Copyright SBR, Rotterdam. stichting bouwresearch

Transcriptie

1 stichting bouwresearch

2 Colofon: Rapporteur: drs. ing. N.J.T. Bol, Kolpron Support BV Tekstbijdrage: Mw. mr. M.M. Jonk, Oerks Star Busman Hanotiau, advocaten, notarissen en belastingadviseurs te Utrecht/Berlijn Redactionele bewerking: 2e herziene druk Ton Smits, Tekst Plus/ media producties Vormgeving en productie: Repro Slotboom, Breda

3 stichting bouwresearch

4 DOELSTELLING STICHTING BOUWRESEARCH Stichting Bouwresearch (SBR) verleent de bouwnijverheid hulp bij het voorkomen en het oplossen van knelpunten bij toepassing van nieuwe inzichten en ontwikkelingen gericht op verbetering van kwaliteit, productiviteit. arbeidsomstandigheden en zorg voor de werkgelegenheid. Belangrijke doelstellingen zijn: Het verzamelen van knelpunten en het waarnemen van relevante ontwikkelingen voor de bouwnijverheid. Het stimuleren van de coördinatie van de programmering van onderzoek. Het leiding geven aan onderzoekprojecten. Het verspreiden en uitdragen van de resultaten naar alle geledingen van de bedrijfstak. De Stichting en degenen die aan dit product hebben meegewerkt hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - van de opgenomen gegevens. De mogelijkheid dat zich desondanks toch onjuistheden en/of onvolkomenheden kunnen voordoen, kan niet worden uitgesloten. De gebruiker van het product aanvaardt daarvoor het risico. De Stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan dit product hebben meegewerkt. iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie uit dit product. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, getransformeerd tot software, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zot:1der voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 in verbinding met het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Ateurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient u zich te richten tot: Stichting Bouwresearch, Postbus 1819, 3000 BV Rotterdam. No part of this book may be reproduced in any forr:n by print, photoprint, microfilm, stored in a database or retrieval system, or any other means without written permission from the Stichting Bouwresearch.

5 Inhoud WOORD VOORAF 5 1 Europa's grootste bouwput lonkt 7 2 Oe bouwmarkt in voormalig Oost-Duitsland: de prioriteiten 8 3 Het ondernemingsklimaat in de Duitse bouwen toelevering 11 4 Juridische en bestuurlijke problemen 13 5 Aansprakelijkheid 15 6 Kwaliteitszorg: wetten en regels 19 7 Pluspunten van Nederlandse bouwers en toeleveranciers 21 8 Toetreden tot de Duitse markt: voorwaarden voor succes 23 Stichting Bouwresearch 3

6 BOUWEN IN DUITSLAND 4

7 Woord vooraf In 1995 verscheen SBR 334, "Bouwen in het Oosten van Duitsland: kansen voor Nederlandse bouwers en toeleveranciers", Er bestond veel belangstelling voor de publicatie, die inmiddels is uitverkocht. Deze publicatie is de geactualiseerde uitgave van SBR 334. Andere verhoudingen tussen bouw partners ten opzichte van de Nederlandse situatie waren aanleiding om in deze uitgave ook een hoofdstuk op te nemen over de aansprakelijkheid. De aktiviteiten van Nederlandse ontwerpers aannemers, onderaannemers en toeleveranciers beperken zich echter niet tot het Oosten van Duitsland. Steeds meer Nederlandse bedrijven breiden hun werkterrein uit naar de Duitse markt. Reden voor SBR om aan dit gedeelte van de bouwmarkt grotere aandacht te besteden. Deze publicatie is de eerste in de reeks getiteld "Bouwen in Duitsland". De volgende publicatie is de geactualiseerde NVOB-uitgave "Bouwen in Duitsland", een handleiding voor ondernemers. In voorbereiding zijn de SBR-publicaties "Vergelijk DIN-NEN, voor de woningbouw ers" en "UA V praktisch vergeleken met de VOB". J. van den Berg projectmanager SBR Stichting Bouwresearch 5

