roken om 0 op weg met FORUM- ,// Copyright SBR, Rotterdam Ul;l)DI\-!iene over bouwinformatica

Transcriptie

1 s tichting b ouwr esearch roken om 0,// op weg met FORUM- Ul;l)DI\-!iene over bouwinformatica

2 Rapporteur: ir. M. Hobijn, Redactionele bewerking: J.O. Dekker, J.OD. Consulting.

3 tichting ouw esearch /' Afspraken om op te Bouwen op weg met FORUM-C D Afsprakenstelsel I Dit is het vijfde deel in de SBR-serie over bouwinformatica Rotterdam, 1996

4 DOELSTElliNG sncifflng BOUWRESEARCH Stichting Bouwresearch (SBR) verleent de bouwnijverheid hulp bij het voorkomen en het oplossen van knelpunten bij toepassing van nieuwe inzichten en ontwikkelingen gericht op verbetering van kwaliteit, productiviteit, arbeidsomstandigheden en zorg voor de werkgelegenheid. Belangrijke doelstellingen zijn: Het verzamelen van knelpunten en het waarnemen van relevante ontwikkelingen voor de bouwnijverheid. Het stimuleren van de coördinatie van de programmering van onderzoek. Het leiding geven aan onderzoekprojecten. Het verspreiden en uitdragen van de resultaten naar alle geledingen van de bedrijfstak. De Stichting en degenen die aan dit product hebben meegewerkt hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - van de opgenomen gegevens. De mogelijkheid dat zich desondanks toch onjuistheden enlof onvolkomenheden kunnen voordoen, kan niet worden uitgesloten. De gebruiker van het product aanvaardt daarvoor het risico. De Stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan dit product hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie uit dit product. Hobijn, M. Afspraken om op te bouwen: op weg met FORUM-CAD Afsprakenstelsel M. Hobijn- Rotterdam: Stichting Bouwresearch (SBR-publicatie ; ) ISBN x NUGI833 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, getransformeerd tot software, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 in verbinding met het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Ateurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voo"r het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient u zich te richten tot: Stichting Bouwresearch, Postbus 1819, 3000 BV Rotterdam. No part of th is book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm, stored in a database or retrieval system, or any other means without written permission trom the Stichting Bouwresearch.

5 Woord vooraf In de voorgaande delen van de SBR-serie over bouwinformatica is aandacht geschonken aan de problemen bij digitale communicatie in de bouw- en installatietechniek, en vooral aan oplossingen. Centraal daarbij staat de ontwikkeling van afsprakenstelseis, ofwel productmodellen. In een productmodel wordt namelijk de informatiestructuur vastgelegd ten behoeve van opslag en uitwisseling van gegevens in de verschillende levensfasen van een bouwwerk of bouwwerk-onderdeel. Deze brochure gaat vooral over het uitwisselen van grafische informatie via CAD-tekeningen. Behandeld worden: - de praktijkproblemen bij digitale CAD-uitwisseling; - het door Vereniging Forum Systeemhuizen ontwikkelde FORUM-CAD Afsprakenstelsel als oplossing voor deze problemen; - aanverwante ontwikkelingen, zoals het GB-afsprakenstelsel en het VGBouw afsprakenstelsel, en ten slotte: - het ontwikkelingspad dat Forum voor ogen heeft, waarbij het CAD-afsprakenstelsel moet evolueren in de richting van een objectgerichte benadering. De brochure is bestemd voor deelnemers aan het bouwproces die affiniteit hebben met of ervaring in bouwinformatica alsmede met informatieopslag en -uitwisseling tussen applicaties. Daarbij kan gedacht worden aan architecten, werkvoorbereiders en planners, maar ook aan CAD-operators, en systeembeheerders. Daarnaast is de brochure ook van belang voor medewerkers van softwarehuizen die bouwgerichte software ontwikkelen. Het FORUM-CAD Afsprakenstelsel wordt in stappen gerealiseerd. De laatste stap is die naar een object-georiënteerde technologie. Kern van die objectgerichte benadering is dat alle gegevens direct verwijzen naar objecten en derhalve hun betekenis ontlenen aan die objecten. Een lijn is dan niet meer een lijn op zich, maar behoort tot de afbeelding van een object. Alle gegevens die bij een object horen, zijn gegroepeerd om dat object. Hierdoor wordt het beter mogelijk voor de gebruiker om de set gegevens te die hij op een bepaald moment nodig heeft. Stichting Bouwresearch 3

6 De brochure is geschreven door Mathijs Hobijn. (de basistekst is aangeleverd door Gijs Willem Sloof (STABIPLAN Informatietechniek bv) en Arie van Kranenburg (Arkey Systems bv). Door de duidelijke opzet, de volledigheid en de achtergrondinformatie geeft de auteur de lezer een helder inzicht in uitwisseling van grafische informatie en parallelle ontwikkelingen. De tekst is bewerkt door Ondine van der Vleuten en Onno Dekker van J.O.D. Consulting. Cees Maliepaard projectmal1ager Stichtil1g Bouwresearch 4

