T Thönissen management en advies

Transcriptie

1 T Thönissen management en advies Rapportage knelpuntenonderzoek HbH Gemeente Stein Thönissen Management en Advies Tongerseweg BB MAASTRICHT M: I: E: K.v.K.: IBAN NL88 TRIO BTW: B01

2 Aan: Gemeente Stein Van: Thönissen Management en Advies Betreft: Rapportage knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein Projectnummer: Datum: Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 2

3 Inhoud 1 Inleiding Kader Beleid Wmo/Hulp bij huishouden Vergelijking met referenties Analyse beleid en voorzieningenniveau HbH gemeente Stein Vergelijking voorzieningenniveau HbH Kosten HbH Conclusies Analyse herindicaties Indicatieprotocol Knelpunten en bezwaren Conclusies Conclusies Algemeen Beantwoording onderzoeksvragen Bijlage: Gebruikte bronnen/documenten Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 3

4 1 Inleiding Vraag Enkele jaren geleden is door de gemeente Stein geconstateerd dat de Wmo uitgaven aanzienlijk meer bedragen dan het budget dat de gemeente Stein van het Rijk voor de Wmo ontvangt. Door de toenemende vergrijzing en een daarbij niet in de pas lopend budget van het Rijk zou Stein een steeds groter deel van de Wmo uitgaven moeten financieren vanuit de algemene middelen. De Wmo- uitgaven worden voor een groot deel bepaald door de Hulp bij het Huishouden (HbH). Uit een vergelijking van het aantal uren HbH met landelijke gemiddelden bleek dat gemeente Stein aanzienlijk ruimhartiger uren toekende. Dit verklaarde voor een belangrijk deel de overschrijding. Op basis daarvan is het indicatieprotocol HbH van de gemeente Stein aangescherpt en is de werkwijze van de Kanteling doorgevoerd. Het aangepaste protocol HbH gaat meer uit van de individuele situatie van de klant (type woning, aantal kamers) en kent niet langer de mogelijkheid om algemeen beschikbare voorzieningen in de normering op te nemen. Het tussentijds herbeoordelen in 2012 en 2013 van alle bestaande voorzieningen volgens dit nieuwe indicatieprotocol heeft een grotere besparing tot gevolg gehad dan van tevoren was ingeschat. Als gevolg daarvan is de vraag van de gemeenteraad of de gemeente Stein met dit nieuwe indicatieprotocol nog wel de juiste ondersteuning levert zodat de gemeente voldoet aan de compensatieplicht zorgen voor een schone woning. De raad wil geïnformeerd worden of haar burgers op een adequate wijze worden ondersteund, of dat mogelijk sprake is van een te strakke toepassing van de regelgeving. Een onderzoek/analyse van de werkwijze m.b.t. de indicatiestelling HbH zou hier duidelijkheid over moeten geven. De gemeente Stein wil dit onderzoek door een externe partij laten uitvoeren, waarbij de volgende vragen beantwoord dienen te worden: Beschrijf het proces rondom de besluitvorming van de aanscherping van het indicatieprotocol en geef aan waar de veranderingen zitten tussen het oude en het nieuwe indicatieprotocol. Zijn de uitgaven HbH over de jaren 2012, 2013 en 2014 in Stein in lijn met de bedragen die vanuit het Rijk beschikbaar zijn gesteld voor deze taken? Zijn de uren en uitgaven HbH over de jaren 2012, 2013 en 2014 vergelijkbaar met de gemiddelden van gemeenten in Nederland? Wijken de richtlijnen en het protocol, die in Stein gehanteerd worden, sterk af van hetgeen gebruikelijk is in het land? Geef aan hoeveel bezwaren er in 2012 zijn geweest n.a.v. de herindicaties en zet dit af tegen het aantal bezwaren die in de daaropvolgende jaren (2013 en 2014) zijn gekomen op de indiceringen huishoudelijke hulp. Geef aan hoeveel relevante signalen zorgaanbieders hebben aangereikt m.b.t. knelpunten op het gebied van HH als gevolg van herindicaties over de jaren 2012 t/m De gemeente Stein heeft aan Thönissen Management en Advies opdracht gegeven dit Knelpuntenonderzoek Hulp bij het Huishouden gemeente Stein uit te voeren. In deze rapportage worden de resultaten van het knelpuntenonderzoek beschreven. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 4

