Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

Transcriptie

1 Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven Onderzoek naar de stapeling van inkomenseffecten van landelijke beleidswijzigingen en de impact daarvan op de koopkracht van huishoudens met een laag inkomen in de gemeente Eindhoven

2

3 Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven Onderzoek naar de stapeling van inkomenseffecten van landelijke beleidswijzigingen en de impact daarvan op de koopkracht van huishoudens met een laag inkomen in de gemeente Eindhoven Nibud, 2014

4

5 Voorwoord Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) is een onafhankelijke stichting. Het Nibud heeft tot doel particuliere huishoudens inzicht te laten verkrijgen in hun inkomsten en uitgaven, en vaardigheid aan te leren om planm atig met geld om te gaan. Het Nibud probeert dit doel te bereiken door rechtstreeks voorlichting te geven, zowel via de massamedia als via eigen brochures over diverse budgetonderwerpen, zoals kostgeld en alimentatie. Daarnaast wil het Nibud hetzelfde doel bereiken via professionals die zich bezighouden met vormen van financiële advisering en voorlichting. Dit zijn functionarissen uit zowel de maatschappelijke hulp- en dienstverlening als het financieel bedrijfsleven, en sectoren van het onderwijs. Het Nibud ondersteunt deze groepen met eigen publicaties (Budgethandboek, Prijzengids, Rekenprogramma s) en door deskundigheids - bevordering in de vorm van opleidingen en trainingen. Bij dit alles gaat het Nibud uit van een standaardmethode van begroten. Dit re sulteert in een reeks voorbeeldbegrotingen met referentiecijfers die zijn gebaseerd op empirisch wetenschappelijk onderzoek. Het Nibud stelt de keuzevrijheid en de eigen verantwoordelijkheid van de huishoudens voorop. Het Nibud geeft gemeenten meer inzicht in het effect van hun minimabeleid. Door middel van een minima-effectrapportage (MER) helpt het Nibud gemeenten het geld bestemd voor minimabeleid, optimaal te besteden. Deze rapportage is uitgevoerd door het Nibud, in opdracht van de gemeente Eindhoven. In 2012 heeft het Nibud een vergelijkbaar onderzoek voor de gemeente uitgevoerd. Met dit onderzoek wil de gemeente Eindhoven inzicht krijgen in mogelijke stapelingseffecten van verschillende bezuinigingen in het sociale domein. De gemeente krijgt vanaf 1 januari 2015 te maken met enkele landelijke wijzigingen op het gebied van inkomensvoorziening (aanscherping WWB) en de zorg. In deze rapportage wordt hierop vooruit gelopen en bekeken wat de effecten van deze wijzigingen zijn op de begrotingen van de te onderzoeken huishoudtypen. Utrecht, mei 2014

6

7 Inhoud VOORWOORD INLEIDING Centrale vraag Kern minima-effectrapportage Leeswijzer INKOMENSEFFECTEN VAN LANDELIJKE BELEIDSWIJZIGINGEN Inleiding Verandering koopkracht WWB/AOW-niveau Werkenden met een laag inkomen Omvang doelgroep Afschaffen Wtcg Afschaffen CER Afschaffen Wtcg-korting eigen bijdrage Wmo Wmo per Invoering kostendelersnorm WWB/AOW Kindregelingen Stapelingseffecten Afschaffen Wtcg Samenloop met de nieuwe Wmo Samenloop met de kostendelersnorm Samenloop met de herziening kindregelingen Conclusie KOOPKRACHT VAN MINIMA IN EINDHOVEN: METHODE Inleiding Basispakket Restpakket Inkomsten Uitgavensoorten De begrotingen MINIMABELEID... 32

8 4.1 Landelijk minimabeleid Lokaal minimabeleid Kwijtscheldingsbeleid Collectieve (aanvullende) zorgverzekering Langdurigheidstoeslag Meedoenbijdrage Kinderopvang en peuterspeelzaal Individuele bijzondere bijstand KOOPKRACHT VAN MINIMA IN EINDHOVEN: RESULTATEN Huishoudsamenstelling Vóór invulling van het restpakket Na invulling van het restpakket Inkomensniveau Vóór invulling van het restpakket Na invulling van het restpakket Langdurigheidstoeslag (LDT) Betaalbaarheid van wijzigingen van landelijke regelingen Betaalbaarheid van het afschaffen van de Wtcg Betaalbaarheid van de nieuwe Wmo Betaalbaarheid van de nieuwe kindregelingen Betaalbaarheid van de kostendelersnorm WWB Betaalbaarheid bij een mogelijke stapeling van inkomenseffecten CONCLUSIES (Stapeling van) inkomenseffecten Wtcg, CER en eigen bijdrage Wmo Kostendelersnorm in de WWB Hervorming kindregelingen Cumulatie van inkomenseffecten De gevolgen van inkomenseffecten voor de bestedingsruimte BIJLAGE 1: OMVANG DOELGROEP BIJLAGE 2: VERANTWOORDING INKOMSTEN EN UITGAVEN Inkomsten Netto besteedbaar huishoudinkomen Langdurigheidstoeslag Algemene opmerking Uitgaven Basispakket Restpakket... 51

9

10 1 Inleiding Iedere gemeente beschikt over mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de financiële positie van inwoners met lage inkomens. Dat kan bijvoorbeeld door het kwijtschelden van gemeentelijke heffingen en/ of door bijzondere bijstand. Het is echter niet direct zichtbaar wat in de praktijk de effecten van die maatregelen zijn op het budget van verschillende groepen huishoudens. Daarnaast zijn er invloeden van buitenaf die de financiële positie van huishoudens met een laag inkomen beïnvloeden. Voorbeelden zijn de decentralisatie van de landelijke tegemoetkomingen voor chronisch zieken en gehandicapten (afschaffen Wtcg) en de aanscherping van de bijstandswet (kostendelersnorm WWB). Deze maatregelen brengt mogelijk een stapeling van inkomenseffecten met zich mee. 1.1 Centrale vraag De centrale vragen van dit onderzoek luiden: Wat is het effect van wijzigingen in landelijke en lokale inkomensondersteunende regelingen op de financiële positie van huishoudens met een laag inkomen in de gemeente Eindhoven? Hoeveel huishoudens worden geconfronteerd met deze effecten en in hoeverre cumuleren ze? Om deze vraag te beantwoorden, worden de inkomenseffecten van een aantal veranderingen in het sociale domein in kaart gebracht en wordt inzichtelijk gemaakt in hoeverre deze cumuleren. Vervolgens wordt gekeken naar de koopkracht van groepen huishoudens in de gemeente, rekening houdend met veranderde landelijke maatregelen en lokale inkomensondersteuning. Ook maakt deze rapportage een eventuele armoedeval inzichtelijk. De resultaten van de effectrapportage kunnen als basis dienen voor de verdere ontwikkeling van het minimabeleid van de gemeente Eindhoven. 1.2 Kern minima-effectrapportage In deze minima-effectrapportage wordt voor een aantal huishoudtypen de koopkracht inzichtelijk gemaakt. In overleg met de gemeente Eindhoven is een keuze gemaakt voor de volgende voorbeeldsituaties: 1. Een alleenstaande; 10 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

