Koopkracht van ouderen Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013

Transcriptie

1 Koopkracht van ouderen Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013

2 Koopkracht van ouderen Berekeningen Prinsjesdag 2013 Nibud, september 2013 In opdracht van de CSO, koepel van de ouderenorganisaties Unie KBO, PCOB, NVOG en NOOM

3 Inhoud 1 INLEIDING KOOPKRACHTPLAATJES BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN... 8 Inkomsten... 8 Belastingtarieven en heffingskortingen... 8 Prijzen... 9 Toeslagen... 9 Zorgkosten... 9 BIJLAGE 1 SPECIFICATIE ZORGVRAAG BIJLAGE 2 UITGEBREID OVERZICHT... 11

4 1 Inleiding Het Nibud heeft in opdracht van de ouderenbonden Unie KBO, PCOB en NVOG net als in voorgaande jaren ook dit jaar de veranderingen in de koopkracht van ouderen berekend. Zoals gebruikelijk worden de zogenaamde koopkrachtplaatjes weergegeven als veranderingen in de inkomsten en uitgaven in 2014 ten opzichte van De koopkrachtmutatie per huishouden wordt weergegeven als een totaalbedrag per maand en als een percentage van het netto besteedbaar inkomen. De koopkrachtmutatie laat de verandering van de inkomsten en uitgaven zien van jaar op jaar. Bij dit zogenaamde koopkrachtplaatje verandert er niets behalve de gemiddelde verandering in het inkomen, het bruto-nettotraject en de inflatie. Daarom hebben we het hierbij over statische koopkrachtmutaties. De voorbeeldhuishoudens zijn zodanig gekozen dat deze herkenbaar zijn voor wat betreft samenstelling en inkomen. Voor wat betreft de verwachte gemiddelde stijging van de uitkeringen, pensioenen en prijzen wordt aangesloten bij de verwachting van het CPB. 4 / Koopkracht van ouderen

5 2 Koopkrachtplaatjes In tabel 1 staan de koopkrachtveranderingen weergegeven voor verschillende voorbeeldhuishoudens zonder zorgkosten. Uit tabel valt af te lezen dat een alleenstaande met alleen een AOW -uitkering er volgend jaar 1 euro per maand op achteruit gaat. Voor een echtpaar met alleen een AOW-uitkering is de koopkrachtdaling 12 euro per maand; oftewel 0,6%. Het bedrag achter AOW, duidt het aanvullend pensioen aan. Tabel 1: Koopkrachtverandering zonder zorgkosten huishouden koopkrachtmutatie (%) euro s per maand Alleenstaande 65+, AOW + 0 0,0% -1 Alleenstaande 65+, AOW ,6% -9 Alleenstaande 65+, AOW ,7% -11 Alleenstaande 65+, AOW ,9% -13 Alleenstaande 65+, AOW ,5% -27 Alleenstaande 65+, AOW ,9% -39 Alleenstaande 65+, AOW ,8% -42 Alleenstaande 65+, AOW ,2% -58 Alleenstaande 65+, AOW ,6% -80 Alleenstaande 65+, AOW ,5% -89 Alleenstaande 65+, AOW ,6% -100 Alleenstaande 65+, AOW ,6% -116 Echtpaar 65+, AOW + 0 en AOW + 0-0,6% -12 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,1% -22 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,6% -33 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,6% -36 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,1% -59 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,8% -57 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,1% -75 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,2% -90 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,3% -101 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,3% -117 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,4% -44 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,8% -66 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% -88 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,2% -108 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,2% -108 Uit tabel 1 blijkt dat de koopkracht daalt voor alle voorbeeldhuishoudens. Tot euro bruto per jaar varieert de koopkrachtdaling tussen 0 en 1%. Bij hogere inkomens loopt de koopkrachtdaling op tot 2,6%. Op AOW-niveau stijgt het netto inkomen iets ondanks dat de koopkrachttegemoetkoming voor oudere belastingplichtigen (MKOB) daalt. Dit wordt Koopkracht van ouderen / 5

