigers die prijsongevoelig is (jaarkaarthouders, combikaarten met NS, abonnement vergoed door werkgever). groeibijgratis vervoer aandeel groei groei totaal werk,scholieren,socrecreatief 70% 300% 210% aandeelstudenten en prijsongevoeligen 30% 0% 0% FIGUUR 1 GESCHATTE GROEI (DAGBASIS, WERKDAGEN) Zeker bij slecht weer zal sprake zijn van een duidelijk groter aanbod. Doordat de toename ook zal plaatsvinden in de spitsuren moet rekening worden gehouden met een hogere inzet en vollere bussen. Er van uitgaande dat de capaciteit in de spitsuren redelijk benut is zal er duidelijk meer aanbod moeten worden ingekocht. Enerzijds heeft dit een positief effect hebben: de bus moet vaker rijden waardoor de wachttijd korter zal worden. Anderzijds moet ermee rekening worden gehouden dat het comfort hieronder zal leiden waardoor vooral keuzereizigers zullen worden afgeschrikt. Bij de pilot met gratis openbaar vervoer van de Duin- en Bollenstreek naar Den Haag was een te volle bus voor 2% van de reizigers reden om af te haken. De kosten van gratis openbaar vervoer in de stad zullen, door de verwachte noodzakelijke extra inzet, hoog zijn. Naast de extra exploitatiekosten zijn ook de huidige opbrengsten als kosten aan 2 Bron: Onderzoek gratis ov voor 55-plussers, XTNT, mei tot eind oktober 250% toename, daarna nog ongeveer 15% toename over deze 250%=287,5% 6

7 het project toe te rekenen. Gratis aanbieden van het vervoer zal niet bijdragen aan een verhoging van de kosteneffectiviteit van het ov. Op gebied van milieu kunnen lokaal negatieve effecten ontstaan door een forse toename in aantal bussen. Dit speelt vooral op corridors waar veel bussen rijden, zoals de invalsroutes naar het station. Wij vinden dat in de huidige pilotvoorstellen het capaciteitsprobleem onderbelicht is. De kosten zullen daarmee ook duidelijk hoger uitvallen omdat ook in de spits extra capaciteit geboden moet worden. Een kosteneffectievere oplossing om extra reizigers te trekken is een laag tarief te vragen, maar klanten wel aan zich te binden (zie par ). Alle opbrengsten van bestaande klanten zullen bij gratis aanbod immers direct wegvallen en alleen de nieuwe klanten dragen bij aan de effectiviteit van de maatregelen. Gratis openbaar vervoer kan, mits voldoende capaciteit wordt geboden, bijdragen aan een betere bereikbaarheid en minder milieubelasting. Circa 60% van de nieuwe reizigers zal echter van de fiets afkomstig zijn of vroeger geen verplaatsing gemaakt hebben. Het effect van gratis openbaar vervoer op de keuze van een vestigingsplaats wordt door ons nihil ingeschat. Mobiliteit en bereikbaarheid is slechts een van de factoren die de vestigingsplaats van een bedrijf bepalen en het is voorlopig ook een pilot voor een beperkte tijd. Het gratis zijn van het OV zal daarmee geen rol spelen bij de keuze van een vestigingsplaats. Eerder zal een goed OV-aanbod daartoe bijdragen. Gratis OV kan wel leiden tot een toename van het aantal bezoekers aan winkelcentra, zeker in combinatie met een restrictief parkeerbeleid. Dit is bijvoorbeeld ook gebleken bij de gratis OV pilot Rijn-Bollenstreek, waarbij mensen in Den Haag gingen winkelen in plaats van Leiden Vast laag tarief ( 0,50) Ervaringen met vaste lage tarieven zijn er vooral in de vorm van dalkaartjes in middelgrote steden die buiten de spits geldig zijn. De ervaringen in Zoetermeer, Gouda en Leiden met euroretourtjes lieten een groei zien van het vervoer van 10-20%. Bij een tarief van 0,50 op een streeklijn is de prijsdaling echter nog beduidend hoger en benadert het nultarief, zeker voor incidentele gebruikers. Naast het tarief speelt voor automobilisten echter vooral de relatieve kwaliteit van het openbaar vervoer ten opzichte van de alternatieven (fiets en auto) een belangrijke rol bij de keuze voor auto of openbaar vervoer. Het effect op de vervoeromvang zal naar verwachting liggen tussen de 20 en 30% toename in gebruik. Wij schatten de groei dan ook hoger in dan u op basis van de tarieftool Hypercube heeft gedaan (groei van 11% tot 16%). Wij schatten, 7

