Inkomen en vermogen van ouderen: analyse en beleidsopties. Netspar bijeenkomst 20 november 2013

Transcriptie

1 Inkomen en vermogen van ouderen: analyse en beleidsopties Netspar bijeenkomst 20 november 2013

2 Opdracht IBO 65+ In kaart brengen en beoordelenvan de ontwikkeling van inkomens-en vermogensposities van 65+ ersen van de collectief gefinancierde instrumenten om deze groep te ondersteunen; Formuleren van beleidsvariantenom de efficiëntie en transparantie van het instrumentarium te verhogen.

3 Aanpak IBO Onderzoek en beschrijving bestaande studies en cijfers 2. Scenarioanalyse CPB naar toekomstige inkomens-en vermogenspositie 65+ ers 3. Doelstellingen inkomensbeleid ouderen en ingrijpen pensioenmarkt in beeld 4. (Economische) analyse bestaande regelingen: actueel effectief efficiënt transparant? 5. Beleidsopties formuleren

4 Inhoud presentatie Feitelijke ontwikkelingen Verleden Toekomstverwachtingen Beleid Analyse bestaand instrumentarium Opties voor verbetering

5 Feitelijke ontwikkelingen verleden:

6 Inkomensontwikkeling Mediane inkomensontwikkeling % % 14% % 8% 5% 19% 7% 13% 13% % 14% jaar jaar jaar jaar jaar 75+ jaar Gestandaardiseerd besteedbaar huishoudinkomen, mediaan, naar leeftijdsgroep (euro s in prijzen 2010) en procentuele stijging ,

7 : gunstige inkomensontwikkeling 65+ ers Mediaan gestandaardiseerd beschikbaar inkomen 65+: reëel +26% versus 65-: reëel +18%. Cohorteffect: nieuwe ouderen hebben hogere aanvullende pensioenen Inkomensbeleid: ontzien AOW ers door verhoging ouderenkortingen en MKOB en uitzonderingen Voor individuele ouderen (en jongeren) zijn cohorteffecten niet zichtbaar

8 Vermogensontwikkeling Vermogensontwikkeling jaar jaar jaar jaar 75+ jaar Vermogensontwikkeling (totaal vermogen) voor verschillende leeftijdsgroepen, mediaan, euro s in prijzen 2010

9 Forse vermogensontwikkeling 65+ ers door huizenmarkt Toename verschil met jongeren: t.o.v is het netto vermogen van ouderen gegroeid terwijl dat van jongere huishoudens is afgenomen. 40% van de ouderen beschikt over een vermogen van meer dan euro Cohorteffect: toename van het eigenhuizenbezit onder (nieuwe) ouderen Ouderen hebben relatief veel geprofiteerd van de huizenprijsstijging jaren negentig.

10 Armoede onder ouderen het laagst (I)

11 Armoede onder ouderen het laagst (II)

12 Toekomstverwachtingen: scenario s

13 Onderzoek CPB naar toekomstige inkomens-en vermogensontwikkeling Dynamisch microsimulatiemodel Koppeling diverse microbestanden Zelfstandigen buiten beeld (gebrek aan informatie) Aannames over gebeurtenissen op micro-en macroniveau Macro-economische onzekerheden via 3 scenario s Horizon 2025 Vergelijking met AOW+

14 Scenario s macro Positief Midden Negatief Mate van indexering pensioenen 76% 44% 4% Huizenprijzen (reëel, 2025 vs 2012) +10% -5% -20% Contractlonen (mut p jr ) 3,25% 2,5% 1,75% Inflatie(CPI mut p jr ) 2,5% 2% 1,5% Rente (10-jr staat, niveau in 2025) 4,25% 3,5% 2,75%

