Koopkracht van 65-plussers

Transcriptie

1 Koopkracht van 65-plussers In opdracht van de ouderenbonden UnieKBO, PCOB en NVOG Nibud, mei 2010

2 Koopkracht van 65-plussers In opdracht van de ouderenbonden UnieKBO, PCOB en NVOG Nibud, mei 2010 Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 2

3 Inhoud 1 INLEIDING BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN IN BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN IN RESULTATEN: KOOPKRACHTMUTATIES... 9 Koopkrachtmutaties Versobering aftrek buitengewone uitgaven Verandering inkomsten en uitgaven VOORBEELDBEGROTING BIJLAGE 1. SPECIFICATIE ZORGVRAAG Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 3

4 1 Inleiding Het Nibud heeft in opdracht van de ouderenbonden Unie KBO, PCOB en NVOG net als in voorgaande jaren ook dit jaar de veranderingen in de koopkracht van ouderen berekend. Zoals gebruikelijk worden de zogenaamde koopkrachtplaatjes weergegeven als veranderingen in de inkomsten en uitgaven. De koopkrachtmutatie wordt weergegeven als een totaalbedrag per maand of als een percentage van het netto besteedbaar inkomen. De koopkrachtmutatie laat de verandering van de inkomsten en uitgaven zien van jaar op jaar van huishoudens waarbij behalve de gemiddelde verandering in het inkomen, het bruto-netto traject en de inflatie niets verandert. Daarom hebben we het hierbij over statische koopkrachtmutaties. De voorbeeldhuishoudens zijn zodanig gekozen dat deze herkenbaar zijn voor wat betreft samenstelling en inkomen. In dit document worden de koopkrachtontwikkelingen voor een aantal voorbeeldhuishoudens voor de jaren weergegeven. Eerst worden de belangrijkste veranderingen in 2009 en 2010 besproken. Daarna volgt een overzicht van de koopkrachtmutaties van alle voorbeeldhuishoudens. Vervolgens wordt voor een aantal voorbeeldhuishoudens inzichtelijk gemaakt wat de koopkrachtmutaties zijn als er extra zorgkosten zijn. De koopkrachtmutaties worden als volgt berekend: Eerst wordt het besteedbaar inkomen vergeleken met het inkomen van het jaar daarvoor. Vervolgens worden de uitgaven vergeleken met het voorgaande jaar. Hierbij wordt rekening gehouden met de verwachte inflatie. Er wordt apart rekening gehouden met een eventuele prijsstijging van de premies voor de ziektekostenverzekering, omdat die niet in het Consumenten Prijsindex (CPI) cijfer verwerkt is. Ten slotte wordt een optelsom gemaakt van de verandering van de inkomsten en de uitgaven. In de berekening van het besteedbaar inkomen wordt rekening gehouden met alle maatregelen die van invloed zijn op het bruto-netto traject van de voorbeeldsituaties, zoals de premies voor de sociale verzekeringen, belastingtarieven, heffingskortingen en aftrekposten. In het besteedbaar inkomen zijn ook eventuele toeslagen, subsidies en tegemoetkomingen verwerkt. Er wordt gerekend met de bedragen zoals die op dat betreffende jaar drukken en niet zoals die in werkelijkheid worden uitgekeerd. Zo wordt eventuele belastingteruggaaf meegerekend in het huidige jaar, terwijl veel mensen die pas in het volgende jaar ontvangen. Een ander voorbeeld is de compensatie voor zorgkosten in het kader van de WTCG. Chronisch zieken komen sinds 2009 in aanmerking voor de compensatie, maar ontvangen die pas in het daaropvolgende jaren. In de berekeningen wordt rekening Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 4

5 gehouden met de compensatie in het huidige jaar. Dit kan leiden tot een verschil tussen de uitkomsten van de berekeningen en de situatie zoals men die op een bepaald moment ervaart. Maar op het moment dat men die belastingteruggaaf of de compensatie voor zorgkosten heeft ontvangen, dan sluiten de berekeningen en de werkelijkheid weer op elkaar aan. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 5

