Voorstel aan Burgemeester en Wethouders Voorblad

Transcriptie

1 Voorstel aan Burgemeester en Wethouders Voorblad Dienst Stedelijke Ontwikkeling Steller: R. Suk (06) DSO/2016/ ak Datum BenW: 15 november 2016 Pagina 1/4 Parafen: Onderwerp: Evaluatie en voortzetten gebiedsontwikkeling Oosterwold Portefeuille Ruimte, Wonen en Wijken Portefeuillehouder(s) T. Herrema Soort Stuk Bespreekstuk Portefeuillehouder (Tijdelijke) Geheimhouding: Embargo tot: Publiekssamenvatting Op basis van de evaluatie Oosterwold blijkt dat de gehanteerde uitnodigingsplanologie bij de eerste fase gebiedsontwikkeling Oosterwold werkt. Het college stelt de gemeenteraad daarom voor de gebiedsontwikkeling Oosterwold volgens de bestaande ontwikkelfilosofie voort te zetten. Hierbij worden de aanbevelingen uit de evaluatie benut en wordt de samenwerking met de overige betrokken overheden gecontinueerd en verbeterd. Voordat de tweede fase Oosterwold start, wordt over drie jaar weer een evaluatie uitgevoerd. Op basis van die evaluatie kan vervolgens worden besloten de tweede fase Oosterwold te starten. Bestuurlijk voortraject PFO Almere november 2016 Directeur G. Blom, 8 november 2016 Dienstcontroller P. Beumer, 8 november 2016 Bestuurlijk vervolg Verzending aan raad Ja Bijlagen Raadsvoorstel Evaluatie en voortzetten gebiedsontwikkeling Oosterwold Managementsamenvatting Evaluatie Oosterwold : Van inspiratie naar realisatie Evaluatie Oosterwold : Van inspiratie naar realisatie Concerntoetser Collegebesluit (in te vullen door Bureau Agenda) Conform Gewijzigd 15 november 2016 Aangehouden Teruggenomen

2 Voorstel aan Burgemeester en Wethouders DSO/2016/ ak Pagina 2/12 Ontwerpbesluit 1. De raad voor te stellen: a) Kennis te nemen van de evaluatie Oosterwold : Van inspiratie naar realisatie; b) In te stemmen met de maatregelen die de Uitvoeringsorganisatie Oosterwold in de periode zal nemen om de gebiedsontwikkeling Oosterwold te versterken, te weten: De monitor Oosterwold te implementeren in 2017; Het actualiseren van het programma voor bedrijven, kantoren en voorzieningen; Het toegankelijk maken van informatie van verschillende betrokken partijen, inclusief wat er komt kijken bij initiatief nemen in Oosterwold; Het uitwerken van kavelscenario s in relatie tot de beoogde doelstelling van de daarbij behorende drie kaveltypes; De werking van de spelregels, zoals opgenomen in het Chw. Bestemmingsplan Oosterwold monitoren en eventuele verbeterpunten indien nodig doorvoeren; Uitwerking geven aan de rollen, taken en verantwoordelijkheden in de beheerfase met name bij groen, water en wegen; Opstellen en uitvoeren van een innovatieagenda met een uitvoeringsaanpak samen met partners voor waterkwaliteit, duurzame energie en stadslandbouw; Mogelijkheid onderzoeken van een actieve kennisuitwisseling in een Oosterwoldlab vernieuwend wonen. c) In te stemmen met het voortzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold binnen de eerste fase conform de bestaande ontwikkelfilosofie en strategie Oosterwold; d) In te stemmen met het uitvoeren van een nieuwe evaluatie in 2019 op basis waarvan uiterlijk 31 december 2019 al dan niet besloten wordt tot de openstelling van de tweede fase Oosterwold per 1 januari Bij openstelling van 1 januari 2021 wordt het jaar 2020 benut voor de voorbereiding hiervan; 2. Onder voorbehoud van de besluitvorming in de raad over de voortzetting van de gebiedsontwikkeling Oosterwold in te stemmen met het continueren van de samenwerking door: a) Het voortzetten van de samenwerking tussen de vijf betrokken overheden binnen het kader van de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 en de gemeenschappelijke regeling Oosterwold; b) De aflopende Samenwerkingsovereenkomst Verkenning Water in Oosterwold te verlengen tot eind 2017 en een nieuwe overeenkomst voor de periode daarna voor te bereiden. Inleiding en bestuurlijke context Oosterwold levert een bijdrage aan de ontwikkeling van de regio en geeft mede invulling aan de opgave in het kader van Almere 2.0. Met de vaststelling van de ontwikkelstrategie Oosterwold (31 mei 2012 RV-24/2012) en de Intergemeentelijke Structuurvisie Oosterwold (4 juli 2013 RV-48/2013) besloten Almere, Zeewolde en het Rijk om voor de opgave voor woningbouw en creëren van werkgelegenheid af te wijken van de gebruikelijke aanpak voor gebiedsontwikkeling. Oosterwold kreeg als vertrekpunt mee dat het hier zou gaan om een organische

