Actuele toestand van de Habitatrichtlijnvissen in de Schelde (B): met speciale aandacht voor enkele diadrome soorten

Transcriptie

1 Actuele toestand van de Habitatrichtlijnvissen in de Schelde (B): met speciale aandacht voor enkele diadrome soorten David BUYSSE Instituut voor natuur- en bosonderzoek

2 Inhoud Natura 2000 & Habitatrichtlijnsoorten Bijlage II Visserijonderzoek in de Schelde De vissoorten Case-studie: Trekvis in de Schelde Conclusies

3 Natura 2000 & De Habitatrichtlijnsoorten INBO staat in voor rapportage van Atlantisch België (Vlaanderen + Atlantisch deel van Wallonië) 7 habitatrichtlijn-soorten worden aangemeld: Uit Bijlage II: 1. Rivierprik Lampetrafluviatilis 2. Beekprik Lampetraplaneri 3. Fint Alosafallax 4. Bittervoorn - Rhodeus sericeus amarus 5. Kleine modderkruiper Cobitistaenia 6. Grote modderkruiper Misgurnusfossilis 7. Rivierdonderpad Cottusgobio Zeeprik Petromyzonmarinus Atlantische steur Acipensersturio Atlantische zalm Salmosalar

4 Visserijonderzoek in de Schelde Historische gegevens: De visbestanden in Vlaanderen anno Vrielynck, et al. (2003). Katholieke Universiteit Leuven, Laboratorium voor Aquatische ecologie INBO: Meetnet Zoetwatervis ( Interreg North Sea Region Harbasins project 2002: Onderzoek nr de migratie van vissen tussen Zeeschelde en Bovenschelde : Onderzoek naar trekvissoorten in het stroomgebied van de Schelde.

5 Vissen in de Schelde: 42 mariene soorten Soort Wetenschappelijke naam Soort Wetenschappelijke naam 1 Ansjovis Engraulis encrasicolus 22 Rode poon Trigla lucerna 2 Atlantische ombervis Micropogonias undulatus 23 Schar Limanda limanda 3 Brakwatergrondel Pomatoschistus microps 24 Schol Pleuronectes platessa 4 Dikkopje Pomatoschistus minutus 25 Slakdolf Liparis liparis 5 Diklipharder Mugil cephalus 26 Snotolf Cyclopterus lumpus 6 Geep Belone belone 27 Sprot Sprattus sprattus 7 Glasgrondel Aphia minuta 28 Steenbolk Trisopterus luscus 8 Griet Scophthalmus rhombus 29 Tong Solea solea 9 Grote pieterman Trachinus draco 30 Vijfdradige meun Ciliata mustela 10 Grote zeenaald Syngnathus acus 31 Vorskwab Raniceps raninus 11 Haring Clupea harengus 32 Wijting Merlangius merlangus 12 Harnasmannetje Agonus cataphractus 33 Zandspiering Ammodytes tobianus 13 Horsmakreel Trachurus trachurus 34 Zeebaars Dicentrarchus labrax 14 Kabeljauw Gadus morhua 35 Zeedonderpad Myoxocephalus scorpius 15 Kleine pieterman Echiichthys vipera 36 Zeepaardje Hippocampus hippocampus 16 Kleine zeenaald Syngnathus rostellatus 37 Zeestekelbaars Spinachia spinachia 17 Koornaarvis Atherina presbyter 38 Grauwe poon Eutrigla gurnardus 18 Lozano's grondel Pomatoschistus lozanoi 39 Smelt Hyperoplus lanceolatus 19 Makreelgeep Scomberesox saurus 40 Pitvis Callionymus lyra 20 Mul Mullus surmuletus 41 Makreel Scomber scombrus 21 Puitaal Zoarces viviparus 42 Adderzeenaald Entelurus aequoreus