6 2 Belangrijkste wijzigingen in 2009 Inkomsten De bruto lonen stegen ten opzichte van 2008 met gemiddeld 3 procent. De WW-premie werd afgeschaft. Dat was gunstig voor werkenden, omdat zij die moeten betalen. Daardoor steeg het netto minimumloon. Vanwege alle koppelingen stegen ook de netto uitkeringen en de AOW. De uitkeringen stegen met 3,2 procent. Voor 65-plussers werd de extra toeslag boven op de AOW verhoogd tot ruim 400 euro per jaar. De aanvullende pensioenen zijn niet gestegen. De inkomensafhankelijke premie voor de ziektekosten daalde van 7,2 procent naar 6,9 procent. Dat betekende voor 65-minners lagere belasting. Voor 65-plussers betekende dat lagere kosten (de premie wordt ingehouden op de AOW). Voor aanvullend pensioen daalde de premie van 5,1 procent naar 4,8 procent. Belastingtarieven en heffingskortingen Het belastingtarief van de 1e schijf daalde met 0,1%; in de tweede schijf steeg hij met 0,15%. En werd daarmee ook 42%, net als de derde schijf. Voor 65-plussers kwam het tarief in de 2 e schijf uit op 24,10%. De algemene heffingskorting werd verlaagd van 2074 naar 2007 euro. Dit was voor iedereen nadelig. Voor 65-plussers is de heffingskorting bijgesteld van 970 naar 935 euro. De ouderenkorting die 65-plussers met een inkomen beneden de inkomensgrens kregen werd verhoogd van 486 naar 661 euro en de inkomensgrens werd verhoogd van euro. Daarentegen werd de heffingskorting voor alleenstaande 65-plussers verlaagd van 555 naar 410 euro. Prijzen De inflatie over 2009 bedroeg 1,2 procent. De premie voor de zorgverzekering steeg met 1,6 procent. Aftrekposten De aftrek voor buitengewone uitgaven werd vervangen door een nieuw systeem. In dat nieuwe systeem kregen bepaalde huishoudens met extra ziektekosten automatisch een tegemoetkoming. Er bleef voor een aantal posten wel aftrek mogelijk, maar duidelijk minder dan voorheen. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 6

7 Doordat de belastingaftrek verminderd werd, steeg het verzamelinkomen. Daardoor verminderden zorgtoeslag en vooral huurtoeslag. Ter compensatie zijn de inkomensgrenzen voor de huurtoeslag extra aangepast. Toeslagen De zorgtoeslag voor alleenstaanden ging omhoog. De huurtoeslag voor 65-plussers ging omhoog als compensatie voor het verlagen van de aftrek buitengewone uitgaven. De toeslag op de AOW werd extra verhoogd om de koopkracht van ouderen op peil te houden als gevolg van de invoering van de WTCG. Er kwamen extra kindertoeslagen voor gezinnen met meer kinderen. Voor het 2e kind kwam er een toeslag van maximaal 310 euro, voor het 3e kind een toeslag van maximaal 183 euro, voor het 4e kind maximaal 107 euro en voor het 5e en 6e kind maximaal 51 euro. Het kindgebonden budget is inkomensafhankelijk geworden. Naarmate het inkomen hoger is, daalt de toeslag. Deze daling werd wat scherper dan in 2008 het geval was (van 5,75 procent in 2008 naar 6,5 procent in 2009). De kinderopvangtoeslag werd verlaagd. Huishoudens moesten een hoger percentage van de kosten zelf gaan betalen. Voor gastouderopvang werd het maximale tarief waarvoor men kinderopvangtoeslag kreeg, verlaagd van circa 6 euro per uur naar circa 2 euro per uur en werd er maar een maximaal aantal uur per week vergoed. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 7

8 3 Belangrijkste wijzigingen in 2010 Inkomsten Naar verwachting stijgen de lonen dit jaar gemiddeld met 1,25 procent. De bruto uitkeringen stijgen ook ongeveer met dit percentage. Voor 65-plussers is er minder stijging van het inkomen. De extra toeslag die met de AOW wordt uitgekeerd, wordt met 25 euro per jaar verlaagd. De pensioenen stijgen dit jaar nauwelijks met gemiddeld met 0,3 procent. De inkomensafhankelijke premie voor de zorgverzekering stijgt van 6,9 naar 7,05 procent. Voor het aanvullend pensioen wordt de premie 4,95 procent (was 4,8). Belastingtarieven en heffingskortingen De algemene heffingskorting voor 65-plussers daalt van 935 naar 924 euro. Het tarief in de eerste twee belastingschijven is verlaagd met 0,05 procent. De derde schijf is verkort. Mensen met een hoog inkomen moeten over een groter gedeelte het 52%-tarief gaan betalen. De ouderenkorting is verhoogd met 23 euro per jaar. De aanvullende alleenstaande ouderenkorting stijgt met 8 euro per jaar. Prijzen De prijzen zullen dit jaar naar verwachting licht stijgen (met 1 procent). De nominale premie voor de zorgverzekering stijgt met 2 procent. Aftrekposten Voor 65-plussers blijft de vermenigvuldigingsfactor voor specifieke zorgkosten gehandhaafd op 2,13. Voor 65-minners gaat deze omlaag van 2,13 naar 1,77. Toeslagen De zorgtoeslag stijgt met de premie van de zorgverzekering mee. Dat betekent ook dat huishoudens die vorig jaar net geen recht hadden op zorgtoeslag, dit jaar wel recht kunnen hebben op zorgtoeslag. De inkomensgrenzen waren ongeveer euro voor alleenstaanden en ongeveer euro voor paren. Dat is nu ongeveer en euro. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 8

