SAMEN STERK IN GEZAG, van onmacht naar invloed.

Transcriptie

1 SAMEN STERK IN GEZAG, van onmacht naar invloed. Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet op school. Leren in Antwerpen 15 december 2016 Hilaire Dolfeyn Ann Geentjens

2 HaimOmer hoogleraar psychologie Tel Aviv ondersteunt ouders bij extreem probleemgedrag gebaseerd op Geweldloos Verzet (Gandhi, King) toepassingen in andere contexten, ook onderwijs naar een visie op de positie van gezagsfiguren

3 Wat (sommige) leerkrachtendenken Oorzaken van probleemgedrag: 81% ouders 14 % leerling 4% school 1% leraar Onmacht!!! Ysseldyke, Algozzine& Thurlow(2000), uit van der Wolf, Beukering en Veldkamp(2014)

4 Autoriteit??? Opvoeden vraagt een vorm van gezag, maar autoriteit roept méér dan één betekenis op we willen een goede relatie met kinderen, prettige sfeer in de klas, conflicten oplossen via praten, Een dilemma op vele scholen!

5 Heeft straffen nog effect? En hoe moeten we dan straffen?

6 Veranderende visie op gezag Onderzoek jaren 80: permissieve opvoeding leidt tot allerlei problemen (druggebruik, agressie, depressie, negatief zelfbeeld, ) Ervaring moeilijkheden te kunnen overwinnen = essentieel voor ontwikkeling zelfwaardegevoel. Kinderen hebben naast warmte en empathie ook grenzen nodig. Terug naar vroeger? Het werkt niet meer

7 Veranderende visie op gezag Niet omdat het beter is, wél omdat het beter aansluit bij de huidige tijdsgeest Recht op individuele ontplooiing en autonomievan kinderen. Praten/onderhandelen bij conflicten, naast doen. Kracht van de groep i.p.v. piramidale hiërarchie De verschillende positie (lln. lrkr.) en de verantwoordelijkheid van de volwassene is het uitgangspunt van NAGV.

8 Géén toolkit, wél basishouding!

9 Niétalleen, wél samen!

10 NA toepassen =samen overleggen & gedeeld gezag laten aansluiten bij wat al is Watdoe(n) ik (we) al? HOE? (effect) WAAROM? (visie)

11 Volgehouden aanwezigheid: Wij geven niet op. Wij geven jouniet op. = weerstaan aan probleemgedrag = samen veiligheid creëren = acties waarmee leerkrachten escalatie vermijden en in de eigen kracht gaan staan

12 Nieuwe Autoriteit Structuur Steunen

13 Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

14 Pijler 1: Relatie Bewust contact aangaan en niet te verbreken, ook als het lastig wordt Onvoorwaardelijke acceptatie voor de persoon van het kind Geloven in zijn mogelijkheden, positieve stemmen Respect voor zijn autonomie, recht op eigen keuzes Wezenlijke nieuwsgierigheid voor wie dit kind is.

15

16 Zijn regels en sancties de oplossing? Regelsbetekenen niets als niemand toeziet op de naleving ervan! De roep om meer regels is een teken van gebrek aan autoriteit. (Paul Verhaeghe) Straffenmarkeren probleemgedrag, maar in hoeverre zijn ze een appèlom dit gedrag niet meer te stellen?

17 Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

18 Pijler 2: Aanwezigheid

19 Aanwezigheid op school De school is van leerkrachten, directie en personeel. Kinderen zijn welkom om er les te volgen en zich te ontwikkelen. Zichtbaar aanwezig zijn in tijd en ruimte. Bewust van eigen voorbeeldfunctie. Wij zijn hier, wij zijn verantwoordelijk. We komen tussen wanneer nodig. Dat is onze plicht.

20 Structuur en routines Kinderen hebben nood aan stabiliteit, zekerheid en voorspelbaarheid Routines Grenzenin tijd, beschikbaarheid ruimte bevoegdheden / taakverdeling Niet te star, niet te soepel

21 Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

22 Escalatieprocessen (Haim Omer) Symmetrischeescalatie = harde aanpak = leerkracht probeert te winnen, het kind ook (gezamenlijke escalatie) Complementaire escalatie = zachte aanpak = lkr geeft toe, eisen v/h kind worden hoger, lkrgeeft op (toegevende escalatie) in de praktijk vaak afwisselend gebruikt door dezelfde persoon door verschillende partners in zelfde opvoedingssituatie beide processen versterken elkaar!

