Copyright SBR, Rotterdam

Transcriptie

1

2 Colofon Opdrachtgever: stichting bouwresearch Eindredactie: D. Douwes, DNA context, Tilburg Rapporteurs: J.B. Dessing, Adviesburo Nieman BV, Utrecht J.J. van den Engel, Adviesburo Nieman BV, Utrecht H.M. Nieman, Adviesburo NiemanBV, Utrecht A.c. Ton, Bouwforum BV, Utrecht Ontwerp omslag: 2D3D, Den Haag Druk: W.D. Meinema; Delft DuBo Informatief DuBoCentrum Duurzaam bouwen moet de standaard worden in het gehele proces van ontwikkeling tot en met sloop in de bouwsector. Dat is de taak die staatssecretaris Tommei van VROM zich heeft gesteld in het 'Plan van aanpak Duurzaam Bouwen: investeren in de toekomst'. Het Nationaal DuBocentrum is opgericht om aan die ontwikkeling een bijdrage te leveren. Voor u ligt een publitie, waarvan het Nationaal DuBocentrum vindt dat zij goede en praktische bruikbare informatie bevat over duurzaam bouwen. Informatie waar de bouwprofessional in zijn dagelijkse werk wat aan heeft. Daarom is deze publitie door het Nationaal DuBoCentrum voorzien van het label DuBo-Informatief.

3 dl stichting bouwresearch Duurzaam detailleren Rotterdam, februari 1998

4 DOELSTELLING STICHTING BOUWRESEARCH Stichting Bouwresearch (SBR) verleent de bouwnijverheid hulp bij het voorkomen en het oplossen van knelpunten bij toepassing van nieuwe inzichten en ontwikkelingen gericht op verbetering van kwaliteit, productiviteit, arbeidsomstandigheden en zorg voor de werkgelegenheid. Belangrijke doelstellingen zijn: Het verzamelen van knelpunten en het waarnemen van relevante ontwikkelingen voor de bouwnijverheid. Het stimuleren van de coördinatie van de programmering van onderzoek. Het leiding geven aan onderzoekprojecten. Het verspreiden en uitdragen van de resultaten naar alle geledingen van de bedrijfstak. De Stichting en degenen die aan dit product hebben meegewerkt hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - van de opgenomen gegevens. De mogelijkheid dat zich desondanks toch onjuistheden en/ of onvolkomenheden kunnen voordoen, kan niet worden uitgesloten. De gebruiker van het product aanvaardt daarvoor het risico. De Stichting sluit, mede ten behoeve van degenen die aan dit product hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van informatie uit dit product. Stichting Bouwresearch. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, getransformeerd tot software, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel16b Auteurswet 1912 in verbinding met het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient u zich te richten tot: Stichting Bouwresearch, Postbus 1819, 3000 BV Rotterdam. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm, stored in a database or retrieval system, or any other means without written permis sion from the Stichting Bouwresearch.

5 Inhoud Voorwoord 5 1. Handleiding 1.1 Inleiding 1.2 Leeswijzer 1.3 DuBo-maatregelen opsomming en verwijzing groepsgewijze toelichting 1.4 Begrippenlijst met praktische richtlijnen voor materiaalgebruik gebruiksaanwijzing van deze lijst begrippen op alfabet 1.5 Bronnenlijst te gebruiken publities Duurzame details detailbladen met uitvoeringsaanbevelingen 39 stichting bouwresearch 3