9 4 Resultaten: koopkrachtmutaties In tabel 1 staan de koopkrachtmutaties samengevat. Achtereenvolgens zijn de koopkrachtmutaties voor en opgesomd. In de laatste kolom is de koopkrachtmutatie voor de hele periode weergegeven. Door afronding kunnen er kleine verschillen optreden ten opzichte van de optelling van de eerdere periodes. Uit de tabel valt af te lezen dat een alleenstaande met een AOW -uitkering er in ,9 procent op vooruit ging ten opzichte van In 2010 gaat dat huishouden er 0,1 procent op achteruit ten opzichte van Dat is respectievelijk 23 en 1 euro per maand. Tabel 1. Koopkrachtmutaties en Huishouden * Alleenstaande 65+, AOW % % % 22 Alleenstaande 65+, AOW % % % 19 Alleenstaande 65+, AOW % % % 14 Alleenstaande 65+, AOW % % % 14 Alleenstaande 65+, AOW % % % 16 Alleenstaande 65+, AOW % % % 16 Alleenstaande 65+, AOW % 8-0.2% % 5 Alleenstaande 65+, AOW % 8-0.3% % 2 Alleenstaande 65+, AOW % % % -18 Alleenstaande 65+, AOW % % % -40 Alleenstaande 65+, AOW % % % -43 Alleenstaande 65+, AOW % % % -48 Alleenstaande 65+, AOW % % % -53 Alleenstaande 65+, AOW % % % -64 Echtpaar 65+, AOW % % % 22 Echtpaar 65+, AOW % % % 13 Echtpaar 65+, AOW % 8-0.1% % 6 Echtpaar 65+, AOW % 3-0.2% % -2 Echtpaar 65+, AOW % % % -10 Echtpaar 65+, AOW % % % -50 Echtpaar 65+, AOW % % % -52 Echtpaar 65+, AOW % % % -65 Echtpaar 65+, AOW % % % -65 Echtpaar 65+, AOW % % % -66 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -1 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -39 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -42 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -55 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -56 Echtpaar 65+, AOW , AOW % % % -57 * Door afronding kunnen er kleine verschillen optreden t.o.v. de eerdere periodes. Voor 2009 zien we over het algemeen een positieve koopkrachtmutatie voor huishoudens met een lager inkomen en een negatieve koopkrachtmutatie voor huishoudens met een hoger inkomen. Voor 2010 is het hele beeld negatief. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 9

10 Alleenstaanden met een AOW-uitkering gaan er het meeste op vooruit. In ,9 procent. In gaan ze er het minste op achteruit, namelijk met -0,1 procent. Dit komt onder andere door de verhoging van de toeslag op de AOW en de verhoging van de ouderenkorting. Andere huishoudens die er in 2009 op vooruit gingen waren alleenstaanden met een klein aanvullend pensioen. Zij gingen er ongeveer 1,5 procent op vooruit. Alleenstaanden met een wat hoger aanvullend pensioen van of euro gingen er in 2009 ongeveer een half procent op vooruit. Het effect van de extra toeslag op de AOW, heeft bij een wat hoger inkomen verhoudingsgewijs minder effect. Ten opzichte van alleenstaanden, bleef de koopkracht van echtparen m et een gemiddeld aanvullend pensioen iets achter. Huishoudens met een hoog aanvullend pensioen gaan er het meeste op achteruit. Een alleenstaande met een aanvullend pensioen van euro ging er in procent op achteruit. Dit komt naast het achterblijven van de indexatie van de pensioenen onder andere door de versobering van de aftrek van de buitengewone uitgaven en de verlaging van de ouderenkorting. Vanwege het achterblijven van de indexatie van de pensioenen, gaan gepensioneerden met een aanvullend pensioen vanaf euro er in tot 0,7 procent op achteruit. In schema 1 is de koopkrachtmutatie nader uitgewerkt voor een alleenstaande met een AOW-uitkering. Schema 1. Inkomsten en uitgaven, alleenstaande AOW-uitkering Stijging inkomen Waarvan: wijziging aftrek BU Overige inkomenseffecten Stijging zorgtoeslag 12 4 Stijging huurtoeslag Stijging ziektekostenpremies 2 4 verplicht eigen risico 0 1 Stijging uitgaven (inflatie) SALDO INKOMSTEN MIN UITGAVEN 23-1 Koopkrachtmutatie 1.9% - 0.1% Er valt af te lezen dat het netto inkomen in 2009 met 22 euro per maand toenam ten opzichte van Hierin is verwerkt dat er in 2009 geen aftrek van de buitengewone uitgaven meer mogelijk was. Die aftrek bedroeg in 2008 netto 12 euro per maand. De zorgtoeslag steeg met 12 euro en de huurtoeslag met 4 euro. In totaal stegen de inkomsten met 38 euro per maand. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 10