5 Leeswijzer De rapportage is als volgt opgebouwd. Allereerst worden in hoofdstuk 2 de relevante invalshoeken van het onderzoek toegelicht. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 en 4 ingegaan op de twee (met elkaar samenhangende) onderdelen van de onderzoeksvraag, te weten: Analyse en vergelijking voorzieningenniveau HbH in gemeente Stein met andere gemeenten én analyse indicatieprotocol gemeente Stein. In het laatste hoofdstuk worden de onderzoeksvragen beantwoord. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 5

6 2 Kader Onderstaand worden twee relevante invalshoeken voor de beantwoording van de onderzoeksvragen toegelicht. 2.1 Beleid Wmo/Hulp bij huishouden Voor het knelpuntenonderzoek is het van belang om de ontwikkeling van het beleid m.b.t. de Hulp bij het Huishouden in Nederland sinds de overheveling van deze taak vanuit de AWBZ naar gemeenten in ogenschouw te nemen. De herindicatie en aanscherping van de indicatieprotocollen die de gemeente Stein in 2012 heeft doorgevoerd moeten in de beleidsmatige ontwikkelingen beoordeeld worden. Onderstaand wordt een kort historisch perspectief gegeven van de beleidsontwikkeling Hulp bij het Huishouden in Nederland. Voor 2007 AWBZ-taak: Huishoudelijke Verzorging Tot 2007 viel de Hulp bij het Huishouden onder de AWBZ. Vanaf werden gemeenten met de komst van de Wmo verantwoordelijk voor deze taak. Achtergrond van deze overheveling was dat de kosten binnen de AWBZ te hoog opliepen en de Rijksoverheid van mening was dat deze taak beter paste bij de lokale overheid, dan binnen de zorgsector. In de AWBZ was HbH immers gepositioneerd als zorgtaak. Illustratief hiervoor is de benaming van deze taak binnen de Wmo: Huishoudelijke Verzorging en het feit dat deze taak door (thuis)zorgorganisaties werd uitgevoerd. Bovendien werd binnen de AWBZ deze taak uitgesplitst in drie categorieën: huishoudelijk werk, huishoudelijk werk met ondersteuning en huishoudelijk werk met regie op het huishouden. Het merendeel van de Huishoudelijke Verzorging werd in de zwaardere vormen van Huishoudelijke Verzorging ingezet. 2007: Overheveling naar gemeenten De gemeenten hebben in eerste instantie deze AWBZ-taak ongewijzigd (beleidsarm) overgenomen. De budgetten die de gemeenten kregen waren in het eerste jaar ook gebaseerd op de bestaande AWBZ-situatie (het zogenaamde historische verdeelmodel). Bovendien behielden de bestaande cliënten het eerste jaar recht op hun AWBZ-indicatie. Vanaf 2008: van zorg naar ondersteuning In 2007 en 2008 zijn gemeenten deze taak opnieuw gaan positioneren in de geest van de Wmo. Huishoudelijke Verzorging werd door gemeenten meer gezien als het helpen bij het huishouden en niet als een zorgtaak. Een van de eerste stappen die hierin gezet werden was de herindicatie van cliënten waarbij met name een verschuiving van Hulp bij het Huishouden met zwaardere ondersteuning (HH Plus) verschuift naar Hulp bij Huishouden met (louter) lichtere schoonmaaktaken (HH Basis). In nieuwe aanbestedingen werden nieuwe producten en prijzen gevraagd, die meer gericht zijn op schoonmaak en minder op zorg/begeleiding. Gemeenten maakten onderscheid tussen Hulp bij Huishouden basis (schoonmaak) en Hulp bij Huishouden Plus (schoonmaak en ondersteuning bij huishouden). Ook gaan schoonmaakbedrijven (vaak samen met Thuiszorgorganisaties) deze diensten aanbieden. De Wmo-verordeningen en indicatieregels worden hierop aangepast: nieuwe producten (HbH basis en HbH plus) worden geformuleerd. Tenslotte wordt in deze periode door gemeenten gekeken of de omvang en inzet van uren HbH aansluit bij de landelijke gemiddelden. Indicatienormen worden aangepast op landelijke gemiddelden. Reden hiervoor is dat de landelijke budgetten in vier jaar zijn omgebouwd van het historische verdeelmodel naar het objectieve verdeelmodel. D.w.z. dat de gemeenten een budget krijgen op basis van de objectieve behoefte (met name het aantal 75-plussers) en niet op basis van de omvang Hulp bij Huishouden en kosten die in het verleden binnen de AWBZ zijn ontstaan. Gemeenten die een hoger gebruik kenden van HbH onder de AWBZ kregen dus een geleidelijke verlaging van het budget naar een landelijk gemiddelde. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 6

