BIJLAGE 1 VISBELEID WATERSCHAP RIJN EN IJSSEL 2010 (CONCEPT 1.5 ( ))

Transcriptie

1 BIJLAGE 1 VISBELEID WATERSCHAP RIJN EN IJSSEL 2010 (CONCEPT 1.5 ( )) 1

2 INHOUDSOPGAVE 0. SAMENVATTING I 1. INLEIDING 1 2. BETROKKEN PARTIJEN M.B.T. VISBELEID 2 3. VISIE WATERSCHAP RIJN EN IJSSEL OP VISSTANDBEHEER 3 4. INRICHTING EN BEHEER INRICHTING BEHEER EN ONDERHOUD HERINTRODUCTIE EN UITZETTEN VAN VIS ONDERZOEK EN MONITORING 6 5. VERHUUR VISRECHTEN VERHUUR VAN VISRECHT JURIDISCHE CONSEQUENTIES 8 6. COMMUNICATIE EN OVERLEG 9 7. LITERATUUR 10 BIJLAGE: I Indicatorsoorten in KRW 11 II Overwegingen bij het uitzetten van vis 12 III Zoetwater soorten uit de Visserijwet

3 0. SAMENVATTING Met ingang van 2010 wordt de verhuur van visrechten door het waterschap gekoppeld aan een visplan. Dit Visplan wordt opgesteld door de Visstandbeheercommissie (VBC). De Nota Visbeleid 2010 van Waterschap Rijn en IJssel stelt de randvoorwaarden voor het Visplan. Deze randvoorwaarden vloeien voort uit de Kaderrichtlijn Water, natuurdoelstellingen van het waterschap, de Keur, en uit het beleid voor recreatief medegebruik. Waterschap Rijn en IJssel streeft er naar een breed gedragen visbeleid te formuleren. De inhoud van de Nota Visbeleid is dan ook afgestemd met de Hengelsportfederaties en - verenigingen. Het waterschap heeft de volgende visie op visstandbeheer geformuleerd: Vissen worden beschouwd als een natuurlijk onderdeel van het oppervlaktewaterecosysteem. De kenmerkende (a)biotische factoren van de waterloop bepalen het voorkomen van de voor het gebied kenmerkende vissoorten. Van belang is het verkrijgen van een met milieuomstandigheden in evenwicht zijnde zo gevarieerd mogelijke visstand, waarbij de populatieopbouw evenwichtig en duurzaam is: vissen moeten hun hele levenscyclus in het stroomgebied kunnen volbrengen. Hierbij wordt uitgegaan van het streefbeeld (op bepaalde termijn te bereiken door inrichtings- en beheersmaatregelen), waarbij de visstand zichzelf aanpast aan de gerealiseerde randvoorwaarden. Specifieke doelsoorten zijn af te leiden uit de KRW- doelstellingen. Het waterschap verhuurt het visrecht in haar eigendom gebiedsdekkend aan de Hengelsportfederaties. In principe zijn alle eigendommen opengesteld voor passief recreatief medegebruik, waaronder sportvisserij. De afstemming met de Hengelsportfederaties vindt plaats in de VBC. In het Visplan, dat als voorwaarde wordt gesteld bij verhuur van het visrecht, wordt het visserijbeheer nader uitgewerkt. I

