De bouwsector en Europa 1992;

Transcriptie

1 DE EUROPESE MARKT s tichting b ouwr esearch De bouwsector en Europa 1992; een marktoriëntatie voor België, Frankrijk, Groot-Brittannië en West-Duitsland België

2 I 1 >'t rapporteurs: drs. D. Reitsma, rapporteur ir. drs. J. V. Aalten, co-rapporteur drs. M. H. Langenberg, co-rapporteur drs. ing. N. J. T. Bol, co-rapporteur Kolpron Management Support

3 stichting. De bouwsector en Europa 1992; een marktoriëntatie voor België, Frankrijk, Groot-Brittannië en West-Duitsland Rotterdam, België

4 De stichting stelt zich ten doel: a. in de bouwnijverheid produktiviteit en kwaliteit te verhogen, en de continuïteit in de werkgelegenheid te bevorderen; b. de kennis op het terrein van de bouwnijverheid te vergroten en te verspreiden naar en binnen alle organisaties waarmede de stichting een relatie onderhoudt; c. voorts al hetgeen dat met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. De stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens. Nochtans. moet de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden niet worden uitgesloten. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. De stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan deze publikatie hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien Uit het gebruik van informatie in deze publikatie. J, 1 ( ISBN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch en Min. van Economische Zaken. No part ofthis book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without permis sion from the Stichting Bouwresearch.

5 INHOUDSOPGA VE: 1. INLEIDING... ' SAMENVA TIING/SUMMARY..., Samenvatting Summary. ' ONlWIKKELINGEN OP DE BOUWMARKT Algemeen economische analyse Ontwikkeling van het bouwvolume Prijsniveau Vergelijking met Nederland WONINGMARKT Woningvoorraad Nieuwbouw Renovatie en onderhoud UTll..ITEITSBOUW Nieuwbouw Renovatie en onderhoud GROND-, WEG- EN WATERBOUW PARTICIPANfEN Opdrachtgevers Aannemers Algemeen Beschrijving van de aannemers Toeleveranciers Specialisten Architecten Ingenieurs Adviseurs BOUWPROCES Algemeen,...,.,.",,',, Traditionele methode,..., Ontwerp en bouw..., Bouwteam.' REGELGEVING Inleiding... : Aanbesteding...' Regelgeving... " Toelichting Uitvoering Regelgeving Toelichting Publiekrechtelijke voorschriften O. RANDVOORWAARDEN VOOR ACQUISITIE... 55

6 11. BELANGRIJKSTE REGIO'S Brussel..." Vlaanderen WEERGAVE VAN DE GESPREKKEN CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Belemmeringen" Kansen BIJLAGEN... ".. 67 Bijlage 1: Economische kengetallen Bijlage 2: Ontwikkeling van het bouwvolume Bijlage 3: Samenstelling van de nieuwbouw in de utiliteitsbouw Bijlage 4: Grond-, weg- en waterbouw Bijlage 5: Opdrachtgevers Bijlage 6: Aantal ministeriële kabinetten Bijlage 7: Loonkosten en sociale zekerheid in de bouw Bijlage 8: Lokaties van baksteenfabrieken Bijlage 9: Woonbehoeften in Vlaanderen Bijlage 10: Bijlage 11: Lijst van geïnterviewden Begrippenlijst Bijlage 12: Adressenlijst Bijlage 13: Literatuurlijst Bijlage 14: Eindnoten

7 WOORD VOORAF Met de komst van de Interne Markt in het Europa na 1992 is de belangstelling voor de Europese bouwmarkt sterk toegenomen. Verandert er weinig of ligt er echt een Europese bouwmarkt in het verschiet en hoe kan daarop worden ingespeeld. Voor de Stichting Bouwresearch een aansporing hierin mede helderheid te verschaffen. Allereerst is een inventarisatie van onderzoeksaanbod en onderzoekswensen met betrekking tot de gevolgen van eèn verenigd Europa voor de bouwnijverheid uitgevoerd. De resultaten ervan zijn vastgelegd in SBR-rapport F-26 "Onderzoeksaanbod en onderzoeksbehoeften met betrekking tot de Europese bouwmarkt". Uit dit rapport blijkt dat er zeer grote lacunes zitten in onze kennis, maar ook dat er veel kennis is vergaard. De lacunes in die kennis zullen snel moeten worden opgevuld. Daarnaast zal de aanwezige kennis gedoseerd moeten worden overgedragen. Op basis van deze inventarisatie heeft de Stichting Bouwresearch aan Kolpron Management Support een vervolgopdracht verstrekt teneinde in een aantal van de geconstateerde behoeften te voorzien, toegesneden op de individuele bedrijven. Daarnaast heeft de SBR een aantal vervolgonderzoeken in voorbereiding, gericht op de werknemer in de bouw na 1992, garanties en aansprakelijkheid in een aantal EG-landen, en op de bouwmarkt in Oost-Europa. Met de voorliggende SBR-rapporten is een onderzoek naar de bouwmarkten in Groot-Brittannië, Frankrijk, België en West-Duitsland afgerond. De resultaten zijn vastgelegd in 4 delen die elk over één land handelen. De rapporten zijn geschreven door een team onder leiding van Drs. D. Reitsma. Het onderzoeksteam bestond verder uit Ir. Drs. J. V. Aalten, Drs. M.H. Langenbergv.d. Klauwen Drs. Ing. N.J.T. Bol. De rapporten over België en West-Duitsland fungeerden inmiddels tevens als basis voor twee NVOB publikaties die eind 1990 zullen verschijnen. Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het "Bureau 1992" van het Ministerie van Economische Zaken. Dit onderzoek is begeleid door een SBR-studiecommissie. Er is getracht de samenstelling van deze commissie een zo breed mogelijke afspiegeling van de Nederlandse bouwen de onderzoeksinstellingen te laten zijn. Hoewel de leden van de commissie zeer actief aan het onderzoek hebben bijgedragen, is een apart woord van dank aan de heer Loschacoff op zijn plaats.de studie-commissie was ten tijde van de publicatie als volgt samengesteld: Ir. A. van Hengel, voorzitter - Groep 5 Rijswijk; Ir. P.K. van der Schuit, coördinator - Stichting Bouwresearch Rotterdam; Drs. J. van Egmond, EZ-begeleider - Min. van Economische Zaken Den Haag; Ir.IF.W. van den Berg - HBG Rijswijk; Ing. L.L.J. Daems sr. - Bobema BV Heerlen; Ing. K.H. Dekker - KD/Consultants BV Voorburg; Ir. H.R. Haarman - EG-Beraad voor de. Bouw; Ir. R. Hoes - Grabowsky en Poort Den Haag;. Ir. M.J. Loschacoff, Adviseur Ministerie van VROM - Noord Gouwe; Ir. Drs. J.B.M. Louwe - ffibc-tno Delft; Ir. A.W.C. Marijnissen - IGB Bouwen aannemingsbedrijf BV Breda; Drs. R.J. Wijnands - NVTB, Den Haag; Ing. O.A. Jansen, corresponderend lid - NVOB, Baarn; Drs. T.I. Tan, corresponderend lid - AVBB, Den Haag; Drs. D. Reitsma, rapporteur - Kolpron Management Support Rotterdam; Ir. Drs. J. V. Aalten, co-rapporteur - Kolpron Management Support Rotterdam; Drs. M.H. Langenberg - v.d. Klauw, co-rapporteur, Kolpron Management Support Rotterdam; Drs. Ing. N.J.T. Bol, co-rapporteur, Kolpron Management Support Rotterdam.