23 Positieve relatie onder druk Escalatie! Positieve aspecten relatie Positieve aspecten van de relatie verdwijnen uit beeld! Opvoeder én kind voelen onmacht en afstand (Beeld o.b.v. Haim Omer, Geweldloos verzet in gezinnen)

24 Tijd is niet je vijand, maar je bondgenoot! Op het moment van het incident voorkom als het kan een escalatie probeer het probleemgedrag te stoppen Achteraf kom erop terug ( jij hebt de regie ) herstel de gevolgen leermoment herhaling voorkomen in samenwerking met het kind

25 Escalatie vermijden in denken Ik moet niet winnen, alleen volhouden. Ik kan er altijd later op terugkomen. Een emotionele reactie kan ik altijd herstellen.

26 Smeed het ijzer als het koud is! Ik hoef niet meteen te reageren! Bookmark(bladwijzer): Wat je doet, kan niet. We zijn nu allebei te boos. Ik stop nu het conflict en kom er later op terug. (eventueel) Herhaal je iets sterker: Wijaanvaarden dit gedrag niet op school. Wekomen er later op terug. In de klas als dat niet lukt time-out en achteraf effectief op terugkomen!

27 Eigen emoties bij een escalatie Irritatie, kwaadheid, verontwaardiging, bewustzijnsvernauwing controleverlies Woede-uitbarsting, blokkeren,

28 Pijler 3 : Zelfcontrole Ik heb alleen invloed op mijn eigen manier van reageren Controle over het gedrag van anderen is een illusie! Ik neem de verantwoordelijkheid voor mijn eigen gedrag Ik reageer niet op provocaties. Ik vermijd bewust escalaties.

29 Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

30 Pijler 4: Steunnetwerk Alleen staan is de belangrijkste oorzaak van machteloosheid Machteloosheid van leerkrachten vergroot de kwetsbaarheidvan kinderen Je moét het niet alleen aankunnen; steun krijgen maakt je sterker in plaats van zwakker!

31 Gebundelde takken kan je niet breken. Afrikaans gezegde

32 Een netwerk van collega s Collega s zien elkaar als deskundigen die elkaar kunnen helpen Uitwisselen over aanpak gedrag van dit kind (tussendoor of tijdens MDO) Les van een collega bijwonen en vertellen wat je ervan geleerd hebt Intervisie: samen nadenken over de aanpak van concrete situaties Ondersteuning (nieuwe) leerkrachten

33 Een netwerk van collega s Gedeeld gezag: autoriteit is niet verbonden aan een persoon, maar aan het team. Bij herhaald probleemgedrag: hoe kunnen we onze autoriteit versterken? Lesgeven met de klasdeur open Binnenlopen in een les van een collega Klasteam zendt een krachtige boodschap uit naar de groep. Aanwezigheid tijdens de les van een collega i.f.v. steunen van gezag. Directie, beleidsond., zorgco, als deel van het team, niet als het ultieme gezag.

34 Ouders in het steunnetwerk Ouders benaderen als deskundige Start bij intake: Wat moeten wij over uw kind weten om het goed te kunnen begeleiden? Alleen kunnen we het niet. We zouden graag hebben dat u ons hierbij helpt. Voorbeelden van hulp door ouders: Kind thuis aanspreken Gesprek met kind, samen met een leerkracht Initiatief nemen bij herstel voor de klas Aanwezigheid tijdens schooluitstap

35 Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

36 Pijler 5: Transparantie Privacy is niet heilig, vertrouwen is niet blind. geheimhouding bij incidenten houdt slachtofferschap in stand. openheid doorbreekt het isolement en maakt brede steun mogelijk. vergt moed om schaamte te overwinnen. Transparantie naar collega s, ouders en kinderen!

37 Traditionele autoriteit Nieuwe Autoriteit Afstand Controle over de leerling Er alleen voor staan Niet praten over wat in de klas gebeurt Persoon afwijzen Aanwezigheid Zelfcontrole Steunnetwerk Transparantie Gedrag afwijzen, relatie behouden

38 Waakzame zorg Eénzijdige acties = Geweldloos Verzet Verhoogde en gerichte opmerkzaamheid Open opmerkzaamheid Steunnetwerk Nieuwe Autoriteit

39 Open opmerkzaamheid (niveau 1) Wij zijn geïnteresseerd in wie je bent en wat je bezig houdt. Dit contact helpt ons jou goed te (bege)leiden en snel op te merken wanneer je in de problemen komt. Welkom aan schoolpoort of klasdeur De klas als geheel aanspreken: Wij hopen op een goed jaar. Hoe kunnen we dat samen aanpakken? Tussendoorgesprekjes Klasgesprek

40 Gerichte opmerkzaamheid (niveau 2) Wij merken dat het niet goed gaat. We spreken je daarop aan. Dat is onze plicht. We verwachten dat je je gedrag aanpast. Gericht toezicht houden (en zeggen dat je dat doet) Klasdeurgesprek Bladwijzer (herinnering: we komen erop terug) Netwerk inschakelen (collega s, ouders, ) Oplossingsverzoek Hoe ga je dit oplossen? Hoe ga jij dit herstellen?

