De ontwikkeling van een leerafdeling. onderwijs- en zorginstellingen

Transcriptie

1 De ontwikkeling van een leerafdeling in samenspraak met onderwijs- en zorginstellingen Verslag van het rondetafelgesprek met vertegenwoordigers van Werkgeversvereniging Zorgsector Oost (WGV), Ziekenhuisgroep Twente (ZGT), ROC van Twente (ROC), Saxion Hogescholen (SH), ROC Graafschap College (GC) en Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB). In het KeBB-project Leerafdeling worden studenten verpleegkunde niveau 4 en 5 opgeleid in zorginstellingen. In samenspraak met zorginstellingen kleuren mbo- en hbo-scholen in Twente en in de Achterhoek de opleiding tot verpleegkundige regionaal in. Een leerafdeling is in Oost-Nederland een kwestie van maatwerk! Dit verslag is een inleiding op het congres over de leerafdeling dat op 2 oktober 2007 voor praktijkopleiders, docenten en managers in het nieuwe gebouw van het ROC van Twente te Almelo wordt georganiseerd. Henk Ritzen en Jan Mistrate Haarhuis * Inleiding De Werkgeversvereniging Zorgsector Oost (WGV), Ziekenhuisgroep Twente (ZGT), het ROC van Twente (ROC), Saxion Hogescholen (SH), ROC Graafschap College (GC) en Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) zijn in 2005 de uitdaging aangegaan om de opleiding van verpleegkundigen (niveau 4 en 5) didactisch te veranderen. Doel: in de periode 2006 tot 2010 meer en betere verpleegkundigen op te leiden. Om deze doelstelling te realiseren zijn leertrajecten ontwikkeld, die binnen een leerafdeling worden georganiseerd. Welke betekenis heeft deze unieke regionale samenwerking tussen onderwijs en zorginstellingen voor studenten, docenten, praktijkopleiders en werkbegeleiders? Tijdens een rondetafelgesprek in Restaurant t Lansink te Hengelo (O) wordt de thematiek leren in een leerafdeling vanuit vele invalshoeken door vertegenwoordigers uit beroepsonderwijs (mbo en hbo) en zorginstellingen gethematiseerd. In dit artikel een verslag van dit rondetafelgesprek. Motivatie tot samenwerking Studenten leren niet alleen op school (formele kennis), maar vooral ook in de arbeidspraktijk (informele kennis). Het gaat er om studenten in de gelegenheid te stellen leerervaringen op te doen. De opgedane (werk)ervaringen moeten er toe leiden dat studenten op de leerafdeling anders gaan denken en zich anders gaan gedragen. Verandering in het gedrag van studenten moet waarneembaar zijn en over een langere periode beklijven (mogelijk levenslang). Wat zijn de motieven van de zorginstellingen om in zo n project te stappen? Mayke Bergman van het Streekziekenhuis Koningin Beatrix te Winterswijk wil samenwerken met mbo en hbo om stageproblemen op te lossen. Als ziekenhuis willen we concreet een bijdrage leveren aan de opleiding van onze toekomstige verpleegkundigen, die we straks hard nodig hebben! Hoe motiverender de werkplek voor studenten is, des te meer we de voortijdige uitval van studenten uit het beroepsonderwijs (niveau 4 en 5) een halt kunnen toeroepen. Maar er speelde meer! Zorginstellingen waren ontevreden over de kwaliteit van de afgestudeerde studenten. Arjan Miltenburg van de Ziekenhuisgroep Twente (ZGT): Voor ons was het zoeken naar meer stageplaatsen en verhoging van kwaliteit de hoofdreden om deel te nemen aan dit project. Ina Altena van de ZGT is stelliger in haar mening en vindt dat de aansluiting tussen onderwijs en werkplek onvoldoende ontwikkeld is. Kwalitatief waren we niet erg gelukkig met de aansluiting. We wilden kwantiteit (aantal stagiaires) vasthouden en vooral de kwaliteit van de opleiding verhogen. Het onderwijsveld (de twee ROC s in Doetinchem en Enschede, alsmede de Hogeschool in Enschede) was blij met de coöperatieve houding van de zorginstellingen. Ina Altena (ZGT) stelt dat deze coöperatieve houding vóór de invoering van het samenhangend stelsel feitelijk geen issue was. In het voormalig inservice onderwijs stond de samenwerking tussen onderwijs en praktijk niet onder druk! De huidige maatschappelijke ontwikkelingen, en de marktgerichte veranderingen in zorg en in onderwijs leiden er toe, dat zorginstellingen zelf de samenwerking met mbo en hbo gaan zoeken. Bert de 20

2 Foto: Jos Lindeman Samenwerken is de grens opzoeken Krey sectordirecteur van het ROC van Twente stelt dat een KeBB-project, gericht op kennisdeling tussen beroepsonderwijs en zorginstellingen deze samenwerking juist faciliteert. Daarentegen signaleert hij op onderwijskundig gebied spanningen op de wijze waarop de leerafdeling vorm wordt gegeven. Onderwijs en zorginstellingen willen weliswaar samenwerken, maar de werkplek in de zorginstelling is natuurlijk een andere leeromgeving dan de leeromgeving binnen de opleiding. De vraag die je moet beantwoorden is, hoe studenten binnen verschillende leeromgevingen tot dezelfde resultaten kunnen komen. En dat geldt zowel voor het Graafschap College, het Streekziekenhuis Koningin Beatrix, het ROC van Twente, de Saxion Hogescholen en de Zorggroep Twente. Samenwerking is volgens Bert de Krey een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Samengevat zijn het gezamenlijk verbeteren van de opleidingskwaliteit, de invoering van de nieuwe competentiegerichte kwalificatiestructuur en de grote tekorten aan stageplaatsen voor alle partners belangrijke motieven geweest om aan het KeBB-project Leerafdeling deel te nemen. Werkveld en opleidingen vinden elkaar heel snel als er gemeenschappelijk ervaren problemen opgelost moeten worden! Een ervaring die door alle deelnemers aan dit rondetafelgesprek wordt gedeeld. Het opleidingsniveau van studenten Klagen over het opleidingsniveau van studenten gebeurde vroeger en is van alle tijden. Eef Nijhuis van Saxion Hogescholen is van mening dat de veranderende instroom van het vmbo de onderwijskwaliteit negatief beïnvloedt. De deelnemers van dit rondetafelgesprek delen zijn hypothese niet. Pieter Corée, afdelingshoofd van het ROC van Twente: Ik betwijfel de geldigheid van deze hypothese; de veranderende instroom uit het vmbo is al zes jaar lang aan de gang en de consequenties van deze instroom zijn moeilijk te meten. Annette Mulder van Saxion Hogescholen valt hem bij: In Nederland wordt onderhand steen en been geklaagd over lagere instroomniveau van studenten, over hun minimale kennis van taal en rekenen; ik vraag me echt af wat ik hiermee in mijn onderwijspraktijk moet. Volgens Theo Blom van het Graafschap College moeten werkgevers van zorginstellingen hun medewerkers motiveren, dat werkt volgens hem beter dan de negatieve focus op het huidige niveau van het beroepsonderwijs te leggen. Arjan Voorste rij van links naar rechts: Eef Nijhuis, Bert de Krey, Mayke Bergman en Frits Roemeling. Achterste rij: Pieter Coree, Annette Mulder, Theo Blom, Arjan Miltenburg en Ina Altena Miltenburg van het ZGT stelt dat de zorginstellingen hierin onvoldoende slagen. Het is de opdracht van onderwijs- en arbeidspraktijk om studenten te verleiden voor de zorg!, aldus Theo Blom. Dat is juist