3 gebiedsontwikkeling: mensen maken de stad. De eindgebruikers in Oosterwold geven niet alleen vorm aan hun woning, maar vooral ook aan hun leefomgeving: een groen woon- en werklandschap. De mogelijke rol van het gebied in voedselproductie voor de regio kreeg vorm door veel ruimte in te plannen voor stadslandbouw. Daarnaast werd afgesproken te streven naar duurzaamheid en zelfvoorzienendheid. In Oosterwold is de keten voor gebiedsontwikkeling omgekeerd: de eindgebruikers zijn verantwoordelijk voor het ontwerp en de inrichting van het totale gebied, de investeringen van de overheden volgen de eindgebruikers. De investeringen van de overheid worden gefinancierd via het kostenverhaal: de exploitatiebijdrage die bij de initiatiefnemers in rekening wordt gebracht. Om de samenwerking vorm te geven is een Samenwerkingsovereenkomst overdracht Rijksgronden tussen het Rijksvastgoedbedrijf, de gemeente Almere en de gemeente Zeewolde ondertekend. Daarnaast hebben de gemeente Almere, de gemeente Zeewolde en het Waterschap een Samenwerkingsovereenkomst ondertekend. De gemeente Zeewolde heeft haar bevoegdheden daar waar het gaat om de ondertekening van anterieure overeenkomsten en verzoeken in het kader van de Wet Openbaarheid van Bestuur in een Gemeenschappelijke Regeling overgedragen aan de gemeente Almere. Bij de ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst is afgesproken (conform het besluit van de raad op 4 juli 2013) de ontwikkeling van Oosterwold na een periode van 3 jaar te evalueren. Deze evaluatie is in de zomer van 2016 uitgevoerd en vormt de onderlegger voor dit collegevoorstel. De hoofdvraag die met de evaluatie beantwoord moet worden, is of doorgegaan wordt met de ontwikkeling van Oosterwold op de huidige wijze. En, zo ja, of er aanpassingen in de ontwikkelstrategie nodig zijn en of dit leidt tot aanpassing, aanvulling, verlenging ofwel beëindiging van de overeenkomsten tussen de partijen van het bestuurlijk overleg Oosterwold. De raad is geïnformeerd over de start van de evaluatie Oosterwold op 12 juli 2016 en op 28 oktober 2016 is de raad geïnformeerd over de resultaten van de evaluatie op hoofdlijnen. De implicaties van de evaluatie Oosterwold : van inspiratie naar realisatie, zijn op 10 oktober besproken in het bestuurlijk overleg Oosterwold en worden nu voorgelegd aan het college en de raad. De raad wordt gevraagd een besluit te nemen over het vervolg van de ontwikkeling van Oosterwold. Het college wordt gevraagd om volgend op dat besluit waar nodig de overeenkomsten te continueren en aan te passen en kennis te nemen van de benodigde werkzaamheden van de uitvoeringsorganisatie Oosterwold. Beoogd effect Het college en de raad zijn geïnformeerd over de resultaten en implicaties van de evaluatie Oosterwold. Op basis van de evaluatie besluit de raad over de voortzetting van de ontwikkeling van Oosterwold en het uitvoeren van een nieuwe evaluatie over 3 jaar. De raad geeft hiermee de opdracht aan het college en vervolgens de uitvoeringsorganisatie Oosterwold om de noodzakelijke acties voor het voortzetten van de ontwikkeling van Oosterwold 1 e fase - uit te voeren. Argumenten 1. De raad voor te stellen: a. Kennis te nemen van de evaluatie Oosterwold : Van inspiratie naar realisatie; De evaluatie spitst zich toe op de thema s ontwikkelstrategie, ontwikkelfilosofie, grondpolitiek en organisatie en samenwerking. Aan de hand van interviews, groepsgesprekken en een digitale enquête is de praktijk van Oosterwold gedetailleerd in kaart gebracht. Er zijn aanbevelingen van zowel operationele als

4 strategische aard. Tevens zijn lessen getrokken uit de ervaringen tot nu toe die relevant kunnen zijn voor een breder publiek, aangezien Oosterwold een proeftuin is van een wijze van gebiedsontwikkeling die met de nieuwe Omgevingswet zal worden gefaciliteerd. De hoofdlijnen uit de evaluatie worden aan de hand van de thema s hieronder nader toegelicht. De evaluatie spitst zich toe op de thema s ontwikkelstrategie, ontwikkelfilosofie, grondpolitiek en organisatie en samenwerking. Aan de hand van interviews, groepsgesprekken en een digitale enquête is de praktijk van Oosterwold gedetailleerd in kaart gebracht. Er zijn aanbevelingen van zowel operationele als strategische aard. Tevens zijn lessen getrokken uit de ervaringen tot nu toe die relevant kunnen zijn voor een breder publiek, aangezien Oosterwold een proeftuin is van een wijze van gebiedsontwikkeling die met de nieuwe Omgevingswet zal worden gefaciliteerd. De hoofdlijnen uit de evaluatie worden aan de hand van de thema s hieronder nader toegelicht. Ontwikkelstrategie Het aantal actieve initiatieven is groot. Dit aantal heeft de verwachtingen overtroffen en laat zien dat er vanuit de markt interesse is in de manier waarop Oosterwold ontwikkeld wordt. Uit de evaluatie blijkt dat het stappenplan en de spelregels van gebiedsontwikkeling werken. De eerste 8 initiatieven - 43 huishoudens met