Inhoudsopgave. I. Inleiding Belangrijke adressen en telefoonnummers Verplichtingen, studievoorbereiding en toetsing 06 3.

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Pag. I. Inleiding 03 II. Algemene informatie 1. Belangrijke adressen en telefoonnummers Verplichtingen, studievoorbereiding en toetsing Boekenlijst 07 III. Het onderwijs: doelstellingen, werkvormen, sessies 1. Onderwijsdoelstelling: consulten leren voeren Programmaoverzicht en onderwijsdoelen lijn consultvoering Lijn consultvoering in M1: de verbanden Onderwijssessies Oefenen met medestudenten tijdens de PV- en C-sessies Werkvormen Studiestof Feedbackformulieren bij consulten 20 IV. Week C1a: PV-sessie o Basisvaardigheden percussie en auscultatie 27 o Onderzoek hart en meten bloeddruk 39 o Onderzoek perifere arteriën, oedeem en meting CVD 53 o Onderzoek longen 63 o Onderzoek buik 75 o Klinisch chemische analyse 89 o Veneuze bloedafname en inbrengen perifeer infuus 93 Introductie o Casus introductie Behandelen/6Step (voorbereiden!) 111 o Algemene informatie behandelen in CgB en Cc-sessies 113 Cg-sessie o Anamnese hart/longproblemen (Cg-A) 135 o Behandelen hart/vaatproblemen (Cg-B) 139 V. Week C1b: PV-sessie o Rectaal toucher 147 o Injecteren 153 Cg-sessie o Anamnesetraining buikklachten (CgA) 171 o Behandelen longproblemen (CgB) 175 Opname-sessie o Opname consult met simulatiepatiënt 185 o Bespreking modelstatus 187 o Nabespreking consult met simulatiepatiënt 189 1

2 VI. Week C1c: Pag. COP-sessie: o (Her)formuleren competentie ontwikkelpunten (COP) 191 PV sessie: o Algemeen screenend onderzoek 193 Opname-sessie o Opname consult met simulatiepatiënt 201 o Nabespreking consult met simulatiepatiënt 203 VII. Week C1d: COP-sessie: o (Her)formuleren competentie ontwikkelpunten (COP) 205 Opname-sessie o Opname consult met simulatiepatiënt 207 o Nabespreking Behandelen/6Step 209 o Nabespreking consult met simulatiepatiënt 211 Plenaire sessie o Casus Behandelen/6Step (voorbereiden!) 212 VIII. Week C1e: COP-sessie: o (Her)formuleren competentie ontwikkelpunten (COP) 213 Spreekuurtoets o Voorbereiden spreekuurtoets 214 o Instructie spreekuurtoets 215 Readers o CVD meting o Bekwaamheid VII (stappenplan Moreel Beraad) o Klinische chemie o Medische microbiologie o Nucleaire geneeskunde o Pathologie 2

3 I. Inleiding U bent nu begonnen aan de tweede fase van uw opleiding tot arts: de masterfase. De eerste weken van M1 zult u starten met onderwijs in de lijn consultvoering. Consultvoering is de basis van elk contact tussen arts en patiënt en zal op verschillende momenten in M1 terug komen: de zogenaamde C-weken. De lijn consultvoering bestaat uit vijf weken onderwijs, steeds aan het begin van een KTC periode (C1a, C1b, C1c, C1d en C1e). De eerste twee weken zijn aaneensluitend; de andere weken volgen daarna om de 12 weken.in de eerste twee weken is er ook tijd ingepland om kennis te maken met een aantal andere aspecten waar u mee te maken krijgt als u gaat werken in de kliniek. Consultvoering De lijn consultvoering is bedoeld om vaardig te worden in het voeren van consultgesprekken. Het contact tussen dokter en patiënt om de hulpvraag te verhelderen, gericht lichamelijk onderzoek te verrichten en vervolgens een beleid uit te voeren. In (o.a.) het tweede jaar van de bachelor heeft u hiermee al kennis gemaakt. M.n. de onderdelen communicatie, probleem oplossen en behandelen zijn toen (ook in een mondeling) aan bod gekomen. Nu gaat u leren hoe een lichamelijk onderzoek te doen en u verder bekwamen in goede op de vraag gerichte anamnese af te nemen. U zult merken dat het veel inspanning kost om alle aspecten tegelijkertijd aan bod te laten komen: u moet contact houden met de patiënt, medische kennis integreren en ook nog de regie houden. Wat u in de C1-weken leert, zult u in de aansluitende weken KTC en kliniek kunnen verdiepen en verbreden, doordat u aanvullend onderwijs krijgt en er ook concreet in de klinische praktijk mee werkt. Onderwijs in sessies In alle C-weken vinden onderwijsbijeenkomsten plaats, sessies genoemd. Elders treft u hiervan een overzicht aan. Deze sessies vinden plaats in een vaste groepssamenstelling gedurende het hele jaar M1. U gaat na C1a en C1b uiteen naar de KTC-groepen in de vier juniorcoassistentschappen. Na 12 weken komt u elkaar weer tegen in C1c en weer 12 weken later in C1d etc. Deze groepssamenstelling is dezelfde vaste groepsindeling als die in de andere lijn in M1, de lijn professionele ontwikkeling. Lesstof Voor de methodiek en achtergronden van de consultvoering wordt als leerboek gebruikt: Medische Consultvoering; hoofdlijnen en achtergronden. Dit boek is geschreven door de docenten die dit onderwijsprogramma vorm hebben gegeven aan het begin van het curriculum G2010 en sluiten dus goed op elkaar aan. Consultvoering en toetsing Tijdens de C-weken krijgt u regelmatig feedback en zult u ook regelmatig d.m.v. zelfbeoordeling aan educatieve toetsing doen. Aan het einde van het M1 jaar volgt de selectieve toetsing : het examenconsult. Dit bestaat uit het doen van een volledig consult met een simulatiepatient, opgenomen op DVD, het uitwerken van de modelstatus en het schrijven van een reflectieverslag op dit consult en de ontwikkeling in de consultvoering. We hopen en verwachten dat u aan het einde van M1 zult zeggen dat u in staat bent een voldoende consult van matige complexiteit zelfstandig en betrouwbaar uit te voeren. Succes met de start van uw masteropleiding! Mw. drs. H.H.M. Hegge, examinator lijn consultvoering 3

4 Overzicht consultvoering in jaar M1 week C1a en C1b: consultgesprek, lichamelijk onderzoek en modelstatus juniorco-assistentschap KTC weken 2-5 juniorco-assistentschap klinische stage week C1c: consultgesprek en lichamelijk onderzoek juniorco-assistentschap KTC weken 2-5 juniorco-assistentschap klinische stage week C1d: consultgesprek en behandelen juniorco-assistentschap KTC weken 2-5 juniorco-assistentschap klinische stage week C1e: spreekuurtoets juniorco-assistentschap KTC weken 2-5 juniorco-assistentschap klinische stage Eindbeoordeling lijn consultvoering 4