11 2. Een alleenstaande oudere; 3. Een eenoudergezin met twee jonge kinderen van (3 en 5 jaar); 4. Een eenoudergezin met twee oudere kinderen van (16 en 22 jaar); 5. Een echtpaar zonder kinderen; 6. Een ouder echtpaar (AOW-gerechtigd); 7. Een echtpaar met twee jonge kinderen (3 en 5 jaar); 8. Een echtpaar met twee oudere kinderen (16 en 22 jaar). De rapportage laat zien welke effecten de landelijke en gemeentelijke maatregelen hebben op de koopkracht van de huishoudtypen bij verschillende inkomensniveaus. Voor alle huishoudens worden berekeningen gemaakt bij de volgende inkomens: netto minimum inkomen (WWB of AOW); 110 procent van het netto minimum inkomen; 120 procent van het netto minimum inkomen; Onder netto minimum inkomen verstaan we het toepasselijk minimum inkomen voor een specifiek type huishouden. Voor een alleenstaande onder de AOW-gerechtigde leeftijd is dit gelijk aan 50 procent van het wettelijk minimumloon aangevuld met de maximale toeslag van 20 procent van het wettelijk minimumloon. Voor een alleenstaande vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd is dit gelijk aan de hoogte van de AOW. Bij 110, en 120 procent van het netto minimum inkomen vermenigvuldigen we de toepasselijke bijstandsnorm met respectievelijk 1,1 en 1,2. Het kan voorkomen dat een huishouden met een inkomen op 120 procent van het minimum hiervan minder overhoudt dan een huishouden op 110 procent van het minimum, omdat de eerste groep huishoudens buiten de regelingen voor financiële ondersteuning valt. Dit rapport maakt dit effect, de armoedeval, inzichtelijk. Bij ouderen wordt officieel niet gesproken van een armoedeval, omdat ouderen gewoonlijk niet uitstromen van een uitkering naar betaald werk. Toch kan er bij hen ook sprake zijn van een geringere bestedingsmogelijkheid bij een hoger inkomen. De huur vormt in de meeste huishoudens de hoogste uitgave op de begroting. De huurprijs in dit onderzoek is vastgesteld op basis van de huren die gebruikt zijn in het onderzoek uit 2012: 360 euro voor een- en tweepersoonshuishoudens en 403 euro voor huishoudens met meer personen. Deze bedragen zijn vervolgens geïndexeerd. Dit resulteert in de volgende huren voor 2014: 360 euro x 1,023 x 1,04 = 383 euro 403 euro x 1,023 x 1,04 = 429 euro Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 11

12 1.3 Leeswijzer Het rapport is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 gaat in op de inkomenseffecten van wijzigingen in landelijke tegemoetkomingen. Hoofdstuk 3 gaat in op de onderzoeksmethode waarbij tevens de methodiek van begroten staat beschreven. Hoofdstuk 4 geeft een toelichting op de lokale inkomensondersteunende regelingen die worden doorberekend in deze effectrapportage. Vervolgens geeft hoofdstuk 5 de onderzoeksresultaten. Tot slot staan in hoofdstuk 6 de conclusies en aanbevelingen. De begrotingen worden apart meegeleverd in een Excelbestand. In de bijlagen wordt meer informatie gegeven over bronnen van de referentiecijfers en de inkomensopbouw. 12 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

13 2 Inkomenseffecten van landelijke beleidswijzigingen 2.1 Inleiding Jaarlijks publiceert het Nibud zogenaamde koopkrachtplaatjes. Die geven de verandering van de inkomsten en uitgaven (koopkracht) weer voor een groot aantal voorbeeldhuishoudens. Met deze koopkrachtplaatjes wordt het effect van wijzigingen inzichtelijk gemaakt waar grote groepen huishoudens mee geconfronteerd worden. De algemene koopkrachtverandering is in de volgende paragraaf beschreven. Daarnaast treden er veranderingen op voor specifieke groepen huishoudens. Het betreft in 2014 en 2015 vooral chronisch zieken en gehandicapten (afschaffen Wtcg, invoering Participatiewet), meerpersoonshuishoudens met een bijstandsuitkering (invoering kostendelersnorm WWB) en alleenstaande ouders (hervorming kindregelingen). Deze effecten zijn beschreven in paragrafen vanaf 2.3 t/m Verandering koopkracht In 2014 worden huishoudens geconfronteerd met enkele wijzigingen van belastingtarieven, heffingskortingen, toeslagen. Ook stijgen gemiddeld genomen de uitkeringen, lonen en prijzen. De vergelijking van de inkomsten en uitgaven met vorig jaar wordt vaak aangeduid met zogenaamde koopkrachtplaatjes. Omdat we geen verandering van baan of huishoudsamenstelling veronderstellen, gaat het om een statisch koopkrachtplaatje. In onderstaande tabel zijn deze koopkrachtveranderingen weergegeven. Het gaat daarbij om een bedrag in euro s per maand en een percentage van het inkomen. Af te lezen valt dat een alleenstaande met een inkomen van 110 procent van het minimum in 2014 elke maand 7 euro meer te besteden heeft dan in 2013 het geval was. Dit is stijging van 0,5 procent. Hierbij is dus rekening gehouden met de gemiddelde inkomensontwikkeling en prijsstijging. Het inkomen van 110 procent betreft het inkomen in verhouding tot de bijstandsuitkering in Met andere woorden: Iemand die in 2013 een inkomen had van 110 procent van de bijstandsnorm ervaart in 2014 gemiddeld genomen een loonstijging van 1,5 procent. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 13

14 Tabel 1: Verandering koopkracht (bedrag in euro s per maand en percentage van het inkomen) Bedrag per maand Percentage van het inkomen 100% 110% 120% 100% 110% 120% Alleenstaande ,5% 0,5% 0,0% Paar ,3% 0,2% -0,2% Alleenstaande ouder met 2 kinderen ,3% 0,3% 0,0% Paar met 2 kinderen ,0% 0,0% -0,4% Alleenstaande AOW ,5% 0,4% 0,1% Paar AOW ,5% 0,2% -0,2% De geringe koopkrachtstijging wordt mede veroorzaakt doordat rekening is gehouden met de eenmalige uitkering van 100, 90 of 70 euro. Zonder die uitkering zou het koopkrachtplaatje negatiever uitvallen WWB/AOW-niveau De uitkeringen zijn gekoppeld aan het wettelijk minimumloon dat jaarlijks wordt verhoogd in verband met prijsstijgingen. De bijstandsuitkering stijgt minder dan het minimumloon, omdat sinds enkele jaren rekening wordt gehouden met de afbouw van de uitbetaling van de algemene heffingskorting aan de minst verdienende partner in het referentieminimumloon (afbouw aanrechtsubsidie) Werkenden met een laag inkomen Omdat de gemiddelde loonstijging van 1,5 procent hoger is dan de stijging van de bijstandsuitkering, gaan werkenden er gemiddeld genomen meer op vooruit dan bijstandsgerechtigden. Aanvullend pensioen wordt gemiddeld genomen niet geïndexeerd Omvang doelgroep In dit onderzoek hebben we het telkens over een inkomen ter hoogte van 100, 110 of 120 procent van de toepasselijke bijstandsnorm; het sociaal minimum. Huishoudens met een inkomen op of rond het sociaal minimum ontvangen doorgaans een bijstandsuitkering. Daarnaast kan het gaan om een aanvulling door de Toeslagenwet, of mensen met wisselende inkomsten die geen uitkering ontvangen. De gemeente Eindhoven had in inwoners die een WWB-uitkering ontvingen (NICIS, 2012). Volgens het CBS waren er huishoudens met een inkomen op het sociaal minimum (CBS statline, 2014). Daarnaast waren er nog huishoudens met een inkomen tot en met 110 procent van het sociaal minimum en huishoudens 14 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