mix van wonen en bedrijf aan huis - die op basis van de intergemeentelijke structuurvisie zijn ontwikkeld, worden gerealiseerd en de eerste woningen zijn opgeleverd. Daarnaast hebben ruim 150 initiatieven een anterieure overeenkomst getekend. Hiervan heeft de meerderheid een aanvraag omgevingsvergunning ingediend. Tevens werken met veel enthousiasme zo n 130 initiatiefnemers aan de ontwikkeling van hun plannen richting intentie- of anterieure overeenkomst. En, er is volop belangstelling van nieuwe geïnteresseerden. Bij de evaluatie van de ontwikkelstrategie is aandacht gevraagd voor beheer in Oosterwold. Momenteel is er onvoldoende duidelijkheid in de verantwoordelijkheden voor beheer en handhaving. Het gaat hierbij om verschillende schaalniveaus, van de individuele kavel tot Oosterwold op systeemniveau. Bij dat laatste valt te denken aan waterkwaliteit. Een aanbeveling in de evaluatie is om helderheid te scheppen in diverse beheersvraagstukken. Ontwikkelfilosofie De ontwikkelfilosofie van Oosterwold kent verschillende ambities. Oosterwold ontwikkelt zich tot groen woon-en werklandschap onder het motto mensen maken de stad en er wordt uitgegaan van passief grondbeleid. Daarnaast moet Oosterwold een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de regio (Almere 2.0). De beoogde doorlooptijd van ontwikkelingen in Oosterwold betreft enkele decennia. Uit de evaluatie blijkt dat het nu na drie jaar ontwikkeling te vroeg is om te kunnen concluderen in hoeverre deze ambities al dan niet gerealiseerd worden. De ervaringen van de afgelopen drie jaar bieden wel enig inzicht hoe de praktijk zich verhoudt tot de ambities. Mensen maken de stad. In Oosterwold hebben initiatiefnemers verregaande verantwoordelijkheid in de gebiedsontwikkeling. Uit de realisatie van initiatieven blijkt dat de initiatiefnemers deze verantwoordelijkheid kunnen dragen. Met deze verantwoordelijkheid is het mogelijk om organisch te ontwikkelen met passief grondbeleid. De diversiteit binnen het aantal initiatiefnemers is groot. Daarbij gaat het om individuele initiatiefnemers, maar ook om groepen die in omvang variëren. Deze initiatiefnemers zijn enthousiast over de mogelijkheid die zij krijgen om als eindgebruiker in Oosterwold hun eigen woonomgeving vorm te kunnen geven. De

5 gezamenlijke verantwoordelijkheid die zij daarbij krijgen zorgt voor een grote mate van verbondenheid met hun buren en versterkt de sociale structuren. In enkele gevallen zijn er initiatiefnemers die niet de eindgebruiker zijn. Deze brengen als intermediair een groep bewoners bij elkaar om projectmatig woningen te ontwikkelen. Hoewel wegens zorgen over projectmatige ontwikkelingen de regels zijn aangescherpt (driekwart van de eindgebruikers van een initiatief moeten in beeld zijn voordat tot een overeenkomst wordt overgegaan) is het in het prille stadium van de ontwikkeling van Oosterwold moeilijk om te beoordelen of de betrokkenheid van de eindgebruikers bij projectmatige ontwikkelingen daadwerkelijk gerealiseerd wordt. De aanbeveling die wordt gedaan in de evaluatie is een eenduidige opstelling formuleren ten aanzien van projectmatige ontwikkelingen (projectontwikkelaars) met inachtneming van de verschillen tussen private gronden en grond in bezit bij Rijk en gemeenten. Groen woon- en werklandschap In de intergemeentelijke structuurvisie Oosterwold is een globaal programma voor geheel Oosterwold opgenomen. Er zijn woningen beoogd, waarvan 30 procent bereikbaar voor huishoudens tot en met een modaal inkomen, en bijbehorende arbeidsplaatsen. Voor wonen, bedrijven, kantoren, voorzieningen, groen, landbouw, water en infrastructuur is voor 3 kaveltypes een ruimteverdeling bepaald, bij elkaar geteld vormen de kavels een generieke kavel. Hoewel de ontwikkeling van Oosterwold net is gestart, lijkt de woningdichtheid die momenteel wordt gerealiseerd lager dan beoogd. De gemiddelde kaveloppervlakte die wordt afgenomen voor een woning is groter dan verwacht. Op basis van de ontwikkelbudgetten lijkt het er op dat de huidige initiatieven in lijn zijn met een streven dat 30 procent van de woningen bereikbaar is voor huishoudens tot een gemiddeld inkomen. Bovendien blijkt uit de evaluatie dat 18,3% van initiatieven een ontwikkelbudget hebben van maximaal Hieruit blijkt dat het mogelijk is voor een huishouden met een modaal inkomen om een initiatief te ontwikkelen in Oosterwold. De ontwikkeling wordt gemonitord. Op de helft van de initiatieven worden werkplekken gerealiseerd, maar er is slechts 1 initiatief op zowel een bedrijfskavel als voorzieningenkavel. Hierom wordt een aantal aanbevelingen gedaan: beoordelen of het beoogd programma van Oosterwold aangepast