5 II. Algemene informatie 1. Belangrijke adressen en telefoonnummers Vragen, afmeldingen e.d. kunt u mailen naar: ktc@med.umcg.nl Centraal telefoonnummer Klinisch trainingscentrum: Coördinator Consultvoering mw. drs H.H.M. Hegge internist ouderengeneeskunde / UMCG Hanzeplein GZ Groningen Tel h.h.m.hegge@int.umcg.nl Producent consultvoering mw. H. Wiersma Klinisch trainingscentrum Onderwijsinstituut, Faculteit medische wetenschappen UMCG, huispostcode FC 40 A. Deusinglaan 1, gebouw 3219, 3 e etage 9713 AV Groningen ktc@med.umcg.nl Assistent producent Mw. G.A.M. Brouwer-Marcus Klinisch trainingscentrum Onderwijsinstituut, Faculteit medische wetenschappen UMCG, huispostcode FC 40 A. Deusinglaan 1, gebouw 3219, 3 e etage 9713 AV Groningen ktc@med.umcg.nl Assistent producent Mw. J.G.S. Reijn Onderwijsinstituut, Faculteit medische wetenschappen UMCG, huispostcode FC 40 A. Deusinglaan 1, gebouw 3219, 3 e etage 9713 AV Groningen ktc@med.umcg.nl Voor studieadvies: Drs. H. Gierveld Drs. G.R. Terwisscha van Scheltinga Mw. drs. G. Weesjes Open spreekuur studieadviseurs: maandag t/m donderdag van 12:30 tot 13:30 uur, vrijdag van13:00 tot uur. studieadviseurs: studieadviseur@med.umcg.nl (vooral bedoeld voor korte vragen). Afspraken maken kan via de balie van het SSC of telefonisch

6 2. Verplichtingen, studievoorbereiding en toetsing Verplichtingen U hebt in M1 een aantal verplichtingen als student: Voor de lijn consultvoering gelden: - practicumverplichtingen: alle kleine groepsactiviteiten (de PV, Cg en Cc-sessies) - deelname aan grote groepsactiviteiten: alle plenaire sessies en introductiebijeenkomsten - opnames met simulatiepatiënten - deelname aan toetsing - bijhouden consultlogboek Daarnaast gelden voor het gehele jaar nog de verplichtingen in de juniorcoschappen en verplichtingen voor de lijnen professionele ontwikkeling en kennisprogressie. Studievoorbereiding Het onderwijs in dit jaar vergt een actieve inzet van de student. De sessies zijn alleen leerzaam als u zich terdege hebt voorbereid. Voorbereiding op de onderwijsbijeenkomsten is verplicht. Dit geldt voor het gehele studiejaar. Zie in de studenthandleiding bij de verschillende sessies onder studenttaken. Raadpleeg dagelijks Nestor voor aanvullende informatie. Toetsing De onderwijseenheid consultvoering is lijnonderwijs en vindt gedurende het hele jaar plaats. Het tentamen voor de lijn consultvoering bestaat uit vier onderdelen: - de spreekuurtoets - beoordeling vaardigheden - beoordeling consultlogboek - practicumverplichtingen De spreekuurtoets wordt getoetst in week C1e (zie voor nadere uitleg en instructie de studenthandleiding onder week C1e). Deelname aan de spreekuurtoets is alleen mogelijk wanneer drie volledige juniorcoschappen zijn doorlopen. De beoordeling van de vaardigheden uit de weken C1a en C1b vindt plaats in de eerste KTC periode. Het gaat om de volgende vaardigheden: -venapunctie-, -inbrengen perifeer infuus- en -injecteren- De beoordeling van het consultlogboek vindt plaats middels aftekening tijdens de eerste sessie in de weken C1c, C1d en C1e. Voorafgaand aan de spreekuurtoets dient het consultlogboek te worden ingeleverd voor een eindbeoordeling (zie voor de criteria het consultlogboek). Bij de practicumverplichtingen geldt zowel aanwezigheid- als voorbereidingsplicht. De Regels & Richtlijnen van de Examencommissie zijn te vinden in de nestorcursus Masteropleiding M1 geneeskunde onder de knop: toetsing. De gehele OER en de R&R staan in de studiegids Geneeskunde onder de volgende link: 6

7 3. Boekenlijst Masteropleiding jaar 1 Cursusjaar (cohort 2007) Fysische Diagnostiek (B, GNK, HK, L) Het lichamelijk onderzoek en zijn betekenis Bohn Stafleu Van Loghum ISBN /1 e druk Prijs 75,00 Bonjer, H.J. Chirurgie (HK) Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN /1 e druk Prijs G.T. Ensing, B.A.S. Knobben, S.T.Houweling. Probleem georiënteerd denken in de orthopedie, een praktijkboek voor de opleiding en de kliniek. Paperback (B) de Tijdstroom. ISBN /1 e druk Prijs 47,00 M.J. Heineman. Probleemgeoriënteerd denken in de gynaecologie, obstetrie en voortplantingsgeneeskunde. (L) de Tijdstroom. ISBN /1 e druk Prijs 47,00 A.J. Kooter, H.M.A. Hofstee, A. Thijs. Leidraad interne geneeskunde. (GNK) Bohn Stafleu van Loghum. ISBN /1 e druk Prijs J.B.M. Kuks, J.W. Snoek, J.M. Fock. Praktische neurologie. Van symptoom naar diagnose. Paperback (B) Bohn Stafleu van Loghum. ISBN /1 e druk. Prijs 37,50 T.K. Kushner, D. C. Thomasma. Ward Ethics: dilemmas for medical students and doctors in training. (B, GNK, HK, L) Cambridge University Press. ISBN Prijs 37,50 A. Lemmens, M Ariës. Praktische Radiologie. Bohn Stafleu van Loghum. ISBN / 1 e druk Prijs 40,50 J.J. Roord, J.A.A.M. Diemen van-steenvoorde. Probleemgeoriënteerd denken in de kindergeneeskunde. (L) de Tijdstroom. ISBN /1 e druk. Prijs 47,00 C. Seeleman; J. Suurmond, K. Stronks. Arts van de wereld. Etnische diversiteit in de medische praktijk. (bekwaamheden) Bohn Stafleu van Loghum. ISBN / 1 e druk Prijs 41,75 7

8 E.P. Veening, R.O.B. Gans, J.B.M. Kuks. Medische Consultvoering; hoofdlijnen en achtergronden.. Bohn Stafleu van Loghum. ISBN Prijs ca 32,50 Studenthandleidingen 75,00 Vaardighedenboekjes Reeks: Vaardigheden in de geneeskunde G.G. Essed, Ch. Pfaff, Y.C.M. Roselaers, M. Kruithof. Verloskunde. Mediview ISBN Prijs 19,50 Middelen/overig Stethoscoop (GNK, L) Geadviseerd: dubbelslangsstethoscoop ivm betere geleiding. Littman Cardiology III SE Prijs 173 Spirit Triple Cardiology Prijs 77 Oogooglampje: witte penlight Prijs 3,50 Reflexhamer Berlin Prijs 8,50 Farmacotherapeutisch Kompas 2010; gratis verkrijgbaar bij Panacea. Deze middelen zijn verkrijgbaar via Panacea ( 8

