Koopkracht van 65-plussers

Transcriptie

1 Koopkracht van 65-plussers Berekeningen Prinsjesdag 2011 In opdracht van de ouderenbonden Unie KBO, PCOB en NVOG Nibud, september 2011

2 Koopkracht van 65-plussers Berekeningen Prinsjesdag 2011 In opdracht van de ouderenbonden Unie KBO, PCOB en NVOG Nibud, september 2011 Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 2

3 Inhoud INLEIDING... 4 OVERZICHT KOOPKRACHTMUTATIES... 5 BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN VOOR 65-PLUSSERS VOOR INKOMSTEN... 8 BELASTINGTARIEVEN EN HEFFINGSKORTINGEN... 8 AFTREKPOSTEN... 8 PRIJZEN... 9 TOESLAGEN... 9 BEKNOPTE UITWERKING HUISHOUDENS BIJLAGE 1. SPECIFICATIE ZORGVRAAG... 13

4 Inleiding Het Nibud heeft in opdracht van de ouderenbonden Unie KBO, PCOB en NVOG net als in voorgaande jaren ook dit jaar de veranderingen in de koopkracht van ouderen berekend. Zoals gebruikelijk worden de zogenaamde koopkrachtplaatjes weergegeven als veranderingen in de inkomsten en uitgaven. De koopkrachtmutatie per huishouden wordt weergegeven als een totaalbedrag per maand en als een percentage van het netto besteedbaar inkomen. De koopkrachtmutatie laat de verandering van de inkomsten en uitgaven zien van jaar op jaar van huishoudens waarbij behalve de gemiddelde verandering in het inkomen, het brutonettotraject en de inflatie niets verandert. Daarom hebben we het hierbij over statische koopkrachtmutaties. De voorbeeldhuishoudens zijn zodanig gekozen dat deze herkenbaar zijn voor wat betreft samenstelling en inkomen. De voorbeeldhuishoudens zijn vastgesteld in 2002 en herijkt in Het inkomen wordt sinds 2008 aangepast met de gemiddelde loonstijging en indexatie van de pensioenen. Hierbij wordt telkens uitgegaan van de meest recente cijfers. Het kan dus voorkomen dat het inkomen van de voorbeeldsituaties in dit rapport afwijkt van het inkomen van de voorbeeldsituaties in een eerdere rapportage. De ontwikkeling van de pensioenen is immers aangepast met de werkelijke gemiddelde pensioenstijging, waar eerder werd uitgegaan van een verwachte indexatie. In dit document worden de koopkrachtontwikkelingen voor een aantal voorbeeldhuishoudens voor de jaren weergegeven. Eerst wordt op de volgende pagina een overzicht gegeven van de koopkrachtmutaties van alle voorbeeldhuishoudens. Vervolgens worden de belangrijkste veranderingen besproken. Ten slotte worden de veranderingen in de inkomsten en uitgaven van alle voorbeeldhuishoudens weergegeven. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 4

5 Overzicht koopkrachtmutaties De koopkrachtmutaties staan samengevat in onderstaande tabel. Hieruit valt bijvoorbeeld af te lezen dat een alleenstaande met een AOW-uitkering er in ,7 procent op achteruit gaat ten opzichte van Dit is 9 euro per maand. Tabel 1. Koopkrachtmutaties , september 2011 huishouden koopkrachtmutatie (%) euro s per maand 1 Alleenstaande 65+, AOW + 0-0,7% -9 2 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW + 0-0,5% -6 3 Alleenstaande 65+ in een AWBZ-instelling, AOW + 0-0,5% -6 4 Alleenstaande 65+, AOW ,7% -9 5 Alleenstaande 65+, AOW ,8% Alleenstaande 65+, AOW (lijfrente) ,8% Alleenstaande 65+, AOW ,7% Alleenstaande 65+, AOW (lijfrente) ,7% Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,5% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,7% Alleenstaande 65+, AOW ,0% Alleenstaande 65+, AOW ,0% Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,6% Alleenstaande 65+, AOW ,4% Alleenstaande 65+, AOW ,2% Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,2% Alleenstaande 65+, AOW ,9% Alleenstaande 65+, AOW ,8% Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,9% -116 Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 5