moet worden; bepalen in welke mate sturing op het programma gewenst is en aandacht voor de realisatie van de generieke kavel. Grondpolitiek en passief grondbeleid Het uitgangspunt om Oosterwold te ontwikkelen met passief grondbeleid werkt. Na drie jaar is de dynamiek in het gebied zodanig dat met het kostenverhaal inkomsten gegenereerd worden en dat er sprake is van fondsvorming. Uit het fonds kunnen investeringen worden gedaan en kunnen de voorfinancieringen die overheden hebben gedaan langzaamaan terugbetaald worden. De systematiek kostenverhaal werkt vooralsnog goed. De financiële administratie van de gebiedsontwikkeling kan verder verbeterd worden. Tot op heden zijn alleen inkomsten gegenereerd van initiatieven op Rijksgrond. Uit ontwikkelingen op grond van privaat eigendom zijn nog geen inkomsten gegenereerd. De aanbeveling is om te bepalen of de financiële administratie voldoende houvast geeft om te kunnen sturen op de financiële kant van de gebiedsontwikkeling. Passief grondbeleid zorgt ervoor dat risico s voor een belangrijke mate verlegd worden naar initiatiefnemers, dit lijkt geen probleem te zijn. De aanbeveling is dan ook om te herbevestigen dat passief grondbeleid als uitgangspunt voor de ontwikkeling van Oosterwold gehanteerd blijft. Organisatie en samenwerken Met de evaluatie is de organisatie en samenwerking in Oosterwold belicht vanuit het perspectief van initiatiefnemers, is gekeken naar de samenwerking tussen de

6 verschillende betrokken partijen en is gekeken naar wat Oosterwold betekent voor diverse organisaties afzonderlijk. De samenwerking van de overheid met initiatiefnemers is gegroeid en geconstateerd wordt dat rollen en verantwoordelijkheden soms onduidelijk zijn. Aanbevolen wordt om de verantwoordelijkheden en rollen van betrokken partijen te verhelderen. De samenwerking tussen de partijen die zitting hebben in het bestuurlijk overleg Oosterwold wordt positief beoordeeld. Een uitdaging voor de partijen is om elkaar scherp te houden op de ontwikkelfilosofie. Aanbevolen wordt om ook de verantwoordelijkheden en rollen te verhelderen en de ontwikkelfilosofie en interpretaties te bespreken in het bestuurlijk overleg Oosterwold. Vervolg De belangrijkste vraag die is beantwoord in de evaluatie, is of doorgegaan moet worden met de ontwikkeling van Oosterwold op de manier die met de Intergemeentelijke Structuurvisie Oosterwold is uiteengezet. Vanuit de evaluatie is het raadzaam om voorlopig verder te gaan binnen Fase 1 en verschillende scenario s voor het verdere vervolg te onderzoeken met daarbij aandacht voor de vraag of Rijksgronden onder reguliere pacht in dit gebied op (korte) termijn beschikbaar kunnen komen en zo ja wanneer deze beschikbaar kunnen worden gesteld. Om vervolgens op basis van de scenario s te bepalen op welk moment zal worden overgegaan tot het openstellen van Fase 2. b. In te stemmen met de maatregelen die de Uitvoeringsorganisatie Oosterwold in de periode zal nemen om de gebiedsontwikkeling Oosterwold te versterken, te weten: De evaluatie Oosterwold bevat verschillende aanbevelingen. De uitvoeringsorganisatie Oosterwold neemt aanbevelingen op in het werkprogramma. Hierbij horen de volgende opdrachten: De monitor Oosterwold implementeren in 2017; In het eerste kwartaal van 2017 wordt een monitor ingericht met daarin de verplicht te monitoren onderdelen uit het Chw. Bestemmingsplan Oosterwold (geluid, natuur, externe veiligheid en verkeer) en deze wordt aangevuld met gegevens over waterkwaliteit en kaveluitgifte in relatie tot het generieke kavel. Na de nulmeting in 2017 wordt elke twee jaar een analyse gemaakt over de voortgang en wordt hierover gerapporteerd aan het bestuurlijk overleg Oosterwold. Het actualiseren van het programma voor bedrijven, kantoren en voorzieningen; Oosterwold gaat uit van uitnodigingsplanologie en er wordt niet gestuurd op het programma voor werkgelegenheid. De ruimte voor werkgelegenheid maakt echter wel deel uit van de programmering en de (financiële) afspraken in de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0. Nadat de programmering in 2009 is vastgesteld, is er veel veranderd in de economie. Het programma wordt daarom met betrokken partijen geactualiseerd en de financiële consequenties worden hierbij inzichtelijk gemaakt. Het toegankelijk maken van informatie van verschillende betrokken partijen, inclusief wat er komt kijken bij initiatief nemen in Oosterwold; Initiatiefnemers hebben behoefte aan meer informatie en overzicht over alle benodigde ontwikkelregels. Dit gaat verder dan alleen de informatie over spelregels in Oosterwold, ook regels van andere partijen zijn van belang voor initiatiefnemers. Elke afzonderlijke (overheids)partij is verantwoordelijk voor het actueel beschikbaar stellen van informatie, maar een integrale informatievoorziening is noodzakelijk. Het uitwerken van kavelscenario s in relatie tot de beoogde doelstelling van de daarbij behorende drie kaveltypes; Uit de evaluatie blijkt dat aandacht nodig is voor de ontwikkeling van de