4 1. INLEIDING Aanleiding In het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel vindt veel sportvisserij plaats. Zowel de waterbeheerder als de sportvisser is gebaat bij een gezonde visstand. Een goede waterkwaliteit en biologisch gezond water zijn randvoorwaarden voor een goede visstand, een visvriendelijke inrichting is een andere. Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft deze samenhang onderkend. In een brief aan alle verhuurders van visrecht en waterbeheerders van 2 februari 2010 roept zij de regionale visrechtverhuurders op om de verhuur van visrecht te koppelen aan een Visplan. Dit in navolging van de situatie op de staatswateren, waar het opstellen van zo n Visplan inmiddels verplicht is. De huurders van het visrecht binnen het gebied van de Visstandbeheercommissie (VBC) dienen gezamenlijk een Visplan op te stellen. De waterbeheerder kan een zwaarwegend advies uitbrengen over de inhoud van het plan en goedkeuren. Waterschap Rijn en IJssel neemt deze lijn over. De Hengelsport-federaties (HSF s) in het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel en het Waterschap zijn inmiddels overgegaan tot het instellen van de VBC Rijn en IJssel. Het actualiseren van de Nota Visbeleid helpt de VBC aan een helder kader voor het opstellen van het Visplan. De volgende ontwikkelingen en inzichten spelen een rol in deze nieuwe Nota Visbeleid: De huidige Nota Visbeleid is meer dan zeven jaar oud. In de nota wordt verwezen naar inmiddels achterhaalde uitgangspunten, bijvoorbeeld op het gebied van recreatief medegebruik en keur en legger. De invoering van de Kaderrichtlijn Water heeft ervoor gezorgd dat waterbeheerders een grotere verantwoordelijkheid hebben voor de kwaliteit van het visbestand in oppervlaktewaterlichamen. Hier is in de huidige nota onvoldoende rekening mee gehouden. De hengelsportfederaties willen graag nachtvissen. Dit is geen expliciet onderwerp in de Nota Visbeleid uit 2002, waardoor onze afwegingen niet helder zijn. In deze nota worden beleidsuitgangspunten van Waterschap Rijn en IJssel ten aanzien van vissen uiteengezet. Hoofdpunten visbeleid Beleid ten aanzien van vissen is op te splitsen in een aantal deelonderwerpen: De invulling van het visstandbeheer; De invulling van het visserijbeheer1; De wijze van verhuur van visrechten; De openstelling van watergangen en maaipaden voor vissers; De communicatie rondom visbeleid. In de volgende hoofdstukken wordt ingegaan op de betrokken partijen, de visie van het Waterschap Rijn en IJssel op visstandbeheer en visserijbeheer, de huidige situatie van bovenstaande onderwerpen, de eventuele knelpunten en de voorgestane beleidslijn. De nota wordt afgesloten met een overzicht van de acties die noodzakelijk zijn om het voorgestelde beleid te implementeren. 1 Definities visstandbeheer en visserijbeheer (naar Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer, 2006): Visstandbeheer: het planmatig voorbereiden en uitvoeren van een stelsel van maatregelen met als doel het bereiken van een bepaalde visstand als onderdeel van de ecologische kwaliteit in een omschreven watersysteem. Deze maatregelen zijn onder andere gericht op het beheer van de leefomgeving van vissen. Visserijbeheer: het planmatig voorbereiden en uitvoeren van een stelsel van maatregelen met als doel het optimaliseren van de sportvisserij. Onder visserijbeheer worden ook de maatregelen verstaan die gericht zijn op de toegankelijkheid en de bevisbaarheid van het water. 1

5 2. BETROKKEN PARTIJEN M.B.T. VISBELEID Waterschap Rijn en IJssel is verantwoordelijk voor het oppervlaktewaterkwantiteits- en kwaliteitsbeheer in zijn totaliteit en daarmee ook voor het visstandbeheer. De visstandbeheerder richt zich op activiteiten die tot doel hebben de samenstelling, opbouw en omvang van de visbestanden in een vooraf vastgestelde richting te beïnvloeden. Daarnaast is het waterschap ook eigenaar van wateren en derhalve eigenaar van het visrecht. Het visrecht wordt verhuurd aan de federaties en daarmee wordt de verantwoordelijkheid voor het visserijbeheer overgedragen aan de huurders van het visrecht. De Hengelsportfederatie Oost Nederland ( en Hengelsportfederatie Midden Nederland ( zijn actief binnen het beheergebied van het Waterschap. Daarnaast zijn er ook enkele tientallen hengelsportverenigingen actief die zijn aangesloten bij beide federaties. De beide federaties huren het visrecht van het overgrote deel van de wateren van het Waterschap. Daarnaast verhuurt het Waterschap enkele kleinere wateren aan in totaal 5 hengelsportverenigingen en enkele particulieren. De huurders van het visrecht zijn conform de Visserijwet (1963) de visrechthebbenden. De visrechthebbende heeft de wettelijke mogelijkheid om maatregelen ten behoeve van het visserijbeheer te nemen (vis onttrekken, vis uitzetten, regels stellen ten aanzien van de visserij). Deze maatregel dienen in een door de waterkwaliteitsbeheerder goedgekeurd visplan te zijn opgenomen. Sportvisserij Nederland is de landelijke koepelorganisatie die (inter)nationaal de sportvisserijbelangen behartigt. Dit doet zij onder andere door Hengelsportfederaties en Visverenigingen te adviseren ( Ten aanzien van de huur en verhuur van visrecht speelt ook de Kamer voor de Binnenvisserij een rol. Zo moeten huurovereenkomst vóór deze worden aangegaan ter goedkeuring worden voorgelegd aan de Kamer voor de Binnenvisserij. De rol die de Kamer voor de Binnenvisserij speelt, is beschreven in paragraaf 5 van de Visserijwet. Een VBC (Visstandbeheercommissie) is voor een omschreven gebied een samenwerkingsverband en overlegplatform voor belanghebbenden bij de visserij en de visstand. In de praktijk bestaat een VBC meestal uit vertegenwoordigers van de sport- en beroepsvisserij (visrechthebbenden) en vertegenwoordigers vanuit het waterschap of Rijkswaterstaat en (natuur) terreinbeherende organisaties. Een VBC is geen rechtspersoon, zoals een vereniging of stichting. Iedere partij neemt deel vanuit de eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Samenstelling, doelen en werkwijze worden vrijwel altijd geregeld via afspraken in een convenant of samenwerkingsovereenkomst ( 2