11 De premies voor de basisverzekering werd 2 euro per maand duurder en de uitgaven stegen als gevolg van de inflatie met 13 euro. In totaal stegen de uitgaven met 15 euro per maand. Per saldo ging een alleenstaande met een AOW -uitkering er in euro per maand op vooruit ten opzichte van Dat vertaalt zich in een koopkrachtstijging van 1,9 procent. De koopkrachtstijging wordt uitgedrukt ten opzichte van het besteedbaar inkomen. Dat is het netto inkomen inclusief alle toeslagen, zoals beschreven in hoofdstuk 1. Voor 2010 laat het schema zien dat de koopkracht ten opzichte van 2009 daalde met 1 euro per maand, oftewel -0,1 procent. Huishoudens met extra zorgkosten Ouderen die zorg nodig hebben kunnen een gedeelte van deze extra uitgaven compenseren door gebruik te maken van belastingaftrek. In 2009 is de aftrek van buitengewone uitgaven vervangen door de Wet Chronisch Zieken en Gehandicapten (WTCG). Er mogen minder zorgkosten worden afgetrokken, waaronder de eigen bijdrage thuiszorg. Hier tegenover staat dat de eigen bijdrage voor de Wmo is verlaagd. Verder worden chronisch zieken en gehandicapten gecompenseerd voor extra zorgkosten door middel van een tegemoetkoming die automatisch wordt uitgekeerd. In de compensatie wordt onderscheid gemaakt tussen gemiddelde en hoge zorgkosten. De bedragen die worden uitgekeerd aan 65-plussers staan in het volgende overzicht. Op basis van bepaalde criteria ten aanzien van zorggebruik kan iemand in aanmerking komen voor een lage of een hoge compensatie. Compensatie zorgkosten voor 65-plussers Laag Hoog Koopkrachtmutaties Om inzichtelijk te maken wat de koopkrachtmutaties zijn waar huishoudens mee geconfronteerd worden als er extra zorgkosten zijn, is een pakket aan zorgkosten opgesteld (zie bijlage 1). De zorgvraag is zodanig gespecificeerd dat er verschillende aspecten van zorggebruik in zijn verwerkt, zoals specifieke zorgkosten die ook in 2009 nog mogen worden afgetrokken van de belasting en een eigen bijdrage Wmo, die niet meer aftrekbaar is. In tabel 2 staan voor een aantal voorbeeldhuishoudens met een zorgvraag de koopkrachtmutaties voor de jaren en Het is moeilijk om aan te Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 11

12 geven of iemand op basis van de gespecificeerde zorgkosten in aanmerking komt voor de compensatie zorgkosten. Daarom zijn voor elk voorbeeldhuishouden alle mogelijkheden weergegeven. Tabel 2. Koopkrachtmutaties huishoudens met zorgvraag en Huishouden Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW + 0 1,6% 20-0,1% -2 1,5% 12 lage compensatie 2,7% 32 hoge compensatie 4,1% 49 Alleenstaande 65+ in een AWBZ-instelling, AOW 1,7% 20-0,1% -2 1,6% 18 lage compensatie 2,7% 33 hoge compensatie 4,1% 49 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,1% -32-0,2% -3-2,3-35 lage compensatie -1,2% -19 hoge compensatie -0,2% 2 Alleenstaande 65+ met zorgvraag, AOW ,7% -30-0,1% -2-1,8% -32 lage compensatie -1,0% -17 hoge compensatie 0,0% -1 Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW 1,2% 20-0,2% -3 1,0% 17 lage compensatie 1,9% 32 hoge compensatie 2,9% 49 Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW ,1% -23-0,1% -3-1,2% -26 lage compensatie -0,5% -10 hoge compensatie 0,3% 7 Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW ,7% -39-0,5% -10-2,2% -49 lage compensatie -1,2% -26 hoge compensatie -0,4% -10 Echtpaar 65+ met zorgvraag, AOW ,2% -5-0,2% -5-0,4% -10 lage compensatie 0,3% 8 hoge compensatie 0,9% 24 Uit de tabel is af te lezen dat een alleenstaande met een AOW-uitkering en een zorgvraag er in ,6 procent op vooruit ging ten opzichte van Wanneer dat huishouden een lage compensatie krijgt voor de zorgkosten is de koopkrachtmutatie 2,7 procent en bij een hoge compensatie 4,1 procent. In 2010 gaat een alleenstaande met een AOW-uitkering en een zorgvraag er 0,1 procent op achteruit, oftewel 2 euro per maand. Alleenstaande 65-plussers met naast hun AOW-uitkering een aanvullend pensioen van euro gaan er het meest op achteruit. Zonder compensatie bedraagt het koopkrachtverlies 1,7 procent in 2009 en 0,1 procent in In totaal voor de periode bedraagt de koopkrachtmutatie -1,8 procent. Met lage compensatie is dat - 1,0 procent en met een hoge compensatie 0 procent. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 12