6 veroorzaakt door de lagere inkomensafhankelijke bijdrage Zvw en de hogere algemene heffingskorting. De zorgtoeslag daalt echter waardoor het netto besteedbare inkomen net iets minder stijgt dan de uitgaven. Bij hogere inkomens daalt de koopkracht meer dan bij lagere inkomens. Dat wordt veroorzaakt door een aantal veranderingen: De algemene heffingskorting wordt inkomensafhankelijk afgebouwd, de zorgtoeslag wordt sneller afgebouwd en de aanvullende pensioenen worden gemiddeld genomen gekort. In tabel 2 staan de koopkrachtveranderingen weergegeven voor verschillende voorbeeldhuishoudens met zorgkosten. Hierbij merken we op dat in de koopkrachtdaling geen rekening is gehouden met vergoedingen die gemeenten mogelijk geven ter compensatie van zorgkosten. Een beschrijving van de zorgkosten staat in de bijlage. Tabel 2: Koopkrachtverandering met zorgkosten huishouden koopkrachtmutatie (%) euro s per maand Alleenstaande 65+, AOW + 0-4,1% -54 Alleenstaande 65+ in een AWBZ-instelling, AOW + 0-4,2% -49 Alleenstaande 65+, AOW ,9% -56 Alleenstaande 65+, AOW ,5% -67 Alleenstaande 65+, AOW ,1% -97 Alleenstaande 65+, AOW ,9% -87 Alleenstaande 65+, AOW ,4% -68 Alleenstaande 65+, AOW ,2% -51 Alleenstaande 65+, AOW ,6% -67 Alleenstaande 65+, AOW ,9% -89 Alleenstaande 65+, AOW ,1% -107 Alleenstaande 65+, AOW ,0% -118 Alleenstaande 65+, AOW ,0% -134 Echtpaar 65+, AOW + 0 en AOW + 0-3,5% -66 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-4,0% -80 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-5,3% -112 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-4,0% -91 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,5% -69 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,1% -66 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,3% -85 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,7% -109 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,7% -120 Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,7% -136 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,8% -54 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% -75 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,5% -106 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,6% -127 Echtpaar 65+, AOW en AOW ,6% / Koopkracht van ouderen

7 Huishoudens met extra zorgkosten die hiervoor vergoedingen ontvangen vanuit de Wtcg, de compensatie voor het eigen risico (CER) of gebruikmaken van belastingteruggaaf, ervaren een grotere koopkrachtdaling dan huishoudens zonder zorgkosten. Dat komt doordat de Wtcg en de CER volgend jaar worden afgeschaft. Hierdoor vervalt de algemene tegemoetkoming Wtcg, de CER en de regeling voor specifieke zorgkosten. Verder wordt de korting op de intramurale eigen bijdrage voor mensen die in een instelling verblijven afgeschaft en de tegemoetkoming voor arbeidsongeschikten afgeschaft. Doordat het niet meer mogelijk is om specifieke zorgkosten af te trekken, is het belastbaar inkomen hoger. Dit kan gevolgen hebben voor de toeslagen. In de berekeningen is rekening gehouden met de hoge tegemoetkoming Wtcg. Als de huishoudens recht hebben op de lage tegemoetkoming, dan is de koopkrachtdaling voor de lagere inkomens ongeveer 1% minder negatief. Als de huishoudens met zorgkosten volgend jaar hetzelfde bedrag aan tegemoetkomingen voor hun zorgkosten ontvangen van de gemeente als ze nu ontvangen via de Wtcg en de CER, dan ziet hun koopkrachtplaatje eruit als is weergegeven in tabel 1. In tabel 3 staan de koopkrachtveranderingen weergegeven voor een aantal voorbeeldhuishoudens jonger dan de AOW-leeftijd. Tabel 3: Koopkrachtverandering voor niet AOW-ers huishouden koopkrachtmutatie (%) euro s per maand Alleenstaand, bijstand -0,1% -1 Paar zonder kinderen, bijstand -0,4% -6 Paar 2 kinderen Alleenverdiener modaal -1,6% -40 Paar 2 kinderen Alleenverdiener 2x modaal -1,8% -68 Alleenstaanden met een bijstandsuitkering gaan er net als alleenstaanden met een AOW-uitkering 1 euro per maand op achteruit. Paren met een bijstandsuitkering gaan er net als paren met alleen een AOW-uitkering ongeveer 0,5% op achteruit. Paren met kinderen met een modaal inkomen gaan er 1,6% op achteruit en met een inkomen van tweemaal modaal 1,8%. Koopkracht van ouderen / 7