9 III. Het onderwijs: doelstellingen, werkvormen, sessies 1. OnderwijsDoelstelling consulten leren voeren 1.1 M1 en consultvoering In jaar M1 staat de consultvoering centraal. Het onderwijsdoel is de studenten competent te laten worden in deze kerntaak van de arts: consulten voeren, patiënten met raad en daad behulpzaam zijn bij hun medische vragen en klachten. Dus naar hen luisteren en hen bevragen, diagnostisch nadenken en redeneren, nader onderzoek doen, conclusies trekken, behandelen en veel meer. 1.2 Leren en leren Als student moet u die consultvoering aanleren. Docenten zullen u daarbij helpen, maar voor iets als consultvoering, is de concrete praktijk, de eigen ervaring, de oefening door de student zelf, toch steeds de Grote Leermeester. De docenten kunnen vooral condities scheppen en ondersteuning geven, maar wij kunnen u niet competent maken. De feedback van (simulatie-)patiënten, van docenten en van mede-studenten is een tweede leermeester. 1.3 Consultcompetentie en bekwaamheden. Het consult is de plaats waar de bekwaamheden convergeren; zo staat het vanouds in de beleidsstukken voor dit onderwijs. Een competente consultvoering is afhankelijk van een gedifferentieerde, brede bekwaamheid-in-7-voud. De dokter moet kunnen communiceren (I), om het probleem op te kunnen lossen (II). Heeft wetenschappelijk (III) gefundeerde kennis nodig om inhoud te geven aan het op te lossen probleem. Moet de patiënt kunnen onderzoeken en (be-) handelen (IV en V). En kan dat alleen goed doen indien hij in staat is het probleem van deze patiënt te plaatsen in zijn eigen maatschappelijke context (VI).Ook zal de dokter in staat moeten zijn om goed terug te kunnen kijken naar zijn eigen functioneren om zich te kunnen verbeteren en (ethische) conflicten te kunnen hanteren (VII). 1.4 Consultcompetentie in context: complexiteit in soorten. Consultcompetentie is een kwalitatief oordeel: een arts is competent-of-niet en een incompetente arts is een slechte arts. Laten we vooralsnog voor die competentie drie niveaus onderscheiden: Onvoldoende, Voldoende of Goed. Dus: een arts (of een juco) is onvoldoende, voldoende of goed in haar of zijn consultvoering en daarmee in O-, V- of G-mate competent. Niemand is altijd of onder alle omstandigheden even competent. Consultcompetentie is altijd contextspecifiek: wat bij de ene patiënt werkt en u goed af gaat, dat lukt misschien niet bij die andere patiënt. Er zijn immers tal van patiëntproblemen en tal van patiënten en tal van consultsituaties. Uw competentieniveau zal dus verschillen met de mate van complexiteit van de consulten (zie ook hfst 15 competentie in de consultvoering ). We maken in deze lijn onderscheid tussen vijf soorten (of vormen, of dimensies van) complexiteit en deze vormen alle vijf (apart en zeker ook gecombineerd) een uitdaging aan de competentie van de student/a.s. arts. Deze 5 soorten zijn: a. Medisch-inhoudelijke complexiteit Het gaat dan om bijvoorbeeld de relatie tussen klacht en diagnose of behandeling. In het ene consult is andere of meer kennis vereist dan in het andere. De ene medische puzzel is ingewikkelder dan de andere. b. Contactuele complexiteit Het gaat dan om de relatie en de interactie tussen arts en patiënt en diens communicatiemogelijkheden: met sommige patiënten gaat dat om tal van redenen moeilijker dan met andere. Dat kan met een reeks van variabelen te maken hebben en dus ook met matching van arts en patiënt. 9

10 c. Situatieve complexiteit Dus de situatie waarin het consult zich af speelt; in ruimte (kamer, inrichting) en tijd (haast, drukte). Als alles netjes voorhanden is en er is tijd en rust genoeg is dat wezenlijk anders en minder complex dan als het onder tijdsdruk in een geïmproviseerde spreekruimte is met veel drukte op de gang. d. Impactcomplexiteit Hoe ernstig is het probleem ( leven of dood vs cosmetisch) e. Professionele complexiteit (ethische vraagstellingen o.a.). Het is gemakkelijker (en vergt dus minder van uw competentie) om een adequaat consult te voeren met een redelijk intelligente 40-er met een overzichtelijke klacht in een rustige spreekkamer, dan met een intellectueel beperkte bejaarde met een spraakgebrek en een reeks zorgen en vage klachten die euthanasie wenst in een uitlopend spreekuur met een wachtkamer met moeders met huilende kinderen. We onderscheiden dus deze 5 soorten complexiteit en we veronderstellen dat iedereen een intuïtief idee heeft van een mate van complexiteit of complexiteitsniveau. Laten we voor het gemak globaal 5 niveaus in die mate-van-complexiteit onderscheiden: 1 (simpel) tot en met 5 (uiterst ingewikkeld). En dat geldt dus voor alle 5 de soorten of complexiteitsdimensies: Bv: Medisch inhoudelijke complexiteit (Cxt-mi) van niveau 1 tot en met 5. Contactuele complexiteit (Cxt-c) van niveau 1 tot en met 5, etc. Ieder zal intuïtief in elk consult voor alle drie complexiteitsdimensies een niveau, een getalswaarde weten. Voor alle duidelijkheid: die complexiteit is hier dus gedefinieerd als een soort objectieve eigenschap van een consult; in die 5 niveaus in die 3 soorten. Als iemand zegt dat zij of hij een bepaalde situatie complex vindt, dan is het meestal de vraag of die persoon daarmee over die situatie spreekt of over de eigen competentie. We hebben vaak de neiging om een tekort in de eigen competentie te zien als een eigenschap van de situatie. In de hier gehanteerde onderscheiding is dat dus onjuist: een consult is complex op een niveau 1 tot 5 en hoe veel last de arts daarvan heeft is een indicatie voor haar/zijn competentie! Als een student van een consult vindt dat het nog te moeilijk was, dan zegt de student in de hier ingevoerde terminologie: het complexiteitsniveau was te hoog in verhouding tot mijn competentieniveau. De volgende vraag is dan: in welke soort(en) van complexiteit? Dat kan er één zijn (alleen Cxt-mi, bijvoorbeeld), maar dat kunnen er ook meer zijn. Studenten en docenten kunnen in de bepaling van die niveaus oefenen en onderling afstemmen in een aantal sessies in de C1-weken; zie de weekprogramma s en het Consultlogboek 1.5 Consultcompetentie als gefaseerd project van de student. In deze lijn staat de student centraal en dus de ontwikkeling van de competentie van de student zoals de student die zelf nastreeft. U mag er van uit gaan dat de staf er zorg voor zal dragen dat de complexiteit van de consulten in de stages binnen redelijke grenzen blijven. Maar dat laat zich niet altijd voorspellen. Echter: het moge duidelijk zijn dat de student in de eerste stage nog niet zo competent kan en hoeft te zijn als in de tweede; laat staan in de derde en de vierde! Uw ervaring groeit, u studeert, u leert, u maakt werk van uw competentie en uw competentie neemt dus toe. Ook in de consultsituaties met een toenemende complexiteit. Gedurende het jaar M1 moet de consultcompetentie op minstens een voldoende of V- niveau komen bij alle soorten complexiteit van een niveau 3. Dat nemen we als eindterm voor M1. In de jaren M2 en M3 moet die competentie dan verder toenemen. Het is te verwachten dat de ontwikkeling in dit jaar van uw opleiding gefaseerd zal verlopen. De individuele fasering is voor elke student een andere en die hoeft hiermee niet parallel te lopen. Het is normaal om als student te beginnen met een hoge mate van onzekerheid; het is ook normaal om die gaandeweg over de breedte kwijt te raken, maar nog te houden in specifieke situaties. Die ontwikkeling verloopt per student verschillend. Maar uw eigen ontwikkeling is in veel opzichten ook leerzaam en u wordt dan ook geacht die ontwikkeling in het consultlogboek te documenteren. 10

