Toereikendheid pensioeninkomens in Nederland: een meerpijlerbenadering (in internationaal perspectief)

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Toereikendheid pensioeninkomens in Nederland: een meerpijlerbenadering (in internationaal perspectief)"

Nora van Beek
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Toereikendheid pensioeninkomens in Nederland: een meerpijlerbenadering (in internationaal perspectief) Koen Caminada, Universiteit Leiden Onderzoeksteam: Marike Knoef, Jim Been, Rob Alessie, Koen Caminada, Kees Goudswaard and Adriaan Kalwij

2 Motivatie Vergrijzende samenleving en financiële crisis: Verhoging AOW-leeftijd, (indexatie)kortingen aanvullend pensioen, Bezuinigingen op gezondheidszorg. Pensioenopbouw toereikend? Achtergrond Nieuwe pensioencontracten, maatschappelijk debat over toekomst stelsel Versobering 2e pijler: beperking fiscaal gefacilieerde opbouw Ouderen gaan mogelijk meer bijdragen aan stijgende zorgkosten Zorgen over pensioen specifieke groepen, waaronder zzp-ers

3 Pensioenopbouw Veel heterogeniteit Integrale benadering Huidige opbouw Veronderstellingen over de toekomst Koppeling van grote administratieve bestanden Onderdeel van OECD-project: VS, VK, Chili, Frankrijk, Noorwegen en Nederland

4 Doel van deze presentatie - Toereikendheid van pensioenen in Nederland - Internationale vergelijking (beperkt) Niet: focus op assumpties (bijlage + scenarioanalyse) Wat bouwen we op? We' is betrekkelijk, want er is grote heterogeniteit Welke middelen dragen bij aan pensioen: opbouw AOW en aanvullend pensioen + 3e pijler + spaarrekeningen en beleggingen + de eigen woning Meer integrale benadering van pensioen wenselijk

5 Administratieve data - AOW-aansprakenstatistiek (1 e pijler) - Pensioenaansprakenstatistiek (2 e pijler) - Inkomenspanelonderzoek - 3 e pijler inleg vanaf Privaat vermogen Spaarrekening, Ondernemingsvermogen / AB, Huis, Beleggingen, etc. - Koppeling bestanden

6 Opzet: van vermogen naar pensioen Onderdeel OECD RSA project: internationale definities Koppeling databestanden CBS Bepaling vermogens voor verschillende leeftijdsgroepen, huishoudens en sociaal-economische groepen Vermogensbestanddelen: AOW-aanspraken, opbouw 2e en 3e pijler, spaarrekeningen en beleggingen, ondernemingsvermogen en aanmerkelijk belang, WOZ-waarde eigen woning minus hypotheekschuld Bepaling pensioeninkomen: annuïtisering van alle vermogenscomponenten integrale pensioenannuïteit vanaf 65 jaar

7 Nu en de toekomst - Huidige situatie (2008/2010) - Veronderstellingen tussen nu en 65-jaar - Singles blijven single, koppels blijven samen, kinderen zijn het huis uit wanneer men 65 jaar is. - Mensen blijven in Nederland wonen - Mensen blijven in dezelfde baan met hetzelfde loon werkenden blijven hetzelfde reële loon verdienen - Derde pijler opbouw blijft constant tot 65 - Huidige private besparingen - Huishoudenssamenstelling wijzigt niet Scenario s

8 Toekomstig pensioeninkomen Veronderstellingen basisscenario (OECD RSA-project) - AOW: indexatie - Aanvullend pensioen: nominaal vast (geen indexatie, inflatie 2%) - Derde pijler vermogen: reële rente 1% - Privaat vermogen: reële rente 1% - Huishoudenssamenstelling wijzigt niet - Privaat vermogen en eigen woning worden volledig 'opgegeten Scenario s

9 Annuïtiseringsproces Sterftekansen per geslacht en generatie (CBS)

10 Resultaten: Bruto pensioeninkomen Gemiddelde annuïteiten Leeftijd AOW Tweede pijler Derde pijler Netto privévermogen Netto woning Euros Totaal annuïteit # observations =