6 3. VISIE WATERSCHAP RIJN EN IJSSEL OP VISSTANDBEHEER Visstandbeheer Zowel de visstandbeheerder als de sportvisserij streven een gezonde visstand na. Dit betekent dat beide eenzelfde doelstelling ten aanzien van visstand- en visserijbeheer kunnen hanteren. Gebruikmakend van het algemene beleid van het waterschap en doelstellingen uit visstandbeheerplannen wordt de doelstelling van het Waterschap Rijn en IJssel ten aanzien van vis als volgt geformuleerd: Vissen worden beschouwd als een natuurlijk onderdeel van het oppervlaktewaterecosysteem. De kenmerkende (a)biotische factoren van de waterloop bepalen het voorkomen van de voor het gebied kenmerkende vissoorten. Van belang is het verkrijgen van een met milieuomstandigheden in evenwicht zijnde zo gevarieerd mogelijke visstand, waarbij de populatieopbouw evenwichtig en duurzaam is: vissen moeten hun hele levenscyclus in het stroomgebied kunnen volbrengen. Hierbij wordt uitgegaan van het streefbeeld (op bepaalde termijn te bereiken door inrichtings- en beheersmaatregelen), waarbij de visstand zichzelf aanpast aan de gerealiseerde randvoorwaarden. Specifieke doelsoorten zijn af te leiden uit de KRW- doelstellingen. Bovenstaande is een algemene visie op visstandbeheer. Per waterlichaam of watergang vindt in het Visplan uitwerking plaats aan de hand van KRW-doelstellingen en HEN- en SEDdoelstellingen. Bij ieder type doelstelling zijn kenmerkende (vis)soorten genoemd. Bij de inrichting en het beheer van deze wateren wordt daarmee rekening gehouden. Voor overige wateren worden dit jaar doelstellingen vastgesteld. Visserijbeheer Sportvisserij wordt door Waterschap Rijn en IJssel gezien als een vorm van recreatief medegebruik. Dat betekent dat de Nota Recreatief Medegebruik (2004) en Notitie wekwijze recreatief medegebruik WRIJ (juni 2006) van toepassing zijn. Wedstrijdvissen wordt aangemerkt als georganiseerde recreatie. Georganiseerde recreatie is met ingang van de Keur Waterschap Rijn en IJssel 2009 vergunningplichtig (artikel 3.1, eerste lid, onder e van de Keur en afdeling II, artikel 4, tweede en vierde lid van de Algemene regels, nadere regels en verplichtingen). Recreatief medegebruik is voor het waterschap een nevengeschikt belang naast haar taken op het gebied van waterbeheer en ecologie. In de Nota Recreatief Medegebruik is geformuleerd dat alle waterschapseigendommen opengesteld voor recreatief medegebruik. Op plaatsen waar wel het visrecht in de watergang is verhuurd, maar waar het waterschap niet de eigenaar is van aangrenzende maaipaden, kan eventueel via de eigenaren looprecht verworven worden. 3

7 4. INRICHTING EN BEHEER Onder beheer wordt in dit hoofdstuk zowel verstaan het waterbeheer als het visstandbeheer en visserijbeheer. Het waterbeheer is vanzelfsprekend de taak van het waterschap, het waterschap is daarmee ook verantwoordelijk voor het visstandbeheer. Het visserijbeheer ligt bij degenen die de visrechten van de watergang bezit. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de rol van het waterschap in inrichting en in beheer en onderhoud. Daarnaast kan de visserijbeheerder maatregelen uitvoeren in het kader van de Visserijwet 1963, namelijk onderzoek uitvoeren (o.a. monitoring), vis uitzetten, vis onttrekken, en nadere regels stellen ten aanzien van bevissing. De waterbeheerskundige en ecologische taken van het waterschap stellen aan de eerste twee maatregelen aanvullende eisen. Deze worden in paragraaf 4.4 en 4.5 behandeld. 4.1 INRICHTING Vissen kunnen alleen hun gehele levenscyclus in een stroomgebied volbrengen wanneer de omstandigheden zich daartoe lenen. Belangrijke factoren zijn: voldoende geschikt habitat (paai-, schuil- en opgroeimogelijkheden); een goede (ecologische) kwaliteit van het water; migratiemogelijkheden; voldoende voedsel. In het algemeen kan gesteld worden: hoe meer variatie in de leefomgeving, hoe gevarieerder de visstand. In het verlengde daarvan geldt dat de inrichting van de watergang vaak belangrijker is dan het verbeteren van de waterkwaliteit om de leefomstandigheden van de vissen te optimaliseren. Het waterschap is verantwoordelijk voor een goede waterkwaliteit. De wijze waarop hieraan invulling wordt gegeven staat opgenomen in het waterbeheerplan van het Waterschap Rijn en IJssel. De kwaliteiteisen die hierbij gehanteerd worden zijn (inter)nationaal vastgelegd. Deze zijn al dan niet vertaald naar regionale normen en maatlatten. Het realiseren van een geschikte habitat voor de vissen hangt samen met het beheer van de watergangen. Om hieraan invulling te geven moeten heldere streefbeelden en ambitieniveaus voor watergangen door de waterbeheerder worden opgesteld. Uitgangspunt van Waterschap Rijn en IJssel bij het opstellen van streefbeelden zijn de doelstellingen HEN /SED (Waterwijzer), de modellen voor de ecologische verbindingszone (Plan van Aanpak Ecologische Verbindingszones, 2000), het Waterbeheerplan en het Waterhuishoudingsplan van de Provincie Gelderland Ook worden algemene waterhuishoudkundige aspecten in de streefbeelden betrokken. De streefbeelden worden besproken binnen de VBC Rijn en IJssel voor het verwerven van draagvlak bij de visrechthebbenden en om de kennis en wensen van de visrechthebbenden waar mogelijk een plaats te geven binnen de streefbeelden. De streefbeelden vormen de leidraad voor de daadwerkelijke inrichting en beheer van de watergangen en daarmee uiteindelijk de aanwezigheid van duurzame vispopulaties. Bij inrichting, beheer en onderhoud wordt de Gedragscode Flora- en faunawet in acht genomen. 4