8 3 Belangrijkste wijzigingen Hieronder worden de belangrijkste beleidswijzigingen voor 2014 besproken die van invloed zijn op de koopkracht. Inkomsten De verwachte gemiddelde loonstijging is 1,5%. Het minimumloon en de uitkeringen stijgen met 1,25%. Voor ambtenaren geldt een nullijn. De koopkrachttegemoetkoming oudere belastingplichtigen (MKOB) wordt verlaagd met 18 euro per jaar. De MKOB zal per 1 juli 2014 niet meer meetellen in de middelentoets. Mensen met onvolledige AOW kunnen die dan ook krijgen. De aanvullende pensioenen worden gemiddeld genomen gekort met 0,75%. Iedereen die te maken krijgt met een korting ervaart een grotere koopkrachtdaling. De AOW-leeftijd schuift 1 maand op (65 jaar en 2 maanden) Er komt een eenmalige tegemoetkoming voor huishoudens tot een inkomen van 110% van het minimum. Paren krijgen 100 euro per jaar. Alleenstaande ouders krijgen 90 euro per jaar en alleenstaanden 70 euro per jaar. De bijstandsnorm per persoon zal lager worden naarmate er meer personen in de woning aanwezig zijn (kostendelersnorm). Dit gaat per 1 juli 2014 in voor nieuwe gevallen. De bijstand wordt niet volledig geïndexeerd door het afbouwen van de overdracht van de algemene heffingskorting. Dit zorgt voor een kleine koopkrachtdaling voor bijstandsgerechtigden Ondanks verlaging van het maximale opbouwpercentage, blijft de gemiddelde pensioenpremie ongeveer gelijk. Belastingtarieven en heffingskortingen De belastingschijven worden niet geïndexeerd voor inflatie; dat betekent een belastingverhoging voor degenen met een loonsverhoging. Zij vallen eerder in een hogere schijf. De derde schijf wordt wel verlengd ter compensatie van het beperken van het maximale percentage waartegen de hypotheekrente mag worden afgetrokken tot 51,5%. De algemene heffingskorting wordt verhoogd met 99 euro per jaar en komt uit op 2100 euro voor niet AOW-gerechtigden. Voor AOW-gerechtigden bedraagt de verhoging 52 euro en de heffingskorting 1086 euro. Nieuw is dat het bedrag wordt afgebouwd naarmate het inkomen hoger is. De afbouw begint vanaf het minimumloon en loopt dan voor niet AOW-gerechtigden met 2% door tot 1362 euro bij een inkomen rond de euro. Voor AOW- 8 / Koopkracht van ouderen

9 gerechtigden wordt de heffingskorting afgebouwd tot 706 euro. Hij wordt in 2014 dus nog niet volledig naar 0 teruggebracht. Voor niet-werkende partners wordt de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting verder afgebouwd. De arbeidskorting wordt voor lagere inkomens met 374 verhoogd tot euro. Voor hogere inkomens wordt de arbeidskorting verder afgebouwd tot minimaal 367 euro. Dit laatste is nadelig voor inkomens vanaf euro. De overige heffingskortingen worden niet geindexeerd. Prijzen De verwachte gemiddelde prijsstijging is 2%. Toeslagen De zorgtoeslag gaat omlaag en wordt sneller afgebouwd, dus mensen met een hoger inkomen komen er minder snel voor in aanmerking. De kinderbijslag en het kindgebonden budget worden niet aangepast aan de inflatie. Per 1 juli 2014 wordt een begin gemaakt met het verlagen van de kinderbijslagbedragen voor kinderen boven de 6 jaar. Zorgkosten De gemiddelde premie voor de zorgverzekering blijft vrijwel gelijk. Het maximale eigen risico gaat 10 euro per jaar omhoog en wordt niet inkomensafhankelijk. Allerlei landelijke inkomensondersteunende regelingen worden afgeschaft: De algemene tegemoetkoming Wtcg wordt afgeschaft. De compensatie voor het verplichte eigen risico (CER) wordt afgeschaft. De belastingaftrek voor specifieke zorgkosten wordt afgeschaft. Het budget voor deze regelingen wordt, met een korting, overgeheveld naar gemeenten. Voor mensen in een instelling wordt er euro extra vermogen vrijgesteld voor de eigen bijdrage. De berekening van de hoge eigen bijdrage AWBZ wordt versimpeld. De tegemoetkoming voor arbeidsongeschikten daalt met 95 euro per jaar. Koopkracht van ouderen / 9

