Referentietoestand. Wat en waarom?

Transcriptie

1 Referentietoestand. Wat en waarom? Definitie De toestand van de visgemeenschap in de periode waarin wij enerzijds over voldoende gegevens beschikken en waarvan anderzijds kan gesteld worden dat de biodiversiteit nog zeer hoog lag en de waterkwaliteit en de verbinding benedenloop-bovenloop nog niet op ingrijpende wijze door de mens was aangetast. IJkpunt voor ecologisch herstel en duurzame ontwikkeling. Basis voor het opstellen van een maatlat (zie Kaderrichtlijn Water). Actuele toestand toetsen aan die referentietoestand of streefbeeld.

2 Evoluties Sterke terugval van grote migratoren

3 Historische visbestanden Soorten Lange-afstandmigratoren zalm Salmosalar -> verdwenen steur Acipensersturio -> verdwenen elft Alosaalosa -> verdwenen zeeprik Petromyzonmarinus -> zeer sterk verminderd fint Alosafallax -> sterk verminderd zeeforel Salmotrutta -> sterk verminderd palinganguillaanguilla -> sterk verminderd Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire

4 Steur 1867 : komt voor op de Beneden-Schelde 1885 : de Schelde tot in Gent rond 1880 slechts enkele exemplaren per jaar gevangen in Schelde 1910 : Steur van 90 kg gevangen op de Schelde te Kruibeke : sporadisch in de monding van de Schelde. Gaat fel achteruit 1918 : Steur van 135 kg gevangen op de Schelde te Rupelmonde : In de estuaria van de Noordzee. Zeldzaam op de Schelde (Foto British Marine Life Study Society) Een artikel over de steur uit P&P van 1901 luidt als volgt: Les esturgeons remontent les fleuves et suivent les aloses au moment de la fraie. Ils sont friand de leurs oeufs. Autrefois l'esturgeon fréquentait le bas-escaut en telle abondance que sa pêche faisait object d'une réglementation speciale;..; aux embouchures de l'escaut il est encore assez abondant, mais dans la partie belge on n'on prend plus q'une douzaine, exceptionellement plus, en un saison. Er wordt verwezen naar de Hollanders die de Schelde- en Maasmondingen leegvissen.

5 De verspreiding van de paling in Vlaanderen (elektrovisserij Titel stromende waters 993 meetplaatsen ) tekst

6 Eel stocks dangerously close to collapse? ? Brussels, 2 October 2003 Commission proposes EU action to protect European eels World's eels on slippery slope EU launches action plan to save threatened fish. 30 September 2003

7 Evoluties Sterke terugval van grote migratoren Achteruitgang van stroomminnende (en zuurstofminnende) soorten

8 Evoluties Sterke terugval van grote migratoren Achteruitgang van stroomminnende (en zuurstofminnende) soorten Toename van niet-inheemse vissoorten

9 Visserijgegevens vóór Illustraties, gravures, schilderijen Kopergravure, ca Frans Snijders. Een vishandelaar bij zijn stal op de Antwerpse kade, ca De Jongh et al., 2004 Houtsnede 1506

10 Visserijgegevens vóór Gegevens van abdijen en pachtcohiers Visrechten voor Rupel, Dijle, Nete en Zenne. Al ten tijde van de Heren van Rumst in Uitzetting in de grachten rond het kasteel. Er werd ook gesteld dat, indien vissers in deze rivieren uitzonderlijke vissen vangen zoals zalmen, steuren en andere, dat ze deze aan het Hof van Rumst dienen aan te bieden tegen goedkoop tarief Tekst uit 'Denombrement de Rumpst' (1730) die de visrechten regelde op de Rupel, Nete, Dijle en Zenne.

11 Visserijgegevens vóór Illustraties, gravures, schilderijen - Gegevens van abdijen en pachtcohiers - Eerste wetenschappelijke auteurs ( ) Visboek, Adriaen Coenensz, Scheveningen,

12 De visstand, informatiebronnen Onduidelijkheid betreffende de naamgeving van vissen vb Pos dik(ke)kop djoever facteur herr doktor kattekop keizer kwaadweerduivel pokke pos post(je) schele pos stekker wilde baars zwijntje Ieper, Poperinge, Schellebelle Zwalmvallei Nevele, Overboelare Dendermonde Passendale Kortrijk Kortrijk Geraardsbergen Oost-Vlaanderen (noordwest) West-Vl. (frequent) en Oost-Vl. (sporadisch) Smeerebbe-Vloerzegem Schellebelle Izegem Dialectische varianten voor pos (naar De Pauw et al., 1999, Woordenboek van de Vlaamse dialecten).