8 4.2 BEHEER EN ONDERHOUD Visstandbeheer Het waterschap is verantwoordelijk voor het onderhoudt de watergangen. Dit onderhoud bestaat onder andere uit het periodiek maaien van de onderhoudspaden, taluds, oevers en bodem. Ook vallen herprofileren en baggeren onder het onderhoud. Het primaire doel van het onderhoud van de watergangen is dat deze voldoende water kunnen afvoeren en aanvoeren. Het Waterschap houdt daarbij niet alleen rekening met de wettelijke milieueisen, waaronder de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet maar ook met de gewenste visstand. Het onderhoud wordt zo gedaan dat er zo weinig mogelijk verstoring (onder andere voor vissen) optreedt. Eén van de KRW-maatregelen is het natuurvriendelijk (de werkwijze voor natuurvriendelijk onderhoud wordt beschreven in de gedragscode Flora en faunawet van de Unie van Waterschappen) onderhouden van watergangen. Natuurvriendelijk onderhoud wordt in ieder geval gerealiseerd voor waterlichamen die heringericht worden. Visserijbeheer De rol van het waterschap ten aanzien van het visserijbeheer heeft vooral betrekking op de openstelling van gebieden voor sportvissers. In principe zijn alle eigendommen van het waterschap opengesteld voor recreatief medegebruik waaronder het sportvissen. Lokaal kan sprake zijn van afsluiting wegens verstoringsgevoelige natuur, afspraken met aanliggende eigenaren, of wegens overlast. In gebieden met hoge natuurwaarden die niet afgesloten zijn zal zoveel mogelijk geleiding van recreatie plaatsvinden door een aangepaste inrichting. Het waterschap zal rekening houden met de toegankelijkheid van de vislocaties. Het waterschap zal met behulp van streefbeelden aangeven wat de visrechthebbenden op dit punt van het waterschap mogen verwachten. Het waterbeheer en ecologisch belang prevaleren ook hier boven het belang van de visrechthebbenden. Aanpassingen aan beheer en onderhoud die niet strijdig zijn met waterbeheer en ecologie, kunnen in overleg gedaan worden. In beginsel betalen visrechthebbenden eventuele meerkosten. Daarnaast zullen visrechthebbenden zelf verantwoordelijk zijn voor het onderhoud aan hun eigen voorzieningen (steigers etc.). Voor de aanleg van de voorzieningen (steigers etc.) is een vergunning nodig. In deze vergunning worden onder meer voorschriften met betrekking tot beheer en onderhoud van deze voorzieningen opgenomen. Ook is er een vergunning nodig voor georganiseerde recreatie (zoals bij wedstrijdvissen). In de vergunning staan voorschriften over onder andere het beheer en het onderhoud van de locatie. In de voorwaarden bij de verhuur van het visrecht is gesteld dat de toegang op waterschapseigendommen na zonsondergang alleen op aangewezen locaties toegestaan is (artikel 9). Daar wordt aan toegevoegd: De nachtvislocaties (inclusief gedragsregels en handhavingsbeleid) worden in het door het waterschap goed te keuren Visplan vastgelegd. De vissers houden zelf toezicht en registreren dit. Wanneer bij herhaling overlast (verstoring, lawaai, zwerfvuil) voorkomt zal het waterschap de visrechthebbende hierop aanspreken. Als de overlast aanhoudt kan het waterschap in het uiterste geval de toegang ontzeggen dan wel het visrecht (deels) ontnemen. Het waterschap vervult verder een toetsende functie ten aanzien van het visserijbeheer. De visrechthebbenden beschrijven hun voorgenomen visserijbeheermaatregelen in het visplan. Het visplan zal ter goedkeuring aan het waterschap worden voorgelegd. Op basis van de voorliggende beleidsnotitie en de doelen en streefbeelden die uit de KRW voortvloeien, vindt de toetsing plaats. 5