de kracht van dit project geweest, stelt Frits Roemeling van het Streekziekenhuis Koningin Beatrix. Letterlijk: In het project deden we alles samen en konden we elkaar duidelijk maken wat de problemen zijn en hoe we deze gezamenlijk zouden kunnen aanpakken. Leerafdeling Studenten ontwikkelen hun op de leerafdeling van het ziekenhuis. Kenmerkend voor een leerafdeling is dat de beroepsopleidingen van niveau 4 en 5 nauw betrokken zijn bij de beroepspraktijk. Deze betrokkenheid wordt gerealiseerd doordat de schoolse onderwijsactiviteiten worden overgeheveld naar de beroepspraktijk. Voor de werkuitvoering van docenten heeft dit tot gevolg dat zij hun onderwijs verplaatsen naar de zorginstellingen; in schoolverband worden terugkomdagen, lesdagen e.d. georganiseerd. Een ander kenmerk is de ondersteuning van de werkbegeleider, deze vindt vooral plaats op de leerafdeling en is vraaggestuurd. Deze ondersteuning wordt gegeven door de praktijkbegeleider. De leerafdeling verleidt de student om zorg te verlenen. Didactisch wordt het leren op de leerafdeling als volgt gedefinieerd. Leren op een leerafdeling is een organisatievorm voor het praktijkleren waarbij algemeen verpleegkundige 24-uurszorg binnen het ziekenhuis wordt gegeven door student-verpleegkundigen. De afdeling ontwikkelt zich als leerafdeling, hetgeen tot gevolg heeft dat er doorlopend studenten en stagiaires op de afdeling in het ziekenhuis aanwezig zijn. Praktijkleren omvat derhalve: het verstrekken van adequate leermiddelen voor studenten die binnen de leerafdeling werkzaam zijn; regelmatig, klinische lessen verzorgen door mbo- of hbo-docenten; scholing verzorgen door het ziekenhuis, waarbij reanimatie een vast onderdeel is; studenten van de leerafdeling volgen zonodig modules van de CC-verpleegkundige vervolgopleiding om de kennis t.a.v. de cardiologische patiënt te verhogen; jaarlijkse deskundigheidsbevordering (3 avonden) vanuit de HBO-V die gevolgd wordt door twee aangewezen verpleegkundigen van de afdeling. Er vindt terugkoppeling plaats op de afdeling 21

3 van symposia bezoek. Annette Mulder van Saxion Hogeschool: Bij leerafdeling kun je ook spreken van leerwerkplaats. Haar collega Eef Nijhuis valt haar bij: Voor ons is een leerafdeling een plek in een zorginstelling waar je leert met andere studenten en een omgeving waarin studenten begeleid worden. Belangrijk binnen deze definitiekwestie is volgens Mayke Bergman van het Streekziekenhuis Koninklijke Beatrix de plek waar studenten uiteindelijk leren. Zij scherpt de definitie van Eef aan: Het gaat om de plek waar je opgeleid wordt en waar tegelijkertijd levensecht zorg wordt verleend. Studenten die tussen gediplomeerden op een afdeling moeten functioneren blijven hun rol als stagiaire houden. Zet je dezelfde studenten op een leerafdeling met gelijkgestemden, dan leren de studenten zich sneller aan te passen, ze voelen zich vervolgens veiliger en ze verlenen op hetzelfde niveau zorg aan patiënten. Binnen de leerafdeling vervagen de grenzen en worden studenten eerder opgenomen in de community van professionals. Maar besluit Mayke Bergman: Je moet ze wel sturen. Een duwtje in de rug is dus op zijn plaats! Pieter Corée van het ROC van Twente heeft zich nooit zo druk gemaakt om een definitie. Volgens hem zijn leerafdelingen inmiddels geaccepteerde begrippen geworden die door docenten worden gebruikt. Dus: what s in a name? Binnen het KeBB-project zijn de volgende drie stappen ontwikkeld om een leerafdeling