6 Vissen in de Schelde: 31 zoetwatersoorten Soort Wetenschappelijke naam Soort Wetenschappelijke naam 1 Alver Alburnus alburnus 17 Kroeskarper Carassius carassius 2 Amerikaanse dikkopelrits Pimephales promelas rafinesque 18 Pos Gymnocephalus cernuus 3 Baars Perca fluviatilis 19 Regenboogforel Oncorhynchus mykiss 4 Beekforel Salmo trutta fario 20 Rietvoorn Scardinius erythropthalmus 5 Bittervoorn Rhodeus sericeus 21 Rivierdonderpad Cottus gobio 6 Blankvoorn Rutilus rutilus 22 Riviergrondel Gobio gobio 7 Blauwbandgrondel Pseudorasbora parva 23 Serpeling Leuciscus leuciscus 8 Brasem Abramis brama 24 Snoek Esox lucius 9 Bruine dwergmeerval Ictalurus nebulosus 25 Snoekbaars Sander lucioperca 10 Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus 26 Tiendoornige stekelbaars Pungitius pungitius 11 Europese meerval Silurus glanis 27 Vetje Leucaspius delineatus 12 Giebel Carassius gibelio 28 Winde Leuciscus idus 13 Kanaalmeerval Ictalurus punctatus 29 Zeelt Tinca tinca 14 Karper Cyprinus carpio 30 Zonnebaars Lepomis gibbosus 15 Kolblei Blicca bjoerkna 31 Zilverkarper Hypophtalmichthys molitrix 16 Kopvoorn Leuciscus cephalus

7 Vissen in de Schelde: 31 zoetwatersoorten habitatrichtlijnsoorten: 2 Soort Wetenschappelijke naam Soort Wetenschappelijke naam 1 Alver Alburnus alburnus 17 Kroeskarper Carassius carassius 2 Amerikaanse dikkopelrits Pimephales promelas rafinesque 18 Pos Gymnocephalus cernuus 3 Baars Perca fluviatilis 19 Regenboogforel Oncorhynchus mykiss 4 Beekforel Salmo trutta fario 20 Rietvoorn Scardinius erythropthalmus 5 Bittervoorn Rhodeus sericeus 21 Rivierdonderpad Cottus gobio 6 Blankvoorn Rutilus rutilus 22 Riviergrondel Gobio gobio 7 Blauwbandgrondel Pseudorasbora parva 23 Serpeling Leuciscus leuciscus 8 Brasem Abramis brama 24 Snoek Esox lucius 9 Bruine dwergmeerval Ictalurus nebulosus 25 Snoekbaars Sander lucioperca 10 Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus 26 Tiendoornige stekelbaars Pungitius pungitius 11 Europese meerval Silurus glanis 27 Vetje Leucaspius delineatus 12 Giebel Carassius gibelio 28 Winde Leuciscus idus 13 Kanaalmeerval Ictalurus punctatus 29 Zeelt Tinca tinca 14 Karper Cyprinus carpio 30 Zonnebaars Lepomis gibbosus 15 Kolblei Blicca bjoerkna 31 Zilverkarper Hypophtalmichthys molitrix 16 Kopvoorn Leuciscus cephalus

8 Vissen in de Schelde: 11 diadrome soorten Soort Wetenschappelijke naam Diadroom 1 Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus anadroom 2 Fint Alosa fallax anadroom 3 Rivierprik Lampetra fluviatilis anadroom 4 Siberische steur Acipenser baeri anadroom 5 Spiering Osmerus eperlanus anadroom 6 Zalm Salmo salar anadroom 7 Zeeforel Salmo trutta anadroom 8 Zeeprik Petromyzon marinus anadroom 9 Paling Anguilla anguilla katadroom 10 Bot Pleuronectes flesus katadroom 11 Dunlipharder Liza ramada katadroom