7 (generieke) kavel in relatie tot het programma. Daarom worden scenario s uitgewerkt om de manier waarop kaveluitgifte in de komende jaren zou kunnen verlopen te onderzoeken. Op basis daarvan kan vervolgens besloten worden of bijsturen noodzakelijk is. De werking van de spelregels, zoals opgenomen in het Chw. Bestemmingsplan Oosterwold monitoren en eventuele verbeterpunten indien nodig doorvoeren; Het blijvend beoordelen welke flexibiliteit en ruimte kan worden genomen gekoppeld aan de filosofie van Oosterwold past bij innovatieve gebiedsontwikkeling en de experimentstatus die Oosterwold heeft in het kader van de Omgevingswet. Uitwerking geven aan de rollen, taken en verantwoordelijkheden in de beheerfase met name bij groen, water en wegen; De verantwoordelijkheid voor beheer ligt bij de initiatiefnemers. Helderheid in beheervraagstukken is nodig om te voorkomen dat op een gegeven moment naar de overheid wordt gekeken om te gaan handhaven terwijl de verantwoordelijkheid primair bij de bewoners ligt. Opstellen en uitvoeren van een innovatieagenda met een uitvoeringsaanpak samen met partners voor waterkwaliteit, duurzame energie en stadslandbouw; Innovaties en schaalvoordelen leveren kansen op voor de initiatiefnemers. Samenwerking op grotere schaal kan de kans vergroten om innovaties door te voeren. In 2017 wordt een agenda en aanpak uitgewerkt hoe initiatiefnemers samen met onderzoekers en partijen onderzoeksvragen nader kunnen bespreken en invullen. Mogelijkheid onderzoeken van een actieve kennisuitwisseling in een Oosterwoldlab vernieuwend wonen. Het praktijkexperiment van uitnodigingsplanologie in Oosterwold is voor een breder publiek relevant. Onderzocht wordt of een samenwerking mogelijk is tussen de programmalijn vernieuwend wonen en het werkprogramma van het Woningbouwatelier. c. In te stemmen met het voortzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold binnen de eerste fase conform de bestaande ontwikkelfilosofie en strategie Oosterwold; Met de vaststelling van de Intergemeentelijke Structuurvisie Oosterwold is gekozen voor een innovatieve strategie voor gebiedsontwikkeling met een beperkte set regels. Uit de evaluatie Oosterwold en de huidige stand van zaken kunnen we concluderen dat de ontwikkelstrategie Oosterwold werkt: de eerste initiatieven zijn met toepassing van de spelregels Oosterwold in 2016 gerealiseerd en er is sprake van een groeiende belangstelling voor de nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling en de woon- en werkomgeving die in Oosterwold ontstaat. In Oosterwold is de pioniersfase nog in volle gang: ontwikkelen in Oosterwold vraagt niet alleen veel van initiatiefnemers maar ook van de overige betrokken partijen. Daarbij gaat het om het oplossen van knelpunten, maar ook om het herdefiniëren van rol, houding en verantwoordelijkheden in het proces van gebiedsontwikkeling. De ontwikkelstrategie in Oosterwold is daarmee nog niet klaar. Er blijft ruimte nodig om te experimenteren en te innoveren. Alhoewel de eerste signalen positief zijn, is het nog te vroeg om te concluderen of Oosterwold zich ontwikkelt tot het groene woon- werklandschap zoals partijen dat bij de start voor ogen hadden. De eerste initiatieven zijn nu gerealiseerd, binnen nu en 2 jaar zullen met de ruim 150 anterieure overeenkomsten die in 2016 zijn gesloten nog vele volgen. Daarmee staan we aan het prille begin van de ontwikkeling. Uit de evaluatie blijkt dat de filosofie en ambities - met betrekking tot groen,

8 duurzaamheid, diversiteit, zelfvoorzienend, stadslandbouw, eindgebruikersfilosofie - niet altijd bij iedereen bekend is en er ook interpretatieruimte is. De regels in Oosterwold worden gelegitimeerd door de filosofie en ambities. Wanneer deze onvoldoende bekend zijn, kan de uitwerking van regels leiden tot vragen en discussies. Een voorbeeld dat in het kader hiervan vaak wordt genoemd betreft de komst van meer projectmatige ontwikkelingen die aanbodgericht te werk gaan. Bij deze projecten worden vraagtekens gezet bij de eenvormigheid en het gebrek aan betrokkenheid van de eindgebruiker bij zowel de ontwikkeling als de beheerfase. Daar staat echter tegenover dat de komst van een rijk palet van initiatieven en bewoners als een verrijking wordt ervaren: enerzijds de eindgebruikers die alles helemaal zelf willen