Veranderingen in de inkomensverdeling van Nederlandse ouderen tussen 1989 en 2020: een analyse op basis van microsimulatie

Transcriptie

1 Veranderingen in de inkomensverdeling van Nederlandse ouderen tussen 1989 en 2020: een analyse op basis van microsimulatie Marike Knoef, Universiteit van Tilburg, Netspar en CentERdata Rob Alessie, Rijksuniversiteit Groningen, Netspar, Tinbergen Instituut Adriaan Kalwij, Utrecht University, Netspar, IZA 26 april 2010, PGGM Zeist

2 Motivatie Vergrijzing is een verdelingsprobleem Hoe verdelen we de kosten van de vergrijzing? Solidariteit tussen generaties Solidariteit binnen generaties

3 De inkomensverdeling van ouderen verandert We leven langer Veranderingen in huishoudsamenstelling meer echtscheidingen Arbeidsmarktposities zijn veranderd arbeidsparticipatie vrouwen Productiviteitsverschillen tussen cohorten

4 Overzicht presentatie Centrale vraag: Hoe gaan de inkomens van ouderen zich in de toekomst ontwikkelen? Literatuur Data Het model in een notendop Resultaten Conclusie

5 Inkomensongelijkheid in Nederland Afname ongelijkheid vanaf 1960, opbouw sociale zekerheid (Trimp, 2000, Caminada en Goudswaard, 2003) Tussen sterke toename ongelijkheid (Gottschalk and Smeeding, 2000, Caminada and Goudswaard, 2001, SCP, 2003) Verdeling van markt inkomen ongelijker Veranderingen in de sociale zekerheid Belastingherziening Oort in 1990 Toegenomen aantal tweeverdieners Kleine daling in de tweede helft van de jaren '90 (De Vos, 2007) Redelijk stabiel vanaf 2000 (CBS, Statline)

6 Voorspellingen van inkomen en ongelijkheid Nederland Dessens and Jansen (1997), Van Sonsbeek (2009) Internationaal The income of the Swedish baby boomers, Flood et al. (2006) MIDAS: Dekkers et al. (2008) Pensim: Emmerson et al. (2004), Zaidi and Rake (2001) MINT: Panis and Lillard (1999), Butrica et al. (1999),Toder et al (2001), O'Donoghue (2001) Onze bijdrage: Totaal huishoudinkomen ouderen in NL, hele inkomensverdeling (ipv bijvoorbeeld Gini), we houden rekening met cohort effecten en ongeobserveerde heterogeniteit, we modelleren inkomensproces expliciet en passen dit toe in het microsimulatiemodel

7 Data Inkomenspanelonderzoek (IPO) Administratieve data Huishoudens en hun inkomen Personen verlaten het panel alleen vanwege emigratie of overlijden Institutionele huishoudens ook aanwezig (verzorgingstehuizen!) Gemeentelijke Basis Administratie (GBA)

8 Inkomensgroei van ouderen Growth rates equivalised household income Gestandaardiseerd huishoudinkomen: huishoudinkomen gecorrigeerd voor het aantal huishoudleden (CBS equivalentiefactor)

9 Inkomensongelijkheid onder ouderen Income inequality P90/P Year Decielratio P90/P10

10 Compositie van het inkomen, jaar totaal inkomen (%) Aandeel in t Inkomenspercentiel Inkomenspercentiel AOW Aanvullend pensioen Arbeid Kapitaalinkomen, winst Uitkering inkomensverzekering / sociale voorzieningen

11 Het model in een notendop Huishoudens 2007 Huidhoudinkomen van alle representatieve huishoudens Verouderingsmodule tot en met 2020 (transitiemodellen) Inkomens module (inkomensvergelijking) Data t+1 tot en met 2020

12 Inkomensmodule Huishoudinkomen afhankelijk van leeftijd huwelijkse staat huishoudgrootte arbeidsmarktpositie ongeobserveerde huishoudspecifieke effecten cohort effecten (bv. productiviteitsverschillen die resulteren in inkomensverschillen, Kapteyn et al. 2005) educatie, `ability Inkomensschokken grootte van inkomensschokken persistentie van inkomensschokken

13 Inkomensmodule Inkomensschokken groter voor jongeren dan voor ouderen groter voor huishoudens zonder arbeid / pensioen inkomen Persistentie neemt toe met leeftijd 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 spec. 1 spec. 2 spec. 3 0, leeftijd

14 Differentiële sterfte Personen in rijke huishoudens leven langer dan personen in arme huishoudens. (Kalwij et al. 2009) Arme mannen hebben een 2.2 maal grotere sterftekans dan rijke mannen Arme vrouwen hebben een 1.7 maal grotere sterftekans dan rijke vrouwen Effect van differentiële sterfte wanneer we geen rekening houden met differentiële sterfte is de verwachte inkomensgroei lager. (gemiddelde jaarlijkse inkomensgroei van jarigen is dan 0.15%-punten lager)

15 Voorspellingen huwelijkse staat jaar

16 Voorspellingen arbeidsmarktpositie jaar

17 Simulatie resultaten 90e percentiel mediaan 10e percentiel

18 Voorspellingen gestandaardiseerd huishoudinkomen van ouderen, jaar

19 Gerealiseerde en voorspelde inkomensgroei mediaan 90e percentiel 10e percentiel

20 Toename ongelijkheid tussen ouderen met en zonder aanvullend pensioen? tussengroepsongelijkeheid binnengroepsongelijkheid

21 Ouderen met en zonder aanvullend pensioen in de onderste helft van de inkomensverdeling Jaar % Huishoudens zonder aanvullend pensioen Gemiddeld inkomen, hh's zonder aanv. pensioen Gemiddeld inkomen, hh's met aanv. pensioen Theil index, hh's zonder aanvullend pensioen Theil index, hh's met aanvullend pensioen Binnengroepsongelijkheid Tussengroepsongelijkheid % Tussengroepsongelijkheid

22 Conclusie Veranderingen in de inkomensverdeling van ouderen als gevolg van o.a. veranderde huidhoudcomposities, veranderde arbeidsmarktposities en productiviteitsverschillen tussen cohorten. Minder weduwen, meer vrouwen met aanvullend pensioen Volgende generaties ouderen hebben hogere inkomens: gemiddelde groei tussen : 0,6% per jaar 65-90: 1,0% per jaar 10e percentiel: 0,5% per jaar mediaan: 1,2% per jaar 90e percentiel: 1,0% per jaar Inkomensongelijkheid neemt toe aan de onderkant van de verdelingen en neemt af aan de bovenkant van de inkomensverdeling Ongelijkheid tussen huishoudens met en zonder aanvullend pensioen in de onderste helft vd verdeling neemt niet toe