6 21 Echtpaar 65+, AOW + 0 en AOW + 0-1,1% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW + 0 en AOW + 0-0,9% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,1% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-1,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,2% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-1,0% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,2% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-1,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-1,3% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-1,2% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,1% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-2,1% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,8% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-2,8% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,6% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-2,8% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,6% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW + 0-2,7% Echtpaar 65+, AOW en AOW + 0-2,5% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,3% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,5% Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW ,5% Echtpaar 65+, AOW en AOW ,5% -107 De koopkrachtmutaties van alle voorbeeldhuishoudens zijn negatief en variëren tussen -0,5 en -3,2 procent. Huishoudens met een hoog inkomen gaan er meer op achteruit dan huishoudens met een laag inkomen. Dat komt vooral doordat de pensioenen niet geïndexeerd worden. Daarbij gaan huishoudens met een inkomen boven de huidige grens voor de inkomensafhankelijke bijdrage voor de zorgverzekering ( ) meer betalen, omdat de grens volgend jaar wordt verhoogd naar Alleenstaanden met een aanvullend pensioen tot en met ongeveer ,- gaan er 0,5 tot 1,0 procent op achteruit. Bij een hoger inkomen is de koopkrachtdaling 2,4 tot 3,2 procent. (Echt)paren met een aanvullend pensioen tot en met ,- gaan er 1,1 tot 1,3 procent op achteruit. Bij een hoger inkomen is de koopkrachtdaling 2,1 tot 2,8 procent. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 6

7 Huishoudens met een zorgvraag In de berekeningen zijn een aantal voorbeeldsituaties opgenomen van huishoudens met een zorgvraag. Dit zijn extra kosten in verband met zorg. Deze kosten zijn in 2003 in opdracht van de gezamenlijke ouderenbonden vastgesteld en als volgt gespecificeerd (zie een uitgebreide specificatie van de zorgkosten bijlage 1): 3 uur huishoudelijke verzorging per week Natriumbeperkt dieet Extra vervoerskosten Extra kleding en beddengoed Deze zorgkosten zorgen niet voor extra koopkrachtmutaties, want er verandert niets aan de aftrek van specifieke zorgkosten of de eigen bijdrage Wmo. Een maatregel die wel van invloed is op de koopkracht is de verandering van de Wtcg-tegemoetkoming. Die wordt voor volgend jaar alleen nog uitgekeerd aan mensen met een inkomen boven een bepaalde grens. Op het ogenblik is nog niet duidelijk waar die grens precies ligt. Voor de berekeningen in dit rapport gaan we uit van een inkomensgrens van euro. 65-minners die de hoge Wtcg-tegemoetkoming krijgen met een inkomen daarboven, scheelt dat 42 euro per maand. Dit merken mensen pas in november 2013, wanneer het bedrag voor 2012 wordt uitgekeerd. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 7

8 Belangrijkste wijzigingen voor 65-plussers voor 2012 Wijzigingen op basis van de begroting van Prinsjesdag Inkomsten Naar verwachting zullen de lonen volgend jaar gemiddeld met 2 procent stijgen. De bruto uitkeringen stijgen met 1,7%. De AOW, inclusief de tegemoetkoming (die nu MKOB heet) wordt uitgekeerd, wordt met 265 euro per jaar verhoogd. De pensioenen zullen komend jaar niet stijgen. De maximale inkomensgrens waarover de inkomensafhankelijke zorgverzekeringspremie moet worden betaald, wordt fors verhoogd, van tot euro. De procentuele premie kan daardoor dalen van 7,75% naar 7,1%. Voor inkomens tot ca euro is dat gunstig, voor inkomens daarboven ongunstig. Voor een werknemer met een inkomen van euro betekent dit een achteruitgang van 30 euro per maand; voor werknemers die een inkomen van euro hebben is het een vooruitgang van 5 euro per maand. Voor mensen die de inkomensafhankelijke zorgpremie zelf moeten betalen, zoals zelfstandigen en 65-plussers, zijn de effecten nog groter. Voor een 65-plusser met een inkomen van euro bedraagt de achteruitgang door deze maatregel 50 euro per maand. Een 65-plusser met een inkomen van euro gaat er 9 euro op vooruit. Belastingtarieven en heffingskortingen Het tarief in de eerste belastingschijf wordt verhoogd met 0,1 procent. De lengte van de tweede en derde schijf wordt zoals gebruikelijk aangepast op basis van de verwachte inflatie. De tweede schijf wordt echter niet volledig geindexeerd, maar met maar 75% van de normale indexering. Dit is de tweede stap voor de houdbaarheidsbijdrage of Bos-belasting die op termijn het verschil moet wegnemen tussen het gecombineerde tarief in de tweede schijf en de inkomstenbelasting in de derde schijf. De derde schijf wordt iets verkort, waardoor mensen eerder in het 52%-tarief vallen. Dit kost maximaal 1 euro per maand. De ouderenkorting wordt extra verhoogd met 9 euro per jaar. De aanvullende alleenstaande ouderenkorting stijgt met 8 euro per jaar (normale indexering). Aftrekposten Voor 65-plussers blijft de vermenigvuldigingsfactor voor specifieke zorgkosten gehandhaafd op 2,13 en voor 65-minners op 1,4. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 8