11 1.6 Consultcompetentie en complexiteit; de samenhang. In hoofdstuk 1 van Medische consultvoering staat beschreven dat de kwaliteit van het consult vooral afhankelijk is van het houden van een structuur in het consult en het houden/opbouwen van contact met de patiënt. We veronderstellen dat dit de eerste slachtoffers zijn als de complexiteit voor de student te hoog wordt. We zien dan dat de student geen structuur meer houdt in het consult, maar chaotisch (of juist rigide) wordt of we zien dat de student het contact met patiënt verliest en helemaal opgaat in eigen bedenkingen over wat aan de hand is. Dit lijkt indicatief voor competentie: verlies aan structuur en/of verlies aan contact in het consult is een indicatie van of symptoom voor onvoldoende competentie (in één of meer vormen van complexiteit) en behoud van structuur en contact een indicatie van een voldoende competentie. 1.7 Consultcompetentie als ambitie U zult merken dat u steeds meer aspecten van de consultvoering in de loop van het jaar niet meer slecht doet. Het gaat u dan wel redelijk af bij een lage of redelijke complexiteit. Maar realiseer u dat niet-slecht nog iets anders is dan goed! In jaar 1 van de bacheloropleiding schreef u over de Goede Dokter. Dat was en is iets anders dan de Niet-Slechte Dokter! We hopen dat u een hoger streefniveau hebt dan het alleen maar niet-slecht-meer te doen. Leg uw ambitieniveau dus niet te laag; een V bij een hoge complexiteit is prachtig maar een V bij een lage complexiteit is eigenlijk onder de maat. Dat geldt voor alle drie de onderwijsdoelen van de lijn Consultvoering zoals die in de spreekuurtoets in week C1e worden getoetst: voor de uitvoering van een consult, voor het schrijven van een modelstatus en voor de zelfreflectie op de eigen competentie. Dat kan alledrie meer-dan-voldoende worden. Zoals het een goede dokter betaamt. 11

12 2. Programmaoverzicht en onderwijsdoelen lijn consultvoering 2.1 Week C1a en C1b; onderwijsdoelen Aan het einde van de weken C1a en C1b moet u een aantal vaardigheden beheersen zodat u zich globaal kunt redden in de kliniek. Dit houdt in dat u een reeks vaardigheden beheerst, dat u zich een aantal nieuwe praktische vaardigheden eigen heeft gemaakt, dat u een patiënt kunt statussen bij opname en daarbij adequaat communiceert. U bent aan het einde van week C1b in staat om a. een modelconsult uit te voeren bij een patiënt met een eenvoudig medisch probleem, waarmee gemakkelijk te communiceren is en in een overzichtelijke consultsituatie (en dus een lage complexiteit op alle 3 de vormen) en b. op basis van dit consult een modelstatus te maken en c. een aantal medische onderzoeken en interventies uit te voeren. Deze worden in de aansluitende KTC-periode getoetst. In deze week wordt verder plenair aandacht besteed aan een aantal ondersteunende vakken: laboratoriumgeneeskunde, medische microbiologie. 2.2 Week C1c; onderwijsdoelen U bent aan het begin van week C1c in staat om, op grond van uw ervaring in uw eerste klinische stage, uw consultcompetentie kritisch te evalueren en te besluiten op welke aspecten u in deze week meer wilt leren; daarvoor benut u de docenten en de medestudenten en de simulatiepatiënt in de diverse sessies. Deze week staan ook het algemeen screenend onderzoek en de diverse aspecten van het lichamelijk onderzoek op de agenda. Ook komt de radiologie plenair aan bod. 2.3 Week C1d; onderwijsdoelen U bent aan het begin van week C1d in staat om, nu op grond van twee stages praktijkervaring, uw consultcompetentie wederom kritisch te evalueren en te besluiten op welke aspecten u in deze week meer wilt leren; daarvoor benut u wederom de docenten en de medestudenten en de simulatiepatiënt in de diverse sessies. In deze week krijgt het behandelen (als bekwaamheid en als fase in het consult) speciale aandacht; o.a. in een plenaire sessie. 2.4 Week C1e; onderwijsdoelen U bent in deze week in staat om de spreekuurtoets te halen en dus aan te tonen dat u op driekwart van het jaar al competent genoeg bent.. In deze week wordt plenair voorbereidende aandacht besteed aan de consulten in de stages Huisartsgeneeskunde en Sociale geneeskunde in M2. U bent aan het begin van week C1e in staat om uw consultcompetentie nogmaals kritisch te evalueren en te besluiten voor welke aspecten van uw competentie u in deze week nog aandacht wilt. 12

13 3. De lijn Consultvoering in het jaar M1: de verbanden Het onderwijs in deze lijn is verdeeld over een aantal weken door het jaar heen. Het onderwijs in deze week is bedoeld om de student competenter te laten worden en is dus een soort rode draad door het jaar. De inhoud van de weken hangt samen met de andere onderwijsactiviteiten in het jaar M1; de KTC-weken, de stages en de lijn professionele ontwikkeling. 3.1 Samenhang tussen de C1-weken en de KTC weken 2-5 en de kliniekweken Zoals in het voorgaande al werd aangegeven: de weken C1 zijn primair gericht op het aanleren van de consultvoering in al zijn aspecten (gespreksvaardigheden maar ook medisch-inhoudelijke), maar ook in de weken KTC 2-5 wordt aandacht aan de consultvoering besteed, terwijl u in de klinische stages het voeren van consulten in de praktijk (be-)oefent. U zult in de KTC-weken daarom vergelijkbare onderwijssessies tegen komen als in de weken C1. U wordt per juniorcoassistentschap ook getoetst, maar u hebt daarnaast in die weken alle gelegenheid om competenter te worden in de uitvoering van de consulten, inclusief het lichamelijk onderzoek, de verslaglegging etc. De resultaten van een deel van uw werk in de KTC-weken en de klinische stages krijgt ook een plaats in uw consultlogboek en telt mee voor de beoordeling van dat logboek; zie verder de instructies in het consultlogboek. 3.2 Samenhang tussen de C1-weken en de lijn professionele ontwikkeling In de lijn professionele ontwikkeling M1 (POM1) komen de ervaringen in de kliniek met de consulten en de bekwaamheden ook aan de orde, maar op een enerzijds veel specifiekere en anderzijds veel bredere manier dan in deze lijn consultvoering. Hier in de lijn consultvoering gaat het alleen om het consult en in de lijn professionele ontwikkeling gaat het om de volle breedte van het functioneren en leren als juniorcoassistent. Maar omdat u in dezelfde groep werkt, is uitwisseling mogelijk: ervaringen die in een coachgroepbijeenkomst besproken worden kunnen worden meegenomen naar een C1- week; ervaringen uit een C1-week kunnen in de coachgroepbijeenkomst aan bod komen. De zelfbeoordelingen die u in de C1-weken maakt zijn zeker te gebruiken als u voor de lijn POM1 halverwege M1 uw eerste routeplanner maakt. Dat geldt ook voor de zelfbeoordelingen van de laatste 2 juniorcoassistentschappen voor uw slot routeplanner voor de lijn POM1. Zie daarvoor de instructie voor het portfolio in de lijn professionele ontwikkeling. 13

