(c) 1

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "(c) 1"

Lien Brander
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Moet ik hier een heel uur op uwe stomme smoel zitten kijken!? RUGent, lerarenopleiding, 29 februari 2016 Begeleiding: Hilde Leonard 1965, opleiding pedagogiek KUL 10 jaar vormingswerk met jongeren Sinds 2004 zelfstandig nascholer: ondersteuning van leerkrachten en teams (BaO en SO) rond moeilijk gedrag / sociale vaardigheden Bezieler platformgroep NA&GV onderwijs Contact: hilde.leonard@pandora.be Impact van (herhaaldelijk) ongewenst gedrag Onmacht, kwaadheid, gevoel grip te verliezen, moe, = aantasting werkplezier = daling gevoel van competentie Niet alleen op school, ook daarbuiten (c) Hilde.Leonard@pandora.be 1

2 Ongewenst gedrag voorkomen Investeren in een goede relatie met je leerlingen Motiverende lesaanpak Duidelijke instructies en ondersteuning Regels en afspraken Klasmanagement Belangrijk, maar géén 100% kans op succes! Plan van aanpak is essentieel! De preventiepiramide Johan Deklerck, criminoloog KULeuven Probleem 4 Probleemaanpak 3 Specifieke preventie -oriëntatie 2 Algemene preventie +oriëntatie 1 0 Leefklimaatbevordering Brede (maatschappelijke) context Welzijn Poging tot definitie Agressie = gedrag waarbij iemand andere mensen psychologisch of lichamelijk kwetst en/of materiaal kapotmaakt. uitgangspunt: effect, aanvoelen van het slachtoffer (lkr, ander kind) de leerling is zich niet altijd bewust van het effect van z n gedrag of heeft het niet altijd zo bedoeld. (c) Hilde.Leonard@pandora.be 2

3 Waarom grens als start? grens = signaal dat er iets gebeurt dat niet goed is voor jou oplossingen zoeken = belangrijk als dat niet lukt: onmacht, daling gevoel van competentie, onveiligheid bij herhaling: je gevoel van welbevinden wordt aangetast de school als een veilige leer- en werkomgeving! De bril van de leerling Fragment uit Entre les murs (Laurent Cantet) Waar komt het storende gedrag van deze leerlingen vandaan? Agressief gedrag voor de leerling = is een poging om zich binnen de eigen mogelijkheden aan te passen aan de huidige omstandigheden. = is een manier om voor zichzelf op te komen n.a.v. een situatie die niet loopt zoals gewenst = egocentrisch gedrag (c) Hilde.Leonard@pandora.be 3

4 De rol van de leerkracht Zelfde fragment: Hoe gaat de leerkracht om met het storende gedrag? Wat is de impact daarvan op het verdere verloop? Escalatie wordt versterkt door In beeld reactie van de leerkracht reactie van (mede)leerlingen op lkr en op elkaar emoties verschillende betrokkenen Buiten beeld schoolsysteem reacties van collega s jongeren buiten de klas reacties van ouders Escalatie van conflicten Veel aandacht naar (leerling met) ongewenst gedrag méér ongewenst gedrag (tijdens de escalatie; in de toekomst) Lkr: alerter, strenger, meer onmacht Klasgroep: geeft de ll. het label moeilijk (en geeft hem een hoge of lage status) Ll.: reputatie moeilijk, negatief zelfbeeld Vicieuze cirkels die elkaar versterken! (c) Hilde.Leonard@pandora.be 4

5 Reageren op agressie-incidenten De basis: maak duidelijk dat het gedrag niet kan en stop het gedrag Rechtstreeks als het kan Onrechtstreeks als dat een beter effect heeft Houd het conflict klein, voorkom escalatie! Gebruik tijd! Op het moment van het incident probeer de agressie te stoppen voorkom escalatie Achteraf herstel de gevolgen leermoment voorkom herhaling 1. Frustratieagressie de emmer loopt over, kwaadheid is niet in verhouding de emoties zijn echt, de basis is onmacht of angst het kan iedereen overkomen (gedeeltelijk) controleverlies verwijten én een sterk fysieke spanning (c) 5

6 2. Instrumentele agressie doelgericht, gecontroleerd, weloverwogen de emoties lijken niet echt doel is inhoudelijk ( ik wil dit probleem weg ) én relationeel ( ik wil bepalen hoe dit afloopt ) herkenbaar patroon en opbouw: het werkt elke keer weer dreigementen en manipulaties (subtiel-openlijk) Frustratie-agressie? Besef: leerling is zichzelf kwijt, wat hij zegt, meent hij niet zo letterlijk Laat uitrazen, erken gevoel: ik merk dat je boos bent, ik wil graag weten waar dat gevoel vandaan komt = CONTACT Geef ruimte om zich even terug te trekken, laat hem (haar) even met rust (ev. andere klas, secretariaat, ) Ga pas in gesprek als leerling afgekoeld is Blijf duidelijk over de grens Kalmeren bij frustratieagressie Help de leerling eigen emoties terug onder controle te krijgen, zoek contact Bedreiging weg, gevoel van veiligheid Kunnen uitrazen, gevoel beluisterd te worden Contact: naam noemen, oogcontact zoeken, eenvoudige gedragsinstructies Eventueel time-out (is géén straf!) (90 min.!) (c) Hilde.Leonard@pandora.be 6

7 Lichaamstaal bij kalmeren Houd voldoende afstand (2 armlengtes) Sta niet pal voor de agressor Zorg dat de agressor weg kan vluchten Raak de agressor niet aan Maak oogcontact maar staar niet te lang Kijk ernstig en geïnteresseerd Maak geen grote of plotse bewegingen, straal rust uit Praat traag en rustig Eigen emoties bij een escalatie Irritatie, kwaadheid, verontwaardiging, bewustzijnsvernauwing controleverlies Woede-uitbarsting, blokkeren, Opdracht rode knoppen In groepjes Welke zinnetjes of gedragingen van leerlingen irriteren jou, maken je boos? Hoe merk je bij jezelf dat je stresshormonen stijgen? Wat helpt je om op dat moment rustig te blijven? (c) 7