7 Vanaf 2011: kanteling van de Wmo Vanaf 2011 voeren gemeenten de zogenaamde kanteling in de Wmo door. In feite betreft het de doorontwikkeling van het gedachtegoed van de Wmo. In de kanteling wordt gekeken naar de zelfredzaamheid van mensen. Bij zelfredzaamheidsproblemen wordt eerst gezocht naar oplossingen door de burger zelf of hun sociaal netwerk, en wordt meer ingezet op algemene of collectieve voorzieningen en minder op individuele voorzieningen zoals HbH. Concreet betekent dit dat gemeenten in zogenaamde keukentafelgesprekken de ondersteuningsvraag van mensen in kaart brengen én hun mogelijkheden om zich zelf en/of met behulp van het sociale netwerk te redden. In de keukentafelgesprekken wordt ook gekeken of de Hulp bij Huishouden in dezelfde omvang en opzet nodig is of dat er andere oplossingen mogelijk zijn. Dit leidt tot herindicaties HbH: met name minder ureninzet bij een deel van de cliënten. Vanaf : Decentralisatie AWBZ en nieuwe Wmo Vanaf is de nieuwe Wmo in werking getreden. Met deze nieuwe Wmo wordt een aanzienlijk aantal taken vanuit de AWBZ overgeheveld naar de gemeenten. Gesteld kan worden dat alle niet-lijfgebonden ondersteuning en (thuis)zorgtaken nu onder de verantwoordelijkheid vallen van de gemeente. Ook gaat deze nieuwe Wmo gepaard met (forse) bezuinigingen op de bestaande Wmo (Hulp bij Huishouden) en de nieuwe Wmo-taken (voorheen AWBZ-begeleiding). In de nieuwe Wmo wordt echter wel het claimrecht van burgers op specifieke ondersteuning afgebouwd en krijgen gemeenten aanzienlijk meer vrijheid om de ondersteuning aan burgers op basis van de lokale situatie in te richten. Grootste verandering hierin is dat gemeenten niet meer verantwoordelijk zijn om beperkingen van mensen te compenseren (bijvoorbeeld) op het gebied van het voeren van een huishouden. Gemeenten dienen burgers te ondersteunen bij zelfredzaamheid en participatie in de samenleving. Hoe zij dit doen is lokaal maatwerk en zal in samenspraak met de burger bepaald worden. Er staat in de nieuwe Wmo dan ook geen vaste ondersteuning meer genoemd, die de gemeente zou moeten verstrekken. In feite wordt met deze nieuwe Wmo de werkwijze van de Kanteling verder doorgevoerd en wettelijk verstevigd. Dit is ook noodzakelijk, omdat de gemeenten met een aanzienlijk lager budget (minus ca. 35% op budget HbH na tijdelijke aanvullende budgetten in 2015 en 2016) deze nieuwe taken moeten uitvoeren. Hetzelfde blijven doen als voorheen is alleen al vanuit dit financieel perspectief niet meer haalbaar. Met andere vormen van ondersteuning en een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger en overheid, zal de gemeente invulling moeten geven aan de taken van de nieuwe Wmo (ondersteunen bij zelfredzaamheid en participatie). 2.2 Vergelijking met referenties Voor het onderzoek is het van belang om de situatie in Stein te analyseren in vergelijking met andere gemeenten. Hiervoor zijn twee redenen: Ten eerste geldt dat de gemeente Stein moet opereren binnen de landelijke wetgeving (Wmo) én de gemeente Stein afhankelijk is van de landelijke budgetten, die beschikbaar gesteld worden, die gebaseerd zijn op landelijke kengetallen/gemiddelden. Het staat gemeenten wel vrij om (binnen bepaalde wettelijke kaders) eigen beleid te maken, maar de middelen die de gemeente ter beschikking krijgt zijn gebaseerd op landelijke normen. D.w.z. dat de gemeente bij een ruimer voorzieningenniveau de meerkosten uit algemene middelen zal moeten bekostigen. Ten tweede biedt de vergelijking met andere gemeenten een goed referentiekader wat de gemeenten in Nederland inmiddels als gebruikelijk beschouwen met betrekking tot de inzet van Hulp bij het Huishouden vanuit de gemeente. Om een goede beoordeling van de situatie in Stein te kunnen maken, zal deze vergeleken moeten worden met vergelijkbare referentie gemeenten. De beste invalshoek hiervoor is om de inzet van Hulp bij het Huishouden, afgezet tegen de vraag/behoefte van de inwoners, te vergelijken met andere vergelijkbare gemeenten. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 7