9 Calamiteiten De maatregelen die in geval van dreigende grootschalige vissterfte, zoals het geval bij droogval of overstorten, moeten worden genomen, zijn beschreven in het Calamiteitenplan Waterschap Rijn en IJssel. 4.3 HERINTRODUCTIE EN UITZETTEN VAN VIS Het uitgangspunt van het Waterschap Rijn en IJssel is dat er gestreefd wordt naar een natuurlijke visstand. Dit betekent dat het uitzetten van vis door de visrechthebbenden, maar ook het waterschap zelf, in dat licht bezien moeten worden. Hierbij dienen de onderstaande richtlijnen te worden gevolgd: Vis mag alleen uitgezet worden als: De milieuomstandigheden en de omvang van het gebied voldoen aan de biotoopeisen van de uit te zetten vissen; Het past binnen de (ecologische) doelen en maatregelen uit de KRW (geen nadelige gevolgen); Ze niet tegenstrijdig zijn met richtlijnen van de IUCN (internationale richtlijn voor herintroductie); Dat het voorgaande op basis van adequaat onderzoek onderbouwd wordt; De voorgenomen uitzettingen omschreven zijn in een door Waterschap Rijn en IJssel goedgekeurd visplan. Als er vis wordt uitgezet, zijn de bestaande nationale en internationale wettelijke kaders en de IUCN Richtlijnen voor Herintroductie van Soorten van toepassing. Voor een uitgebreide toelichting zie bijlage II. 4.4 ONDERZOEK EN MONITORING Voor zowel de visrechthebbenden als de waterbeheerder is het van belang dat de visstand (soortensamenstelling, populatieopbouw) en het oppervlaktewater zich in de gewenste richting ontwikkelt en/of handhaaft. Uitkomsten worden gebruikt om onder andere in VBC verband te zoeken naar eventuele oorzaken en oplossingen. Om dit te kunnen vaststellen is onderzoek en monitoring noodzakelijk. Door de hengelsportorganisaties wordt ten behoeve van het verkrijgen van inzicht in de visstand, het vastleggen van nulsituaties en het volgen van de resultaten van uitgevoerde projecten de visstand en daaraan gerelateerde parameters gemeten. De door de hengelsportorganisaties verzamelde informatie is ook waardevol voor het waterschap. Ook het omgekeerde, de resultaten van het monitoringsprogramma van het waterschap, is het geval. Er kan een belangrijke verbetering worden gerealiseerd door de gegevens meer gestructureerd uit te wisselen. In overleg met de visrechthebbenden moet bekeken worden of de monitoring op elkaar afgestemd kan worden. 6

10 Wanneer de hengelsportorganisaties op verzoek van het waterschap bepaalde informatie aanleveren, welke valt buiten het bestaande onderzoek in het kader van het visstandbeheer, is een financiële bijdrage in de kosten mogelijk. In de verhuurovereenkomst zal een wederzijdse meldingsplicht voor het uitvoeren van onderzoeks- en monitoringsactiviteiten worden opgenomen. 7

11 5. VERHUUR VISRECHTEN Alle bij Waterschap Rijn en IJssel in eigendom zijnde wateren worden voor verhuur aan de overkoepelende hengelsportorganisaties aangeboden. Bij de uitgifte van visrecht door de verhuurder kan het zogenaamde volledig visrecht gesplitst worden in aalvisrecht en schubvis-visrecht. 5.1 VERHUUR VAN VISRECHT Het visrecht in het beheersgebied van het waterschap is grotendeels verhuurd aan de sportvisserij, voornamelijk aan hengelsportfederaties (HSF Midden-Nederland en HSF Oost- Nederland), waaraan hengelsportverenigingen zijn aangesloten. In enkele gevallen huren individuele hengelsportverenigingen het visrecht, dit wordt afgebouwd. Voor een deel van het gebied is het visrecht gesplitst uitgegeven. Het schubvis-visrecht is dan verhuurd aan de sportvisserij terwijl het aalvisrecht niet is uitgegeven. Dit komt voort uit het verleden toen het Waterschap nog schriftelijke toestemmingen uitgaf aan particulieren om met beroepsvistuigen op aal te mogen vissen. Het Waterschap behield dankzij deze constructie het aalvisrecht. De particulieren oefenden overigens de visserij op aal niet beroepsmatig uit. De uitgifte van schriftelijke toestemmingen voor de aalvisserij is inmiddels beëindigd of deze worden bij expiratie niet meer opnieuw uitgegeven. In het licht van het kunnen monitoren van de volledige visstand (schubrecht + aalrecht) is het gewenst het aalvisrecht uitsluitend voor monitoringsdoeleinden te verhuren aan de grotere visrechthebbenden. 5.3 JURIDISCHE CONSEQUENTIES De regelgeving rond de huur en verhuur van visrechten is beschreven in paragraaf 5 van de Visserijwet (1963). Een belangrijke partij bij de huur/verhuur van visrecht is de Kamer van de Binnenvisserij. Deze heeft zeggenschap bij het aangaan van nieuwe overeenkomsten, maar ook bij het beëindigen van de bestaande. Wanneer de verhuurder het voornemen heeft om een bestaand overeenkomst niet te verlengen of te wijzigen dan dient dat acht maanden voorafgaand aan het verlopen van de overeenkomst medegedeeld worden. De huurder kan daarop bij de Kamer voor de Binnenvisserij het verzoek in dienen de huurovereenkomst toch te verlengen. De Kamer beslist vervolgens in billijkheid over het verzoek. Huurovereenkomsten hebben een looptijd van zes jaar en worden iedere zes jaar stilzwijgend verlengd met een nieuwe periode van zes jaar. Beëindiging van lopende contracten is mogelijk aan het einde van de looptijd indien: - het beëindigen in goed overleg plaatsvindt; - de huidige huurder geen bezwaar heeft tegen beëindiging, dan wel niet tijdig bij de Kamer voor de Binnenvisserij een verlengingsverzoek indienen; - de huidige huurder de leeftijd van 65 jaar bereikt of komt te overlijden (alleen bij aalcontracten); - indien de doelmatige visserij wordt belemmerd; - indien de Kamer voor de Binnenvisserij een verlengingsverzoek na het aankondigen van de beëindiging afwijst. 8