41 Eenzijdige acties (niveau 3) Wij zijn vastbesloten en houden vol, ook als jij niet meewerkt. Dat is onze plicht. Aankondiging Sit-in Relatiegebaren Campagne van bezorgdheid (collega s, ouders, andere kinderen) Telefoonronde Aanwezige schorsing Herstelactie op initiatief van volwassene = Geweldloos Verzet

42 Criterium voor sterk gezag? De leerlingen doen wat ik zeg of WIJ ZIJN erin geslaagd om rustig te blijven, onze (re)acties zorgvuldig uit te kiezen, uit de escalatie te blijven en vol te houden.

43 Wij zijn aanwezig in jouw leven hier op school, ook in lastige momenten. Je kan ons niet ontslaan of het zwijgen opleggen. Je bent belangrijk. Wij geven jou niet op.

44 Samen sterk(er) in gezag, van onmacht naar invloed = op weg naar een gezamenlijke aanpak S t e u n n e t w e r k Nieuwe Autoriteit Hoe geven we dit een plaats in het lerarenteam?

45 NA/GV-denken inpassen in schoolvisie Traditioneleautoriteit Onaanvaardbaar gedrag van leerlingen is soms goed te begrijpen en hoort er nu eenmaal bij. De leerling (de ouder) is verantwoordelijk voor de escalatie. Het is nodig om controle te hebben over leerlingen. Ik moet het alleen (aan)kunnen in de klas. Ik weet wat goed is voor leerlingen, collega s en ouders. Bij onaanvaardbaar gedrag is het moeilijk om de leerling als persoon te accepteren. Succes is af te meten aan hoe snel de leerlingen naar mij luisteren. Laten zien dat je de baas bent is de enige manier om met onaanvaardbaar gedrag om te gaan. Nieuwe Autoriteit Wij nemen een duidelijk standpunt is tegenover onaanvaardbaar gedrag. Wij hebbenoog voor onze eigen rol in een escalatie. Wij zijn overtuigd dat controle hebben over anderen een illusie is. Opvoeden doen we samen. Wij leggen de focus op samenwerking vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid van leerlingen, leerkrachten en ouders. Wij zetten bewust in op de relatie met de leerling, ook bij onaanvaardbaar gedrag. Wij zetten door en houden vol. Wij voeren strijd op een geweldloze manier.

46 Hoe eraan beginnen? Kartrekkers = kerngroep: mensen die zich verdiepen in gedachtegoed en zoeken naar kansen. Kleine successen, daar waar veel onmacht is. Kringen van steun steeds groter maken: Team? Ouders? Leerlingen? Proces,samen met op weg naar een teamgedragen visie!

47 Meerwaarde Wie zich innerlijk sterk voelt en gesteund wordt door een team van gezagsfiguren, voelt zich beschermd en minder alleen in de aanpak van probleemgedrag. Zo wordt de positie van de leerkracht sterk(er).

48 Meerwaarde Kans om een veilig klasklimaat te creëren waar lesgeven (terug) mogelijk wordt. Positief effect op werkvoldoening en professioneel welbevinden: samen hebben we wél invloed. Realistisch alternatief: een stap verder waar straffen/belonen tekort schieten.

49 Literatuur -OMER, Haim, Nieuwe Autoriteit, samen werken aan een krachtige opvoedingsstijl, thuis, op school en in de samenleving. Amsterdam, Hogrefe, OMER, Haim& Eliane Wiebinga, Geweldloos Verzet in gezinnen, een nieuwe benadering van gewelddadig en zelfdestructief gedrag van kinderen en adolescenten. Houten, Bohn Stafleu Van Loghum, OMER, Haim, Waakzame zorg, hoe je als ouders je kinderen houvast kunt bieden als het nodig is. Amsterdam, Hogrefe, van NUS, Wil, Geweldloos Verzet op school. Een nieuwe kijk op gedragsproblemen. Abimo/Pica, 2015.

50 Literatuur (artikels) VAN LIER, Relinde& LEONARD, Hilde (2013). Nieuwe autoriteit. De omgang met (gedragsproblemen van) leerlingen op een nieuw spoor? Welwijs, 24/4, 3-6. LEONARD, Hilde & DOLFEYN, Hilaire (2015). Waakzame zorg, een concrete uitwerking van het concept NA op school. Welwijs, 26/3, LEONARD, Hilde & DOLFEYN, Hilaire Nieuwe Autoriteit & Geweldloos Verzet. Een passende vorm van gezag voor de leerkracht en de school vandaag. Zorgbreed, 48/2. LEONARD, Hilde & DEWAELE, Kathleen (2015) Samen sterker in Gezag, Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet concreet. Sint- Canisiusblad, DPB, West-Vlaanderen, BaO.