Empirisch onderbouwde modules in de Vlaamse pleegzorg Verdieping

Transcriptie

1 Empirisch onderbouwde modules in de Vlaamse pleegzorg Verdieping Symposium pleegzorg Dr. Frank Van Holen

2 Inhoud Achtergrond PVO Ontwikkeling PVO PVO-SIM: Sociaal Interactioneel Model PVO-GV: Geweldloos Verzet

3 Achtergrond PVO Reguliere ouders: Kindgedrag lokt opvoedgedrag uit Probleemgedrag meer negatieve controle (Stoolmiller, 2001) Opvoedgedrag beïnvloedt kindgedrag Onaangepast straffen, woede-uitbarstingen, negeren meer probleemgedrag (Patterson et al., 1989) Pos. Betrokkenheid, consequent leiding geven, toezicht houden, pos. bekrachtigen, minder probleemgedrag (Sanders et al., 2000) Groepsopvoeders: gelijkaardig patroon (Harder et al., 2006)

4 Achtergrond PVO Pleegzorg (Vanderfaeillie, Van Holen & Trogh, 2009) steunend opvoedgedrag (positieve betrokkenheid, warmte, inleving) probleemgedrag autoritaire controle (disciplineren, hard straffen, inconsequent straffen, onaangepaste straffen, woedeuitbarstingen, ) Pleegmoeders pogen probleemgedrag in te perken / te controleren + slagen er niet in een positieve opvoedrelatie te behouden/bestendigen

5 Achtergrond PVO Escalatieprocessen : complementaire ouders geven toe voor de lieve vrede toegevingen leiden tot verhoging eisen / bedreiging / extremer gedrag toegeeflijke houding over hele linie, soms uit angst (instorten, weglopen, zelfmoord) symmetrische vijandigheid creëert vijandigheid escalatie van vijandigheid Interactie tussen beide processen

6 Ontwikkeling PVO

7 Algemene beslissingen PVO Leeftijdsrange Theoretische basis Sociaal-Interactioneel Model (SIM; 3-12j) Geweldloos Verzet (GV; 6-18j) Trainer Vorm - 10 wekelijkse individuele sessies bij pleegouders thuis - Bovenop reguliere pleegzorgbegeleiding - Intake + afsluiting samen met pleegzorgbegeleider

8 Trainingshandboeken SIM/GV Deel I: probleemstelling, doelstellingen, theoretische achtergrond Deel II: richtlijnen bij het gebruik van de interventies Deel III: handleiding trainers Ondersteunend materiaal (DVD, werkmappen, slides, enz )

9 Indicatiestelling Langdurige pleegzorg Externaliserend probleemgedrag (CBCL) Leeftijd: 3-12 SIM, 6-18 GV Exclusiecriteria: Pleegkind (bv. kernautisme, specifieke aandoening, ) Pleegouders (mentale beperking, echtscheiding, reeds specifieke hulp, ) Plaatsing staat op springen

10 Sociaal Interactioneel Model PVO SIM (3-12j)

11 Ontwikkeling van de interventie Sociaal-Interactioneel Model = theoretische basis van PVO-SIM -Vijf opvoedingsvaardigheden: 1. Positieve betrokkenheid 2. Positieve bekrachtiging Kenmerken van effectieve oudertrainingen 3. Problemen oplossen 4. Effectief 1. Bevorderen grenzen stellen van positieve 5. Monitoring ouder-kind interacties 2. Emotioneel communiceren 3. Positieve benadering combineren met disciplinering Specifieke noden van pleegkinderen 4. Consistent disciplineren

12 PVO-SIM: Overzicht inhoud interventie

13 Intakesessie 1. Ontstaan gedragsproblemen 2. Leertheoretische principes 3. Inhoud en methode PVO-SIM 4. Veranderwensen pleegouders 5. Observeren A (situatie) KLACHT B (gedrag) VERANDERWENS C (gevolg) 6. Afspraken Ik vind het vervelend met dat ik pleegzorgbegeleider Ik zou willen dat mijn Liesje mijn en pleegkind verschillende Liesje krijgt pleegkind een Pleegmoeder s avonds bestelt 7. pleegmoeder Huiswerk komen driftbui. onmiddellijk keren moet vragen om te bij gaan het tweede slapen en dat ik me smoutebollenkraam. kwaad moet maken voordat hij effectief naar bed gaat. onmiddellijk naar bed gaat als ik het vraag, smoutebollen. zonder allerlei smoesjes te verzinnen en zonder dat ik me moet kwaad maken.