14 4. Onderwijssessies in de KTC periode Kleinschalige onderwijssessies: PV-sessie: Cg-sessie: Cc-sessie: Z-sessie: Praktische Vaardigheidssessie voor het leren van afgebakende vormen van lichamelijk onderzoek of behandeling. Duur 2 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Consultgesprekken; contactuele vaardigheidssessies, zonder PV-sessie momenten en dus zonder lichamelijk onderzoek (LO). De consultgesprekken verlopen volgens het modelconsult, met vraagverheldering/anamnese, opstellen DD en diagnostisch en behandelbeleid, beleid uitvoeren en afronding (DOBA). Tevens vindt verslaglegging plaats in de vorm van de Modelstatus en/of een verwijsbrief. Onderscheiden worden: Cg-A (Anamnese & DD t/m bespreken diagnostisch beleid) Duur 2 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Cg-B (BehandelBeleid, bespreken, uitvoeren & consult afronden) Duur 2 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Consult compleet; contactuele vaardigheidssessie met PV-sessie momenten. Een compleet consult als bij een Cg sessie; de anamnese wordt afgenomen, er wordt lichamelijk onderzoek gedaan en er wordt behandelbeleid besproken en overeengekomen. Duur 2-3 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Zelfwerkzaamheid van studenten. Studenten bereiden gezamenlijk de andere sessies voor of werken opdrachten uit behorende bij de klinische vignetten ter voorbereiding op interactieve werkcolleges of een bekwaamheidsspecifieke uitwerking van een casus. Duur 1-2 uur, groepsgrootte studenten, docentonafhankelijk. COP-sessie: Compententie Ontwikkel Punt Sessie waarin op basis van een ingevuld COP-formulier consultervaringen worden geinventariseerd en besproken. Een COP-formulier bevat sterke en zwakke punten uit de consultvoering tijdens de juniorcoschappen. Duur 2 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Opname-sessie: Consultgesprek met een simulatiepatiënt dat wordt opgenomen op DVD. Na de opname is er 2 uur gelegenheid het consult uit te werken in een modelstatus en de nabespreking voor te bereiden. Duur 3 uur, individueel, docentonafhankelijk Nabespreking opname-sessie Sessie waarin het consult met een simulatiepatiënt wordt nabesproken; zowel medisch-inhoudelijke als communicatieve aspecten komen aan de orde. Duur 3 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk Coachgroepbijeenkomst: Onderwijsvorm waarbij onder leiding van een coach wordt gewerkt aan de uitvoering van het onderwijsprogramma in de lijn professionele ontwikkeling. De coachgroepen vinden plaats 2x in de weken in het klinisch trainingscentrum en wekelijks gedurende de klinische stage. Duur 2 uur, groepsgrootte studenten, docentafhankelijk 14

15 Grootschalige onderwijssessies: Introductie: In groter groepsverband kunnen algemene Introducties plaatsvinden vanuit verschillende disciplines. Interactief werkcollege: Onderwijsvorm waarbij omgaan met kennis centraal staat en waarbij de nadruk ligt op de interactie tussen docent en studenten. Studenten bereiden zich voor door het uitwerken van de opdrachten behorende bij de klinische vignetten die tevoren zijn uitgereikt. In de opdrachten dient systematisch aandacht te zijn voor basisconcepten, beeldvormende technieken, pathologie en medische microbiologie. Bij de uitvoering kunnen verschillende disciplines betrokken zijn. Duur 2 uur, groepsgrootte max 50 studenten, docentafhankelijk. Klinische werkconferentie: Onderwijsvorm waarbij het oefenen van klinisch redeneren van in de algemene praktijk frequent voorkomende medische problemen centraal staat. Studenten uit de klinische stage presenteren patiënten vanuit de kliniek aan studenten in het klinisch trainingscentrum. In een klinische werkconferentie worden alle bekwaamheden opgenomen, de nadruk bij iedere werkconferentie ligt op bekwaamheid II probleem oplossen en bekwaamheid III omgaan met wetenschap. Bij de uitvoering kunnen verschillende disciplines betrokken zijn. De klinische werkconferentie vindt plaats in week 2,3,4 en 5 in het klinisch trainingscentrum. Duur 2 uur, groepsgrootte max 50 studenten, docentafhankelijk. OK-instructie: Tijdens deze instructie wordt uitleg gegeven en geoefend (o.a. wasinstructie) ter voorbereiding op de OK. Poliplus instructie: Tijdens deze instructie leert u te werken met het poliplus systeem binnen het UMCG. Thema-uur: Onderwijsvorm waarbij kennis centraal staat over onderwerpen passend bij de week. Bijvoorbeeld: Radiologiebespreking, Interpretatie labwaarden, Interpretatie lichamelijk onderzoek en hulponderzoek (ECG). In de lijn consultvoering kennen we onderstaande sessies: PV-sessie Cg-A sessie Cg-B sessie COP-sessie Opname met simulatiepatiënt Nabespreking opname met simulatiepatiënt Introductie (en/of plenaire sessie) Ok-instructie Poliplus instructie Thema-uur 15

16 5. Oefenen met medestudenten tijdens de PV- en de C-sessies Verantwoording Tijdens de PV- en de C-sessies oefenen studenten onder andere lichamelijk onderzoek en anamnese op elkaar en niet steeds op simulatiepatiënten of fantomen. Hiervoor zijn een aantal goede redenen: Door op studenten te oefenen, in plaats van alleen op schaarse simulatiepatiënten, kan elke student vaker oefenen. Oefenen op studenten is vaak realistischer dan op fantomen en daardoor een betere voorbereiding op de praktijk. Studenten leren professioneel omgaan met de intimiteit die het doen van lichamelijk onderzoek met zich meebrengt. Studenten kunnen de communicatieve vaardigheden oefenen die nodig zijn bij het geven van instructies en uitleg voorafgaand, tijdens en na het onderzoek Doordat studenten de rol van patiënt op zich nemen, leren ze ook beter hoe het is om medische onderzoeken te ondergaan. Dit kan de empathische omgang met patiënten bevorderen. Door elkaar te observeren en feedback te geven tijdens het oefenen, leren studenten op een hoger niveau te denken over de vaardigheden en dit helpt bij het onthouden van het geleerde. Doordat de studenten over het algemeen gezond zijn, bouwen zij tijdens het oefenen op elkaar ook een referentiekader op van de variatie in normale bevindingen. Onverwachte pathologische bevindingen Een van de mogelijke gevolgen van het oefenen op elkaar is dat er onverwachte pathologie gevonden wordt. Dit heeft objectief gezien zowel voor- als nadelen, maar zal in alle gevallen voor de betrokkene zelf en voor de andere studenten subjectief een ingrijpende ervaring zijn. Het is daarom van belang om hier aandacht aan te schenken. Het ontdekken van onverwachte pathologie kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor de betreffende student: Positief: Vroege ontdekking is bij behandelbare afwijkingen vaak gunstig voor de prognose. Ook bij onbehandelbare afwijkingen kan een vroege diagnose de student de gelegenheid geven om zijn levensstijl of beroepsperspectief aan te passen, bijvoorbeeld bij een specialisatiekeuze. Negatief: Pathologische bevindingen kunnen onrust veroorzaken en belastend zijn voor de student en zijn omgeving Wanneer een afwijking onbehandelbaar is of een onbekende prognose heeft kan dit voor de student en zijn omgeving emotioneel belastend zijn. Een gevonden afwijking kan financiële gevolgen hebben in de vorm van hogere verzekeringspremies (ziektekostenverzekering, arbeidsongeschiktheidsverzekering, afsluiten van hypotheek of andere vorm van financiering). Wat de gevolgen zijn voor de betreffende student is mede afhankelijk van de manier waarop er in de onderwijssituatie mee wordt omgegaan. Er zijn daarom regels die in dergelijke gevallen in deze onderwijssessies gevolgd dienen te worden: 16