8 net als u, in dat de stijging in de daluren groter zal zijn dan in de spitsuren Gratis onder de 12 jaar en voor 65+ Kinderen onder de 12 jaar reizen veelal niet zelfstandig met de bus. Qua mogelijke effecten valt voor deze doelgroep hooguit een, naar onze inschatting beperkt, effect op maatschappelijke participatie te verwachten. Zo kan de pilot van belang zijn voor basisscholen die een uitstapje willen organiseren. Positie kan zijn dat kinderen op jonge leeftijd al kennis maken met het ov en hun ouders meeslepen. Naar onze mening zal gratis ov voor kinderen onder de 12 echter weinig toevoegen aan de resultaten die al uit Tilburg bekend zijn. In Tilburg mogen kinderen immers gratis mee bij gebruik van het TOP-kaartje. Gratis ov voor 65-plussers zal in lijn zijn met de ervaringen die zijn opgedaan bij de proef met gratis ov voor 55-plussers in Tilburg. Het zou er hier dan vooral om moeten gaan om proefondervindelijk vast te stellen of het succes van de proef in Tilburg in andere steden ook kan worden bereikt. 2.2 Mikken op duurzame klantenbinding? Met de opzet van de experimenten voor een vast laag tarief en gratis voor de doelgroep 12- en 65+ richt de provincie zich vooral op gratis of goedkoper vervoer voor de incidentele reiziger. De pilot voor geheel gratis ov richt zich ook op de frequente, dagelijkse reiziger. Voor de lange termijn is het binden van klanten voor langere tijd essentieel: naast een goede basiskwaliteit van het vervoer kan prijs hierin een rol spelen. Een overweging is om zich, naast een experiment met een vast laag tarief per reis, te richten op het binden van klanten door middel van voordelige jaarabonnementen. In België en Duitsland is dit erg succesvol. De strategie is er op gericht klanten die veel reizen aan te zich te binden: klanten die een jaarabonnement hebben gebruiken deze veel en zien dit vaak als vervanging van een (tweede) auto.. In Belgie kunnen scholieren in geheel Vlaanderen voor slechts 23,-- per maand met bus, tram en metro. De stad Freiburg (D) kent al meer dan 20 jaar een voordelige jaarkaart die nadrukkelijk als Umweltabonnement wordt gepromoot. Verkehrsverbund Rhein Ruhr (VRR) kent een Schokoticket, een voordelige kaart voor scholieren (kosten 24 per maand, als er recht is op leerlingenvervoer 9,50)) waarmee scholieren in het gehele gebied, nog groter dan Brabant met trein, bus, tram en metro reizen kunnen. Een kaart gericht op senioren boven de 60 is het Bärenticket ( 49,90 per maand, incl. 1 e klas trein). Doel 8

9 van de kaarten in het VRR is overigens niet primair het aantrekken van meer reizigers, maar het verhogen van de opbrengsten door aantrekkelijke aanbiedingen, gericht op de klant. Ook bijvoorbeeld het Verkehrsverbund Rhein Neckar (VRN- Mannheim, Heidelberg-Ludwigshafen) kent goedkope jaarkaarten: een job-ticket kost bijvoorbeeld slechts 26,50 per maand. s Avonds en in het weekeind kunnen bovendien 4 anderen gratis meereizen. Het is daarmee een echte vervanging van een (tweede) auto. Dit leidt dat tot een hoog bezit en gebruik van ovjaarkaarten: 80% van alle reizen per openbaar vervoer worden met een jaarkaart afgelegd. Bij een hoog autobezit van meer dan 520 auto s per 1000 inwoners, heeft meer dan 1 op de 5 huishoudens een ov-jaarkaart. Als het er om gaat ervaring op te doen met tariefexperimenten denken wij dat een experiment met een voordelige jaarkaart die klanten vrijheid geeft, maar tegelijkertijd ook bindt een goede propositie biedt. Zo kan een experiment worden gedaan met een vast laag abonnementstarief voor scholieren, werkenden en 60/65- plussers. Bedacht moet wel worden dat tarief slechts een van de aspecten is waarop klanten kiezen: een goed vervoeraanbod vormt daarvoor de basis. 9