8

9 1 1. INLEIDING De Stichting Bouwresearch (SBR) voert een onderzoeksprogramma uit met als hoofdthema de Europese eenwording (1992). Eén van de onderzoeken is gericht op het verschaffen van een inzicht in de bouwmarkt van een aantal Europese landen. Deze landen zijn Groot-Brittannië, België, Frankrijk en West-Duitsland. Ondernemers die in Groot-Brittannië, België, Frankrijk en West-Duitsland activiteiten willen ontwikkelen, lopen tegen problemen op, omdat er per land onverwachte en aanzienlijke verschillen met de Nederlandse bouwpraktijk blijken te zijn. Primair doel van het onderzoek is het verkrijgen en het vergroten van inzicht in de structuur van' de deelmarkten en de aard van het bouwprodukt daarop. De kansen op slagvaardig en commercieel succesvol opereren voor de betrokken bedrijven worden hierdoor vergroot. De doelgroepen voor deze rapporten zijn de uitvoerende bouwbedrijven, de toeleveranciers, architectenbureaus en andere adviesbureaus die in de bouw actief zijn. Er is gestreefd naar het presenteren van zo praktisch mogelijke informatie. De informatie is in de vier rapporten op gelijke wijze gepresenteerd, maar is niet altijd volledig vergelijkbaar of even compleet. Door de omvang van de doelgroep alsmede de hoeveelheid onderzochte onderwerpen is elk theoretisch kader achterwege gelaten. Ook is het binnen het kader van een dergelijk onderzoek niet mogelijk volledigheid na te streven.. In de rapporten worden naast de algemene ontwikkelingen op de bouwmarkt ook de ontwikkelingen op de woningmarkt, de utiliteitsbouw en de grond-, weg- en waterbouw afzonderlijk besproken. Er wordt een analyse gegeven van de participanten en hun rol in het bouwproces. Daarbij wordt ook het bouwproces afzonderlijk beschreven, waarbij de verschillende procesmogelijkheden aan de orde zijn gesteld. Aansluitend wordt een overzicht gegeven van belangrijke onderdelen van de regelgeving waarmee rekening moet worden gehouden. Tot slot worden de belangrijkste regio's in de verschillende landen aangegeven. In het onderzoek is naast het verwerken van informatie uit literatuurstudie en cijfermatige gegevens ook gebruik gemaakt van interviews met deskundigen uit de verschillende landen. Door deze gesprekken wordt in de rapporten regelmatig de theoretische gang van zaken aangevuld met een beschrijving hoe het in de praktijk volgens de geïnterviewden gaat of worden voor de ondernemers belangrijke kanttekeningen bij de formele procedures geplaatst. Deze opmerkingen zijn ook gemaakt indien de informatiebronnen voor bepaalde doeleinden niet goed bruikbaar bleken. In dit rapport wordt de Belgische bouwmarkt beschreven. In dit rapport is het Groothertogdom Luxemburg (verder Luxemburg genoemd) als een aparte regio aan België toegevoegd. Luxemburg is namelijk een zeer klein gebied met een geringe economische en bouwactiviteit. Het uitgangspunt van dit rapport zal echter de Belgische bouwmarkt zijn en Luxemburg zal alleen, mits speciaal vernoemd, als regio aan België worden toegevoegd. De lezer die snel een indruk wil krijgen van de omvang en de resultaten van dit onderzoek wordt geadviseerd de samenvatting en het hoofdstuk met de conclusies en de aanbevelingen te lezen. De hoofdstukken 3 tot en met 6 geven verder de sector gerichte feitelijke marktinformatie, terwijl in de hoofdstukken 7, 8, 9 en 10 ingegaan wordt op het bouwproces en de participanten daarin...'

10