6 .. c::: QI QI "ti E.. N ::l ::l C 4 stichting bouwresearch

7 Voorwoord Dat 'detail' niet gelijk staat aan 'kleinigheid', bewijst deze handleiding van Stichting Bouwresearch. Een hele nieuwe uitgave met alleen maar duurzame details. Iedere architect en iedere aannemer weet, of zou moeten weten, dat de kwaliteit van een gebouw voor een belangrijk deel bepaald wordt door het detail. Daar, in de bouwknoop, dienen de problemen van het grote gebaar te worden opgelost. Als het daar niet goed gaat, dan is het gebouw niet goed. Geen wonder dat de publitie SBR 200 bij iedere vakman in de bouw bekend is. Daar kun je terecht voor alle standaarddetails, als antwoord op de prestatie-eisen die het Bouwbesluit stelt. Waarom nu duurzame details? Het antwoord is simpel. De bouw staat niet stil, ontwikkelt zich, is innovatief. Duurzaamheid verovert zich in snel tempo een vaste plaats in het bouwproces. In 1996 kwam 'Duurzaam bouwen: Nationaal pakket Woningbouw' op de markt. Een handboek, gedragen door alle partners in de bouw, waarin staat aangegeven hoe je duurzaam kunt bouwen. Een groot aantal maatregelen die nog niet in het Bouwbesluit zijn vastgelegd, maar waarover we het al wel allemaal eens zijn dat het milieu er beter van wordt. Het streven naar duurzaamheid heeft consequenties, ook als het gaat om de details. Om die reden schreven de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting en de Zuidhollandse Milieufederatie al weer enige tijd geleden een prijsvraag uit onder het motto 'Oog voor detail'. De oogst van die prijsvraag, een groot aantal duurzame details aangeleverd door architecten, opdrachtgevers en bouwbedrijven, werd vorig jaarbij de SEV gepubliceerd. Een zeer succesvolle publitie, die in een grote oplage de weg naar de bouw vond. SBR zet nu de volgende stap met 'Duurzaam detailleren' waarin een systematische en praktische uitwerking op detailniveau wordt gegeven van een groot aantal maatregelen uit 'Duurzaam bouwen: Nationaal pakket Woningbouw'. Een praktische handleiding waardoor duurzame gebouwen nog beter kunnen worden. Ik hoop dat u in het grote streven naar een duurzaam gebouwde woonomgeving ook oog heeft voor het detail en dat u deze handleiding daarbij veelvuldig zult gebruiken. Jan Fokkema StulIrgroep Experimenten Volkshuisvesting stichting bouwresearch 5

8 c Cl! Cl! Cl! "C E N :J :J C 6 stichting bouwresearch

9 1. Handleiding Deze handleiding bevat hoofdzakelijk toelichtingen en verwijzingen met betrekking tot DllBo-11laatrege/en en gehanteerde begrippen. Daarbij komen ook tal van praktische en technische kwesties aan bod. Concrete uitvoeringsaanbevelingen bij de duurzame details zijn te vinden in hoofdstuk Inleiding Een belangrijke conditie voor duurzaam bouwen (DuBo) is de beschikbaarheid van praktische en concrete richtlijnen voor architecten en bouwers. Met het uitbrengen van 'Duurzaam bouwen: Nationaal pakket Woningbouw' heeft Stichting Bouwresearch in samenwerking met de belangrijkste bouwpartners een eerste aanzet gegeven. 'Duurzaam detailleren' is een logisch vervolg hierop. Hierin worden 'duurzame' bouwkundige details en uitvoeringsaanbevelingen gepresenteerd, die zonder meer realistisch zijn. Er is dus niet alleen gelet op de DuBo-vereisten, maar ook op een goede bouwtechnische kwaliteit, uitvoerbaarheid, toepasbaarheid en (zo gering mogelijke) onderhoudsgevoeligheid. De details vóldoen aan de voorschriften van het Bouwbesluit. Duurzaam detailleren betekent hier: levensduurverlenging zonder of met beperkt gebruik van verduurzamingsmiddelen; verhoogde thermische isolatie en (als variabele maatregel) extra geluid wering; geen of beperkt gebruik van mens- en milieubelastende materialen; bevordering van de toepassing van materialen die geschikt zijn voor hergebruik. In de details is een groot aantal maatregelen van het 'Nationaal pakket' verwerkt. Daarmee wordt aangetoond dat de milieubelasting van het bouwen beperkt kan worden. Niettemin blijkt ook uit de details dat het op dit moment nog niet mogelijk is materialen te gebruiken en constructies te ontwerpen die het milieu steeds in alle opzichten zoveel mogelijk ontzien. Op basis van verschillende afwegingen (bouwtechnische kwaliteit, financiële haalbaarheid, milieuvriendelijkheid) zijn er keuzes gemaakt. Soms ten nadele van het milieu, zoals blijkt uit de keuze voor lood in waterkeringen. Het maakt duidelijk dat productinnovatie en voortschrijdend inzicht nodig zijn om te komen tot nóg 'duurzamere' details. Deze handleiding is een stap op de weg daarheen. 1.2 Leeswijzer De duurzame details, met bijbehorende ontwerp- en uitvoeringsrichtlijnen, handleiding zijn gebaseerd op 'Duurzaam bouwen: Nationaal pakket Woningbouw, versie 1998' (zie 1.5 Bronnenlijst). Van dit 'Nationaal pakket' worden de vaste maatregelen en een aantal variabele maatregelen aangehouden; deze zijn soms strenger dan de corresponderende voorschriften van het Bouwbesluit. Informatie over DuBo-maatregelen De gevolgde maatregelen van het 'Nationaal pakket' worden opgesomd en vervolgens in hun samenhang toegelicht in paragraaf 1.3 DuBo-maatregelen. Daarbij zijn de toepasselijke specifitiebladen van het 'Nationaal pakket' vermeld. De toelichtingen brengen de maatregelen in verband met elkaar, met het gebouw ontwerp en stichting bouwresearch 7