15 met een inkomen tussen 110 en 120 procent. Het aantal huishoudens met een inkomen tot en met 120 procent van het sociaal minimum bedroeg in 2011 dus In die groep waren er relatief veel alleenstaanden, alleenstaande ouderen en eenoudergezinnen. Zie bijlage 1 voor een uitsplitsing. 2.3 Afschaffen Wtcg Per 1 januari 2014 is de algemene tegemoetkoming Wtcg afgeschaft. De tegemoetkoming moest chronisch zieken en gehandicapten compenseren voor eventuele meerkosten in verband met een beperking. De relatie tussen zorggebruik en meerkosten is echter diffuus. De tegemoetkoming werd vaak werd uitgekeerd aan mensen zonder meerkosten en niet uitgekeerd aan mensen die wel meerkosten hadden. Er bestaat een lage en een hoge tegemoetkoming die is gerelateerd aan het zorggebruik. Het gaat om een bedrag van 296 of 494 euro (148 of 346 euro voor AOWgerechtigden). De laatste uitbetaling over het jaar 2013 vindt plaats aan het einde van In onderstaande tabel zijn de inkomenseffecten van het afschaffen van de algemene tegemoetkoming Wtcg weergegeven. Tabel 2: inkomenseffecten afschaffen algemene tegemoetkoming Wtcg Lage tegemoetkoming Hoge tegemoetkoming 100% 110% 120% 100% 110% 120% Alleenstaande -2,0% -1,9% -1,8% -3,4% -3,2% -3,0% Paar -1,5% -1,4% -1,4% -2,4% -2,3% -2,3% Alleenstaande ouder met 2 kinderen -1,4% -1,3% -1,2% -2,3% -2,2% -2,0% Paar met 2 kinderen -1,2% -1,2% -1,1% -2,1% -1,9% -1,9% Alleenstaande AOW -1,8% -1,8% -1,6% -3,0% -2,9% -2,7% Paar AOW -1,3% -1,3% -1,2% -2,2% -2,2% -2,0% Bij één rechthebbende per huishouden met een WWB-uitkering bekent het afschaffen van de lage algemene tegemoetkoming Wtcg een inkomensdaling van 1,2 tot 2,0 procent en de hoge tegemoetkoming 2,1 tot 3,4 procent. De effecten zullen in evenredige mate groter zijn bij meerdere rechthebbenden per huishouden. De inkomenseffecten zijn vanzelfsprekend het grootst bij huishoudens met het laagste inkomen (laagste bijstandsnorm). Voor inkomens tot de inkomensgrens is het procentuele inkomenseffect van het afschaffen van de Wtcg kleiner dan voor huishoudens met een minimum inkomen. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 15

16 In 2011 ontvingen huishoudens in de gemeente Eindhoven de algemene tegemoetkoming Wtcg van die huishoudens ontving een WWB-uitkering. Dat is ongeveer 24 procent van de huishoudens met een WWB-uitkering. We gaan er vanuit dat het merendeel van de bijstandsgerechtigden jonger was dan de AOW -leeftijd. Een groot deel van de Wtcg-ontvangers had in 2011 een inkomen boven bijstandsniveau ontvangers hadden een uitkering uit een werknemersverzekering of sociale voorziening anders dan een WWB-uitkering (WAO/WIA/Wajong/WW). Het aantal huishoudens met een dergelijke uitkering zal waarschijnlijk iets lager geweest zijn door een samenloop van uitkeringen en Wtcg-tegemoetkomingen in hetzelfde huishouden. Gelet op de grotere kans op zorgkosten bij ouderdom, ging het in veel van de huishoudens die Wtcg ontvingen waarschijnlijk om ouderen. De algemene tegemoetkoming Wtcg is sinds 2012 beperkt tot ongeveer euro (ongeveer euro voor meerpersoonshuishoudens). Daardoor zal het aantal Wtcg - ontvangers inmiddels waarschijnlijk zijn afgenomen. Bij de invoering van de inkomensafhankelijkheid is de inschatting gemaakt dat het aantal ontvangers hierdoor met 1/3 deel zou dalen van 2 miljoen in 2009 naar 1,3 miljoen in Afschaffen CER Per 1 januari 2014 is de compensatie voor het wettelijk eigen risico af geschaft. In 2013 ging het om een bedrag van 99 euro. In onderstaande tabel is het inkomenseffect weergegeven. De inkomensdaling is ongeveer 0,5 procent. Omdat het om een vast bedrag gaat, zijn de inkomenseffecten het grootst voor de laagste inkomens. 16 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

17 Tabel 3: Inkomenseffect afschaffen CER 100% 110% 120% Alleenstaande -0,7% -0,6% -0,6% Paar -0,5% -0,5% -0,5% Alleenstaande ouder met 2 kinderen -0,5% -0,4% -0,4% Paar met 2 kinderen -0,4% -0,4% -0,4% Alleenstaande AOW -0,6% -0,6% -0,6% Paar AOW -0,4% -0,4% -0,4% In 2011 ontvingen huishoudens in de gemeente Eindhoven de CER daarvan ontvingen een WWB-uitkering en bijzondere bijstand. 2.5 Afschaffen Wtcg-korting eigen bijdrage Wmo Per 1 januari 2014 is de korting op de eigen bijdrage voor zorg met verblijf afgeschaft. Per 1 januari 2015 wordt ook de korting van 33 procent voor zorg zonder verblijf afgeschaft. In de volgende figuur wordt het effect van het afschaffen van de korting geïllustreerd bij de maximale eigen bijdrage. Figuur 1: Hoogte maximale eigen bijdrage Wmo in 2014 en 2015 per vier weken Door het vervallen van de Wtcg-korting stijgt de maximale periodebijdrage tot het drempelinkomen met 6 euro per maand voor eenpersoonshuishoudens en 9 euro voor meerpersoonshuishoudens bij één rechthebbende. De inkomensdaling voor Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 17