13 Meermin en meerman. Uit Johannes Jonston, Naeukeurige beschryving van de natuur der viervoetige dieren, vissen, en bloedloze waterdieren, vogelen, kronkeldieren, slangen en draken, Kopergravure Amsterdam. Foto E. Moritz, Den Haag De Jongh et al., 2004

14 archeozoölogisch onderzoek

15 groottereconstructies groeisnelheid soortenspectra pathologie DNA? seizoenaliteit chemisch onderzoek

16 Doel 6000 j. geleden

17

18

19 Studie van archeologische visresten Tabel 6: Soortenlijst gepubliceerd door Van Neer en Ervynck (1993) aan de hand van determinaties van visbotten in vindplaatsen in Vlaanderen en Wallonië, daterend van Neolithicum tot de zestiende eeuw. Ook bittervoorn (Rhodeus sericeus) werd intussen aangetroffen (in Namen)(Van Neer, pers. meded.). Zeevis Anadrome vis Kathaai Scyliorhinus stellaris Steur Acipenser sturio Gladde haai Galeorhinus galeus Elft of fint Alosa sp. Stekelrog Raja clavata Spiering Osmerus eperlanus Haring Clupea harengus Houting Coregonus sp. Sprot Clupea sprattus Zalmachtigen Salmo sp. Ansjovis Engraulis encrasicolus Driedoornige Gasterosteus aculeatus stekelbaars Kabeljauw Gadus morhua Wijting Merlangius merlangus Zoetwatervis Schelvis Melanogrammus aeglefinus Paling Anguilla anguilla Koolvis Pollachius virens Brasem Abramis brama Leng Molva molva Barbeel Barbus barbus Meivis Belone belone Bliek Blicca bjoerkna Rode poon Trigla luccerna Winde Leuciscus idus Zeedonderpad Myoxocephalus scorpius Serpeling Leuciscus leuciscus Zeebaars Dicentrarchus labrax Kopvoorn Leuciscus cephalus Zeekarper Spondyliosoma cantharus Elrits Phoxinus phoxinus Harders Mugilidae Blankvoorn Rutilus rutilus Makreel Scomber scombrus Rietvoorn Scardinius erythrophtalmus Tarbot Scophthalmus maximus Zeelt Tinca tinca Pladijs Pleuromectes platessa Karper Cyprinus carpio f. domestica. Bot Platichthys flesus Karperachtigen Cyprinidae indet. Schar Limanda limanda Kleine Cobitis taenia modderkruiper Schol/bot/schar Pleuronectidae indet. Bermpje Noemacheilus barbatulus Heilbot Hippoglossus hippoglossus Meerval Silurus glanis Tong Soleo sp. Snoek Esox lucius Kwabaal Lota lota Rivierdonderpad Cottus gobio Pos Gymnocephalus cernuus Baars Perca fluviatilis Van de neolithische periode dateren de visresten gevonden te Oudenaarde-Donk (Boven-Schelde): hier zijn onder andere barbeel, kopvoorn en Europese meerval gevonden.

20 meerval: archeologische vondsten

21 Toekomst voor vissen in Vlaanderen + Kaderrichtlijn Water (goede kwaliteit 2015) + Beneluxbeschikking (vrije vismigratie 2010) + Habitatrichtlijn (1994) + Aanleg paaiplaatsen, vistrappen, + Bescherming via nationale en internationale wetten + Herintroductieprogramma s Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire

22 Toekomst voor vissen in Vlaanderen - Vervuiling met xenobiota (PCB s, pesticiden, BFRs, ) - Nieuwe exoten (Ponto-Caspisch gebied) - Genetische vervuiling/verarming - Visserijdruk of visstandsbeheer Witvingrondel Amurgrondel Marmergrondel Hugo Verreycken, Gerlinde Van Thuyne, Gerald Louette, Paul Quataert en Claude Belpaire