te starten: Stap 1: selectie van de organisatie-eenheid Op basis van didactische en praktische criteria wordt een organisatie-eenheid geselecteerd. Stap 2: uitvoeren van een leerplaatsanalyse Op basis van een beschrijving van de organisatieeenheid, wordt in kaart gebracht welke deelkwalificaties er, gezien de procesgang en werkwijzen van de organisatie-eenheid, behandeld kunnen worden. Zo ontstaan praktijkleerplaatsprofielen en in- en uitstroomprofielen. Stap 3: training van de werkbegeleiders Training van beroepsverpleegkundigen die werkbegeleider worden. Training op basis van intervisiemethodiek die gericht is op o.a.: inzicht in algemene van verpleegkundigen; inzicht in eigen bekwaamheidsontwikkeling; coördinatie van zorg. Didactische structuur van de leerafdeling Het onderwijs binnen de leerafdeling is door de deelnemende partners competentiegericht vorm gegeven. In het begin van het leerproces wordt gestart met het verwerven van enkelvoudige van een verpleegkundige en vervolgens wordt overgegaan tot het verwerven van meervoudige. De opleidingsstructuur is als volgt. In het eerste jaar (40 weken) van de opleiding staat de theorie centraal. Aan het eind dient de student-verpleegkundige over voldoende theorie te beschikken om met de beroepspraktijk in aanraking te komen. De evaluatie van de ontwikkeling van de student vindt plaats op basis van de behaalde resultaten van tentamens en werkstukken. Aan het eind van het eerste jaar, de zogenaamde basisfase, vindt een intake c.q. sollicitatie voor toelating tot de leerafdeling plaats. In het tweede opleidingsjaar loopt de student voor het eerst stage op de leerafdeling. Gedurende de stage volgt de student nog wekelijks één dag les op school. Aan de hand van evaluatiegesprekken tussen docent, werkbegeleiders en student wordt vastgesteld hoever de student zich binnen de leerafdeling heeft ontwikkeld en welke meer aandacht verdienen. Als een student van het 2e naar het 3e leerjaar gaat, heeft hij of zij 1 zorgcategorie gecompleteerd. In zowel het eerste als het tweede jaar wordt gewerkt met coachgroepen. Dit zijn groepen van 6 studenten, die elkaar evalueren. In het derde en vierde jaar, de BBL-variant (mbo), gaat de student aan de slag in het ziekenhuis. Daarnaast volgt de student 1 dag per week onderwijs op een ROC. Structuur nieuwe opleiding: De structuur van de opleiding en de positie hierin van de leerafdeling wordt in onderstaande tabel weergegeven. BOL-variant Tabel 1: Onderwijskundige inrichting van de opleiding De leerafdeling is een deel van de gehele opleiding. BBL-variant Jaar 1e jaar 2e jaar 3e jaar 4e jaar Wat Waar Aantal ADL / Basiszorg Zorg / verpl. huis Leerafdeling Diff. AGZ Diff. AGZ Enkelvoudige en meervoudige Comp. gericht op pat. categorie + rollen beroepsbeoefenaar Dagbehandeling/ Kort Verblijf Comp. gericht op pat. categorie AGZ AGZ Competentieontwikkeling: De leerweg c.q. de leerroute van een student-verpleegkundige ontwikkelt zich van nul tot compleet. Zie hiervoor schema 1. Differentiatie Meervoudige Enkelvoudige 120 studenten 60 studenten 30 studenten 30 studenten GL jaar 1 jaar 2 jaar 3 en 4 Schema 1: Didactische structuur in de leerweg van de student (Bron: Implementatieplan KeBB-project.) Lijdt de productie c.q. het zorgproces van de patiënt onder het werken met de studenten? Frits Roemeling: Soms hebben werkbegeleiders het gevoel dat een bekwame verpleegkundige meerwaarde kan bieden ten opzichte van de student aan het bed. Heel erg hard te maken is het 22