18 huishoudens met een inkomen tot het drempelinkomen is ongeveer 0,5%. Het drempelinkomen ligt boven 120 procent van het minimum. In 2011 betaalden huishoudens in de gemeente Eindhoven een eigen bijdrage Wmo voor huishoudelijke hulp. Bij een groot deel daarvan ging het om een inkomen boven bijstandsniveau: 485 van die huishoudens ontvingen een WWB-uitkering, 740 bijzondere bijstand. Gelet op de verdeling van de uitkeringen via werknemersverzekeringen en sociale voorzieningen, ging het hierbij voor een groot deel om ouderen Wmo per 2015 Onderdeel van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning per 1 januari 2015 is dat gemeente algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen moeten bieden. Maatwerkvoorzieningen zijn individuele voorzieningen die een voorwaarde zijn voor deelname aan de samenleving. De invoering van maatwerkvoorzieningen kan tot gevolg hebben dat huishoudens die nu gebruik maken van zorg via de Wmo, volgend jaar geacht worden voldoende te hebben aan een algemene voorziening. Nu betaalt zo iemand een eigen bijdrage Wmo (incl. Wtcg-korting). Volgend jaar geldt mogelijk een hogere eigen betaling voor zorg via een algemene voorziening. Daarnaast kan zo iemand volgend jaar nog steeds zorg ontvangen via een maatwerkvoorziening waarvoor een eigen bijdrage verschuldigd is. Deze eigen bijdrage is maximaal de huidige periodebijdrage Wmo, maar dan zonder de Wtcg-korting. Begin juli heeft minister Asscher een brief gestuurd aan de Tweede Kamer waarin is aangegeven dat er een huishoudelijk hulp toelage geïntroduceerd wordt. Via deze HH-Toelage krijgen huishoudens van de gemeente waarschijnlijk een bedrag van 7,50 tot 10 euro vergoed voor huishoudelijke hulp. Een voorbeeld: Huishoudelijke hulp valt niet per definitie in de nieuwe maatwerkvoorziening. Binnen de maatwerkvoorziening geldt de huidige eigen bijdrage (zonder de Wtcg-korting). In de volgende figuur is de eigen bijdrage (in- en exclusief Wtcg-korting) en de eigen betaling weergegeven bij een tarief van 16 euro per uur voor huishoudelijke hulp. Dit is een willekeurig gekozen tarief. 18 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

19 Figuur 2: Hoogte eigen betaling voor 2 uur huishoudelijke hulp in 2014 en 2015 Uit bovenstaande figuur valt op te maken dat bij een tarief van 16 euro de eigen betaling voor de laagste inkomens fors hoger ligt dan de maximale eigen bijdrage Wmo (in- en exclusief de Wtcg-korting). De eigen betaling voor twee uur huishoudelijke hulp per week kan bijvoorbeeld stijgen van 19 euro per vier weken nu naar 128 euro straks bij een uurtarief van 16 euro. Een inkomensdaling van 10 procent voor een alleenstaande met een WWB-uitkering. Rekening houdend met de HH-Toelage van het gemiddelde van 7,50 en 10 euro per uur, komt de eigen betaling in dit geval uit op 58 euro per 4 weken. In deze berekening is geen rekening met eventueel te introduceren inkomensgrenzen bij de toekenning van de HH-Toelage. In de gemeente Eindhoven is een tarief van rond de 23 euro niet ongebruikelijk voor zorg in natura. Bij dergelijke tarieven zijn de inkomenseffecten mogelijk groter dan in figuur 2. De inkomenseffecten van de nieuwe Wmo per 1 januari 2015 zullen variëren al naar gelang het zorggebruik van huishoudens en de mogelijkheid om hiervoor van een maatwerkvoorziening gebruik te kunnen maken. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 19

20 2.6 Invoering kostendelersnorm WWB/AOW Per 1 januari 2015 wordt in het kader van enkele wijzigingen in de WWB een kostendelersnorm ingevoerd. Voor bestaande gevallen wordt de wijziging per 1 juli van kracht. De bijstandsuitkering daalt als er sprake is van meerdere rechthebbenden per huishouden. De redenatie hierachter is dat samenwonenden bepaalde kosten kunnen delen. In de gemeente Eindhoven wordt nu ook al rekening gehouden met het delen van gezamenlijke kosten. Zo wordt niet de maximale toeslag van 20 procent toegekend, maar is dat 5 of 14 procent. Ook wordt de gehuwdennorm verlaagd met 6 procent bij het delen van kosten. In onderstaande tabel staat de verhoging of verlaging weergegeven voor een aantal vaak voorkomende huishoudens. Af te lezen valt dat bijvoorbeeld de bijstandsuitkering voor een echtpaar met een meerderjarig inwonend kind wordt verlaagd met 6 procent. De bijstandsuitkering van het meerderjarige inwonende kind wordt verhoogd met 5 procent. Tabel 4: Verhoging/verlaging van de WWB-uitkering in de gemeente Eindhoven Hoofdperso(o)n(en) Meerderjarig kind Bijstand Alleenstaande met meerderjarig kind (beide bijstand) +20% +5% Alleenstaande ouder met meerderjarig kind (beide bijstand) +20% +5% Paar met meerderjarig kind (beide bijstand) -6% +5% Ouder (AOW) en kind (bijstand) +5% Ouder paar (AOW) en kind (bijstand) +5% Werkend Alleenstaande werkend; meerderjarig kind bijstand +5% Alleenstaande WWB; meerderjarig kind werkend +14% Alleenstaande ouder werkend; meerderjarig kind bijstand +5% Alleenstaande ouder bijstand; meerderjarig kind werkend +14% Paar werkend; meerderjarig kind bijstand +5% Paar bijstand; meerderjarig kind werkend -6% In onderstaande tabel staat de hoogte van de bijstandsuitkering inclusief verhoging of verlaging weergegeven in de situatie zoals die nu is en de situatie na invoering van de kostendelersnorm. Af te lezen valt dat de bijstandsuitkering van hetzelfde voorbeeld als hierboven is toegelicht, namelijk het paar met een meerderjarig inwonend kind met beide een bijstandsuitkering, daalt met 18,9 procent. De gezamenlijke norm daalt van 149 procent (94 plus 55) naar 130 procent (86,7 en 43,4). Tabel 5: Hoogte van de WWB/AOW-uitkering voor en na 1 juli / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

21 Nu Straks Verschil* Bijstand Alleenstaande; meerderjarig kind WWB70/WWB55 WWB50/WWB50-25% Alleenstaande ouder; meerderjarig kind WWB90/WWB55 WWB70/WWB50-25% Paar; meerderjarig kind WWB94/WWB55 WWB86,7/WWB43,4-18,9% Ouder (AOW); kind (bijstand) AOW70/WWB55 AOW50/WWB50-20%**/-5% Werkend Alleenstaande; meerderjarig kind bijstand Inkomen/WWB55 Inkomen/WWB50-5% Alleenstaande WWB; meerderjarig kind WWB64/Inkomen WWB50/Inkomen -14% Alleenstaande ouder; meerderj. kind bijstand Inkomen/WWB55 Inkomen/WWB50-5% Alleenstaande ouder bijstand; meerderj. kind WWB84/Inkomen WWB70/Inkomen -14% Paar; meerderjarig kind bijstand Inkomen/WWB55 Inkomen/WWB43,4-11,6% Paar bijstand; meerderjarig kind WWB94/Inkomen WWB86,7/Inkomen -7,3% Ouder (AOW); meerderjarig kind AOW70/Inkomen AOW50/Inkomen -20%** Ouder paar (AOW); meerderjarig kind AOW100/inkomen AOW100/inkomen 0% * Percentage WWB; ** Percentage AOW De inkomensdalingen zijn in onderstaande tabel uitgedrukt in bedragen per maand (WWB-norm per januari 2014). Een paar met een meerderjarig inwonend kind met beide een bijstandsuitkering hebben maandelijks 256 euro minder te besteden, of 13 procent. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er geen rekening is gehouden met huurtoeslag, e.d. Afhankelijk van de hoogte van de huur kan het koopkrachteffect lager uitvallen dan de inkomensdaling uit tabel 6, omdat in de nieuwe situatie recht ontstaat op meer huurtoeslag. Tabel 6: Inkomenseffect* invoering kostendelersnorm Nu Straks** Verschil Verschil Bijstand Alleenstaande; meerderjarig kind % Alleenstaande ouder; meerderjarig kind % Paar; meerderjarig kind % Ouder (AOW); kind (bijstand) % Werkend Alleenstaande; meerderjarig kind bijstand % Alleenstaande WWB; meerderjarig kind % Alleenstaande ouder; meerderj. kind bijstand % Alleenstaande ouder bijstand; meerderj. kind % Paar; meerderjarig kind bijstand % Paar bijstand; meerderjarig kind % Ouder (AOW); meerderjarig kind % Ouder paar (AOW); meerderjarig kind % * Excl. Toeslagen; ** WWB-norm per 1 januari 2014 Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 21