8 Bruikbare indicatoren zijn hierbij: Percentage inwoners dat gebruik maakt van HbH. Afwijkingen hierin geven aan of de gemeente Stein een strengere of mindere strenge toegang naar Hulp bij het Huishouden (recht op HbH) hanteert. Gemiddelde omvang (aantal uren) HbH per gebruiker/client. Afwijkingen hierin geven aan of de gemeente Stein een ruimer of minder ruim voorzieningenniveau biedt aan de cliënten, die HbH ontvangen. In hoofdstuk 3 van deze rapportage wordt de vergelijking gemaakt aan de hand van de landelijke benchmark van SGBO (adviesbureau voortgekomen uit VNG dat de verschillende aspecten van de Wmo, waaronder de kosten HbH van gemeenten benchmarkt met andere gemeenten). Dit geeft zicht op de kosten in vergelijking met de gemiddelden in Nederland. Daarnaast zijn gegevens van de gemeente Stein met betrekking tot gemiddelde uren per cliënt en gebruik HbH per inwoner vergeleken met een referentiegroep bestaande uit Midden-Limburgse en Noord-Limburgse gemeenten. Deze gegevens zijn afkomstig uit de managementinformatie contractbeheer HbH van de betrokken gemeenten. Deze gemeenten zijn qua omvang, kenmerk (meerkernig) en vergrijzing (%75- plussers) vergelijkbaar met Stein. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 8

9 3 Analyse beleid en voorzieningenniveau HbH gemeente Stein Door gegevens m.b.t. het aantal cliënten HbH en ingezette aantal uren HbH in de gemeente Stein over de afgelopen periode te vergelijken met referenties van andere gemeenten, kan inzichtelijk gemaakt worden welk beleid de gemeente Stein heeft gevolgd ten aanzien van het ondersteuningsniveau op het gebied van Hulp bij het Huishouden. We maken hierbij gebruik van de benchmark van SGBO m.b.t.de kosten van de HbH per inwoner en van gegevens van een referentiegroep van (soortgelijke) gemeenten in Noord- en Midden-Limburg m.b.t. aantal cliënten en aantal uren HbH. 3.1 Vergelijking voorzieningenniveau HbH Onderstaand is een vergelijking gemaakt van aantal cliënten en aantal uur HbH van de gemeente Stein met de referentiegemeenten in Noord- en Midden Limburg. Hierbij is gekeken naar: De periode aan het begin van de Wmo 2007 en 2008, waarmee inzichtelijk wordt in hoeverre de uitgangssituatie van de gemeente Stein vanuit de overheveling uit de AWBZ anders was dan in de referentiegroep. De periode rondom de herindicatieperiode: 2012, 2013 en Hiermee wordt inzichtelijk wat de wijzigingen in voorzieningenniveau HbH zijn, als gevolg van de aangescherpte indicaties. Ook dit wordt weer afgezet tegen de ontwikkelingen in de referentiegemeenten. Aangegeven zijn: Ontwikkeling aantal cliënten HbH t.o.v. aantal inwoners. Ontwikkeling gemiddeld aantal uren HbH per cliënt per week. 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% % clienten HbH t.o.v. totaal aantal inwoners Stein 2,0% 2,1% 2,6% 2,4% 2,3% Referentie 2,2% 2,2% 2,6% 2,4% 2,3% Gemiddeld aantal uur per week per client 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0, Stein 3,95 3,87 3,23 2,63 2,60 Referentie 3,27 3,35 3,19 3,04 2,66 Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 9