4 niet. Algemeen geldt wel dat door op te leiden er relatief meer mensen aan het bed staan. En de ruimtes die gecreëerd zijn op de afdeling (werkpost / leerpost / koffiepost), hebben een zeer positieve bijdrage aan de afdeling dagbehandeling als leerafdeling. Theo Blom, ROC Graafschap College: De kracht van dit project is maatwerk, het is belangrijk dat organisaties elkaar vinden. In Twente gaat het wat formeler, daar zitten ook meer mensen om de tafel. In de Achterhoek zijn de lijnen veel korter, en dat past ook wel een beetje in de cultuur van dit gebied. Studenten mbo en hbo Belangrijk binnen de didactische structuur van de leerafdeling is de driehoek docent student - werkbegeleider. Ina Altena: Op het snijvlak van docent, student en werkbegeleider zoeken we samenwerking met de beroepsopleidingen uit mbo en hbo. Werkbegeleiders in ziekenhuizen voelen zich onvoldoende veilig, maar nu na twee jaar projectuitvoering leren de werkbegeleiders dat zij binnen de begeleiding van de student er niet alleen voor hoeven te staan, maar dat zij samen met de docent uit het mbo of hbo studenten begeleiden (coöperatieve houding van werkbegeleider en docent). De cultuurverschillen waren in het verleden erg groot! Er was eerder sprake van landjepik, dan dat er vruchtbaar tussen school en zorginstelling werd samengewerkt. Die fase is voorbij. Nu zijn we aangekomen in de fase van praktische en inhoudelijke afstemming. Studenten moeten niet het gevoel hebben dat hun opleiding vanuit werkbegeleider geregeld wordt, maar dat het een integraal proces is tussen ziekenhuis en onderwijsinstelling. Mayke Bergman heeft binnen het Streekziekenhuis Koningin Beatrix te Winterswijk de mbo- en hbo-studenten op één afdeling geplaatst. Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat hbo-studenten de neiging hebben naar niveau 4 af te dalen. We hadden gehoopt dat de hbo-student de mbo-student omhoog zou trekken, dat is niet gebeurd! Bert de Krey, ROC van Twente: Ik ben voorstander van samenwerking en als we vinden dat de werkwijze van de leerafdeling een succesvolle methodiek is dan zouden we feitelijk meer studenten in de gelegenheid moeten stellen om op een leerafdeling te werken. Ondanks het feit dat in de leerafdeling vijf hbo-studenten naast drie mbo-studenten zijn geplaatst. Desondanks neigen de hbostudenten om op het niveau van mbo-studenten te handelen. Er is als het ware in functie-uitvoering geen verschil tussen hbo- en mbostudenten. Deze problematiek wordt door alle hbo-vertegenwoordigers aan dit rondetafelgesprek bevestigd. Eef Nijhuis van Saxion Annette Mulder, Saxion Hogescholen: Ik vind dat werkbegeleiders zich moeten richten op de begeleiding van de student, en de praktijkbegeleider op het theoretisch deel van hun studie. Hogescholen is van mening dat ook na het beëindigen van de hbo-opleiding de hbo-afgestudeerde verpleegkundige zich verlaagt tot handelen op het 4e kwalificatieniveau. Ze laten zich de kaas van het brood eten., stelt Eef Nijhuis resoluut. Mayke Bergman, Streekziekenhuis Koningin Beatrix: De docent van school en de professional uit het ziekenhuis zijn beiden verantwoordelijk voor het onderwijzen van kennis! Dat vind ik een groot voordeel van leren binnen de leerafdeling. Mayke Bergman probeert dit probleem te tackelen door mbo-ers en hbo-ers op dezelfde leerwerkplaats met een zorgcoördinator mee te laten lopen. Hiermee hoopt zij het onderscheid tussen mbo ers en hbo ers te