8 BOUWEN IN DUITSLAND 6

9 1 Europa's grootste bouwput lonkt De sloop van 'de Muur' in 1989 lijkt symbolisch voor de kaalslag die in voormalig Oost-Duitsland plaatsvindt. De behoefte aan nieuwbouw en renovatie in de deelstaten Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen-Anhalt, Sachsen, Thüringen en voormalig Oost-Berlijn is onvoorstelbaar groot. Wegen, spoorverbindingen, woningen, winkels, scholen, kantoren en openbare gebouwen: op velerlei gebied zijn enorme inspanningen nodig om de kwaliteit van de gebouwde omgeving op 'West-Duits peil' te brengen. Het onderzoeksinstituut IFO becijferde in 1992 dat er tot 2005 jaarlijks circa 200 miljard DM nodig is om alle plannen te realiseren. Intussen is ook nog vast komen te staan dat er in werkelijkheid nog veel meer geld nodig is. Het benodigde investeringsbedrag zal waarschijnlijk niet gehaald worden. Deskundigen gaan er dan ook van uit dat er geen tien, maar minstens 30 jaar voor nodig zal zijn om de enorme inhaalslag waar voormalig Oost- Duitsland voor staat, uit te voeren. Eén ding staat in elk geval vast: tot ver na 2000 is voormalig Oost-Duitsland Europa's grootste bouwput. Het afgelopen jaar maakte de bouwproductie 30% uit van het bruto binnenlands product. Ook voor de komende jaren staan er veel bouwplannen op stapel. De meeste aandacht gaat daarbij waarschijnlijk uit naar de woningbouw (renovatie, reparatie en nieuwbouw). Vanzelfsprekend voelen bouwers en toeleveranciers uit andere Europese landen zich aangetrokken tot de enorme bouwactiviteiten die in voormalig Oost-Duitsland op stapel staan. Dat geldt ook voor Nederlandse ondernemingen in de bouw en toelevering. Verschillende onder hen zijn al op de Duitse markt actief. Een veel groter aantal is bezig zich te oriënteren. Voor hen is deze brochure bedoeld. De lezer treft er informatie in aan over de huidige bouwmarkt in voormalig Oost- Duitsland, over de factoren die van invloed zijn op het succes aldaar en informatie over de concurrentieverhouding tussen Nederlandse en Duitse bouwers en toeleveranciers. Tot slot komen in enkele interviews Nederlandse ondernemers aan het woord over hun ervaringen in Duitsland. Stichting Bouwresearch 7

10 BOUWEN IN DUITSLAND 2 De bouwmarkt in voormalig Oost-Duitsland: de prioriteiten -. -_..-._- ---_ _.- De economische vooruitzichten in voormalig Oost-Duitsland zijn niet bijzonder rooskleurig. Veel werkgelegenheid is verdwenen. De investeringen in industriële complexen, kantoren en andere utiliteitsgebouwen zijn nagenoeg stil komen te liggen. Infrastructurele projecten worden wel ter hand genomen, maar de omvang blijft ver achter bij de verwachtingen. In feite komt op dit moment alleen de woningbouw goed van de grond. Ter illustratie: de afgelopen jaren zijn er in de nieuwe deelstaten tussen de en nieuwe woningen gebouwd. In 1994 waren dat er maar liefst Daarnaast zijn er nieuwe woningen gecreëerd in bestaande gebouwen. Naar verwachting zal het aantal gerealiseerde nieuwbouwwoningen in 1995 uitkomen op Daarmee wordt de West-Duitse productie benaderd (gerelateerd aan het inwonersaantal). De groei heeft veel te maken met de financiële en fiscale maatregelen van de bondsregering (een overheidsbijdrage in de afschrijvingen gedurende vijf jaar en een verhoging van de huren). Er wordt druk uitgeoefend om deze maatregelen ook na 1996 van kracht te laten zijn. Omdat de woningbouw verreweg de belangrijkste sector is, zullen we ons hiertoe in dit hoofdstuk verder beperken. De woningbouw valt in drieën uiteen: reparatie, renovatie en nieuwbouw. De reparatiemarkt Onder het communistische regime zijn de bewoners van sociale woningen er aan gewend geraakt veel verbeteringen in hun woning zelf aan te brengen. Het doe-het-zelven werd sterk in de hand gewerkt door de lage huren. Iedereen had er begrip voor dat een huur van enkele tientjes per maand voor de verhuurder onvoldoende was om de woningen goed te onderhouden. Echter, door recente sterke huurverhogingen neemt de bereidheid zelf verbeteringen aan te brengen af. De doe-het-zelfbranche zal daardoor minder hard groeien dan de afgelopen jaren. Niettemin blijft er een grote behoefte bestaan aan bouwmaterialen en gereedschappen voor doe-het-zelvers. De renovatie- en nieuwbouwmarkt komen immers te traag op gang om alle nood binnen afzienbare tijd te lenigen. Veel inwoners uit voormalig Oost-Duitsland kupnen het zich niet permitteren om elk gebrek door een vakman te laten verhelpen. Veelgevraagde producten in de doe-het-zelf-branche zijn: hout, verf, stenen, tegels, sanitair, verwarming en elektrische installaties. Ook is er veel vraag naar gereedschappen. Telt bij de aankoop van bouwmaterialen in hoofdzaak de prijs, bij de aanschaf van gereedschappen wordt vooral gelet op de kwaliteit. De renovatiemarkt Het aantal huishoudens in voormalig Oost-Duitsland komt overeen met het aantal woningen: 7,7 miljoen. Waarschijnlijk ontstaat er in de toekomst een overschot aan woningen. Veel jongeren zoeken namelijk hun heil in voormalig West-Duitsland. Bovendien daalt het geboortecijfer drastisch. Een groot deel van de woningvoorraad verkeert in deplorabele toestand. De roep om de sloophamer was direct na het vallen van 'De Muur' dan ook groot. Maar vanuit financieel en milieuoogpunt is kaalslag op grote schaal niet verantwoord. Binnen de 8