13 Versobering aftrek buitengewone uitgaven In de schema s hieronder staat uitgewerkt welke gevolgen de invoering van de WTCG heeft voor de aftrek van specifieke zorgkosten. In schema 2 voor een alleenstaande en een paar met een AOW-uitkering en in schema 3 voor een AOW-uitkering en euro aanvullend pensioen. Schema 2: Aftrek buitengewone uitgaven, alleenstaande en paar met AOWuitkering Alleenstaande AOW met zorgkosten Paar AOW met zorgkosten ( ) ( ) ( ) ( ) chronisch ziekenforfait Aanvullende Ziektekostenpremie Specifieke buitengewone uitgaven TOTAAL Drempel Aftrek Netto aftrek Verschil netto aftrek per maand Per maand : : Uit schema 2 blijkt dat de aftrek voor buitengewone uitgaven in 2009 omlaag ging ten opzichte van Het ouderdomsforfait, de aanvullende verzekering en het apothekersforfait kunnen niet meer opgevoerd worden. De specifieke zorgkosten voor diëten en vervoer mogen nog wel worden opgevoerd. De eigen bijdrage voor de Wmp/AWBZ niet meer. In totaal zijn de specifieke zorgkosten die mogen worden opgevoerd voor een alleenstaande met een AOW uitkering 502 euro lager in 2009 dan in 2008 ( ). Voor een paar met een AOW-uitkering zijn de specifieke zorgkosten 756 euro lager ( ). De totale buitengewone uitgaven zijn lager (2.894 voor het echtpaar). De drempel waarboven buitengewone uitgaven mogen worden afgetrokken is in 2009 licht gestegen. Uitgedrukt in netto bedragen is de aftrek voor een alleenstaande 248 euro lager en voor een paar 458 euro. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 13

14 Schema 3: Aftrek buitengewone uitgaven, alleenstaande en paar met AOWuitkering en aanvullend pensioen Alleenstaande AOW Paar AOW met met zorgkosten zorgkosten ( ) ( ) ( ) ( ) chronisch ziekenforfait Aanvullende Ziektekostenpremie Specifieke buitengewone uitgaven TOTAAL Drempel Aftrek Netto aftrek Verschil netto aftrek per maand Per maand : : Uit schema 3 blijkt dat bij een aanvullend pensioen het vervallen van de aftrek van buitengewone uitgaven een groter effect heeft dan zonder pensioen. Dat komt onder andere doordat de eigen bijdrage Wmo inkomensafhankelijk is en hoger dan de situatie zonder aanvullend pensioen. Hier is een verlaging van de eigen bijdrage voor in de plaats gekomen. Dat blijkt niet uit bovenstaande schema s, maar wel als de verandering van inkomsten en uitgaven wordt bekeken. Verandering inkomsten en uitgaven Om aan de versobering van de aftrek van buitengewone uitgaven tegemoet te komen zijn een aantal maatregelen genomen. In de schema s hieronder die de verandering van de inkomsten en uitgaven weergeven zijn alle maatregelen verwerkt. In schema 4 staat de situatie voor een alleenstaande met extra zorgkosten en een AOW-uitkering en in schema 5 voor een alleenstaande met extra zorgkosten en naast de AOW-uitkering een aanvullend pensioen van euro. De versobering van de aftrek van buitengewone uitgaven staat voor de overgang van weergegeven als een negatieve mutatie van het inkomen. Dit bedrag valt af te leiden uit schema 2. Verder staat de stijging van het netto inkomen weergegeven. Deze stijging is het gevolg van verhoging van de AOW -uitkering en verschillende belastingmaatregelen. Verder is bij de verandering van het inkomen de stijging van de zorgtoeslag en huurtoeslag zichtbaar. De parameters van de toeslagen zijn aangepast om het wegvallen van buitengewone uitgaven te compenseren. Aan de uitgavenkant is de stijging van de ziektekostenpremies apart benoemd, omdat deze niet in het algemene prijsindexcijfers worden meegenomen. De verandering van Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 14