9 Vissen in de Schelde: 11 diadrome soorten anadrome soorten: 8 katadrome soorten: 3 habitatrichtlijnsoorten: 2 Soort Wetenschappelijke naam Diadroom 1 Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus anadroom 2 Fint Alosa fallax anadroom 3 Rivierprik Lampetra fluviatilis anadroom 4 Siberische steur Acipenser baeri anadroom 5 Spiering Osmerus eperlanus anadroom 6 Zalm Salmo salar anadroom 7 Zeeforel Salmo trutta anadroom 8 Zeeprik Petromyzon marinus anadroom 9 Paling Anguilla anguilla katadroom 10 Bot Pleuronectes flesus katadroom 11 Dunlipharder Liza ramada katadroom

10 Case-studie: Trekvis in de Schelde Doel Hoe ver trekken de diadrome soorten de Schelde op? Wat is het barrière-effect van 2 opeenvolgende migratieknelpunten voor deze trekvissoorten? Buysse D., Coeck J., Maes J. (aanvaard). Potential re-establishment of diadromous fish species in the River Scheldt (Belgium). Hydrobiologia.

11 France Study area

12 Staalname 2002 Jaarcyclus Dubbele schietfuiken / 24 h Op slikken Onder stuwen Estuariene gradient

13 Case-studie: Trekvis in de Schelde regenrivier gekanaliseerd 2002 debiet min.: 5 m 3 s -1 max.: 395 m 3 s -1

14 Case-studie: Trekvis in de Schelde Beheer getijdenstuw Gent: Beheer getijdenstuw Merelbeke: Bovenschelde high discharge free flowing conditions (FFC) FFC < 33 days FFC < 9 % in 2002 Zeeschelde

15 Case-studie: Trekvis in de Schelde Beheer getijdenstuw Gent: hoge afvoer vrije vismigratie (V.V.) V.V.< 33 dagen V.V. < 9 % in 2002

16 Case-studie: Trekvis in de Schelde Beheer van het tweede sluis-stuwcomplex te Asper scheepvaart and waterafvoer geen vrije vismigratie vismigratie scheepvaartsluis

17 rivierprik, fint, Atlantische zalm, zeeforel, Siberische steur spiering, paling, bot rivierprik, paling, bot rivierprik, paling rivierprik, spiering, paling

18 fint

19 rivierprik

20 bot

21 Conclusies: Rivierprik trekken in aanzienlijke aantallen de Zee- en Bovenschelde op schatting populatiegrootte - aantal per 5x5 km² hok: 23 migratiebarrières! ook in zijrivieren (2007): Kleine Nete en Zwalm reproducerende populatie: ja (paaiplaatsen nog onbekend) paaiplaatsen: grindbanken, zandbanken, stortstenen?

22 Conclusies: Rivierprik Areaal 1025 km 2 Referentieareaal 3650 km 2

23 Conclusies: Fint eerste terugmelding 1995 jaarlijkse melding van een tiental individuen (subadult / adult) in de Beneden-Zeeschelde schatting populatiegrootte aantal per 5x5 km² hok: 4 reproducerende populatie: neen toekomst: betere waterkwaliteit, geschikte paaiplaatsen (zand- en/of grindbanken), retentiezones voor eieren, migratiebarrières,

24 Conclusies: Fint Areaal Referentieareaal 150 km km 2

25 Conclusies: Bittervoorn Areaal Referentieareaal 7100 km km 2

26 Conclusies: Rivierdonderpad Areaal Referentieareaal 3550 km km 2

27 Conclusies: Grote modderkruiper Kleine modderkruiper Beekprik Aanwezig in het Scheldebekken

28 Dwaalgasten Zeeprik: slechts 2 waarnemingen in fuiken * In Juni 1999 t.h.v. Zandvliet * In 2002 t.h.v. Sint-Annabos (Antwerpen)

29 Dwaalgasten Atlantische Zalm: slechts 1 waarneming t.h.v. Zandvliet (2002) Atlantische Steur: recente vangst (februari 2007) in de Noordzee voor de kust van Westende van een gemerkt individu (1,60 m & 25 kg herkomst: Gironde estuarium (FR).

30 Vissennetwerk Noordzeekanaal IJmuiden Anno 2005 Dwaalgasten