10 Bijlage 1 Specificatie zorgvraag Voor de voorbeelden met een zorgvraag wordt aangesloten bij de eerdere koopkrachtberekeningen. Al in de koopkrachtberekeningen die het Nibud in 2001 voor de ouderenbonden heeft uitgevoerd werd rekening gehouden met buitengewone uitgaven in verband met zorg. In het onderzoek uit 2004 onder tien gemeenten in opdracht van de gezamenlijke ouderenbonden ( Gulden Regels. Onderzoek naar gemeentelijke inkomensondersteuning aan 65-plussers, Nibud, 2004), is de zorgvraag voor het eerst uitgebreider beschreven. Deze specificatie is toen samen met de ouderenbonden opgesteld. Ook in het rapport Koopkracht van 65-plussers is er gerekend met deze zorgvraag. De zorgvraag is als volgt uitgewerkt: Dagbehandeling / fysiotherapie Natriumbeperkt dieet Bril Gehoorapparaat Rollator Een medicijn dat door de (aanvullende) ziektekostenverzekering wordt vergoed Lichte vorm van incontinentie Maakt gebruik van tafeltje-dek-je 3 uur huishoudelijke verzorging per week 4 uur persoonlijke verzorging per week Personenalarmering Gebruik belbus/collectief vervoer Woningaanpassing (drempels weg, verhoogde wc) Gekozen bedragen Dieetkosten: 100,- (forfaitair bedrag) Vervoerskosten: 150,- Extra kleding en beddengoed: 310,- Eigen bijdrage Wmo/AWBZ (berekend) 10 / Koopkracht van ouderen

11 Bijlage 2 Uitgebreid overzicht Op de volgende pagina s staat een uitgebreid overzicht van de inkomsten en uitgaven voor de verschillende voorbeeldhuishoudens weergegeven. Netto inkomen Zorgtoeslag Huurtoeslag Algemene tegemoetkoming Wtcg Compensatie eigen risico (CER) TOTAAL INKOMEN Premie ziektekostenverzekering Verplicht eigen risico Eigen bijdrage Wmo Overige uitgaven (inflatie) TOTAAL UITGAVEN SALDO INKOMSTEN MIN UITGAVEN KOOPKRACHTMUTATIE (%) Koopkracht van ouderen / 11

12 Tabel 4: Uitgebreid overzicht inkomsten en uitgaven voor huishoudens zonder zorgkosten huishouden netto inkomen zorgtoeslag huurtoeslag totaal inkomen zorgverz eigen risico overige uitgaven totaal uitgaven saldo % Alleenstaande 65+, AOW ,0% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Alleenstaande 65+, AOW ,7% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,5% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,8% Alleenstaande 65+, AOW ,2% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Alleenstaande 65+, AOW ,5% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Echtpaar 65+, AOW + 0 en AOW ,6% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,6% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,6% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,8% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,2% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,4% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,8% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,2% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,2%

13 Tabel 5: Uitgebreid overzicht inkomsten en uitgaven voor huishoudens met zorgkosten huishouden netto inkomen zorgtoeslag huurtoeslag wtcg cer totaal inkomen zorgverz eigen risico e.b. Wmo overige uitgaven totaal uitgaven saldo % Alleenstaande 65+, AOW ,1% Alleenstaande 65+ in een AWBZ-instelling, AOW ,2% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,5% Alleenstaande 65+, AOW ,1% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,4% Alleenstaande 65+, AOW ,2% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,1% Alleenstaande 65+, AOW ,0% Alleenstaande 65+, AOW ,0% Echtpaar 65+, AOW ,5% Echtpaar 65+, AOW ,0% Echtpaar 65+, AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW ,0% Echtpaar 65+, AOW ,5% Echtpaar 65+, AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW ,7% Echtpaar 65+, AOW ,7% Echtpaar 65+, AOW ,7% Echtpaar 65+, AOW ,8% Echtpaar 65+, AOW ,1% Echtpaar 65+, AOW ,5% Echtpaar 65+, AOW ,6% Echtpaar 65+, AOW ,6% Koopkracht van ouderen / 13