10 3 Beoordeling pilots In dit hoofdstuk beoordelen we de pilots op een aantal aspecten. We schetsen eerst het beoordelingskader en een algemene beoordeling per categorie pilot. Daarna geven we per ingediende pilot kort onze beoordeling. In volgend hoofdstuk geven we de resultaten van onze beoordeling weer in een samenvattende tabel. 3.1 Tilburg Voorstel De gemeente Tilburg wil graag in aanmerking komen voor een pilot met geheel gratis ov en voor de pilot met gratis ov voor doelgroepen. Deze laatste pilot komt neer op een gewijzigde voortzetting van de huidige pilot met gratis ov voor 55- plussers, uitgebreid met kinderen onder de 12. De gemeente ziet alleen een rol voor zichzelf in medewerking aan de communicatie rondom het project. De overige kosten zullen door de provincie moeten worden gedragen. De gemeente vindt dat de pilots zonder aanvullende maatregelen zijn uit te voeren en verwijst daarbij naar de ervaringen bij het carnaval Beoordeling Als het er om gaat de effecten van gratis vervoer te meten is een gewijzigde voortzetting van de proef geen goede keuze. Deze pilot zal weinig nieuwe informatie aan de bestaande evaluaties toevoegen. Het aanbieden van gratis ov lijnen aan kinderen onder de 12 jaar zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van ritten op jaarbasis, ofwel zo n 90 per dag. Het aantal reizigers in de doelgroep 55+ maar jonger dan 65 zal afnemen. Daarmee zal dit voorstel niet scoren op klantentevredenheid. Bij een pilot met geheel gratis openbaar vervoer zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei met 114%, ofwel zo n 3,6 mln op jaarbasis. De groei in de spits wordt geschat op 75%. Uitgaande van enige restcapaciteit op sommige ritten in de spits zal de capaciteit in de spits met circa 50% moeten toenemen. Fluctuaties in gebruik zullen in versterkte mate optreden door fietsers die bij slecht weer massaal met de bus zullen gaan. Dit kan de klantentevredenheid negatief beïnvloeden. Op het gebied van het milieu kunnen lokaal negatieve effecten ontstaan door een forse toename in aantal bussen. Dit speelt vooral op corridors waar veel bussen rijden, zoals de invalsroutes naar het station. Uitgaande van 30% 10

11 keuzereizigers onder de nieuwe ov-gebruikers zal de verwachte besparing aan autoritten op jaarbasis circa 1,1 mln. bedragen, ofwel ongeveer 3500 per dag. Hiertegenover staan extra busbewegingen die nodig zijn voor het bieden van extra vervoercapaciteit. Daarmee scoort dit voorstel hoog in de bijdrage aan bereikbaarheid en vermindering van milieubelasting. De medewerking van de gemeente aan een pilot met geheel gratis OV vinden wij wat mager: hier zou nadrukkelijk een rol bewaken van de kwaliteit (doorstroming) en monitoring passen. 11

12 3.2 Oosterhout Voorstel De gemeente Oosterhout heeft voorgesteld een tweetal nieuwe buurtbuslijnen te introduceren. Deze moeten een aantal wijken ontsluiten die nu op grotere loopafstand van een openbaar vervoerhalte liggen. Tegelijkertijd stelt men voor deze nieuwe buurtbuslijnen gratis aan te bieden Beoordeling De kwaliteit en capaciteit van deze buurtbussen zullen niet zodanig zijn dat keuzereizigers verleid kunnen worden. Het zal hierbij vooral gaan om verbeteren van de maatschappelijke participatie. Deze lijnen moeten nog van start gaan. Het is nog onzeker hoe het vervoer zich zal gaan ontwikkelen. De ervaring leert echter dat dit type ontsluitende lijnen als buurtbus vooral een sociale functie hebben en relatief weinig reizigers trekken. Het voorstel heeft naar onze mening te weinig volume om als pilot interessant te kunnen zijn. Bij realisatie van deze lijnen is het zinvol aan te sluiten bij het vaste lage tarief dat voor een aantal streeklijnen in de CGA-regio is voorgesteld. Deze conclusies zijn generiek en gelden ook voor vergelijkbare pilotvoorstellen in de rest van de provincie. 12