22 De inkomensdaling die de invoering van de kostendelersnorm met zich meebrengt is in de gemeente Eindhoven voor veel huishoudens lager dan de daling die verondersteld werd in de toelichting op het Wetsvoorstel 1. Ook in het rapport dat het Nibud voor de Tweede Kamer fractie SP heeft opgesteld 2, waren grotere inkomensdalingen zichtbaar. Dat komt doordat in de toelichting en het onderzoek werd uitgegaan van een gemiddelde aanvulling van 10 procent. Volgens de memorie van toelichting op het wetsvoorstel vullen veel gemeenten de bijstandsnorm aan met 10 procent. De gemeente Eindhoven houdt op dit moment al meer rekening met het delen van kosten dan wat landelijk gebruikelijk is. Huishoudens die kosten kunnen delen ontvangen op dit moment in veel gemeenten waarschijnlijk een hogere bijstandsuitkering dan in de gemeente Eindhoven. Daar staat tegenover dat bij de invoering van de kostendelersnorm deze huishoudens in die andere gemeenten een grotere inkomensdaling zullen ervaren. Het doel van de kostendelersnorm is om de uitkering beter aan te laten sluiten bij de kosten die mensen kunnen delen. Daarom wordt er in hoofdstuk 5 gekeken naar de uitgaven van huishoudens die te maken krijgen met de kostendelersnorm. De kostendelersnorm voor de AOW-uitkering is inmiddels een jaar uitgesteld tot 1 juli Kindregelingen Per 1 januari 2015 is het voornemen om de kindregelingen te herzien (Wet hervorming kindregelingen). Het aantal regelingen wordt teruggebracht. Het gaat onder andere om de volgende veranderingen: De (aanvullende) alleenstaande ouderkorting vervalt en er wordt een alleenstaande-ouderkop op het kindgebonden budget voor alleenstaande ouders geïntroduceerd van maximaal euro; De aanvulling voor alleenstaande ouders in de bijstand van 20 procent vervalt. Voor alleenstaande ouders die door het verschillende partnerbegrip uit de Awir en de WWB niet in aanmerking komen voor de alleenstaande-ouderkop, komt er een overgangsregeling. Het kindgebonden budget wordt verhoogd voor het eerste kind met 15 euro en het tweede kind met maximaal 255 euro. 1 Wetsvoorstel Wet maatregelen Wet werk en bijstand en enkele andere wetten, Memorie van Toelichting, Kamerstuk: Voorstel van wet, Nibud, 2013, Minimum-voorbeeldbegrotingen en kostendelersnorm, 22 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

23 De inkomensgrens voor het kindgebonden budget wordt verlaagd van euro naar euro (minimumloon); De kinderbijslag wordt niet geïndexeerd; De tegemoetkoming in de onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS 17-) wordt afgeschaft en gecompenseerd via het kopje op het kindgebonden budget voor kinderen van 16 en 17 jaar; De ouderschapsverlofkorting wordt afgeschaft; De aftrek voor levensonderhoud kinderen (LOK) wordt afgeschaft; De Tegemoetkoming ouders met thuiswonende gehandicapten kinderen (TOG) wordt afgeschaft en geïntegreerd in de kinderbijslag (dubbele kinderbijslag). In onderstaande tabel zijn de inkomenseffecten weergegeven van de hervormingsmaatregelen. Tabel 7: Inkomenseffect hervorming kindregelingen Bedrag per maand in euro s Inkomenseffect (%) 100% 110% 120% 100% 110% 120% Eenoudergezin 1 kind ,2% 9,9% 8,4% Eenoudergezin 2 kinderen ,9% 10,4% 8,9% Paar 1 kind ,1% 0,1% -0,7% Paar 2 kinderen ,2% 1,1% 0,4% Voor alleenstaande ouders op bijstandsniveau is het inkomenseffect negatief. Een eenoudergezin met 1 kind heeft 36 euro per maand minder te besteden; een inkomensdaling van 2,2 procent. Bij 2 kinderen is de daling kleiner, vanwege de verhoging van het kindgebonden budget voor het 2e kind. De inkomenseffecten voor een paar met een bijstandsuitkering en 1 kind zijn nagenoeg nihil. Bij 2 kinderen is een stijging van 23 euro per maand zichtbaar. Ook dit komt door de verhoging van het kindgebonden budget voor het 2e kind. Bij een inkomen van 110 en 120 procent van het minimum gaan alleenstaande ouders er aanzienlijk op vooruit. Op 110 procent is de stijging ongeveer 10 procent en op 120 procent 8,5 procent. Bij 2 kinderen is het inkomenseffect nog 0,5 procent hoger. Paren met 1 kind gaan er met een inkomen van 110 procent van het minimum nauwelijks op vooruit. Met 2 kinderen betreft de inkomensstijging alleen de verhoging van het kindgebonden budget voor het 2e kind. Bij 120 procent is een geringe inkomensdaling zichtbaar bij 1 kind en een lagere inkomensstijging bij 2 kinderen. Dit komt omdat het kindgebonden budget vanaf het minimumloon wordt afgebouwd. 120 procent van het minimum komt bij paren boven het minimumloon uit. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 23