14 Module 1a: Positieve betrokkenheid 1.Nood aan acceptatie en betrokkenheid Pleegkinderen tonen deze nood niet altijd. 2. Tips om acceptatie en betrokkenheid te tonen Aandacht geven en interesse tonen voor activiteiten van kind Aandachtig luisteren en meeleven Na een ruzie afronden Ik-boodschappen gebruiken Niet: Wat ben je toch vervelend, ga toch eens uit de weg. Wel: Ik vind het lastig dat je hier nu speelt, zo kan ik niet opschieten. 3. Invoeren van dagelijks samen-moment

15 Module 1b: positieve aandacht Tips bij geven van complimenten: Wees specifiek en concreet, benoem gedrag dat je leuk vindt Niet: oh, je bent toch een schat Wel: ik vind het fijn dat je zo rustig alleen aan het lezen bent, zo kan ik het eten maken. Geef de aanmoediging of het compliment direct en vaak Verpak het compliment niet in negatieve commentaar Geef complimenten met glimlach, oogcontact en enthousiasme Ga op zoek naar positief gedrag, wacht niet op perfectie Zoek naar complimenten die jouw pleegkind leuk vindt

16 Module 1b: positieve aandacht Soorten complimenten Rechtstreekse verbale complimenten Ik ben trots op je dat je... Fantastisch dat jullie zo goed met elkaar kunnen spelen. Je bent al groot als je... Kijk eens hoe goed/snel/juist/netjes je dat kan. Dat vind ik fijn, dat je doet wat ik vraag. Indirecte verbale complimenten Ik vind het fijn dat we hier samen zo rustig kunnen eten. Ik vind het leuk als we op tijd naar school kunnen vertrekken, zoals nu. Materiële complimenten Koekje Snoepje Sticker Korte fysieke gebaren Duim opsteken Knipoog Schouderklopje Aai over de bol

17 Module 2a: Structuur bieden Structureren van tijd en van plaats Dag- en weekschema s Overgangsrituelen Vaste plaatsen voor vaste activiteiten Duidelijke afspraken en huisregels Pictogrammen (Pictogrammen: Sclera.be en Pictoselector.eu)

18 Module 2b: Effectieve opdrachten geven Tips bij geven van opdrachten: Pleegmoeder 1 Pleegmoeder 2 Geef opdrachten op een beleefde, vriendelijke manier Formuleer opdrachten op een directe manier Zou je Geef jouw één kamer opdracht niet eens per keer Lies, ik wil dat je nu jouw opruimen? Geef duidelijke en concrete speelgoed opdrachten in de groene doos Geef start-opdrachten in plaats stopt. van stop-opdrachten Hou het kort Geef een compliment als het kind gehoorzaamt Zorg dat je de aandacht hebt van het kind bij het Stop geven daar nu van eens de mee. opdracht Koen, ik wil dat je de bal over de grond rolt.

19 Module 3: Beloningssysteem Hoe een beloningssysteem opstellen? Beschrijf het gewenste gedrag zo concreet mogelijk in positieve termen deel het zo nodig op in deelstapjes Maak een lijst van beloningen kleine motivators kleine alledaagse beloningen grotere speciale beloningen voor het volhouden Bepaal waar je de lat legt voor de verschillende beloningen Bepaal een moment waarop beloningssysteem ingevuld wordt en beloning gegeven wordt

20 Module 3: Beloningssysteem Beloningssysteem gebruiken: Leg het beloningssysteem uit aan het pleegkind Gebruik het beloningssysteem consequent en consistent Geef ook complimenten Beloningssysteem evalueren en afronden Evolutie registreren en op basis hiervan aanpassingen doen Overgaan naar intermittent belonen

21 Module 4: Effectief grenzen stellen/straffen (basis) Basisprincipes (K3): Consistent zijn Consequent zijn (Volhouden) Kalm blijven Technieken voor het omgaan met ongewenst gedrag: Negeren Afkeuring gedrag en duidelijke instructie Instructie kracht bijzetten: Natuurlijk gevolg: tv uitzetten, bal afnemen Verlies van privilege: vroeger gaan slapen, 10 minder computertijd

22 Modules negatieve gevolgen NIET VERPLICHT 1.Negeren Wat kan pleegouders helpen om negeren vol te houden? 2.Systematische aanpak probleemgedrag Grens + gevolg vastleggen en duidelijk communiceren naar kind 3.Time-out Pleegkind onttrekken van alle aandacht Alternatief voor escalatie