13 3.3 Oss Voorstel De gemeente Oss stelt voor een proef te doen met gratis openbaar vervoer voor doelgroepen op de stadsdienst en verwacht daarmee in deze doelgroepen 50% extra vervoer te genereren en daardoor 500 extra reizigers per week te trekken Beoordeling Het aanbieden van gratis vervoer op deze lijnen zal, uitgaande van telgegevens van Arriva en de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van reizigers per jaar. Gezien de geringe omvang van het vervoervolume zal deze pilot niet serieus een bijdrage kunnen leveren aan terugdringen van congestie en verbeteren van de luchtkwaliteit. Door het geringe extra vervoervolume zal ook de verbetering van leefbaarheid en maatschappelijke participatie beperkt zijn en lastig of niet meetbaar. Naar onze mening heeft deze pilot onvoldoende voordelen om positief beoordeeld te kunnen worden. Dit geldt overigens ook voor vergelijkbare pilots in de rest van de provincie. 13

14 3.4 s Hertogenbosch Voorstel De gemeente s Hertogenbosch stelt een pilot met geheel gratis ov voor waarbij men vooral mikt op bereikbaarheid en milieu in aansluiting op al lang gevoerd beleid. Men stelt dat de extra vervoervraag niet mag leiden tot een lagere uitvoeringskwaliteit. De gemeente is bereid bij te dragen aan uitvoering, monitoring, effectmeting en communicatie. De gemeente biedt aan autotellingen te doen via het netwerk van telpunten en een gemeenschappelijk communicatietraject op te zetten. De gemeente stelt voor de pendelbussen van en naar de P+R terreinen gratis te maken, gelet op de duidelijkheid, echter met handhaving van een vast laag tarief van 2,00 voor de parkeervoorziening Beoordeling Gratis openbaar vervoer op de gehele stadsdienst zal naar onze overtuiging een forse uitbreiding van de capaciteit in de spitsuren noodzakelijk maken. De kwaliteit van de stadsdienst achten wij voldoende om op relaties naar de binnenstad en het station te kunnen concurreren met de auto. Fluctuaties in gebruik zullen in versterkte mate optreden door fietsers die bij slecht weer massaal met de bus zullen gaan. Op gebied van milieu kunnen lokaal negatieve effecten ontstaan door een forse toename in aantal bussen. Dit speelt vooral op corridors waar veel bussen rijden, zoals de invalsroutes naar het station. Het aanbieden van gratis ov in s Hertogenbosch zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van circa 118 % ofwel ruim 3,5 mln. reizigers per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa 1 mln. autoritten bespaard, ofwel zo n 3450 per dag. Uitgaande van enige restcapaciteit op sommige ritten in de spits zal de capaciteit in de spits met circa 50% moeten toenemen. Hiertegenover staan extra busbewegingen die nodig zijn voor het bieden van extra vervoercapaciteit. Een pilot met gratis OV in s Hertogenbosch past binnen de doelstellingen die de provincie zich heeft gesteld. Omdat er reeds sprake is van betaald parkeren in het centrum zijn de voordelen van gratis openbaar vervoer groter dan in steden waar dit (nog) niet (in deze mate) het geval is. Het is, zoals de gemeente voorstelt, verstandig gebruik van de Transferia niet gratis te maken, gebruik van de pendelbussen echter wel. De bijdrage van de gemeente schatten wij positief in. 14

15 De werkzaamheden aan de A2 kunnen interfereren met een mogelijke pilot in dit gebied. We verwachten echter dat de effecten minimaal zullen zijn. 15

16 3.5 Regio Bergen op Zoom en Roosendaal voorstel Het voorstel is om op een aantal streeklijnen en het stadsvervoer in Roosendaal en Bergen op Zoom een vast laag tarief van 0,50 in te voeren. De gemeente Bergen op Zoom wil meewerken aan communicatie, monitoring en ambtelijke inzet ten behoeve van een klankbord leveren. Men stelt voor de pilot uit te breiden met de stadsdienst Roosendaal. In die stad bestaat al een goedkoop winkelkaartje op koopavond, zaterdag en zondag. De middelen die Roosendaal nu gebruikt voor het winkelkaartje zouden gebruikt kunnen worden voor communicatie en monitoring van de pilot. Verder stelt men voor lijn 111 naar Oud Gastel en lijn 312 St.Willebrord Roosendaal bij de proef te betrekken Beoordeling Dit voorstel is een mix van stads- en streekvervoer. Het voorstel sluit naar onze mening vooral aan bij de doelstellingen ten aanzien van toename van het gebruik van het ov en maatschappelijke participatie. De concurrentiepositie van het busvervoer is hier niet sterk genoeg om te concurreren met de auto. Uitgaande van de groeiprognose met Hypercube 4 gaat het om een groei met circa 12%, ofwel per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa autoritten bespaard. Gezien de beperkte omvang van het vervoer verwachten wij geen grote bijdrage aan terugdringen van de congestie en het milieu. Met name het sociaal recreatief vervoer, waaronder winkelen, zal toenemen. 4 Gratis ov, beoordeling pilots, provincie Noord Brabant, 27 juni