15 het verplichte eigen risico is ook apart benoemd. Bij de uitgaven staat ook de korting voor de eigen bijdrage Wmo/AWBZ en ten slotte de prijsstijging als gevolg van de inflatie. Schema 4: Inkomsten en uitgaven, alleenstaande met zorgvraag AOW-uitkering Wijziging aftrek BU Stijging netto inkomen Stijging zorgtoeslag Stijging huurtoeslag Verandering inkomen Stijging ziektekostenpremies verplicht eigen risico Korting eigen bijdrage Wmo/AWBZ Stijging uitgaven (inflatie) Verandering uitgaven 9 17 SALDO INKOMSTEN MIN UITGAVEN 20-2 koopkrachtmutatie 1.6% -0.1% Bij gemiddelde compensatie 2.7% % Bij hoge compensatie 4.1% % Uit schema 4 valt af te lezen dat de wijziging van de aftrek van buitengewone uitgaven voor een negatieve inkomstenverandering zorgt. Voor een alleenstaande met extra zorgkosten en een AOW-uitkering bedraagt dit effect in euro per maand. De stijging van de AOW-uitkering en diverse veranderingen in de sociale verzekeringen, belastingtarieven en aftrekposten zorgen voor een toename van het netto inkomen van 34 euro per maand. (zie het stuk over de belangrijkste wijzigingen in 2009). De zorgtoeslag en de huurtoeslag stijgen voor een alleenstaande met extra zorgkosten en een AOW-uitkering in 2009 met respectievelijk 12 en 4 euro per maand. Al met al stijgt het inkomen in 2009 met 29 euro per maand. De uitgaven stijgen minder hard in De ziektekostenpremies stijgen met 1 euro per maand. Het verplichte eigen risico veranderd niet in De korting op de eigen bijdrage Wmo/AWBZ bedraagt 6 euro per maand en de overige uitgaven stijgen als gevolg van de inflatie met 13 euro. In totaal stijgen de uitgaven in 2009 met 9 euro per maand. Het saldo van de inkomsten min uitgaven bedraagt in euro per maand, oftewel 1,6 procent van het besteedbare inkomen. Dit is voor het geval het huishouden geen tegemoetkoming krijgt voor de zorgkosten. Als het huishouden een lage Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 15

16 tegemoetkoming krijgt, bedraagt de koopkrachtmutatie in ,7 procent. Bij een hoge tegemoetkoming is dat 4,1 procent. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat men de tegemoetkoming pas in 2010 ontvangt. De verandering van de inkomsten en uitgaven voor 2010 ten opzichte van 2009 is minder omvangrijk doordat er per 2010 weinig is veranderd. Schema 5: Inkomsten en uitgaven, alleenstaande met zorgvraag AOW-uitkering en aanvullend pensioen Wijziging aftrek BU Stijging netto inkomen Stijging zorgtoeslag Stijging huurtoeslag Stijging ziektekostenpremies 1 4 verplicht eigen risico 0 1 Korting eigen bijdrage Wmo/AWBZ Stijging uitgaven (inflatie) SALDO INKOMSTEN MIN UITGAVEN koopkrachtmutatie - 1.7% - 0.1% Bij gemiddelde compensatie - 1.0% - 0.1% Bij hoge compensatie 0% - 0.1% Bij een aanvullend pensioen van euro is het effect van de invoering van de korting op de eigen bijdrage groter dan bij enkel een AOW -uitkering. Het verschil in 2009 ten opzichte van 2008 bedraagt 33 euro per maand. Dat komt doordat de eigen bijdrage hoger is door de inkomensafhankelijkheid van de berekening. De koopkracht en de werkelijkheid Hoe men de verandering van de koopkracht in werkelijkheid ervaart kan afwijken van de resultaten van de voorgaande berekeningen. Enerzijds komt dat door het statische karakter van de voorbeeldsituaties. Anderzijds kan dat te maken hebben met het uitgangspunt dat in de berekeningen alles in het betreffende jaar wordt doorberekend. De ervaring kan vooral afwijken voor chronisch zieken en gehandicapten. Nadat medische kosten in het lopende jaar worden gemaakt, ontvangt men daarvoor mogelijkerwijs pas een gedeeltelijke tegemoetkoming bij de belastingteruggaaf in het daaropvolgende jaar. En de compensatie voor de zorgkosten ontvangt men nog veel later, als men daarvoor in aanmerking komt. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 16