vergroten. Arjen Miltenburg van Streekziekenhuisgroep Twente vraagt zich af of de leerafdeling dan voldoende leerpotentieel heeft waarop hbostudenten kunnen excelleren? Niet teveel van hbo ers verwachten, eerst ervaring opdoen en daarna coördineren. Knellende regelgeving Ervaren de partners van het KeBB-project knellende regelgeving van Onderwijsinspectie en KCE? Theo Blom: Daar hebben we geen probleem van gemaakt. Eef Nijhuis, Saxion Hogescholen: De studenten kwamen gemotiveerder terug op school! Tijdens het voortraject hebben we veel met elkaar overlegd. Het gaat om een BOL-opleiding en eerlijk gezegd stel ik me deze verantwoordingsvraag ook niet! We leiden competentiegericht op en zoeken de grenzen van regelgeving op. Binnen het hbo wordt regelgeving nauwelijks belemmerend ervaren. Eef Nijhuis: We halen de uren wel! Maar ik heb wel gezien dat het in het mbo snel gaat knellen. Creatief zoeken naar oplossingen is volgens Pieter Corée noodzakelijk om te voldoen aan de standaarden van KCE en aan de 850-uren norm. Binnen het project zijn de volgende ervaringen met competentiegericht beoordelen opgedaan. Eef Nijhuis: Mogelijkheden zijn beoordelingsvormen als portfoliobeoordelingen, 360 graden feedback en vooral het betrekken van de medestudenten bij de beoordeling (peer-assessment). Ina Altena vult aan: De Proeve van bekwaamheid is voor ons een belangrijk middel op basis waarvan de student aan de werkbegeleider zijn bekwaamheid kan tonen die vervolgens door de werkbegeleider wordt beoordeeld. Belangrijk in dit kader zijn de van de werkbegeleider. Werkbegeleiders moeten geschoold worden om studenten betrouwbaar te beoordelen. Theo Blom: Voor mij geldt dat de student de hele periode op de leerafdeling beoordeeld moet worden. KCE is in dit kader geen gemakke- 23

5 lijke instelling! De leerplaats moet voldoende leerpotentieel hebben. Ina Altena: Voordat leerplaatsen worden ingericht worden de leerplaatsen geanalyseerd. De centrale vraag hierbij is steeds: kan hier alles geleerd worden?. Een leerplaatsprofiel is een belangrijk middel, waarin zwakke en sterke punten van de leerplaats duidelijk worden. Eef Nijhuis betreurt het dat leerplaatsprofielen mondjesmaat worden ontwikkeld en niet structureel zijn ingebed in de leerplanontwikkeling van competentiegericht onderwijs. Conclusie en discussie In dit rondetafelgesprek hebben de deelnemers over de grenzen van hun werk (school-, of arbeidspraktijk) heen gekeken. Binnen het KeBB-project is een infrastructuur ontwikkeld waarbinnen de leerafdeling kan groeien. Zowel vertegenwoordigers van de zorginstellingen, werkgeversorganisatie en opleidingsinstellingen uit mbo en hbo weten elkaar te vinden. Vanuit verschillende motieven en perspectieven werken zij in een netwerk met elkaar samen. Een vruchtbare samenwerking die ook op korte termijn waarneembare resultaten oplevert. Bovendien een samenwerking die ook na het KeBB-project wordt voortgezet en als het ware structureel wordt ingebed in de organisaties. Uit studentevaluaties blijkt dat studenten tevreden en vooral enthousiast zijn over het leren binnen de leerafdeling. Zij worden in de gelegenheid gesteld om binnen een gemeenschap van professionals te participeren en maken dus deel uit van een community of practice. Van studenten wordt verwacht dat zij in staat zijn om binnen de leerafdeling verantwoordelijkheid te dragen voor hun persoonlijk leerproces. Coaching door werkbegeleiders en evaluaties van hun werkresultaten dragen