doen, anderzijds de eindgebruikers die zich thuis voelen in Oosterwold maar die het juist prettig vinden dat in collectief verband een en ander wordt geregeld. Voor dit specifieke voorbeeld heeft het Bestuurlijk Overleg Oosterwold op 7 april 2016 besloten om de verkoopregels voor rijksgrond aan te scherpen (75% eindgebruikers gebonden) om zo aanbodgerichte en seriematige ontwikkelingen die niet passen binnen de filosofie van Oosterwold te voorkomen), en daarbij de projectorganisatie de uitwerkingsopdracht te geven om de eindgebruikersfilosofie te borgen. Het toevoegen van extra regels is meestal echter niet nodig: door in gesprekken en communicatiemiddelen de filosofie en kernwaarden consequent uit te dragen, worden initiatiefnemers op rijksgrond maar ook op gronden van private eigenaren gestimuleerd invulling te geven aan de filosofie van Oosterwold. Daarbij is interpretatieruimte niet erg: het past bij Oosterwold dat er op vele manieren invulling kan worden gegeven aan de ambities. Het voortzetten van de ontwikkeling binnen de eerste fase biedt de mogelijkheid om leerervaringen te implementeren voordat we ook een tweede fase Oosterwold openstellen voor ontwikkeling. Voor het doorzetten van de gebiedsontwikkeling wordt een periode van vier jaar genomen. De eerste fase biedt nog voldoende ruimte op gronden van het Rijk, de gemeente Almere en private grondeigenaren. Passief grondbeleid blijft het uitgangspunt. Naast het voorkomen van grootschalige financiële risico s voor de overheid draagt het ook meer bij aan gebiedsontwikkeling met maatschappelijke meerwaarde en betaalbaarheid. d. In te stemmen met het uitvoeren van een nieuwe evaluatie in 2019 op basis waarvan uiterlijk 31 december 2019 al dan niet besloten wordt tot de openstelling van de tweede fase Oosterwold per 1 januari Bij openstelling van 1 januari 2021 wordt het jaar 2020 benut voor de voorbereiding hiervan. Gezien de grote interesse, de conclusie dat Oosterwold werkt en de afspraken uit de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 en het besluit om de gebiedsontwikkeling eerste fase Oosterwold voort te zetten ligt het voor de hand om alvast voorbereidingen te treffen voor een tweede fase Oosterwold. Uit de evaluatie blijkt echter ook dat het op een aantal onderdelen nog vroeg is om definitieve conclusies te trekken. Zo zijn er bijvoorbeeld nog geen concrete ontwikkelingen op andere dan rijksgronden, maar ook is de uitvoering in het veld nog maar net gestart en moet het bestemmingsplan nog in werking treden. Het voorliggend advies gaat uit van het doorzetten van de gebiedsontwikkeling binnen de eerste fase komende vier jaar. Hierbij wordt een aantal uitwerkingsopdrachten uitgevoerd (ad. 3) om aantal voorbereidingen te treffen die randvoorwaardelijk zijn om een tweede fase Oosterwold open te kunnen stellen. Voorgesteld wordt om in 2019 opnieuw een evaluatie uit te voeren, waarbij tevens de eerste resultaten uit de nog te ontwikkelen monitor en innovatieagenda kunnen worden beschouwd. Op basis hiervan kan besluitvorming plaatsvinden over het verder gaan met fase twee. Om daadwerkelijk met deze tweede fase te kunnen beginnen moet voldaan worden aan een aantal randvoorwaarden:

9 Het planologische instrumentarium moet op orde worden gebracht: een bestemmingsplan voor het grondgebied van Zeewolde en een bestemmingsplan voor het Almeerse grondgebied ten zuiden van de A27; Een geactualiseerde programmering voor Oosterwold; Een aangepaste provinciale verordening voor de fysieke leefomgeving, om ontwikkeling van bebouwing mogelijk te maken; Oplossingsmogelijkheden worden onderzocht om het negatieve effect van de ontwikkeling van Oosterwold op de waterkwaliteit te voorkomen; Een uitgewerkte strategie over de wijze waarop gronden beschikbaar kunnen komen voor Oosterwold (reguliere pachtgronden in eigendom van het rijk, maar ook gronden in privaat eigendom); Voorbereiding in de ambtelijke organisatie van Zeewolde op basis van de lessen uit de eerste fase en een duidelijke communicatiestrategie richting betrokkenen, eigenaren, boeren en bewoners. 