12 6. COMMUNICATIE EN OVERLEG Voor het overleg op hoofdlijnen vormt de Visstandbeheerscommissie Rijn en IJssel (VBC, zie kader) het platform voor een efficiënte communicatie tussen de waterbeheerder en de hengelsportorganisaties. Voor het overleg kunnen ook natuur- en recreatieorganisaties op ad hoc basis worden uitgenodigd. Doel van de VBC Het doel van de VBC Rijn en IJssel is te komen tot een eenduidig visstandbeheer en visserijbeheer. Daartoe vindt in de VBC overleg plaats tussen de betrokken partijen. Het overleg in de VBC vindt tweemaal per jaar plaats. Een keer per jaar krijgt het overleg een bestuurlijk karakter, het andere halfjaar vindt het overleg vindt plaats op ambtelijk niveau. In de VBC kunnen onderzoek, beheer, onderhoud, en inrichting worden afgestemd. Ook de inhoud van het Visplan (een levend document) wordt afgestemd in de VBC. Voor welke wateren Voor de Rijksbinnenwateren is de instelling van VBC s verplicht. Sinds dit jaar worden ook voor de regionale wateren VBC s opgericht. Het gebied waarin de VBC Rijn en IJssel opereert valt samen met het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel. Omdat het visrecht van alle wateren in eigendom van het waterschap verhuurd wordt, heeft de afstemming in de VBC ook op al deze wateren betrekking. Wie zit er in een VBC In de VBC nemen in principe alle visrechthebbenden in een gebied zitting, in dit geval de HSF Oost-Nederland en de HSF Midden-Nederland. Individuele visverenigingen met visrechten worden door de federatie vertegenwoordigd. De verhuurders van het visrecht in de regionale wateren kunnen op basis van de Visserijwet deelname aan een VBC als voorwaarde voor de verhuur stellen. Het waterschap blijft als eigenaar en waterkwaliteitsbeheerder verantwoordelijk voor visstandbeheer; de VBC wordt verantwoordelijk voor het visserijbeheer. Op basis van gezamenlijke doelstellingen worden afspraken gemaakt over het beheer en de bevissing. Hierbij moet rekening gehouden worden met doelstellingen van het water- en natuurbeheer. Wat doet een VBC De VBC stelt streefbeelden en beheerdoelen op voor de visstand en visserij en legt deze vast in het Visplan. Om hieraan uitwerking te geven zal in het Visplan ingegaan worden op: Periodes waarin gevist mag worden; Vistuig dat gebruikt mag worden; Bepalingen ten aanzien van het uitzetten van vis; Onderzoeks- en monitoringswerkwijze; Wenselijk geachte maatregelen ten behoeve van de visserij in het doelgebied; Werkwijze ten aanzien van controle en handhaving. De VBC zorgt voor informatie en voorlichting aan de achterban over het te voeren beheer en over haar werkzaamheden. 9

13 7. Literatuur Smulders, M. J. M.; Arens, P. F. P.; Jansman, H. A. H. ; Buiteveld, J; Groot Bruinderink, G.W.T A. en Koelewijn, H.P. (2006). Herintroductie van soorten, bijplaatsen of verplaatsen: een afwegingskader. Alterra-rapport 1390/PRI-rapport 128. Alterra, Wageningen. 10

14 Bijlage I Indicatorsoorten in KRW. KRW-type R5*, R6* Indicatorsoorten Bermpje, Beekprik, Serpeling, Riviergrondel, Blankvoorn, Baars, blankvoorn, Driedoornige en Tiendoornige stekelbaars, Kleine modderkruiper, Kopvoorn, Snoek M3* Bittervoorn, Ruisvoorn,Tiendoornige stekelbaars, Vetje, Giebel, Kleine modderkruiper, Snoek, Grote modderkruiper, Kroeskarper, Zeelt, Paling (Aal), Driedoornige stekelbaars *R5 = riviertype, langzaam stromende middenloop/ benedenloop op zand, R6 = riviertype: langzaam stromend riviertje op zand/klei en M3 = meertype, sloten en kanalen, gebufferde (regionale) kanalen. 11