17 3.6 Etten Leur Voorstel De pilot richt zich op verlagen van het tarief voor de wijkbus. Het vervoervolume van de wijkbus is laag (900 reizigers per week). Een verlaging van het tarief zal wel extra reizigers kunnen trekken Beoordeling Deze pilot richt zich vooral op vergroten van de maatschappelijke participatie. Gezien het lage vervoervolume zullen de effecten van een pilot naar verwachting moeilijk meetbaar zijn. Wij denken dan ook dat deze pilot onvoldoende volume heeft om te kunnen slagen. Een frequentieverhoging in combinatie met een goede marketing zal in dit geval effectiever zijn dan toepassing van een vaste lage prijs. 17

18 3.7 GGA-Regio Breda, Oosterhout, Geertruidenberg, Drimmelen en Moerdijk voorstel Deze pilot richt zich op een aantal streeklijnen (10, 117 t/m 120, 122,123,124, 126 en 127) tegen een vast laag tarief van 0,50. De buslijnen zijn veelal echte streekbuslijnen waarvan de frequentie en gemiddelde reissnelheid niet zeer hoog is. De pilot is door de betrokken gemeenten gedetailleerd uitgewerkt waarbij er ook aandacht is om knelpunten weg te werken. Tussen Oosterhout en Breda is de doorstromingskwaliteit goed door busbanen en hebben de buslijnen een iets betere concurrentiepositie ten opzichte van de auto Beoordeling De gemeenten zetten in op een goede doorstroming met kleinere en grotere maatregelen en op het toegankelijk maken van haltes. Het aanbieden van een vast laag tarief op deze lijnen zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van circa 11% ofwel per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa autoritten bespaard. De karakteristieken van de streeklijnen zijn naar onze mening niet zodanig dat veel keuzereizigers in de spitsuren verleid kunnen worden de auto voor de bus te verruilen. Voor Oosterhout Breda geldt dat de pilot een aanzet vormt naar de introductie van HOV, maar wellicht nog iets te vroeg komt omdat hieraan in 2008 nog gewerkt wordt. 18

19 3.8 Waalwijk en Heusden Voorstel Deze beide gemeenten stellen voor een proef te doen met een vast laag tarief van 0,50 op de buslijnen 135, 136 en 137 tussen Waalwijk en s Hertogenbosch, vooral gericht op bereikbaarheid en milieu. De gemeente Waalwijk biedt ondersteuning in communicatieve zin en biedt aan een bedrag van te besteden aan verkeerstechnische voorzieningen ter ondersteuning van de proef. Er worden ook verbeteringen van fietsparkeren bij haltes en P&R voorgesteld. De provincie heeft zelf overigens aangegeven ook Waalwijk Tilburg in de proef te betrekken. De gemeente Heusden biedt aan verkeerstellingen en een enquêteonderzoek uit te voeren Beoordeling Het gaat hierbij om een lijnenbundel met relatief grote verplaatsingsafstanden. De concurrentie zal daardoor vooral met de auto zijn en minder met de fiets. De corridor Waalwijk Tilburg kent geen verstoringen door werkzaamheden. Dit geldt wel voor de corridor Waalwijk s Hertogenbosch. Waalwijk is een van de grotere kernen zonder treinaansluiting. In Kaatsheuvel ligt bovendien de Efteling als belangrijke toeristische attractie. Deze pilot biedt naar onze mening goede kansen voor een reductie van het aantal autokilometers. Daarbij kan ook bij verlenging richting s-hertogenbosch een link gelegd worden met de werkzaamheden aan de A2 waarbij er op gemikt kan worden aansluitend op de treinen in de richting Utrecht/Amsterdam een alternatief voor de auto te bieden over langere afstanden. Dit is zowel voor het woon-werkverkeer als ook voor het sociaal recreatieve verkeer naar de Efteling (en Land van Ooit) interessant. Wij denken dat de keuze beperkt kan blijven tot de corridor Waalwijk Tilburg. Eventueel kan ook de corridor Waalwijk- s-hertogenbosch toegevoegd worden. Gezien de afstanden denken wij overigens dat ook een experiment met een tarief van 1,-- voldoende aantrekkelijk zou zijn. Het aanbieden van een vast laag tarief op deze lijnen zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van circa 15-16% ofwel in totaal reizigers (corridor Waalwijk-Tilburg en Waalwijk- s Hertogenbosch ) per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa autoritten van circa 15 km. bespaard, ofwel circa 275 per dag. Een reductie van de congestie is door de voorstellen niet te verwachten. 19