23 Modules algemene opvoedingsvaardigheden 1. Zicht/toezicht houden Praten met en luisteren naar pleegkind Nagaan hoe kind zich gedraagt 2. Problemen voorkomen Leg vooraf regels vast en bespreek deze met het kind Voorzie een beloning voor gewenst gedrag Maak een afspraak over ongehoorzaam gedrag Zorg dat het kind leuke dingen te doen heeft 3. Problemen oplossen Beschrijf het probleem Zoek zoveel mogelijk oplossingen Evalueer de voorstellen en maak een plan Voer het plan uit Evalueer het plan

24 Module blik op de toekomst Hoe omgaan met toekomstige problemen?

25 Geweldloos Verzet PVO GV (6-18j)

26 Geweldloos Verzet Jaren 90: toepassing GV in hulpverlening (Haim Omer) Na Israël, vele toepassingen, publicaties in Duitsland, Nederland en GB (o.a. kinderen met angstprobl., obese kinderen, kinderen die behandeling weigeren, computerverslaving, scholen, bredere gemeenschappen, K-psychiatrie, residentiële voorzieningen, groepsbehandelingen, )

27 Kenmerken GV Herstel van gezag / autoriteit Gehoorzaamheid kind zelfcontrole, eigen aandeel Urgentie vastberadenheid (kracht om door te zetten) Afstand Aanwezigheid Geheimhouding transparantie Ondersteunend netwerk Reactie op gedrag heroveren initiatief Fouten maken mag

28 Inhoud GV 2 basisprincipes: vermijden van iedere vorm van geweld actieve weerstand tegen probleemgedrag uitgewerkt in 4 interventiegebieden: emotieregulatie / vermijden van escalatie relatiegebaren / stimuleren positieve interacties activeren sociale steun acties van actieve weerstand tegen probleemgedrag (cf. aankondiging, sit-in, telefoonronde, campagne van bezorgdheid, herstelgerichte actie, )

29 Specifieke elementen Flexibel protocol met richtlijnen om prioriteiten te stellen in gebruikte methoden Partijen in pleegzorg en manier waarop ze worden betrokken Tussentijdse ondersteuning (telefonisch / per mail) Protocol om pleegvaders te betrekken Ritueel einde

30 Preventie van escalatie Training in de-escalatie, zelfcontrole, standvastig zijn 3 concepten Weerstand bieden aan provocaties identificatie + alternatieven ontwikkelen Niet-controlerende houding (kijk naar jezelf + vermijd acties met boodschap Ik ben de baas ) Uitstel van reactie ( smeed het ijzer als het koud is )

31 Actieve weerstand tegen probleemgedrag Aankondiging Sit-in Telefoonronde Volgen Herstelgerichte actie Campagne van bezorgdheid

32 Aankondiging

33 Aankondiging Doelen: definiëring behandeldoelen (ev. 3 manden) boodschap van geweldloosheid ritueel dat keerpunt aanduidt belangrijker voor ouders dan voor kind: verbintenis die ze tav zichzelf aangaan eerste actie gericht op verhoging ouderlijke aanwezigheid Verloop: Op een rustig moment PO s gaan kamer binnen Gaan zitten Lezen aankondiging voor Vertrekken

34 Aankondiging Taal inhoud : niet-escalerend zeer concreet kort helder en vrij van dreiging geen gedragsinterpretaties niets beloven, wel : we zullen ons best doen doelen zo klein mogelijk (bewaakbaar)

35 Ondersteuning Wetenschappelijk onderzoek sociale ondersteunende netwerken protectief met belangrijke impact op: familiaal welbevinden veerkracht kinderen emotionele gezondheid en gedragsfunctioneren positief ouderschap positief ouderlijk gedrag Hoe? betrekken van pleegvaders activeren familiaal en sociaal ondersteunend netwerk ervaren pleegouders als extra ondersteunend netwerk acties naar geboorteouders en biologische familie indien mogelijk supportersmeeting

36 Relatiegebaren Definitie: onvoorwaardelijke uiting van liefde / zorg op initiatief van de ouder Voorbeelden: boodschappen van appreciatie, respect voor kwaliteiten extraatjes of symbolische handelingen metaforische verhalen gemeenschappelijke activiteiten erkennen van eigen inbreuken / fouten album/doos van positieve herinneringen

37 Dank voor uw aandacht