24 Doordat de aanvulling van 20 procent komt te vervallen, zou je kunnen redeneren dat de doelgroep ook verandert. 110 procent van de bijstandsnorm voor alleenstaande ouders zonder aanvulling is immers lager dan 110 procent van de bijstandsnorm met toeslag. Omdat de aanvulling wordt omgezet in de alleenstaande-ouderkop, blijft het inkomen inclusief kindgebonden budget van deze huishoudens min of meer gelijk aan het huidige niveau op 110 procent. Gevallen die buiten de boot dreigen te vallen doordat ze niet in aanmerking komen voor de alleenstaande-ouderkop van het kindgebonden budget en niet de aanvulling in de bijstandsuitkering meer ontvangen, behouden in ieder geval de eerste twaalf maanden recht op de aanvulling. Ook geldt er een overgangsrecht voor alleenstaande ouders met een bijstandsuitkering op achteruit gaan: Zij houden de eerste zes maanden recht op de aanvulling. Volgens de Memorie van Toelichting op het wetsvoorstel, kan het afschaffen van de belastingaftrek voor het levensonderhoud kinderen negatieve inkomenseffecten veroorzaken bij huishoudens met uitwonende kinderen. Het is nog maar de vraag in hoeverre huishoudens dit gaan ervaren op het moment dat er kinderalimentatie wordt betaald. Bij de vaststelling van de hoogte van de kinderalimentatie wordt in de regel rekening gehouden met de belastingaftrek. Mogelijk dat bij een hernieuwde vaststelling van de alimentatie, het bedrag hierdoor lager uitvalt. 2.8 Stapelingseffecten De inkomenseffecten die hiervoor zijn besproken kunnen cumuleren. Chronisch zieken en gehandicapten kunnen bijvoorbeeld worden geraakt door meerdere aspecten die het afschaffen van de Wtcg met zich meebrengt. De verandering van de Wmo per 1 januari 2015 kan deze effecten mogelijk versterken. Als er daarnaast ook nog sprake is van meerdere meerderjarige rechthebbenden op een WWB-uitkering, dan speelt de kostendelersnorm mogelijk ook nog een rol. Ten slotte leiden de veranderingen in de kindregelingen mogelijk tot additionele inkomenseffecten Afschaffen Wtcg Het afschaffen van de Wtcg kan een stapeling van inkomenseffecten voor huishoudens te weeg brengen. Van de huishoudens in de gemeente Eindhoven die in 2011 de algemene tegemoetkoming Wtcg ontvingen, kregen ook de CER. Van de huishoudens met een WWB-uitkering, ontvingen de Wtcg-tegemoetkoming en de CER. 24 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

25 Van de huishoudens die bijzondere bijstand ont vingen, kreeg de Wtcgtegemoetkoming en de CER. In de volgende tabel staan de inkomenseffecten weergegeven van het afschaffen van de Wtcg. Af te lezen valt dat een alleenstaande met een inkomen op 110 procent van het minimum die de hoge Wtcg-tegemoetkoming, de CER en de Wtcg-korting op de eigen bijdrage Wmo niet meer ontvangt er 4,3 procent in inkomen op achteruit gaat (-3,2-0,6-0,5). Tabel 8: Inkomenseffecten afschaffen Wtcg Wtcg laag* Wtcg hoog* CER Korting eigen bijdrage Cumulatief maximaal bedrag (per maand) 100% Alleenstaande -2,0% -3,4% -0,7% -0,6% -55 Paar -1,5% -2,4% -0,5% -0,6% -58 Alleenstaande ouder met 2 kinderen -1,4% -2,3% -0,5% -0,6% -58 Paar met 2 kinderen -1,2% -2,1% -0,4% -0,5% -58 Alleenstaande AOW -1,8% -3,0% -0,6% -0,5% -43 Paar AOW -1,3% -2,2% -0,4% -0,5% % Alleenstaande -1,9% -3,2% -0,6% -0,5% -55 Paar -1,4% -2,3% -0,5% -0,6% -58 Alleenstaande ouder met 2 kinderen -1,3% -2,2% -0,4% -0,5% -58 Paar met 2 kinderen -1,2% -1,9% -0,4% -0,5% -58 Alleenstaande AOW -1,8% -2,9% -0,6% -0,5% -43 Paar AOW -1,3% -2,2% -0,4% -0,5% % Alleenstaande -1,8% -3,0% -0,6% -0,5% -55 Paar -1,4% -2,3% -0,5% -0,6% -58 Alleenstaande ouder met 2 kinderen -1,2% -2,0% -0,4% -0,5% -58 Paar met 2 kinderen -1,1% -1,9% -0,4% -0,5% -58 Alleenstaande AOW -1,6% -2,7% -0,6% -0,5% -43 Paar AOW -1,2% -2,0% -0,4% -0,5% -46 * Bij 1 rechthebbende per huishouden Bovenstaande gaat uit van één rechthebbende per huishouden. Er kunnen zich extremen voordoen. Bijvoorbeeld voor twee rechthebbenden op de hoge Wtcgtegemoetkoming met een WWB-uitkering, die ook beide de CER ontvingen en beide de Wtcg-korting moeten missen, daalt het inkomen met 7 procent. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 25

26 2.8.2 Samenloop met de nieuwe Wmo Met de invoering van algemene en maatwerkvoorzieningen, kan het voorkomen dat huishoudens nu de maximale periodebijdrage Wmo betalen en volgend jaar zelf zorg moeten inkopen via een algemene voorziening. Bijvoorbeeld voor huishoudelijke hulp. De eigen betaling voor twee uur huishoudelijke hulp per week kan bijvoorbeeld stijgen van 19 euro per vier weken nu naar 128 euro straks bij een uurtarief van 16 euro. Een inkomensdaling van 10 procent voor een alleenstaande met een WWB-uitkering Samenloop met de kostendelersnorm De kostendelersnorm kan forse inkomenseffecten met zich meebrengen. Een alleenstaande ouder met een meerderjarig kind met beide een WWB-uitkering worden geconfronteerd met een inkomensdaling van 17 procent. Als één van beide op dit moment de tegemoetkoming Wtcg, CER en Wtcg-korting eigen bijdrage Wmo ontvangt en volgend jaar niet meer, dan kan de inkomensdaling nog 3,4 procent lager uitvallen. Als beide de tegemoetkoming Wtcg, CER en Wtcg-korting eigen bijdrage ontvangen, dan valt de inkomensdaling 6,8 procent lager uit. Bij relatief veel huishoudens met een meerderjarig kind met een uitkering die de Wtcg - tegemoetkoming ontvangt, is sprake van een Wajong-uitkering. De kostendelersnorm heeft geen gevolgen voor de Wajong-uitkering. Wel is het zo dat huidige Wajongers de komende jaren worden herkeurd Samenloop met de herziening kindregelingen Als per 1 januari 2015 de hervorming van de kindregelingen doorgaat en per 1 juli 2015 de kostendelersnorm ingaat, dan kan dat een samenloop van effecten met zich meebrengen. Voor alleenstaande ouders verdwijnt per 1 januari de aanvulling op de bijstandsuitkering van 20 procent. Hiervoor in de plaats komt een alleenstaandeouderkop in het kindgebonden budget. Als er ook een meerderjarige inwoont, dan vervalt per 1 juli volgens de kostendelersnorm de gemeentelijke toeslag van in totaal 25 procent (of 14 procent als het kind werkt). In onderstaande tabel staat de samenloop van de hervorming kindregelingen en de invoering van de kostendelersnorm uitgewerkt. Af te lezen valt dat de inkomensdaling voor een alleenstaande ouder met een meerderjarig kind met beide een bijstandsuitkering 375 euro per maand bedraagt; oftewel 16 procent. 26 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