17 6 Voorbeeldbegroting De verandering van de koopkracht maakt nog niet inzichtelijk hoeveel huishoudens daadwerkelijk te besteden hebben. In onderstaande schema is voor een alleenstaande en een paar met een AOW-uitkering een begroting opgesteld waarin de minimaal noodzakelijke uitgaven zijn opgenomen. Toelichting Bij deze voorbeeldbegroting zijn we uitgegaan van een situatie waarin geen schulden zijn, en geen andere bronnen (bijvoorbeeld spaartegoeden) kunnen worden aangesproken. We gaan uit van het niveau van het sociaal minimum. Dit is de uitkering inclusief de maximale gemeentelijke toeslagen op de landelijk geldende basisbedragen voor de noodzakelijke bestaanskosten. De heffingskortingen (algemene heffingskorti ng, alleenstaande ouderkorting) die via de uitkerende instantie worden verwerkt zijn hierin opgenomen. Het minimum inkomen wordt aangevuld met vakantietoeslag en eventuele kinderbijslag, kindgebonden budget en/of toeslagen van de belastingdienst. De totale jaarinkomsten zijn herleid tot netto maandbedragen. Wat betreft de uitgaven zijn in de voorbeeldbegrotingen eerst de basisbedragen voor de voor iedereen onvermijdbare uitgavenposten (bijvoorbeeld huur en voeding) ingevuld. Wat dan nog van het inkomen resteert, is als één bedrag opgenomen. Dit restbedrag is beschikbaar voor de posten die met een * zijn gemerkt. Het kan ook gebruikt worden om extra geld te besteden aan de posten waar wel al een bedrag staat ingevuld. Bij de uitgavenposten die met een * gemerkt zijn, staan geen bedragen omdat er geen minimumbedragen voor te geven zijn. Ook de met een * gemerkte posten kunnen in individuele situaties deels onvermijdbaar zijn. De vaste lasten zijn in dit voorbeeld relatief laag gehouden. Als huur is in deze voorbeelden niet de basishuur van de huurtoeslag aangehouden, maar de kortingsgrens waarvoor volledige huurtoeslag nodig is. Voor energiekosten zijn minimale bedragen opgenomen. Het bedrag tussen haakjes bij de heffingen is ee n indicatie van het bedrag dat gemiddeld nodig is als er helemaal geen kwijtschelding voor de heffingen geldt. In de post verzekeringen is uitgegaan van de gemiddelde premie voor de zorgverzekering, de inboedel-, aansprakelijkheids-, en begrafenisverzekering (voor volwassenen, excl. 65-plussers). Er zijn geen kosten opgenomen voor contributies, lidmaatschappen of een abonnement op een dagblad. De uitgavenposten telefoon, kabelabonnement en internet zijn samengevoegd in de voorbeeldbegrotingen. Voor elk huishouden is een bedrag opgenomen voor één goedkope mobiele telefoon, televisie via de kabel en een computer met internetverbinding (via de kabel). Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 17

18 Bij de reserveringsuitgaven staan de bedragen genoemd die een huishouden in principe zou moeten reserveren om deze onregelmatige uitgaven te kunnen betalen. Voor de post inventaris is uitgegaan van een situatie waarin een volledige inboedel aanwezig is, die geleidelijk aan wordt vervangen. In deze post is ook een klein bedrag opgenomen voor het onderhoud van een huurwoning. Ook voor de huishoudelijke uitgaven zijn minimale bedragen opgenomen. In de post diversen is rekening gehouden met de kosten van een identiteitskaart (legitimatieplicht voor personen vanaf 14 jaar) en de kosten van een betaalrekening (bankpas, tweewekelijkse afschriften). Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 18

19 MINIMUMVOORBEELDBEGROTING (alleenstaande AOW) Bedragen per maand INKOMEN Minimuminkomen Vakantietoeslag Huurtoeslag Zorgtoeslag Tegemoetkoming BU TOTAAL INKOMSTEN UITGAVEN Huur of hypotheek Gas en andere brandstoffen Elektriciteit Water Heffingen * (36) * (38) * (38) Telefoon, kabel en internet Verzekeringen School- en studiekosten Contributies en abonnementen * * * Vervoerskosten * * * VASTE LASTEN Kleding Inventaris, onderhoud huis, tuin Extra ziektekosten Vrijetijdsuitgaven * * * Uitgaan * * * Vakantie en weekenden * * * RESERVERINGSUITGAVEN Voeding Roken * * * Was- en schoonmaakartikelen Persoonlijke verzorging Huishoudelijke hulp e.d. * * * Huisdieren * * * Diversen (postzegels, bloemen) Geschenken, donaties * * * Strippenkaart, fiets HUISHOUDGELD ZAKGELD * * * TOTAAL UITGAVEN TOTAAL INKOMSTEN - UITGAVEN (Over voor de met * gemerkte posten) Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 19