8 Irritatie en kwaadheid hanteren adem traag en diep in en uit maak kleine, gecontroleerde bewegingen tel tot 10 praat langzaam en met een diepe stem ga wat achteruit of ga even naar een andere ruimte denk even aan iets anders: gelukkig heb ik zo meteen koffiepauze denk: waarom is die zo boos? denk: dit heeft niet met mij persoonlijk te maken Roep op tijd hulp in: je hoeft geen held te zijn! Reageren op instrumentele agressie 0. Suggereer de grens Een blik is soms genoeg Ga trager praten of zwijg even Ga naar de leerling en geef discreet een korte instructie Verplaats een leerling om hem/haar te helpen zich te herpakken Humor kan ook heel goed werken! Als de leerling zich niet herpakt: begrens duidelijker (zie drie stappen) Aanwezigheid in de klas (c) 8

9 Reageren op instrumentele agressie 1. Begrens duidelijk & vriendelijk benoem gedrag + verzoek om te stoppen reik een alternatief aan, ev. kort uitleg 2. Begrens kordaat gebruik korte zinnen ondersteun met lichaamstaal 3. Houd vol tot de agressor stopt herhaal je eis, geen discussie stop het contact Duidelijk begrenzen Filmfragment Brusselse school Op welke manier geeft deze leerkracht de macht uit handen? Welke tips wil je deze leerkracht geven (woorden, intonatie, gedrag, lichaamstaal, )? Lichaamstaal bij begrenzen Sta stevig rechtop op voldoende afstand van de agressor Maak oogcontact, kijk niet weg Houd je hoofd en schouders recht Steun stevig op je voeten (wat breder uit elkaar) Neem voldoende ruimte in Gebruik korte, krachtige gebaren Praat voldoende luid en traag, met lage stem (c) Hilde.Leonard@pandora.be 9

10 Gradaties van begrenzen Grens suggereren Lichaamstaal, humor, vraag, ik-boodschap, Grens duidelijk stellen Verzoek Bevel, eis Volhouden! (kapotte grammofoon) Consequenties??? Hulp en ondersteuning! Machtsstrijd ontmijnen Of ik, of jij wint. Als jij wint, verlies ik. Dus: ik wil kost wat kost winnen. Reactie: 1. Neem controle 2. Op een onverwachte manier 3. Zodat de ander geen gezichtsverlies lijdt. Hoe ontmijnen? Benoemen wat er gebeurt Keuze geven (vb. agenda) Humor Paradox (vb. toets wegnemen) (Positieve) herinterpretatie Betekenisloze reactie (c) 10

11 Smeed het ijzer als het koud is! (Haim Omer) Je hoeft niet meteen te reageren! Bookmark (bladwijzer): Wat je doet, kan niet. We zijn nu allebei te boos. Ik stop nu het conflict en kom er later op terug. Ev. herhaal je iets sterker: Wij aanvaarden dit gedrag niet op school. We komen er later op terug. in de klas door lkr als dat niet lukt: time-out Na een incident Je kan veel oplossen door een gesprek achteraf (leerling rustig, jij rustig ) Bespreek de situatie: jouw kant, kant van de leerling Zoek naar herstel (wie nadelige gevolgen, hoe goedmaken?) Bekijk hoe het gedrag in de toekomst voorkomen kan worden Laat dit liefst niet aan iemand anders over: jij moet weer verder met de leerling! Hulp bij agressie 1. Ieder personeelslid is deskundig in het omgaan met gedrag van leerlingen en kan het grootste deel van de incidenten zelf oplossen; 2. Het kan iedereen overkomen dat het je alleen niet meer lukt - je emoties worden te sterk, - je verliest grip op een situatie, - het incident is te moeilijk. 3. Ieder personeelslid heeft in die gevallen recht op steun van een collega. (c) Hilde.Leonard@pandora.be 11

12 Hulp op het moment zelf Loyaliteit: je valt voor de ogen van leerlingen of ouders een collega niet af Een maatregel van een collega stel je niet in vraag of draai je niet terug Als je het gevoel hebt dat een collega het moeilijk heeft, bespreek je dat met de collega, niet met leerlingen of ouders Hulp op langere termijn Durf praten over moeilijkheden!!! Overleg met collega s en vraag raad Collega s kunnen ook actief ondersteunen opvang van een leerling in een andere klas Samen een leerling aanspreken Duidelijk maken dat ze verwachten dat de leerlingen het goed doen bij jou Tot slot Agressie kan een grote impact hebben op hoe je je voelt in je job De impact is het grootst in situaties waarin je je machteloos voelt Weten hoe te reageren en een gevoel van controle verkleinen de negatieve impact van agressie Steun van collega s / school / ouders is een essentiële voorwaarde! (c) Hilde.Leonard@pandora.be 12

13 Verder lezen LEONARD, Hilde, Agressie op school aanpakken. Reactiestrategieën voor de praktijk. Plantyn, OMER, Haim, Nieuwe Autoriteit, Amsterdam, Hogrefe, 2011 KALDENBACH, Hans, Machomannetjes. Amsterdam, Prometheus, (c) 13

Vergelijkbare documenten

(c) en 1

(c) en 1 Gezag vanuit verbinding Kennismaking met Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet Vrije Lagere School Hollebeek, Temse 29 november 2016 Begeleiding: Hilde Leonard 1965, opleiding pedagogiek KUL 10 jaar vormingswerk