17 Hoe te handelen bij mogelijke medische afwijkingen; de regels. a. voor de studenten 1. Een student moet, zelfs bij geringe twijfel over zijn bevindingen, de docent waarschuwen en dit aan de betreffende student meedelen. 2. Een student heeft het recht om patiëntrollen te weigeren; zeker bij lichamelijk onderzoek. Dit dient tevoren aan de docent te worden gemeld. 3. Een student, bij wie een (lichte) afwijking wordt gevonden, heeft het recht om zich niet verder voor de groep te laten onderzoeken. 4. Studenten hebben ten aanzien van geconstateerde afwijkingen in de sessies een absolute zwijgplicht. Bij constatering van overtreding hiervan hebben studenten de professionele plicht dit te melden bij een docent; deze zal daarvan dan melding doen aan de Examencommissie. b. als docent 1. De docent zal de regels voor aanvang van een lijn of blok met de studenten bespreken. 2. De docent zal, in geval van een melding, zelf het lichamelijk onderzoek voort zetten (mits de student daarmee in stemt) en de bevindingen met de betreffende student bespreken. 3. De docent zal, indien haar/hem blijkt dat een student de zwijgplicht ten aanzien van een medestudent heeft doorbroken, hiervan melding doen aan de Examencommissie. Toelichting Ad studenten 1, docenten 2 Het is belangrijk om de docent in alle twijfelgevallen te waarschuwen. Studenten weten uiteraard nog niet altijd normaal van abnormaal te onderscheiden, maar als ze vlak na elkaar twee medestudenten onderzoeken zal een verschil tussen deze twee bevindingen al aanleiding moeten zijn om alarm te slaan. Het negeren van een bevinding is riskant voor 'het slachtoffer', maar ook voor de onderzoekende student, die vroeg of laat toch zal terugdenken aan dit voorval. De docent zal het onderzoek dan kunnen voortzetten, maar doet dat natuurlijk niet voor de groep (tenzij de student daar geen probleem mee heeft). Ad student 2 Het kan zijn dat een student weet of vermoedt dat zhij een bepaalde afwijking heeft en daar niet op onderzocht wil worden. De student moet dan de ruimte hebben om (dat deel van) de training niet mee te doen. Het is uiteraard wel zo dat in principe iedereen beseft dat er een beroep op de solidariteit in de groep gedaan wordt om mee te doen met het onderling oefenen. De gêne, die daarbij een rol kan spelen, geldt tenslotte voor iedereen. Ad student 3 Als bij een student een afwijking wordt geconstateerd is de verleiding erg groot om iedereen die afwijking te laten onderzoeken. Dit is niet vanzelfsprekend. De betreffende student moet de vrijheid hebben om dat niet toe te staan zonder dat de groep daar laatdunkend over doet. Ad student 4, docent 3 De plichten ten aanzien van medestudenten zijn in deze situaties gelijk aan die van artsen ten aanzien van patiënten. Schending hiervan is een ernstige vorm van professioneel wangedrag en wordt dus gemeld aan de Examencommissie. 17

18 6. Werkvormen: het rollenspel Studenten zijn in de loop van de bacheloropleiding vertrouwd geraakt met het rollenspel als didactische werkvorm. Ook in M1 zal vaak van deze werkvorm gebruik gemaakt worden omdat de student vaardig moet worden in concrete situaties en die situaties kunnen in een rollenspel worden gesimuleerd, nagebootst. Deze werkvorm zal met name in de Cg- en de Cc-sessies worden benut. Naarmate men meer ervaring opdoet in M1 wordt ook duidelijker dat de simulaties meestal slechts gedeeltelijk overeenkomen met de werkelijkheid in de stages zelf. De patiënt is meestal anders en de situatie is zeer wezenlijk anders; de situatieve complexiteit is altijd anders dan in de kliniek. Bovendien wordt vaak met huisartsproblematiek geoefend. De rollenspelen in de weken C (en KTC) zijn met name bruikbaar voor: De bewustwording van de complexiteit van situaties en contacten het oefenen van zeer specifieke (sociale/gespreks-)vaardigheden of consultfasen; bewustwording van eigen motieven en die van anderen (attitudevorming); Rollenspelen in de groep In de groep zal de afstand tussen het spel en de realiteit snel groot blijken te zijn: uw medestudent is meestal heel anders dan die patiënt in de spreekkamer of op de afdeling. Hoe beter u in staat bent om uw gesprekstechnische leerwensen af te bakenen, hoe meer u van deze rollenspelen kunt (laten) leren; zie ook de weken C1c, C1d en C1e over de COPs.. Simulatiepatiënten Ook simulatiepatiënten worden in de weken C1 en de KTC-weken regelmatig ingezet. Zoals bekend zijn simulatiepatiënten meestal gezonde mensen, die erin getraind zijn om een patiënt te spelen met een specifieke klacht. Ze worden zowel ingezet bij de training van gespreksvaardigheden (CgA-sessies) als bij de trainingen waarbij daarnaast ook (delen van) lichamelijk onderzoek moeten worden uitgevoerd (Cc-sessies). Met simulatiepatiënten kan met name in de C-weken geoefend worden in subfasen/delen van het consult of specifieke complicaties; de patiënten zijn hierop voorbereid. 18

19 7. Studiestof a. Het boek: Medische Consultvoering; hoofdlijnen en achtergronden. De uitgave bevat de uitgangspunten voor de consultvoering in G2010. Het boek dient in z n geheel, inclusief bijlagen, als studiestof in M1. b. MedGeVat Het is waarschijnlijk raadzaam om nog eens de gespreksvaardigheden van MedGeVaT uit B1.1 na te lopen. Immers: in diverse fasen van het consult gaat het om de open en gesloten vragen, om het belang van gevoelsreflecties, om samenvatting of parafrase. De elementaire gespreksvaardigheden komen in de consulten allemaal aan de orde en staan uitvoerig beschreven in bijlage 1 van het boek Medische consultvoering. 19