bij tot competentieontwikkeling en vooral ook tot een zelfstandige verpleegkundige. Het percentage voortijdige uitval van studenten is (helaas) niet wezenlijk veranderd. Het percentage voortijdig uitval is gelijk aan opleidingen die geen leerafdeling in het curriculum hebben opgenomen. De grootste verandering in de perceptie van werkbegeleiders is dat ze zich ontwikkeld hebben van voorzeggen (opdrachten en instructies) naar een coachende rol (stimuleren). Docenten en werkbegeleiders wisselen kennis aan elkaar uit en vullen elkaar op de leerafdeling aan bij het ontwerpen van curricula en oplossen van problemen. Docenten geven les binnen de leerafdeling Pieter Corée, ROC van Twente: We moeten ons goed realiseren dat examinering op de leerafdeling door Proeven van bekwaamheid af te nemen, feitelijk buiten de muren van de school plaatsvindt! Zorg vooral dat de Proeve als examenproduct KCE-proof is! van het ziekenhuis. Zij moesten hieraan wennen. Je kunt niet alle docenten binnen een leerafdeling in het ziekenhuis plaatsen. De een gaat het onderwijs geven binnen de leerafdeling gemakkelijker af dan de ander. Docenten die onderwijs verzorgen binnen de leerafdeling hebben een brede blik. Het zijn meestal praktijkdocenten die hiervoor erg geschikt zijn. Studenten van het hbo worden op de leerafdeling gestimuleerd om naast verpleegkundige taken ook organisatorische taken te verrichten. Dat lukt niet altijd. Frits Roemeling, Streekziekenhuis Koningin Beatrix: Binnen de leerafdeling hebben mbo-studenten een andere begeleidingsaanpak nodig dan hbo-studenten. Werkbegeleiders worden gecoacht en werkplekleren spreekt hen erg aan. Gaande het project werden de werkbegeleiders gemotiveerd. Het kostte hen veel energie, maar het heeft ook veel opgeleverd. Werkbegeleiders staan open voor nieuwe ontwikkelingen en willen met docenten de leerinhouden van de leerafdeling inhoudelijk op elkaar Ina Altena, Ziekenhuisgroep Twente: Of je nu student van niveau 4 of 5 bent bij ons staat de functie van verpleegkundige centraal. Op de leerafdeling kun je de scheiding tussen 4 en 5 niet scherp krijgen. Wij proberen het te zoeken in aanbieden van traineeprogramma. Je hebt toch eerst een aantal jaren ervaring nodig voordat je als verpleegkundige van niveau 5 start met coördinerende werkzaamheden. afstemmen. Studenten moeten echter niet het gevoel hebben dat opleiding vanuit werkbegeleider geregeld wordt, leren binnen de leerafdeling is een integraal proces. Arjan Miltenburg, Ziekenhuisgroep Twente: We hadden bij de inrichting van de leerafdeling in het ziekenhuis ook met fysieke problemen te kampen. Er was een verbouwing nodig. Support van de leiding is dan onontbeerlijk! Ondanks alle kritieken uit politiek en samenleving op competentiegericht onderwijs ervaren studenten binnen de leerafdeling structuur in hun leerproces, worden zij voldoende uitgedaagd te participeren in een professionele setting binnen het ziekenhuis en veranderen werkbegeleiders van een expertrol naar een coachende rol. De ontwikkeling van een leerafdeling in samenspraak met onderwijs- en zorginstellingen heeft positieve effecten voor de onderlinge samenwerking tussen onderwijs en ziekenhuis, de competentieontwikkeling van studenten en voor de professionaliteit van de verpleegkundige in de zorginstelling. * Dr. Henk Ritzen & Drs. Jan Mistrate Haarhuis maken deel uit van de redactie van Onderwijs en gezondheidszorg. Informatie over het KeBB-project: bdekrey@rocvantwente.nl 24