20 3.9 GGA-Regio NO Brabant / s Hertogenbosch Voorstel Deze regio stelt een proef met een vast laag tarief van 0,50 voor op de corridors Uden s Hertogenbosch en Sint Oedenrode - s Hertogenbosch. De regio bepleit verder de uitwerking van een aantal infrastructuurprojecten die in een projectenboek zijn uitgewerkt, maar tot op heden niet door de provincie zijn opgepakt. Liever zou men het geld voor de pilot besteden aan verbetering van de doorstroming. Men wil vooral aandacht voor het vervoer in de spitsperioden en richt zich daarmee op bereikbaarheid en milieu Beoordeling Het gaat hierbij om een lijnenbundel met relatief grote verplaatsingsafstanden. De concurrentie zal daardoor vooral met de auto zijn en minder met de fiets. Naar onze mening is een pilot echter pas zinvol nadat de infrastructurele verbeteringen rondom de A2 zijn uitgevoerd. De slagingskansen zijn naar onze mening geringer doordat de concurrentiepositie ten opzichte van de auto laag is. Het aanbieden van een vast laag tarief op deze lijnen zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van circa 14% ofwel per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa autoritten bespaard, ofwel zo n 150 per dag. Deze pilot draagt naar onze mening onvoldoende bij aan de geformuleerde doelstellingen. 20

21 3.10 Regio Uden Veghel St.Oedenrode Son en Breugel Eindhoven Voorstel Het SRE stelt een pilot voor met een vast laag tarief van 0,50 op de corridor Uden Veghel St.Oedenrode Son en Breugel Eindhoven. De pilot kan 14 maanden duren Beoordeling Het gaat, naar zeggen van SRE, om een van de belangrijkste woonwerk corridors van en naar Eindhoven. Het project wordt naar onze mening te geïsoleerd beschouwd: waarschijnlijk is een overstap voor veel reizigers nog noodzakelijk. Een overstap is bij een vast laag tarief echter niet geregeld. Bovendien interfereert een pilot met de werkzaamheden i.h.k.v. de A2. Logischer is een gratis OV pilot voor Rijkswaterstaat uit te voeren i.h.k.v. de werkzaamheden aan de A2. Het aanbieden van een vast laag tarief op deze lijnen zal, uitgaande van de groeiprognose met Hypercube leiden tot een groei in gebruik van circa 13% ofwel per jaar. Bij een aandeel keuzereizigers van 30% worden op jaarbasis circa autoritten bespaard, ofwel zo n 125 per dag. Een pilot met een vast laag tarief sluit ons inziens onz inziens niet goed aan op de beoogde doelgroep: woon-werk verkeer. Het is wenselijk aan de hand van het lopende postcode-onderzoek te onderzoeken op welke relaties verbeteringen in de verbindingen wenselijk zijn. Tegelijkertijd met het doorvoeren van de verbeteringen zal een pilot met een aantrekkelijke maandkaart extra reizigers opleveren. 21