20 8. Feedbackformulieren bij consulten Na een gesprek met een simulatiepatiënt ontvangt de student feedback van medestudenten, simulatiepatiënt en docent(en). In de weken C1b, C1c en C1d wordt daarbij gebruik gemaakt van een feedbackformulier voor Simulatiepatiënten en Studentobservatoren. Het formulier voor de studentobservatoren kan overigens ook worden gebruikt bij de Cg-A-sessies in Master jaar 1. Feedbackformulier Studentobservator Het formulier dat de studentobservator gebruikt is gebaseerd op het SEGUE-framework. SEGUE is een acroniem voor Set the stage, Elicit information, Give information, Understand the patient's perspective en End the encounter. SEGUE is een beoordelingssystematiek waarmee in het medisch onderwijs in de USA veel ervaring is opgedaan. In de Bachelor, met name in het CVO in 3.3, is SEGUE eerder gebruikt. Het is een systematiek voor het beoordelen van communicatieve vaardigheden. Elk item kan worden beoordeeld met een onvoldoende, een voldoende of een goed (en een n.v.t.). Het kan ook worden gebruikt als feedbackformulier. Bij een feedbackformulier is het ook van belang voorbeelden te geven waaruit blijkt dat een student iets goed of iets niet goed doet. Daarnaast wordt het op prijs gesteld aan te geven op welke wijze de studentarts het beter had kunnen doen (gedragsalternatieven). Hieronder een eenvoudig voorbeeld: De studentarts begroet de patiënt niet op gepaste wijze. Hij/zij noemt alleen zijn/haar naam. Ik denk dat het ook nodig is om te zeggen welke functie je hebt en wat je functie inhoudt. Het geven van feedback vraagt dus om meer dan alleen het beoordelen van het gesprek. Het feedbackformulier voor de studentobservator is zodanig dat het mogelijk is sterktes/zwaktes alsmede gedragsalternatieven aan te geven. Feedbackformulier Simulatiepatiënt Het feedbackformulier dat de simulatiepatiënt invult is in Groningen ontwikkeld. De simulatiepatiënt geeft geen medisch-inhoudelijke feedback. De medisch-inhoudelijke aanwijzingen die de simulatiepatiënt krijgt zijn bedoeld om de rol zo goed mogelijk te kunnen spelen en hebben geen enkel doel ten aanzien van de feedback. Qua feedback wordt er van de simulatiepatiënt verwacht aan te geven hoe het gesprek is ervaren. Op de achterzijde van het formulier staan voor de simulatiepatiënt enkele vragen waar hij/zij bij het geven van feedback aan zou kunnen denken. De simulatiepatiënt mag hier van afwijken; het is per slot van rekening zijn/haar eigen persoonlijke ervaring. De simulatiepatiënt heeft zich echter te houden aan de feedbackregels. Deze staan eveneens op de achterzijde van het formulier. De feedbackregels zijn gebaseerd op enkele basisprincipes bij het geven van feedback (veilig, toepasbaar en herkenbaar). Feedback van de simulatiepatiënt is van waarde omdat hiermee inzicht wordt gekregen in het patiëntperspectief. Let op dat hier wordt gesproken over een patiënt en niet de patiënt. Een andere patiënt zou bij hetzelfde gesprek een andere ervaring kunnen hebben. 20

21 SEGUE Framework Deze beoordelingssystematiek komt uit de USA waar SEGUE een acroniem is voor Set the stage, Elicit information, Give information, Understand the patient's perspective en End the encounter. I. Schept voorwaarden 1. Groet patiënt op gepaste wijze 2. Zorgt dat reden van contact duidelijk is 3. Maakt agenda consult (bijvoorbeeld: nog iets anders?, kwesties, volgorde) 4. Maakt persoonlijk contact tijdens consult (en gaat dus verder dan strikt medische kwesties) 5. Waarborgt de privacy van patiënt (door bijvoorbeeld de deur te sluiten) II. Verwerft informatie 6. Verheldert de visie van patiënt op het gezondheidsprobleem en/of het verloop 7. Vraagt fysieke en fysiologische factoren uit 8. Vraagt psychosociale en emotionele factoren uit ( vraagt bijvoorbeeld naar leefsituatie, familierelaties, stress) 9. Vraagt naar eerdere behandelingen (zelfzorg, laatste doktersbezoek, andere medische zorg) 10. Vraagt uit hoe gezondheidsproblemen het leven beïnvloeden (vraagt naar kwaliteit van leven) 11. Vraagt naar leefwijze, preventieve strategieën (bijvoorbeeld: gezondheidsrisico's) 12. Vermijdt sturende vragen 13. Geeft patiënt gelegenheid om te praten (bijvoorbeeld: geen interrupties) 14. Luistert en geeft patiënt onverdeelde aandacht (bijvoorbeeld: kijkt patiënt aan, verbale en non-verbale bevestigingen) 15. Controleert en verheldert informatie (bijvoorbeeld: samenvatting, doorvragen) III. Geeft informatie 16. Geeft uitleg voor onderzoekingen (lichamelijk onderzoek, testen) 17. Geeft patiënt uitleg over eigen lichaam en situatie (bijvoorbeeld: geeft uitleg bij onderzoeksresultaten, uitleg over anatomie, diagnose) 18. Moedigt patiënt aan om vragen te stellen, gaat na of patiënt het begrepen heeft 19. Past zich aan het niveau van patiënt aan (bijvoorbeeld vermijdt jargon, legt termen uit) IV. Toont begrip voor standpunt van patiënt 20. Erkent inspanningen, vooruitgang en opgaven van of voor patiënt 21. Erkent wachttijd 22. Toont zorg, begrip, aandacht 23. Handhaaft een respectvolle toon V. Beëindigt het contact 24. Vraagt of er nog iets is wat patiënt wil bespreken 25. Gaat de volgende stappen met patiënt na VI. Als in het consult behandelen aan de orde is 26. Bespreekt werkdiagnose(s) en evalueert de eventueel bestaande behandeling 27. Overlegt met patiënt in bepalen van doel en keuze van de behandeling 28. Bespreekt patiëntspecifieke factoren, hulpvraag en verwachtingen van patiënt en komt tot een duidelijk beargumenteerd behandelvoorstel 29. Geeft uitleg over te verwachten effecten en neveneffecten 30. Geeft instructies ten aanzien van de behandeling en bespreekt het beleid van eventueel bestaande behandeling overige diagnose(s) 31. Maakt duidelijke afspraken in de afronding van het gesprek 32. Gaat na of alles goed is overgekomen door patiënt relevante informatie te laten herhalen 21

22 22

23 Feedbackformulier STUDENTOBSERVATOR invullen m.b.v. SEGUE Framework, zie achterzijde van dit formulier Naam Arts: Naam Observator: Patiëntnummer casus: Studentnummer Arts: Studentnummer Observator: I. Schept voorwaarden II. Verwerft informatie III. Geeft informatie IV. Toont begrip voor standpunt van patiënt V. Beëindigt het contact VI. Als in het consult behandelen aan de orde is Handtekening studentobservator 23