2. Onder voorbehoud van de besluitvorming in de raad over de voortzetting van de gebiedsontwikkeling Oosterwold in te stemmen met het continueren van de samenwerking door: a. Het voortzetten van de samenwerking tussen de vijf betrokken overheden binnen het kader van de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 en de gemeenschappelijke regeling Oosterwold; De afgelopen periode is door de vijf betrokken overheden op een vruchtbare manier samengewerkt om de gebiedsontwikkeling Oosterwold mogelijk te maken. Vanuit de filosofie en ambities voor Oosterwold is in gezamenlijkheid gewerkt aan het faciliteren van de eerste initiatieven. Daarbij is gezocht naar een aanpak en werkwijze die past bij een organische gebiedsontwikkeling zoals in Oosterwold, waarbij de rol van betrokken overheden verandert. Op dit moment bevindt Oosterwold zich nog in een pioniersfase, waarbij nieuwe wegen moeten worden gezocht voor inhoudelijke knelpunten en het veel van alle betrokkenen vraagt in de manier van werken en handelen. Organische gebiedsontwikkeling, waarbij een grote mate van vrijheid is voor initiatieven, is nog niet vanzelfsprekend. Voorgesteld wordt om de komende drie jaar vervolg te geven aan de samenwerking met naast het faciliteren van initiatieven - ruimte voor kritische reflectie en lerend vermogen in de organisaties van de verschillende partijen. De gemeenschappelijke regeling welke in 2013 is vastgesteld maakt het mogelijk om de samenwerking in de gebiedsontwikkeling tussen Zeewolde, Almere en het Rijksvastgoedbedrijf te continueren. b. De aflopende Samenwerkingsovereenkomst Verkenning Water in Oosterwold te verlengen tot eind 2017 en een nieuwe overeenkomst voor de periode daarna voor te bereiden. De samenwerkingsovereenkomst tussen het Waterschap, de gemeente Zeewolde en de gemeente Almere rondom de watervraagstukken in Oosterwold eindigt eind Recent onderzoek naar de waterkwaliteit toont aan dat hier een opgave ligt, hierdoor verdient het voorkeur om de samenwerkingsovereenkomst uit te breiden met de provincie als 4 e partij. Het voorstel is om in eerste instantie de huidige overeenkomst te verlengen tot eind Een geactualiseerde samenwerkingsovereenkomst zal uiterlijk eind 2017 ter besluitvorming worden voorgelegd binnen de verschillende organisaties. Tenslotte zal binnen enkele weken de geactualiseerde Samenwerkingsovereenkomst Overdracht Rijksgronden ter vaststelling worden aangeboden aan het college. De huidige overeenkomst is geldig tot 31 december Een door de drie partijen vast te stellen allonge op de samenwerkingsovereenkomst wordt voorbereid. De geactualiseerde samenwerkingsovereenkomst wordt in december 2016 ter tekening voorgelegd aan de betrokken partijen.

10 Tegenargumenten en kanttekeningen 1c. In te stemmen met het voortzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold binnen de eerste fase conform de ontwikkelfilosofie en strategie Oosterwold; De evaluatie Oosterwold biedt voldoende aanknopingspunten om de eerste fase van de gebiedsontwikkeling Oosterwold voort te zetten op de huidige manier. Besloten kan worden om de eerste fase niet in de huidige vorm door te zetten of stil te zetten. Bij wijziging van de vorm hangt het volledig af van de soort wijziging, wat dit voor implicaties en effecten heeft voor de gebiedsontwikkeling. Kleine wijzigingen kunnen worden verwerkt in de eerste en/of tweede fase Oosterwold en voor grotere wijzigingen is nader onderzoek nodig. In het geval dat de gebiedsontwikkeling stil gezet zou worden ontstaat een groot probleem. De gemeente Almere wijkt dan af van gemaakte afspraken met betrokken partijen; de gemeenschappelijke regeling wordt niet nagekomen. De doelstellingen achter de ontwikkelingen van Oosterwold moeten in dit geval worden heroverwogen en de consequenties zijn groot: financieel (het Fonds Verstedelijking Almere wordt niet aangevuld), programmatisch (de afspraken uit de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 worden niet gerealiseerd), juridisch (verschillende overeenkomsten met initiatiefnemers zijn al gesloten) en op imago (uitnodigingsplanologie in Almere wordt stilgezet zonder goede reden). 1d. In te stemmen met een nieuwe evaluatie in 2019 op basis waarvan uiterlijk 31 december 2020 wordt besloten tot de voorbereiding voor de openstelling van de tweede fase Oosterwold per 1 januari De openstelling van de tweede fase Oosterwold is hiermee gekoppeld aan de evaluatie in In het geval dat de het aantal initiatieven in de eerste fase flink toeneemt, kan het gebeuren dat eerder dan 2021 behoefte is aan het uitgeven van nieuwe gronden (tweede fase). Indien dit het geval is dan wordt een voorstel aan alle partijen voorgelegd over hoe hier mee om te gaan. Ook kan worden besloten om los van de evaluatie het besluit te nemen om de openstelling voor de tweede fase voor te bereiden en open te stellen. Dit is mogelijk, maar niet zinvol op dit moment: er is onvoldoende zekerheid over effecten van het openstellen van de tweede fase en de risico s die erbij horen. Hoewel de intentie van de openstelling voor de tweede fase wel vastgelegd kan worden, blijft het gezien het experimentele karakter van de gebiedsontwikkeling zinvol om eerst te evalueren alvorens een nieuwe ontwikkeling te starten. Financiële