10 andere algemene gezichtspunten. Zo worden de voors en tegens van bepaalde materialen besproken en kostenconsequenties aangestipt. Verder vindt u hier talrijke aandachtspunten en richtlijnen voor ontwerp en uitvoering. I: al al al "C E N ::::I ::::I C Materiaalkeuze De voorkeuren van het 'Nationaal pakket' waren doorslaggevend voor de materiaalkeuze die in de duurzame details van hoofdstuk 2 is gevolgd. Als er DuBo-alternatieven zijn voor een verkozen materiaal, is dit op het detailblad aangegeven met het De meeste materialen, alternatieven en bouwkundige elementen die uit de detailbladen naar voren komen, worden omschreven en toegelicht in de Begrippenlijst (paragraaf 1.4). Deze alfabetisch gerangschikte omschrijvingen geven zonodig praktische aanwijzingen voor verwerking en toepassing van het beschreven materiaal. Daarbij wordt verwezen naar Nederlandse normbladen en specifitiebladen van het 'Nationaal pakket' (en in dat laatste geval kunt u te rade gaan in paragraaf 1.3, waarin de essentie van deze specifitiebladen is uiteengezet en toegespitst op de aanbevolen oplossingen.) De Begrippenlijst is dus niet slechts bedoeld als een verklarende woordenlijst, maar vooral als een bundel praktische richtlijnen voor het gebruik van de genoemde materialen - onder verwijzing naar andere informatiebronnen. Gebruik van andere bronnen Paragraaf 1.5 Bronnenlijst noemt uitgaven die naast dit deel van de DuBo-practi gebruikt kunnen worden. In de eerste plaats (de hier aangewezen specifitiebladen van) het 'Nationaal pakket'. Speciaal het vermelden waard is de 'Detailbank SBR 200', die de onderlegger voor de duurzame details vormt. Zoals ook uit 'Codering details volgens SBR 200' blijkt, wordt hier de systematiek van dit standaardwerk gevolgd. U kunt de duurzame details aan de hand van hun codering onmiddellijk naast hun niet (zo) 'duurzame' dubbelgangers van 'SBR 200' leggen - en al doende inzicht krijgen in de wijze waarop DuBo-principes op traditionelere details zijn toe te passen. De Bronnenlijst is dus geen literatuurverantwoording, maar een wegwijzer naar andere eventueel te gebruiken handleidings. 8 stichting bouwresearch