7 Inleiding Deze brochure gaat over het uitwisselen van CAD-tekeningen. Hij laat zien wat CAD-tekeningen zijn en hoe uitwisseling van tekeningen mogelijk is. Nu, morgen en in de nabije toekomst. Eén systeem voor morgen wordt met name besproken: het FORUM-CAD Afsprakenstelsel. Dit is een afsprakenstelsel dat is ontwikkeld door Vereniging Forum Systeemhuizen. Tijdens een bouwproject vindt er tussen de diverse partners een omvangrijke informatieuitwisseling plaats. Het gaat daarbij om veel verschillende soorten informatie. Bekende informatiepakketten zijn: bestek, begroting, planning en wellicht het meest centrale pakket: de tekeningen. Deze soorten informatie hebben momenteel vrijwel allemaal hun eigen manier van opslag, bewerking en uitwisseling. Het zou natuurlijk het mooiste zijn als alle informatie van een bouwproject geïntegreerd uitgewisseld zou kunnen worden. Dat is nu zeker niet het geval. Er zijn wel ontwikkelingen in die richting. Enkele daarvan zijn beschreven in deze publicatiereeks. De meeste ontwikkelingen zijn echter àf voor een beperkte omgeving, zoals ETIM (Elektrotechnisch Informatie Model), àf zijn nog niet beschikbaar voor de dagelijkse praktijk. Deze brochure richt zich vooral op de tekening. Tekeningen worden tegenwoordig hoofdzakelijk met behulp van CAD-pakketten gemaakt. Schetsen en presentatietekeningen zijn nog wel vaak handwerk, maar zeker de technische tekeningen komen voornamelijk uit de computer. In de begindagen van CAD, werden tekeningen nog uitgeplot, per post verzonden en door de ontvanger weer met moeizame arbeid handmatig ingevoerd in zijn eigen CAD-systeem. Dat is praktisch verleden tijd. Dat betekent helaas niet dat het liitwisselen van digitale CAD-tekeningen nu soepel verloopt. En ook niet dat alle informatie uit een tekening naar een ander systeem kan worden overgedragen. Hoofdstuk 1 geeft aan welke problemen er zijn met het uitwisselen van CAD-tekeningen. De systeemhuizen die in Nederland aan de bouw leveren onderkennen deze problemen en werken hard aan een oplossing. Een oplossing voor de meest acute problemen wordt beschreven in hoofdstuk 2. Stichting Bouwresearch 5

8 Hoofdstuk 3 gaat in op andere ontwikkelingen naast het FORUM-CAD Afsprakenstelsel. Hoofdstuk 4 ten slotte schetst de toekomstige ontwikkelingen. 6

9 1. Het uitwisselen van grafische informatie 1.1 Wat is eigenlijk een tekening? Dit lijkt een vreemde vraag: een tekening is een stel lijnen op een vel papier. Met de komst van CAD is dat echter steeds minder waar. De meeste CAD-systemen zijn namelijk veel meer dan een elektronisch tekenbord. De tekening is slechts de weergave van een ontwerp waar veel meer informatie in zit dan wat en teksten. Vrijwel alle betere CAD-pakketten geven de gebruiker de mogelijkheid om nog veel meer informatie vast te leggen, zoals materiaal, ftmctie ('geve!', 'dak') en gebruik ('slaapkamer'). Daarnaast zijn in de computer veel meer gegevens van de tekening vastgelegd dan meteen zichtbaar is. Bijvoorbeeld de samenhang tussen onderdelen ('de deur zit in de wand'), of de mate waarin iets veranderd kan worden ('in de lengte op te rekken'). Sommigen spreken dan ook liever van een 'model' dan van een 'tekening'. In deze brochure hebben we het steeds over 'tekening'. De reden is dat de tekening vrijwel altijd nog de basis is. Grafische elementen De basis van een tekensysteem is een verzameling 'grafische elementen'. Vrijwel alle systemen kennen een heel scala van deze elementen: punten, rechte lijnen, cirkels, ellipsen of zelfs bezierkrommen. Daarnaast zijn diverse typen vlakken mogelijk. Lijnen kunnen uiteenlopende kleuren en diktes hebben. Er zijn diverse lijntypes, zoals stippellijnen, puntstreeplijnen en de gewone, ononderbroken lijn. Ook kunnen teksten worden opgenomen in diverse hoogtes en lettertypen. Simpel gezegd verzorgen de grafische elementen alles wat zichtbaar is. Voor het maken van een simpel volstaan de grafische elementen. Maar niet voor de bouwkundige praktijk. In de loop der jaren is er rond de grafische kern steeds meer bij gekomen. Stichting Bouwresearch 7

10 Blokken of symbolen De eerste uitbreiding is de ordening van de elementen in blokken en symbolen. In een tekening zijn daardoor de 'grafische elementen' veelal geen losse elementen meer. Ze behoren tot groepen die tezamen bijvoorbeeld een deur of een spouwmuur weergeven. Vaak zijn deze groepen, 'blok' of 'symbool' genaamd, uit bibliotheken op te roepen en vervolgens te verschalen, te plaatsen en in één of meer richtingen uit te rekken. Aanvankelijk was een blok slechts een handig tekenhulpje. Wie honderd tafels moet tekenen, tekent er één, definieert dat als blok 'vierkant' en zet dat vervolgens honderd keer neer. Vooral handig als alle tafels iets gewijzigd moeten worden. Handig, maar meer ook niet. Als het blok niet meer 'vierkant' maar 'tafel' wordt genoemd, staat in de tekening dat daar honderd tafels in voorkomen. Die kun je bijvoorbeeld laten tellen. Tenminste, als de tekenaar gedisciplineerd werkt en niet uit gemakzucht dat handige blok 'tafel' gebruikt om tegels te tekenen. Figuur 7 Blok als tekenhulp. O[ /; 000 LJ Annotatie Een tweede uitbreiding is het afzonderen van 'annotatie'. De meeste onderdelen van een tekening beschrijven de vorm van bouwkundige onderdelen. Enkele onderdelen geven echter aanvullende informatie. Voorbeelden zijn maatlijnen, hartlijnen, teksten, 'aanhaallijntjes' (bijvoorbeeld een lijntje van de tekst "30 cm" naar de muur, zodat de lezer ziet dat de tekst bij de muur hoort). Ook het kader om de tekening en het 'stempel' 8