middelen en effecten De voortzetting van de gebiedsontwikkeling Oosterwold conform de huidige ontwikkelfilosofie en strategie wordt financieel gedekt door het kostenverhaal Oosterwold. Voor het kostenverhaal volgt dit jaar nog een actualisatie. De ontwikkeling van Oosterwold brengt risico s met zich mee voor de verdringing van ontwikkeling van andere projecten in de stad en nabijgelegen gebieden zoals Nobelhorst en Vogelhorst en ook voor bedrijvigheid op bedrijventerreinen. Bij de beheersing van de risico s is bij de vaststelling van de Intergemeentelijke Structuurvisie Oosterwold uitgegaan van een maximale ontwikkeling van 500 woningen en 1 hectare bedrijven en voorzieningen in de pilotfase van Oosterwold. Deze risico s zijn opgenomen in het MPGA en afgedekt. In het MPGA 2016 is een financiële buffer opgenomen van circa 1,8 miljoen. Bij het voortzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold wordt het programma geactualiseerd. Hierbij wordt ook een financiële risicoanalyse uitgevoerd en worden zo nodig wijzigingen doorgevoerd in het MPGA. Het actualiseren van het programma is ook van invloed op de NOGW Hout. Op

11 basis van het programma van Oosterwold en de te verwachten ontwikkeltermijn zijn aannames gedaan over de financiële effecten, die zijn verwerkt in het MPGA. Indien het programma of de termijn van ontwikkeling wijzigt, zullen de financiële effecten moeten worden doorgerekend. Afstemming Aanpak/Uitvoering Communicatie (intern en extern) In het bestuurlijk overleg Oosterwold is met de partijen gemeente Zeewolde, Provincie Flevoland, het RijksVastgoedBedrijf, het Waterschap en Staatsbosbeheer afgestemd. Na de besluitvorming in het college wordt het raadsvoorstel geagendeerd in de raad. Na de besluitvorming in de raad zal de programmaorganisatie Oosterwold de betrokken overheden informeren en de werkzaamheden starten zoals beschreven. De uitvoeringsorganisatie Oosterwold zal het voorzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold actief communiceren met de initiatiefnemers.

12 Besluit Burgemeester en Wethouders Besluit (in te vullen door Bureau Agenda) DSO/2016/ ak Vergaderdatum 15 november 2016 B en W besluit Evaluatie en voortzetten gebiedsontwikkeling Oosterwold Het college besluit: 1. De raad voor te stellen: a. Kennis te nemen van de evaluatie Oosterwold : Van inspiratie naar realisatie; b. In te stemmen met de maatregelen die de Uitvoeringsorganisatie Oosterwold in de periode zal nemen om de gebiedsontwikkeling Oosterwold te versterken, te weten: De monitor Oosterwold te implementeren in 2017; Het actualiseren van het programma voor bedrijven, kantoren en voorzieningen; Het toegankelijk maken van informatie van verschillende betrokken partijen, inclusief wat er komt kijken bij initiatief nemen in Oosterwold; Het uitwerken van kavelscenario s in relatie tot de beoogde doelstelling van de daarbij behorende drie kaveltypes; De werking van de spelregels, zoals opgenomen in het Chw. Bestemmingsplan Oosterwold monitoren en eventuele verbeterpunten indien nodig doorvoeren; Uitwerking geven aan de rollen, taken en verantwoordelijkheden in de beheerfase met name bij groen, water en wegen; Opstellen en uitvoeren van een innovatieagenda met een uitvoeringsaanpak samen met partners voor waterkwaliteit, duurzame energie en stadslandbouw; Mogelijkheid onderzoeken van een actieve kennisuitwisseling in een Oosterwoldlab vernieuwend wonen. c. In te stemmen met het voortzetten van de gebiedsontwikkeling Oosterwold binnen de eerste fase conform de bestaande ontwikkelfilosofie en strategie Oosterwold; d. In te stemmen met het uitvoeren van een nieuwe evaluatie in 2019 op basis waarvan uiterlijk 31 december 2019 al dan niet besloten wordt tot de openstelling van de tweede fase Oosterwold per 1 januari Bij openstelling van 1 januari 2021 wordt het jaar 2020 benut voor de voorbereiding hiervan; 2. Onder voorbehoud van de besluitvorming in de raad over de voortzetting van de gebiedsontwikkeling Oosterwold in te stemmen met het continueren van de samenwerking door: a. Het voortzetten van de samenwerking tussen de vijf betrokken overheden binnen het kader van de Uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0 en de gemeenschappelijke regeling Oosterwold; b. De aflopende Samenwerkingsovereenkomst Verkenning Water in Oosterwold te verlengen tot eind 2017 en een nieuwe overeenkomst voor de periode daarna voor te bereiden. 3. Het collegevoostel en raadsvoorstel tekstueel aan te passen. Actie: DSO Aldus vastgesteld in het college van BenW d.d. 15 november 2016 Indien van toepassing bij gewijzigd besluit (enkel voor digitale publicatie) Aangepaste Publiekssamenvatting