22 4 Advies 4.1 Pilot vast laag tarief Een pilot met een vast laag tarief zal volgens onze verwachting niet sterk bijdragen aan bereikbaarheidsdoelstellingen. Wij adviseren u te kiezen voor een pilot in de CGA-Regio Breda Oosterhout- Drimmelen. Het is een divers en enigszins afgebakend gebied waarbij de gemeenten een goed uitgewerkt voorstel hebben neergelegd waardoor de pilot goed is uit te voeren. Een goede tweede is de regio West waarbij het accent ligt op stadsvervoer. Wij adviseren u de pilot uit te breiden met goedkope jaarabonnementen. Een pilot met alleen ontsluitende lijnen zoals als een buurtbus die vooral een sociale functie hebben en relatief weinig reizigers trekken zal weinig effect sorteren. Naar onze mening bieden ze te weinig volume om als pilot interessant te kunnen zijn. Bij realisatie van deze lijnen is het zinvol aan te sluiten bij het vaste lage tarief dat voor een aantal streeklijnen is voorgesteld. 4.2 Pilot gratis voor doelgroepen Wij adviseren u te kiezen voor voortzetting van de huidige pilot in Tilburg. Verhoging van de leeftijdsgrens van 55 naar 65 jaar lijkt ons in Tilburg ongewenst gezien de negatieve publiciteit die dit zal genereren. Het gaat hier ook om het gratis maken van OV voor kinderen jonger dan 12 jaar. Een belangrijk te monitoren aspect hierbij is de invloed op de sociale veiligheid. Voorzetting van de huidige pilot onder de huidige voorwaarden biedt als groot voordeel dat de effecten over een langere periode kunnen worden gemeten en zo een beter beeld ontstaat van de langere termijn effecten. 4.3 Pilot gratis voor iedereen Voor een pilot met gratis ov voor iedereen adviseren wij u te kiezen voor een pilot in s Hertogenbosch. Zowel de gemeenten Tilburg als s Hertogenbosch hebben overigens een goed uitgewerkt voorstel. In Tilburg is een deel van de groei al bereikt is door de proef met gratis vervoer voor 55-plussers. Voordeel van s Hertogenbosch is dat de pilot samenvalt met verbouwing van de A2 die vooral voor langere verplaatsingen (naar Utrecht / Amsterdam en Eindhoven voor automobilisten vertraging zal betekenen. Gratis vervoer van en naar het station 22

23 kan bijdragen aan versterking van ketenmobiliteit met de trein. Het advies is tevens om de monitoring af te stemmen met Rijkswaterstaat die ook de effecten van de werkzaamheden aan de A2 onderzoekt. 4.4 Aanvullende eisen pilots Gratis en goedkoper OV faseren Het aanbieden van gratis ov is een politieke keuze waarbij de achterliggende doelen naar onze mening bepalend moeten zijn voor de keuze. Het is aan te raden invoering van gratis OV te faseren: eerst verder experimenteren met daluren en specifieke doelgroepen en pas daarna een pilot met gratis OV gedurende de gehele dag in een bepaald gebied. Ook vanuit de huidige, onrustige situatie met stakingen en de broze relatie tussen provincie en de concessiehouders is het verstandig niet te hard van stapel te lopen. De noodzakelijke extra inzet en onderhandelingen over compensatie vergen een stabiele situatie en ook redelijke termijnen voor invoering. De vervoerders zijn op verschillende punten echter nog steeds bezig met de implementatie van de verkregen concessies. Als richtlijnen voor de implementatietermijn is het verstandig 9 maanden te hanteren als norm voor nieuwe bussen. Voor kleine wijzigingen (<30 extra bussen) geldt een minimale implementatietermijn van 6 maanden Gratis OV is niet kosteneffectief Een pilot met geheel gratis ov is niet erg kosteneffectief. Het vervoer voor een grote groep bestaande reizigers wordt gratis, maar levert niets op. De verwachte groei aan reizigers is in de spits enorm (73-84%) en moet leiden tot een sterk verhoogde vervoercapaciteit. De pilot draagt daarmee wel bij aan een verbeterde bereikbaarheid en mogelijk ook tot een beter milieu. In een experimentfase is gratis OV zinvol om te bezien wat met een nultarief kan worden bereikt: dat is ook het doel van de pilots. Het is echter de vraag wat de volgende stap is: blijft het gratis?, wordt het op andere plaatsen gratis? Is het houdbaar op lange termijn en op een grotere schaal?, wat als het niet meer gratis is? Pilot goedkoper OV richten op goedkope jaarabonnementen 23 Er zou tenminste een pilot met goedkoper OV moeten zijn die zich richt op het aanbieden van goedkope jaar- en/of maandabonnementen. Een dergelijke pilot richt zich beter dan een

24 vast laag tarief op een duurzame relatie met reizigers. Het lijkt daarmee een kosteneffectievere methode is om de met de pilot beoogde doelstellingen te bereiken. 24

25 4.5 Tabel beoordeling aspecten