15 Relatieve inkomenspositie ouderen verandert niet wezenlijk Mediaan: +4% +5% +6% +7% +3% +0% +7% +5% +2% +12% +7% +3% Besteedbaar huishoudinkomen (duizenden euro s, in prijzen 2010), alleenstaanden en paren in 2010 en 2025 (drie scenario s), leeftijdsgroep en AOW+ Per boxplotvan hoog naar laag: 75 e percentiel, mediaan en 25 e percentiel 15

16 Huizenmarkt beïnvloedt toekomstige vermogenspositie en aow+ Totaal vermogen (duizenden euro s, in prijzen 2010), alleenstaanden en paren in 2010 en 2025 (drie scenario s), leeftijdsgroep en AOW+ Per boxplotvan hoog naar laag: 75 e percentiel, mediaan en 25 e percentiel 16

17 Beleidsanalyse

18 Doelstellingen ouderenregelingen 1. Ontzien van ouderen 2. Voorkomen armoede onder ouderen 3. Ingrijpen in pensioenmarkt ivm marktfalen: Niet verzekerbaar: collectief langleven-risico, inflatie Gedragsproblemen: kiezen van en houden aan optimale pensioenstrategie

19 Regelingen IBO 65+ Specifiek voor 65+ o.a. AOW, ouderenkortingen, MKOB, vrijstelling AOW-premie Met afwijkingen voor 65+ o.a. huurtoeslag, eigen bijdrage AWBZ / WMO, uitzondering houdbaarheids-bijdrage, hogere vrije voet in box 3 Fiscale subsidie en verplichtstelling pensioensparen

20 Selectie uit beoordeling: AOW en sociaal minimum oud/jong Pensioenstelsel Verschillende vormen van vermogen

21 Sociaal minimum 2013 Index: sociaal minimum jongeren = 100 Verschil bijstand - AOW nu 15%

22 Bevindingen pensioenstelsel AOW is essentieel onderdeel pensioenstelsel: Risicospreiding (demografisch / rente) Omkeerregel macro-economisch nuttig: match inkomsten met uitgaven micro-economisch behulpzaam: draagvlak voor verplichting en ambitieniveau Maatvoering?

23 Bevindingen vermogen Vermogen vertegenwoordigt inkomen en dus draagkracht Verschillende vormen van vermogen ongelijk behandeld 2 e pijler 3 e pijler Eigen huis Overig vermogen

24 Beleidsopties

25 Beter richten inkomensondersteuning ouderen (I) Extra inkomensondersteuning voor ouderen lijkt niet meer nodig: Afschaffen MKOB en ouderenkortingen Gelijk schakelen sociaal minimum en AOW Ontzie-regelingenbinnen bestaande regelingen afschaffen Fiscaliseren AOW-premie met terugsluis IB

26 Beter richten inkomensondersteuning ouderen (II) Als inkomensondersteuning voor ouderen toch gewenst is dan alleen voor ouderen die het echt nodig hebben: Één inkomensregeling voor ouderen op huishoudenniveau, zowel inkomens-als vermogensafhankelijk

27 Efficiënter ingrijpen in pensioenmarkt Sociaal minimum voor alle leeftijden geregeld => AOW-opbouw arbeidsgerelateerd? Gedragsproblemen bij hogere inkomens minder pregnant (kunnen terugvallen op AOW, tweede pijler en eigen huis) => beperk subsidie 2 e pijler

28 Vermogen: eigen huis Overwaarde eigen huis mee laten tellen bij eigen bijdragen AWBZ en Wmo Onderzoek toepasbaarheid Ierse model eigen betalingen langdurige zorg voor Nederland In Ierland kun je eigen bijdrage betalen middels claim op eigen huis Overwaarde eigen huis laten meetellen bij vermogenstoetsen Hillen-regeling afschaffen

29 Samenvatting Groep ouderen had in afgelopen 20 jaar relatief gunstige ontwikkeling inkomen en vermogen Relatieve positie verandert waarschijnlijk niet wezenlijk in komende 15 jaar Doelstellingen ouderenregelingen gerealiseerd Kan wel efficiënter en transparanter Levensloop: ondersteuning of 65+?