27 Tabel 9: Inkomenseffecten samenloop hervorming kindregelingen en invoering kostendelersnorm Alleenstaande ouder met WWB-uitkering bedrag per maand percentage 1 minderjarig kind en 1 meerderjarig kind (WWB) % 2 minderjarige kinderen en 1 meerderjarig kind (WWB) % Net als bij de eerdere inkomenseffecten komen hier mogelijk nog de effecten van het afschaffen van de Wtcg bij. 2.9 Conclusie In dit hoofdstuk is getracht om inzicht te verschaffen in de inkomenseffecten van de wijzigingen in verschillende inkomensondersteunende maatregelen en de cumulatie ervan. Het afschaffen van de Wtcg, CER en de korting op de eigen bijdrage Wmo, betekenen gezamenlijk een inkomensdaling van ongeveer 2 tot 4 procent (dubbel bij twee rechthebbenden per huishouden). De nieuwe Wmo kan grote inkomenseffecten met zich meebrengen als huishoudens nu de maximale periodebijdrage AWBZ/Wmo betalen en volgend jaar buiten een maatwerkvoorziening vallen. Een simpel voorbeeld van 2 uur huishoudelijke hulp betekent een inkomensdaling van 10 procent. De hervorming van de kindregelingen betekent voor alleenstaande ouders met een bijstandsuitkering een inkomensdaling van ongeveer 2 procent. Voor werkende alleenstaande ouders met een inkomen op 110 of 120 procent is daarentegen een stijging van het inkomen zichtbaar van ongeveer 10 procent. De invoering van de kostendelersnorm betekent afhankelijk van de situatie een inkomensdaling van 13 tot 20 procent voor huishoudens met alleen meerdere bijstandsuitkeringen. Voor huishoudens met een combinatie van werk en uitkering, bedraagt de inkomensdaling afhankelijk van de situatie 3 tot 10 procent. Tot nu toe is alleen gekeken naar (veranderingen in) het inkomen. In de volgende hoofdstukken gaan we in op de uitgaven. Het volgende hoofdstuk beschrijft de methodiek van het opstellen van begrotingen. In hoofdstuk 4 komen de gemeentelijke inkomensondersteunende regelingen aan bod. In hoofdstuk 5 worden de inkomsten en uitgaven met elkaar vergeleken. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 27

28 3 Koopkracht van minima in Eindhoven: methode 3.1 Inleiding Om het effect van inkomensondersteunende regelingen op de financiële positie van huishoudens te berekenen, maakt het Nibud gebruik van begrotingen. Uit deze begrotingen zijn de inkomsten en uitgaven van de huishoudens af te lezen. De begrotingen in deze rapportage zijn gemaakt voor verschillende huishoudtypen en inkomensniveaus. Hierbij gaan we ervan uit dat huishoudens een huurwoning hebben. De begrotingen zijn voor groepen van huishoudens. De bedragen in de begrotingen zijn gemiddelden; in werkelijkheid zal de financiële situatie van de individuele huishoudens er anders uitzien. De begroting laat dus niet zien in hoeverre een individueel huishouden een sluitende begroting heeft. Wel wordt duidelijk in hoeverre een groep huishoudens een sluitende begroting heeft. Bij het opstellen van de begrotingen wordt geen rekening gehouden met schulden, omdat daarover niets algemeens te zeggen valt. Schulden komen echter vaak voor onder mensen met lage inkomens. Alle begrotingen zijn maandbegrotingen, waarbij de inkomsten en uitgave n zijn omgerekend naar gemiddelde maandbedragen. In de praktijk kunnen er flinke verschillen zijn tussen de maanden van het jaar. Vakantiegeld wordt bijvoorbeeld jaarlijks uitgekeerd, maar wordt in deze rapportage uitgedrukt in een maandelijks bedrag. Het inkomen is in iedere begroting een vast gegeven. De uitgavenkant vullen we in volgens de methode van het basispakket en het restpakket. 3.2 Basispakket Het basispakket omvat alle uitgaven die als noodzakelijk kunnen worden beschouwd. Hierin zijn de kosten opgenomen die een huishouden moet maken voor wonen, kleden, voeden, gezondheid, zekerheid (verzekeringen) en informatie (telefoon, internet en tv). Het pakket wordt in overleg met anderen (bijvoorbeeld de Sociale Alliantie) regelmatig aangepast. Zo is vanaf 2014 de mobiele telefoon voor meerdere gezinsleden onderdeel van het basispakket. Vanaf 2006 maakte een computer met internetaansluiting al deel uit van het pakket voor alle huishoudens. Voor iedere kostenpost is een minimumprijs genomen. In bijlage 2 worden de diverse onderdelen van het basispakket nader beschreven. 28 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

29 Naast de noodzakelijke uitgaven van het basispakket zijn er in individuele gevallen moeilijk of niet-vermijdbare uitgaven. Dit zijn uitgaven die voor een bepaald persoon onontkoombaar zijn. Bijvoorbeeld wanneer iemand een speciaal dieet moet volgen. Voor dit soort uitgaven is individuele bijzondere bijstand mogelijk. Dit is niet in de begrotingen opgenomen. 3.3 Restpakket Het bedrag dat overblijft nadat alle uitgaven uit het basispakket zijn g edaan, is bestemd voor vrije bestedingen. Alle vrije bestedingen vormen samen het restpakket. Huishoudens zijn vrij om het restpakket zelf in te vullen. Het geld kan besteed worden aan nieuwe uitgavenposten (vakantie of hobby) of aan extra uitgaven aan pos ten in het basispakket (extra voeding of kleding). De uitgaven in het restpakket worden in twee delen gesplitst: de uitgaven voor sociale participatie en de overige uitgaven. Onder sociale participatie vallen de posten contributies en abonnementen, op be zoek gaan, bezoek ontvangen, vakantie en uitgaan en vervoer. Sociale participatie wordt door velen als noodzakelijk beschouwd en is in veel gemeenten op de een of andere manier onderdeel van het minimabeleid. De overige uitgaven van het restpakket zijn andere uitgaven die niet in het basispakket en het pakket sociale participatie zitten. In dit onderzoek zijn dat kosten voor een huisdier, de kosten voor woon-werkverkeer en zakgeld voor de kinderen (bedragen zijn gebaseerd op regulier onderzoek van het Nibud). Het gekozen restpakket is sober; het omvat vrij elementaire uitgaven. Zie bijlage 2 voor de samenstelling van het restpakket. De kosten van het restpakket nemen toe, naarmate het inkomen stijgt. In de eerste plaats komt dit door hogere reiskosten. Iemand met een inkomen (net) boven het sociaal minimum zal een laagbetaalde baan hebben en kosten voor woon-werkverkeer maken. Soms worden deze kosten door de werkgever vergoed, maar in deze rapportage wordt daar niet vanuit gegaan. Bovendien worden de kosten voor participatie verminderd met het bedrag dat de gemeente hiervoor beschikbaar stelt. Veel gemeenten kennen een bijdrage voor sociaal-culturele uitgaven. Deze bijdrage wordt verstrekt tot een bepaald inkomensniveau. Boven dit inkomensniveau vervalt de bijdrage, waardoor de kosten van participatie hoger uitvallen en het restpakket dus duurder wordt. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 29