20 MINIMUMVOORBEELDBEGROTING (Echtpaar AOW) Bedragen per maand INKOMEN Minimuminkomen Vakantietoeslag Huurtoeslag Zorgtoeslag Tegemoetkoming BU TOTAAL INKOMSTEN UITGAVEN Huur of hypotheek Gas en andere brandstoffen Elektriciteit Water Heffingen * (45) * (47) * (47) Telefoon, kabel en internet Verzekeringen School- en studiekosten Contributies en abonnementen * * * Vervoerskosten * * * VASTE LASTEN Kleding Inventaris, onderhoud huis, tuin Extra ziektekosten Vrijetijdsuitgaven * * * Uitgaan * * * Vakantie en weekenden * * * RESERVERINGSUITGAVEN Voeding Roken * * * Was- en schoonmaakartikelen Persoonlijke verzorging Huishoudelijke hulp e.d. * * * Huisdieren * * * Diversen (postzegels, bloemen) Geschenken, donaties * * * Strippenkaart, fiets HUISHOUDGELD ZAKGELD * * * TOTAAL UITGAVEN TOTAAL INKOMSTEN - UITGAVEN (Over voor de met * gemerkte posten) TOTAAL INKOMSTEN/UITGAVEN Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 20

21 Volgens deze begrotingen zouden de huishoudens met enkel een AOW-uitkering dus rond moeten kunnen komen. Daaraan zijn wel enkele voorwaarden verbonden, namelijk: Ten eerste moet men vrij goedkope artikelen kopen en goed op de prijzen van allerlei diensten letten. Ten tweede moet men zeer goed kunnen begroten. Sommige inkomsten en uitgaven zijn niet netjes gelijkmatig verspreid over alle maanden van het jaar. Ten derde mogen er geen onvermijdbare uitgaven zijn. Een duurdere woning, hogere vervoerskosten of kosten in verband met zorg, kunnen ervoor zorgen dat er meer uitgaven zijn. De bovenstaande begrotingen worden door het Nibud elk jaar opnieuw opgesteld en zijn onder andere bedoeld voor de voorlichting over budgetbeheer. Dat betekent dat elk jaar ook kritisch wordt gekeken naar de samenstelling van bijvoorbeeld voedings -, inventaris en kledingpakketten. Deze samenstelling kan dus van jaar tot jaar verschillen. Zo is in 2009 is een wijziging doorgevoerd in de berekening van de voedingskosten. Mede daardoor zijn de begrotingen niet een op een te vergelijken met de koopkrachtberekeningen in het voorgaande hoofdstuk. Er zijn wel overeenkomsten zichtbaar tussen de begrotingen en de koopkrachtberekeningen. Zo is de versobering van de aftrek van buitengewone uitgaven zichtbaar in het ontbreken van de TBU sinds 2009 en zien we ook een hogere huurtoeslag in 2009 dan in 2008 (en in 2010 ten opzichte van 2009). Het bedrag dat resteert voor uitgaven die niet gespecificeerd staan in de begrotingen (de sterretjesposten) daalt sinds Dat komt overeen met de bevindingen uit de koopkrachtberekeningen. Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 21

22 Bijlage 1. Specificatie zorgvraag Specificatie zorgvraag - Herstellende van herseninfarct - Hartklachten - Natriumbeperkt dieet - Bril - Gehoorapparaat - Rollator - Een medicijn dat door (aanvullend) ziekenfonds vergoed wordt. - Lichte vorm van incontinentie - Maakt gebruik van tafeltje-dek-je - 3 uur huishoudelijke verzorging per week - 4 uur persoonlijke verzorging per week - Personenalarmering - Gebruik belbus/collectief vervoer - Woningaanpassing (drempels weg, verhoogde wc) Gekozen bedragen Dieetkosten 420* 304* 304* Eigen bijdrage Wmo Max. Max. Max. Vervoerskosten Extra kleding en beddengoed Huisapotheek Ouderdomsforfait Hulpmiddelen Vergoeding Wmo Premie aanvullende verzekering * forfaitair bedrag Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 22

23 Koopkracht van 65-plussers in 2010 / 23