11 Samenstelling pensioen

12 Wat vindt u een toereikend pensioen? 3 benaderingen om armoede te voorkomen om uitgaven na pensionering te dekken (oa Soede, SCP, 2012) om levensstandaard in zekere mate te behouden percentage van inkomen vóór pensionering; meest genoemd 70%

13 Niets aan de hand? OECD (Pensions at a Glance, 2013): de median earner in Nederland heeft een pensioen van 91% van het bruto gemiddelde loon Theoretische berekening op basis van continue opbouw vanaf 20 jaar met maximum percentage en met volledige indexatie Niet realistisch, voor de happy few Onze analyse: wat mensen in werkelijkheid opbouwen Nederland: Netspar Design Paper 25, 2013 Internationaal perspectief: pre-advies KVS (te verschijnen)

14 Bruto vervangingsratio s (mediaan) Leeftijd allen 1e+2e pijler 0,76 0,63 0,64 0,68 0,71 + overig vermogen 0,82 0,69 0,70 0,77 0,77 + woning 0,87 0,76 0,77 0,84 0,83

15 Bruto vervangingsratio (1 e +2 e pijler)

16 Bruto vervangingsratio (alle bronnen)

17 Netto vervangingsratio s (mediaan) Leeftijd allen 1e+2e pijler 0,90 0,76 0,78 0,82 0,84 + overig vermogen 0,97 0,84 0,86 0,92 0,92 + woning 1,04 0,94 0,96 1,03 1,01

18 Bruto vervangingsratio s onder 70% Leeftijd allen 1e+2e pijler 40% 63% 61% 52% 49% + overig vermogen 31% 52% 50% 41% 39% + woning 26% 41% 38% 30% 31% Leeftijd allen 1 e + 2 e pijler 69% 82% 82% 82% 73% + overig vermogen 53% 66% 67% 62% 58% + woning 43% 51% 53% 45% 46%

19 Netto vervangingsratio onder 100% Alle huishoudens Leeftijd allen 1 e + 2 e pijler 67% 85% 78% 75% 74% + overig vermogen 55% 74% 73% 61% 61% + woning 45% 59% 56% 46% 49% Maar. kwetsbare groepen = groepen met lagere RR: zelfstandigen, 1e generatie allochtonen, mensen met uitkeringsverleden en alleenstaande vrouwen

20 Armoede Welk % huishoudens zal naar verwachting onder de armoedegrens uitkomen? Leeftijd Totaal 1e+2e pijler financieel vermogen woning Eurostat armoedegrens, 60% van het gestandaardiseerde mediane netto inkomen

21 Aanvulling bijstand Welk % huishoudens zal naar verwachting gebruik maken van aanvulling uit de bijstand? Leeftijd Alle huishoudens e generatie immigranten

22 Assumpties: het belang van indexatie Veronderstellingen hebben sterke invloed op uitkomsten pessimistisch scenario (o.a. geen indexatie) optimistisch scenario (o.a. volledige indexatie) scenario s pessimistisch basis optimistisch indexatie 0% 50% 100% reëel rendement vermogen 0% 1% 2% Waardeontwikkeling onroerend goed -2% -1% 0% reëel rendement 3e pijler (toekomst) 0% 1% 2% leeftijd van pensionering vervangingsratio s vallen bijna 15%-punt lager / hoger uit Nominale zekerheid zegt heel weinig; bij pensioenen zo veel mogelijk in koopkrachttermen denken reële contracten

23 Scenario s Percentage huishoudens (35+) met een BRR < 70% leeftijd allen Basis eerste en tweede pijler idem, inclusief vrije besparingen idem, inclusief onroerend goed Pessimistisch eerste en tweede pijler idem, inclusief vrije besparingen idem, inclusief onroerend goed Optimistisch eerste en tweede pijler idem, inclusief vrije besparingen idem, inclusief onroerend goed

24 Vevolgonderzoek Pensioenhervormingen Versobering Witteveenkader negatieve invloed opbouw Hogere pensioenleeftijd (langer doorwerken) compenseert dat voor een deel Effecten van uiteenlopende carrièrepatronen (schatting loonprofielen) Gedragseffecten: in hoeverre leidt ontoereikende opbouw tot meer sparen en/of langer doorwerken? Hoe veranderen consumptiebehoeften gedurende pensionering?