30 Het basispakket en het restpakket zijn op bepaalde punten verschillend voor de diverse huishoudtypen. Een alleenstaande staat immers voor andere kosten dan bijvoorbeeld een gezin met kinderen. 3.4 Inkomsten In deze rapportage worden op drie inkomensniveaus begrotingen opgesteld voor de betreffende voorbeeldhuishoudens: het minimuminkomen (WWB/AOW -uitkering), 110 procent en 120 procent van het netto minimuminkomen. Uitgangspunt in deze rapportage is het totaal besteedbaar maandinkomen. Dat inkomen bestaat uit alle inkomsten van het huishouden, zoals netto salarissen, uitkeringen, kortingen op de belasting, huurtoeslag, vakantiegeld, kinderbijslag en kindgebonde n budget. In de begrotingen is geen rekening gehouden met eigen vermogen of eventuele inkomsten daaruit. In de rapportage wordt verondersteld dat de huishoudens maximaal gebruik maken van alle regelingen die op hen van toepassing zijn. In bijlage 2 staat aanvullende informatie over de gekozen uitgangspunten bij de inkomens. 3.5 Uitgavensoorten In alle begrotingen onderscheidt het Nibud drie soorten uitgaven: Vaste lasten Dit zijn uitgaven die regelmatig terugkomen. Er ligt meestal een contract aan ten grondslag. Voorbeelden zijn de huur, energiekosten en verzekeringen. Reserveringsuitgaven Dit zijn uitgaven die niet regelmatig voorkomen en waarvan de hoogte vooraf niet precies bekend is. Er moet in principe een bedrag voor gereserveerd worden. Voorbeelden hiervan zijn de kosten voor inventaris en kleding. Huishoudelijke uitgaven Dit zijn de steeds terugkerende uitgaven, zoals uitgaven aan voeding, reiniging, persoonlijke verzorging. In deze rapportage wordt gerekend met minimale bedragen die huishoudens nodig hebben om deze uitgaven te kunnen betalen. Voor de uitgaven is waar mogelijk uitgegaan van lokale tarieven. Voorbeelden hiervan zijn de tarieven voor heffingen, de premie van de zorgverzekering en de kosten van de 30 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

31 peuterspeelzaal. De landelijke bedragen zijn gebaseerd op berekeningen van het Nibud. Meer informatie over de uitgaven staat in bijlage De begrotingen Volgens de methodiek die in dit hoofdstuk staat beschreven, zijn de begrotingen opgesteld. De begrotingen hebben betrekking op het jaar Het saldo van de inkomsten en uitgaven uit de begrotingen vormt de basis voor de toetsing van de betaalbaarheid van de voorgenomen beleidsmaatregelen uit hoofdstuk 2 (zie 5.3). De begrotingen vormen een aparte bijlage bij dit rapport. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 31

32 4 Minimabeleid In dit hoofdstuk worden diverse landelijke en gemeentelijke regelingen voor inkomensondersteuning van minima beschreven. Alleen de regelingen die in de berekeningen zijn meegenomen komen in dit hoofdstuk aan bod. Paragraaf 4.1 beschrijft de landelijke regelingen; in paragraaf 4.2 komen de lokale inkomensondersteunende regelingen aan bod. Per regeling wordt een korte beschrijving gegeven van de belangrijkste kenmerken en voorwaarden. 4.1 Landelijk minimabeleid Bij het opstellen van de begrotingen worden de landelijke heffingskortingen (algemene heffingskorting, arbeidskorting, inkomensafhankelijke combinatiekorting, (aanvullende) alleenstaande ouderkorting en de (alleenstaande) ouderenkorting), landelijke toeslagen (zorgtoeslag, huurtoeslag, kinderopvangtoeslag, kindgebonden budget) en de kinderbijslag in de berekeningen opgenomen. 4.2 Lokaal minimabeleid Naast de landelijke inkomensondersteunende maatregelen heeft de gemeente Eindhoven voor huishoudens met een laag inkomen ook een lokaal minimabeleid. De regelingen die worden opgenomen in de berekeningen komen in de volgende paragrafen aan bod Kwijtscheldingsbeleid In de gemeente Eindhoven kan kwijtschelding worden aangevraagd voor de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en de hondenbelasting. De gemeente hantee rt hierbij een norm van 100 procent van de grondslag WWB. Dat wil zeggen dat afhankelijk van het vermogen, huishoudens met een inkomen op WWB/AOW -niveau in principe geen gemeentelijke heffingen hoeven te betalen. Bij een inkomen hierboven wordt de betalingscapaciteit berekend door het inkomen te verminderen met het norminkomen. Er vindt een correctie plaats voor de eigen uitgaven aan huur en voor nominale ziektekostenpremies. Van de betalingscapaciteit dient 80 procent te worden aangewend voor de betaling van de gemeentelijke heffingen. Vanaf 2012 kunnen gemeenten bij de berekening van de kwijtschelding ook rekening houden met de kosten van kinderopvang. In de gemeente Eindhoven wordt geen gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. De kosten van kinderopvang worden vergoed via de kinderopvangbijdrage voor ouders met een bijstandsuitkering in een reintegratietraject. 32 / Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven

33 Bij het waterschap is kwijtschelding mogelijk voor de zuiveringsheffing, de verontreinigingsheffing en de watersysteemheffing. Bij de berekening van de kwijtschelding hanteert waterschap De Dommel de norm van maximaal 95 procent van de bijstandsnorm. De kwijtschelding voor de gemeentelijke heffingen en voor de waterschapsbelastingen worden apart berekend Collectieve (aanvullende) zorgverzekering Het verzekeren tegen ziektekosten is voor iedereen wettelijk verplicht. Daarom biedt de gemeente Eindhoven inwoners met een laag inkomen een collectieve zorgverzekering aan. Huishoudens kunnen kiezen uit drie zorgverzekeringen, nl. bij VGZ, CZ en Menzis. Naast de collectiviteitskorting verstrekt de gemeente een bijdrage in de premie. Hiermee komen de premiekosten uit op 117,14 euro bij VGZ, 113,60 euro bij CZ en 118,87 euro bij Menzis. Omdat ruim 90 procent van de rechthebbenden gebruik maakt van de verzekering bij VGZ, wordt in de begrotingen gerekend met de premies van de deze verzekeraar. Met de genoemde verzekeringen zijn deelnemers uitgebreid verzekerd tegen ziektekosten, inclusief tandartsverzekering. Om voor deelname aan de collectieve zorgverzekering in aanmerking te komen, hanteerde de gemeente Eindhoven een inkomensgrens van 120 procent van de geldende bijstandsnorm. De gemeente Eindhoven heeft met de verzekeraars afgesproken dat Eindhovenaren tot een inkomen van 130 procent van het bijstandsniveau kunnen blijven deelnemen aan de collectieve zorgverzekering. De gemeente Eindhoven geeft aan deze doelgroep geen premiebijdrage meer Langdurigheidstoeslag De langdurigheidstoeslag in de gemeente Eindhoven is bedoeld voor huishoudens tussen de 21 en 65 jaar die gedurende een periode van minimaal vijf jaar over een inkomen beschikken dat niet hoger is dan 100 procent van de bijstandsnorm. De langdurigheidstoeslag bedraagt 490 euro voor alleenstaanden, 592 euro voor alleenstaande ouders en 646 euro voor gezinnen. Bij de resultaten van deze rapportage wordt een vergelijking gemaakt tussen huishoudens die in aanmerking komen voor de langdurigheidstoeslag en huishoudens die hier geen recht op hebben. Vanaf 1 januari 2015 is het voor gemeenten niet meer mogelijk om de langdurigheidstoeslag te verstrekken. Het staat gemeenten wel vrij om een individuele inkomenstoeslag te verstrekken. Minima-effectrapportage gemeente Eindhoven / 33