15 Bijlage II Overwegingen bij het uitzetten van vis In de vorige nota Visbeleid heeft het waterschap zich op het standpunt gesteld tegen uitzetten van vis te zijn. Alleen onder strenge voorwaarden was het mogelijk vis uit te zetten. Sinds die tijd is het wettelijk kader gewijzigd en wordt hier de huidige beleidlijn heroverwogen. Wettelijk kader Visserijwet 1963 In de Visserijwet (1963) wordt het recht om te vissen door de rechthebbende beschreven. Onder de activiteit vissen verstaat de Visserijwet (1963) a. het te water brengen, te water hebben, lichten of ophalen van vistuigen alsmede het op enigerlei andere wijze pogen om vis uit het water te bemachtigen; b. het uitzetten en uitzaaien van vis als bedoeld in het tweede lid. In het tweede lid wordt aangegeven wat onder vis wordt verstaan. Dit zijn alleen de soorten die in de Visserijwet (1963) worden genoemd. De Visserijwet (1963) geeft de visrechthebbende dus de bevoegdheid vissoorten die in de wet genoemd worden uit te zetten. In de wet zijn verder geen voorwaarden aan het uitzetten verbonden. Flora- en faunawet Het is volgens de Flora- en faunawet verboden dieren of eieren van dieren in de vrije natuur uit te zetten. Voor herintroductieprogramma's verleent het Ministerie van LNV vergunningen. Voor het uitzetten van vissen is alleen een vergunning noodzakelijk voor soorten die niet in de visserijwet van 1963 worden genoemd (zie bijlage III). Natuurbeschermingswet Op 1 oktober 2005 is de gewijzigde Natuurbeschermingswet van 1998 in werking getreden. Daarmee voldoet Nederland dan grotendeels aan de eisen van de Europese Habitatrichtlijn. De Natuurbeschermingswet biedt een beschermingskader voor de flora en fauna binnen de aangewezen beschermde gebieden. Hieronder vallen de speciale beschermingszones volgens de Vogel- en Habitatrichtlijn, gebieden die deel uitmaken van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), beschermde natuurmonumenten en de Staatsnatuurmonumenten. Artikel 16 van de Natuurbeschermingswet geeft aan dat het verboden is zonder vergunning handelingen te verrichten of te gedogen die schadelijk kunnen zijn voor het natuurschoon, voor de natuurwetenschappelijke betekenis van het beschermde gebied of voor planten en dieren in het beschermde gebied. Voorafgaand aan het uitzetten van vis zal moeten worden nagegaan of de visuitzet een significant negatief effect oplevert voor de natuurdoelen. Gezondheid- en Welzijnswet voor Dieren De Gezondheid- en Welzijnswet voor Dieren is een kaderwet waar binnen de uiteindelijke regels worden vastgesteld door Algemene maatregelen van bestuur. Uitgangspunt van de wet is dat je geen handelingen met dieren mag verrichten, tenzij in de wet staat dat het wel mag. Bovendien is het verboden bij een dier onnodig pijn of letsel te veroorzaken, of zijn gezondheid of welzijn aan te tasten. 12