25 Internationaal perspectief Pension at a Glance 2013 BRR: fictieve personen die gedurende hun werkende leven een volledig pensioen opbouwen met een mediaan inkomen Retirement Savings Adequacy Project van de OECD Teams van landenexperts

26 Toereikendheid pensioenpijlers % werkenden met BRR < 66% eindloon Bron: OECD Retirement Savings Adequacy (2014)

27 Toereikendheid pensioenpijlers Belang privaat pensioen in totaal pensioeninkomen Aandeel onder armoedegrens (landspecifieke definitie) Minder koopkracht dan huidige gepensioneerden, aandeel Aandeel onder land-specifieke ambitie vervangingsratio Chili Fra NL Noo VK VS >50% <10% 45% 25% 35% 35% 35% 25% <10% <10% 15% <10% >50% 35% 35% 45% 25% >50% >50% >50% >50% 35% >50% Bron: OECD Retirement Savings Adequacy (2014)

28 Conclusies gemengd beeld Empirisch Pijler 1+2: helft Nederlands haalt geen pensioen van 70% bruto Meetellen alle beschikbare middelen + netto: helft Nederlanders komt aan 100% of meer Vervangingsratio van 100% betekent niet zonder meer een riant pensioen (sociale minima) Enkele specifieke kwetsbare groepen Eerste internationale vergelijking VS, VK, Chili, Fra, Noo en NL Methodologisch - Integrale benadering van belang / eigen woning - Kwetsbare groepen / pensioenhervormingen - Kwantitatief versus normatief: Wat is genoeg?

29 Stelling Sprookje Nederlandse pensioenstelsel: de pensioenopbouw is toereikend en we leefden nog lang en gelukkig!

30 Verder lezen - K. Caminada, K. Goudswaard en M. Knoef (2014), Vermogen in Nederland, Me Judice, 27 juni. - J. Been, M. Knoef, K. Caminada en K. Goudswaard (2014), Drie scenario s voor de pensioenopbouw in Nederland, Pensioen Magazine, 19(4): M. Knoef, K. Goudswaard, K. Caminada en J. Been (2013), Pensioeninkomens in de toekomst, ESB: M. Knoef, J. Been, R. Alessie, K. Caminada, K. Goudswaard en A. Kalwij (2013), Measuring retirement savings adequacy: a multi-pillar approach in the Netherlands, Netspar Design Paper M. Knoef, J. Been, R. Alessie, K. Caminada, K. Goudswaard en A. Kalwij (2012/2013), De toereikendheid van pensioeninkomens in Nederland; een meerpijlerbenadering, in: WRR: Te verschijnen: pre-advies voor KVS

31 Bijlage: Assumpties Huishoudens - Alleenstaanden blijven alleen, koppels blijven samen - Kinderen zijn het huis uit tijdens pensionering - CBS equivalentieschaal (Sierman et al. 2004) AOW - Basisassumptie: mensen blijven in NL tot 65 jaar, prijsindexatie en aanvulling bijstand - Volgende stap: verhoging AOW-leeftijd 2 e pijler - Basisassumpties: mensen blijven in hun huidige baan tot 65, geen indexatie (inflatie 2%), geen kortingen - Volgende stap: loonprofiel en transitiekansen, scenario s pensioenleeftijd, indexatie, pensioenkortingen

32 Assumpties (vervolg/slot) 3e pijler - Inleg vanaf Toekomst: constante opbouw - Reëel rendement 1% (3,5% en 6%) Eigen woning - Onderschatting: spaar- en beleggingshypotheken - Basisassumpties: reëel rendement 1%, geen extra aflossing, opeten - Volgende stap: huurwaarde eigen woning, fiscaliteit en scenario s Financieel vermogen - Basisassumpties: Geen aanvullende besparingen, pensioen is het enige spaarmotief, reële rente 1% (3,5% en 6%), opeten

Vergelijkbare documenten

Drie scenario s voor de pensioenopbouw in Nederland

Gepubliceerd in Pensioen Magazine, jrg. 19, nummer 4, april 2014, blz. 16-20. Drie scenario s voor de pensioenopbouw in Nederland Jim Been, Marike Knoef, Koen Caminada en Kees Goudswaard * Nederlandse