9 Prijzen De prijzen zullen naar verwachting volgend jaar met 2% stijgen. Door de overheid opgelegde verhogingen zijn de BTW-verhoging op kunsten die in de loop van 2011 is ingegaan, boetes (+15%) en griffierechten. De premie voor de basisverzekering is geen onderdeel van de inflatie. Naar verwachting stijgt de premie voor de basisverzekering met 1 euro per maand tot gemiddeld 102 euro per maand. Het maximale eigen risico stijgt van 170 naar 220 euro jaar. De gemiddelde betaling aan eigen risico stijgt met 2 euro per maand. Huishoudens moeten een groter deel van de zorgpremie zelf betalen. Dit komt omdat de zorgtoeslag verlaagd wordt. Voor alleenstaanden is dat ongeveer 2 euro per maand, voor paren scheelt dat ongeveer 5 euro per maand. Toeslagen Ouderen die in het buitenland wonen en niet in Nederland belasting betalen, verliezen de AOW-tegemoetkoming (omgedoopt in koopkrachtregeling voor oudere belastingplichtigen (MKOB)) van 33 euro per maand. De MKOB gaat meetellen voor het inkomen i.v.m. bijstandstoekenning aan ouderen. Dit betekent een teruggang van 33 euro per maand voor ouderen die geen volledige AOW hebben en geen andere inkomsten. Dit zijn vnl. mensen die niet tussen hun 15 e en 65 e continu in Nederland hebben gewoond. De AOW gaat pas in op de datum dat iemand 65 wordt, niet meer op de eerste van de maand waarop iemand 65 wordt. Huishoudens waarbij 1 partner boven de 65 is en 1 partner onder de 65, en waarvan de partner onder de 65 maar weinig verdient, kunnen een AOW -partnertoeslag krijgen. In 2015 wordt deze partnertoeslag helemaal afgeschaft. Per 1 augustus 2011 is deze partnertoeslag al met 10% gekort, behalve voor huishoudens die samen minder dan 162% van het minimumloon hebben. De extra arbeidskorting voor werknemers van 57 jaar en ouder, wordt in 2012 afgeschaft. Dit kan maximaal 65 euro in de maand schelen voor 64-jarigen. De doorwerkbonus wordt voor mensen boven de 63 gekort. Huurders Over de hele linie wordt de huurtoeslag met iets minder dan 1 euro per maand verlaagd. Voor duurdere woningen (met een bruto huur boven de 362 euro) wordt de huurtoeslag extra verlaagd. Voor huurders met een inkomen boven de euro mag de huur extra verhoogd worden met maximaal 5%. Ook mogen de huren in schaarstegebieden extra verhoogd worden. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 9