24 SEGUE Framework Deze beoordelingssystematiek komt uit de USA waar SEGUE een acroniem is voor Set the stage, Elicit information, Give information, Understand the patient's perspective en End the encounter. I. Schept voorwaarden 1. Groet patiënt op gepaste wijze 2. Zorgt dat reden van contact duidelijk is 3. Maakt agenda consult (bijvoorbeeld: nog iets anders?, kwesties, volgorde) 4. Maakt persoonlijk contact tijdens consult (en gaat dus verder dan strikt medische kwesties) 5. Waarborgt de privacy van patiënt (door bijvoorbeeld de deur te sluiten) II. Verwerft informatie 6. Verheldert de visie van patiënt op het gezondheidsprobleem en/of het verloop 7. Vraagt fysieke en fysiologische factoren uit 8. Vraagt psychosociale en emotionele factoren uit ( vraagt bijvoorbeeld naar leefsituatie, familierelaties, stress) 9. Vraagt naar eerdere behandelingen (zelfzorg, laatste doktersbezoek, andere medische zorg) 10. Vraagt uit hoe gezondheidsproblemen het leven beïnvloeden (vraagt naar kwaliteit van leven) 11. Vraagt naar leefwijze, preventieve strategieën (bijvoorbeeld: gezondheidsrisico's) 12. Vermijdt sturende vragen 13. Geeft patiënt gelegenheid om te praten (bijvoorbeeld: geen interrupties) 14. Luistert en geeft patiënt onverdeelde aandacht (bijvoorbeeld: kijkt patiënt aan, verbale en non-verbale bevestigingen) 15. Controleert en verheldert informatie (bijvoorbeeld: samenvatting, doorvragen) III. Geeft informatie 16. Geeft uitleg voor onderzoekingen (lichamelijk onderzoek, testen) 17. Geeft patiënt uitleg over eigen lichaam en situatie (bijvoorbeeld: geeft uitleg bij onderzoeksresultaten, uitleg over anatomie, diagnose) 18. Moedigt patiënt aan om vragen te stellen, gaat na of patiënt het begrepen heeft 19. Past zich aan het niveau van patiënt aan (bijvoorbeeld vermijdt jargon, legt termen uit) IV. Toont begrip voor standpunt van patiënt 20. Erkent inspanningen, vooruitgang en opgaven van of voor patiënt 21. Erkent wachttijd 22. Toont zorg, begrip, aandacht 23. Handhaaft een respectvolle toon V. Beëindigt het contact 24. Vraagt of er nog iets is wat patiënt wil bespreken 25. Gaat de volgende stappen met patiënt na VI. Als in het consult behandelen aan de orde is 26. Bespreekt werkdiagnose(s) en evalueert de eventueel bestaande behandeling 27. Overlegt met patiënt in bepalen van doel en keuze van de behandeling 28. Bespreekt patiëntspecifieke factoren, hulpvraag en verwachtingen van patiënt en komt tot een duidelijk beargumenteerd behandelvoorstel 29. Geeft uitleg over te verwachten effecten en neveneffecten 30. Geeft instructies ten aanzien van de behandeling en bespreekt het beleid van eventueel bestaande behandeling overige diagnose(s) 31. Maakt duidelijke afspraken in de afronding van het gesprek 32. Gaat na of alles goed is overgekomen door patiënt relevante informatie te laten herhalen 24

25 FEEDBACKFORMULIER SIMULATIEPATIËNT Naam Student: Naam Simulatiepatiënt: Studentnummer: Casusnummer: 1. ERVARING STUDENT (waar was de student tevreden over? waar was de student minder tevreden over?) 2. ALGEMENE INDRUK (begrip voor zorgen? duidelijk verhaal? prettig non-verbaal gedrag?) 3. BEGIN VAN HET GESPREK (naam en functie bekend? verhaal in eigen woorden? duidelijke vragen?) 4. LICHAMELIJK ONDERZOEK (onderzoek uitgelegd van tevoren? veiligheid? hield de arts contact?) 5. EINDE GESPREK (weet u wat u heeft en wat er gaat gebeuren? houdt u zich aan afspraken? nog vragen?) 6. OVERIG Handtekening simulatiepatiënt 25

26 HOE VULT U HET FEEDBACKFORMULIER IN? Bij de eerste 2 onderdelen (ERVARING STUDENT, ALGEMENE INDRUK) vult u altijd iets in. U vult bij de overige onderdelen alleen iets in wanneer u over dat onderdeel iets belangwekkends hebt op te merken. Hieronder staan voor elk onderdeel enkele vragen vermeld die u (zich) kunt stellen. U wordt verzocht u te houden aan de feedbackregels 1. ERVARING STUDENT Voordat u uw feedback geeft vraagt u de student hoe het gesprek verliep. Waar was de student tevreden over? Waar was de student minder tevreden over? Vel hier geen oordeel over, maar schrijf het alleen op. 2. ALGEMENE INDRUK Hoe vond u het gesprek in het algemeen verlopen? Wat vond u goed verlopen? Wat verliep naar uw mening minder goed? Had u het idee dat de arts begrip had voor uw klachten/zorgen/vragen? Hoe kon u dat merken? Wat vond u van de houding van de arts (bijvoorbeeld: prettig, want naar u toe gericht). Wat vond u van andere non-verbale aspecten (bijvoorbeeld oogcontact, snel /(on)duidelijk praten)? Gebruikte de arts stopwoorden waaraan u zich stoorde? Was de arts volgens u duidelijk? Bijvoorbeeld: Werden zinnen afgemaakt? Werd medische terminologie vermeden/goed uitgelegd? 3. BEGIN VAN HET GESPREK Hoe kwam de arts aan het begin van het gesprek op u over? Was het u bijvoorbeeld duidelijk wie met u het gesprek voerde (naam en functie)? Heeft u uw verhaal in eigen woorden kunnen vertellen? Zo nee, hoe kwam dat? Waren de vragen die de arts stelde u duidelijk? 4 LICHAMELIJK ONDERZOEK Was het voordat het lichamelijk onderzoek werd gedaan duidelijk welk lichamelijk onderzoek de arts wilde uitvoeren? Zo nee, hoe kwam dat? Voelde u zich veilig bij het lichamelijk onderzoek? Wat stelde u gerust? Waardoor voelde u zich onprettig? Hield de arts ten tijde van het onderzoek met u contact? Zo ja, wat deed de arts hiervoor? Zo nee, wat had hij/zij dan nog kunnen doen naar uw mening? 5. EINDE GESPREK Weet u nu wat er met u aan de hand is? Zo nee wat is u nog onduidelijk. Is het u duidelijk wat er verder gaat gebeuren? Zo nee, wat is u nog onduidelijk? Zijn er redenen waarom u zich niet aan de gemaakte afspraken gaat houden (bijv. gebruik van medicijnen)? Zo nee, wat had de arts kunnen doen zodat u dit wel gaat doen? Zijn, tijdens de afronding van het gesprek, al uw vragen beantwoord? Zo ja, hoe kwam dat? Zo nee, hoe kwam dat? 6. OVERIG Opmerkingen die u niet onder punt 1 t/m 5 kwijt kon, vermeldt u hier. FEEDBACKREGELS Na het gesprek krijgt de student van verschillende kanten commentaar. Als niet duidelijk is wie welk commentaar geeft, kan dat tot grote verwarring leiden. En dat komt het onderwijs natuurlijk niet ten goede. Om dat te voorkomen vragen we u daarom dringend om u aan de volgende richtlijnen te houden: Geef in uw commentaar alleen aan hoe u het gesprek als patiënt hebt ervaren. Geef geen commentaar op de medische inhoud; dat is de taak van de docent. Geef ook geen commentaar op onderwijstechnische aspecten; ook dat is de taak van de docent. Probeer in uw commentaar verder met de volgende punten rekening te houden: Creëer veilige omstandigheden wanneer u kritiek geeft. Noem naast terechte kritiek altijd enkele positieve punten. Begin bij voorkeur met iets positiefs en eindig daar ook mee. Daardoor worden negatieve punten gemakkelijker geaccepteerd. Wees in uw commentaar zo concreet en specifiek mogelijk. Bijvoorbeeld: Je stelde soms veel vragen tegelijk en daardoor vergeet je snel één van de vragen. Herhaal waar nodig zo letterlijk mogelijk de lastige vragen van de student en leg uit waarom ze lastig waren. Vertel welk effect de vragen in het gesprek op u hadden. Zeg bij voorkeur niet: Pas op met heel persoonlijke vragen. Mensen vinden dat soms erg vervelend om, maar zeg: Ik vond je vragen soms wel erg persoonlijk, en dat was lastig voor me, want... Geef geen waardeoordelen over de persoon of de emoties van de student. Bedenk dat het voor sommigen moeilijk is om voor het front van je medestudenten te laten zien wat je wel en wat je nog niet kunt. Alweer: geef aan wat uw eigen reactie was op de vragen. 26