16 Het aantasten van de gezondheid of welzijn van het dier kan ook bij uitzetten van vissen een issue zijn. Immers, indien vissen worden uitgezet in een ongeschikt water, bijvoorbeeld kopvoorn in stilstaand water, met als gevolg een slechte groei, dan wordt het welzijn van de vis aangetast. Beleidsbesluit Binnenvisserij 1999 In dit beleidsbesluit van het Ministerie van LNV worden streefbeelden voor 2010 gepresenteerd met daarin uitgangspunten voor het te voeren visserijbeleid. Wat betreft het streefbeeld voor Visstand en Visstandbeheer wordt gesteld dat de visstand steeds passend is bij de aard en kwaliteit van het aanwezige ecosysteem, en dat die visstand zich zelf in stand kan houden. Bovendien zijn directe ingrepen in de visstand (onder andere uitzettingen en Actief Biologisch Beheer) slechts bij uitzondering nodig (ecologisch herstel na calamiteiten). Herintroductierichtlijnen IUCN Door het IUCN zijn in 1995 richtlijnen opgesteld waaraan herintroductie van dieren in de vrije natuur zouden moeten voldoen. Door Alterra zijn deze regels vertaald naar de Nederlandse situatie (Smulders et al., 2006) Kort samengevat zijn deze richtlijnen als volgt: Het uitzetten draagt bij aan het voortbestaan van de soort in Nederland; De soort kwam in historische tijd in Nederland of vergelijkbaar gebied voor; De soort kan het gebied niet zelf bereiken; De oorzaken van uitsterven zijn opgeheven; De milieukwaliteit en de omvang van het gebied voldoen aan de eisen van de soort; Uit te zetten dieren dienen genetisch vergelijkbaar te zijn met oorspronkelijke populatie; Er treedt geen onacceptabele schade op aan populatie waaraan de dieren worden onttrokken. Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Een belangrijke richtlijn in het waterbeheer is de Europese KRW (2000). De KRW richt zich op het beschermen van stroomgebieden en het verbeteren van de ecologische toestand. Doel is het duurzaam gebruik van aquatische ecosystemen te bevorderen en de kwaliteit ervan te beschermen en eventueel te verbeteren. Het duurzaam gebruik richt zich hierbij op de bescherming van de beschikbare waterbronnen voor de lange termijn, binnen het waterbeheer. De Richtlijn is door alle waterbeheerders omgezet in ecologische doelen, ook voor de aanwezige visgemeenschap (Waterbeheerplan ). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen wateren met een hoog ambitie niveau (veelal wateren die al een functie Hoogst Ecologisch Niveau (HEN) hebben), midden ambitie niveau (vooral Ecologische Verbindingszones (EVZ)) en laag ambitie niveau. Om deze doelen te behalen zijn maatregelen geprogrammeerd (vispassages en beekherstel). Deze werken door in de waterkwaliteit en de visstand. De geformuleerde doelstellingen en voorgenomen maatregelen zijn opgenomen in het Waterbeheersplan , het Provinciaal Waterhuishoudingsplan (2009) en het Nationale Waterplan (2009) en daarmee wettelijk 13

17 voorgeschreven. Het uitzetten van vis mag niet strijdig zijn met de ecologische doelstellingen. 14

18 Conclusie Het uitzetten van vis is volgens de Visserijwet voorbehouden aan de visrechthebbende dan wel degene die een Flora- en faunawetvergunning heeft. Verschillende wetten, beleidsregels en richtlijnen bieden een nader kader om excessen te voorkomen, dan wel om te voorkomen dat het natuur- en waterbeleid in gevaar komt. Gezien bovenstaande is Waterschap Rijn en IJssel geen voorstander van uitzetten van vissen. Het waterschap stelt zich op het standpunt dat veranderingen van de visstand door uitzettingen niet toelaatbaar zijn tenzij deze handelingen leiden tot een verbetering van het aquatisch systeem (de leefomgeving van de vissen) of geen afbreuk doen aan de door de KRW gestelde doelstellingen. Het uitzetten van vis is alleen mogelijk wanneer een onderzoek de noodzaak daarvan heeft aangetoond en dit in overeenstemming is met de doelstelling ter plaatse (GEP). Het voornemen tot visuitzettingen dient door de visrechthebbenden nader te worden uitgewerkt in een Visplan. Het waterschap zal visuitzet als maatregel in het Visplan toetsen op basis van de volgende criteria: De milieuomstandigheden en de omvang van het gebied voldoen aan de biotoopeisen van de uit te zetten vissen; Het past binnen de (ecologische) doelen en maatregelen uit de KRW (geen nadelige gevolgen), Ze niet tegenstrijdig zijn met richtlijnen van de IUCN (internationale richtlijn voor herintroductie) Dat het voorgaande op basis van adequaat onderzoek onderbouwd wordt; De voorgenomen uitzettingen omschreven zijn in een door Waterschap Rijn en IJssel goedgekeurd visplan. 15

19 Bijlage III Zoetwater*soorten uit de Visserijwet 1963 Nederlandse naam Alver Amerikaanse hondsvis Baars Barbeel Beekforel Blankvoorn Bot Brasem Bronforel Driedoornige stekelbaars Elft Fint Karper Kleine marene Kolblei Kopvoorn Kroeskarper Kwabaal Paling Pos Regenboogforel Riviergrondel Ruisvoorn Serpeling Sneep Snoek Snoekbaars Spiering Tiendoornige stekelbaars Vetje Vlagzalm Winde Zalm Zeeforel Zeelt Zeeprik Wetenschappelijke naam Alburnus alburnus Umbra pygmaea Perca fluviatilis Barbus barbus Salmo trutta fario Rutilus rutilus Platichthys flesus Abramis brama Salvelinus fontinalis Gasterosteus aculeatus Alosa alosa Alosa fallax Cyprinus carpio Coregonus albula Blicca bjoerkna Leuciscus cephalus Carassius carassius Lota lota Anguilla anguilla Gymnocephalus cernua Oncorhynchus mykiss Gobio gobio Scardinius erythrophthalmus Leuciscus leuciscus Chondrostoma nasus Esox lucius Stizostedion lucioperca Osmerus eperlanus Pungitius pungitius Leucaspius delineatus Thymallus thymallus Leuciscus idus Salmo salar Salmo trutta trutta Tinca tinca Petromyzon marinus Bron: LNV *Soorten die (een deel) van hun levenscyclus doorbrengen in zoetwater 16