10 (Bijzondere) bijstand De bijstand wordt niet meer volledig geïndexeerd door het beperken van de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting. Gemeentes mogen hun categoriale regelingen alleen nog maar richten op huishoudens met een inkomen tot 110% van de toepasselijke bijstandsnorm. Voor individuele bijzondere bijstand geldt deze vaste norm niet. Gemeenten krijgen extra budget voor de bijzondere bijstand. Chronisch zieken en gehandicapten Naast de veranderingen in de zorgkosten die voor iedereen gelden, krijgen chronisch zieken en gehandicapten met nog enkele maatregelen te maken. Zo worden de Wtcg-tegemoetkomingen alleen nog uitgekeerd aan mensen met een inkomen beneden een bepaalde grens. De precieze grens is op het ogenblik nog niet bekend. In de berekeningen in dit rapport gaan we uit van een inkomensgrens van plussers met een inkomen daarboven die nu de hoge tegemoetkoming krijgen, gaan er door deze maatregel 30 euro per maand op achteruit. Dit merken mensen pas in november 2013, wanneer het bedrag voor 2012 wordt uitgekeerd. Aangezien het maximale eigen risico stijgt, stijgt ook de tegemoetkoming voor dat eigen risico. De groep chronisch zieken die een tegemoetkoming krijgt voor het eigen risico, ziet die tegemoetkoming in 2012 met ca. 29 euro stijgen. In het pakket van de basisverzekering worden enige onderdelen geschrapt. Het gaat hierbij om: o Vergoeding maagzuurremmers voor niet-chronisch zieken o Vergoeding dieetadvisering o Vergoeding beweegkuur o Vergoeding stoppen met roken o Verlaging aantal zittingen voor de eerstelijns psycholoog van 8 naar 5. Voor de geestelijke gezondheidszorg worden eigen betalingen ingevoerd. De verwachting is dat deze pakketwijzigingen een gemiddelde extra eigen betaling van 8 euro per jaar betekent. Meestal wordt dit opgevangen door opname van deze onderdelen in de aanvullende verzekering. Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 10

11 Uitwerking inkomsten en uitgaven van 65-plussers huishouden netto inkomen zorgtoeslag huurtoeslag totaal inkomen Premies ziektekosten verzekeringen verplicht eigen risico eigen bijdrage Wmo overige uitgaven totaal uitgaven inkomsten min uitgaven Koopkracht-mutatie 1 Alleenstaande 65+, AOW ,7% 2 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,5% 3 Alleenstaande 65+ in een AWBZ-instelling, AOW Alleenstaande 65+, AOW ,7% 5 Alleenstaande 65+, AOW ,8% 6 Alleenstaande 65+, AOW (lijfrente) ,8% 7 Alleenstaande 65+, AOW ,7% 8 Alleenstaande 65+, AOW (lijfrente) ,7% 9 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,5% 10 Alleenstaande 65+, AOW ,9% 11 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,6% 12 Alleenstaande 65+, AOW ,0% 13 Alleenstaande 65+, AOW ,0% 14 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,5% 15 Alleenstaande 65+, AOW ,4% 16 Alleenstaande 65+, AOW ,2% 17 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,2% 18 Alleenstaande 65+, AOW ,9% 19 Alleenstaande 65+, AOW ,8% 20 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,9% Opmerking: door afronding kunnen de optellingen afwijken

12 huishouden netto inkomen zorgtoeslag huurtoeslag totaal inkomen Premies ziektekosten verzerkingen verplicht eigen risico eigen bijdrage Wmo overige uitgaven totaal uitgaven inkomsten min uitgaven Koopkracht-mutatie 21 Echtpaar 65+, AOW + 0 en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW + 0 en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW en AOW Echtpaar 65+, AOW en AOW Opmerking: door afronding kunnen de optellingen afwijken Koopkracht van 65-plussers in 2012 / 12

13 Bijlage 1. Specificatie zorgvraag Specificatie zorgvraag - Herstellende van herseninfarct - Hartklachten - Natriumbeperkt dieet - Bril - Gehoorapparaat - Rollator - Een medicijn dat door (aanvullend) ziekenfonds vergoed wordt. - Lichte vorm van incontinentie - Maakt gebruik van tafeltje-dek-je - 3 uur huishoudelijke verzorging per week - 4 uur persoonlijke verzorging per week - Personenalarmering - Gebruik belbus/collectief vervoer - Woningaanpassing (drempels weg, verhoogde wc) Gekozen bedragen - Dieetkosten: 100,- (forfaitair bedrag) - Vervoerskosten: 150,- - Extra kleding en beddengoed: 300,-