10 Uit de overzichten komt naar voren dat: Minder inwoners van de gemeente Stein bij de overheveling van de Wmo Hulp bij het Huishouden hadden (2,0% t.o.v. 2,2% in de referentiegroep). Deze cliënten met HbH in Stein kregen wel meer uur Hulp bij het Huishouden: 3,95 uur per week gemiddeld t.o.v. 3,27 uur in de referentiegroep. Dit verklaart mede waarom de gemeente Stein een nadeelgemeente was. Onder de AWBZ kregen de cliënten in Stein gemiddeld meer uren HbH dan elders. In de loop der tijd steeg het aantal cliënten met HbH. In 2012 heeft de gemeente Stein hetzelfde percentage inwoners met HbH als de referentiegroep (2,6% in 2012). Met de aanscherping van de indicatieprotocollen en de invoering van de kanteling vanaf 2012 heeft de gemeente Stein een versobering doorgevoerd op het voorzieningenniveau van HbH. Het percentage inwoners dat HbH ontvangt, daalde van 2,6% naar 2,3% in Dezelfde ontwikkeling zien we in de referentiegroep. Het gemiddelde aantal uur is in de periode al gedaald en wordt met de aanscherping van de indicatieprotocollen ook teruggebracht: van 3,23 in 2012 naar 2,60 uur in Hiermee komt het gemiddeld aantal uur per cliënt in lijn met de referentiegroep. Deze hebben inmiddels ook d.m.v. aanscherping van protocollen en de kanteling het gemiddeld aantal uur teruggebracht van 3,19 naar 2,66 uur per week per client in Geconcludeerd kan worden dat het gevoerde beleid van de gemeenten Stein (evenals de gemeenten in de referentiegroep) in lijn is met de ontwikkelingen in de Wmo sinds 2007, zoals geschetst in hoofdstuk 2. Geleidelijk is het voorzieningenniveau teruggebracht. Met de herindicaties is het ruimer voorzieningenniveau dat Stein kende (meer uren per cliënt per week dan gemiddeld) in overeenstemming gebracht met de gemiddelde in de referentiegroep. 3.2 Kosten HbH Zoals uit voorgaande paragraaf blijkt was het voorzieningenniveau HbH van de gemeente Stein bij de aanvang van de Wmo hoger dan gemiddeld in Nederland. Dit blijkt ook uit de benchmark van SGBO m.b.t. de kosten Wmo/HbH. In onderstaande tabel is de benchmark weergegeven voor de jaren 2011 en 2012 (het jaar waarin de herindicaties zijn gestart). Kosten HbH per inwoner Stein Benchmark Totale benchmark gemeenten tot inwoners ,14 102,63 100, ,68 95,98 97,68 Duidelijk is dat in 2011 de uitgaven per inwoner beduidend hoger waren in vergelijking met de benchmarkgemeenten. Tevens is te zien dat met de herindicaties en de kanteling de gemiddelde kosten HbH per inwoner dalen. Dit geldt zowel voor de gemeente Stein als voor de andere gemeenten. Ook in 2012 geeft de gemeente Stein dan nog altijd aanzienlijk meer per inwoner uit aan HbH dan de referentie gemeenten. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 10

11 De herindicaties zijn in de loop van 2012 ingezet en dus zijn de kostenbesparingen nog niet in zijn geheel zichtbaar in dat jaar. Pas vanaf 2013 is te zien hoe de kosten HbH in de gemeente Stein zijn gedaald als gevolg van de herindicaties. In onderstaand overzicht is dit weergegeven. Financien HbH gemeente Stein Inkomsten Uitgaven Saldo Duidelijk is dat er voor de herindicatie-operatie sprake was van een fors tekort op Hulp bij het Huishouden. Dit is na de herindicatie-operatie omgezet in een aanzienlijk overschot op deze functie. De gemeente Stein is door de versobering van het voorzieningenniveau, in overeenstemming met de landelijke lijn, inmiddels geen zogenaamde nadeelgemeente meer. Met deze versobering kan al worden voorgesorteerd op de verdere landelijke bezuinigingen op de Hulp bij het Huishouden, die vanaf 2015 hun beslag krijgen. 3.3 Conclusies Uit de cijfers komt naar voren dat de gemeente Stein met de herindicatie-operatie vanaf 2012 een versobering van het voorzieningenniveau doorgevoerd heeft ten opzichte van de situatie bij het begin van de Wmo, toen de gemeente een ruimer voorzieningenniveau had dan gemiddeld in Nederland. De gemeente Stein kwam hiermee in lijn met het landelijke gemiddelde voorzieningenniveau HbH. Tevens werd het financieel tekort op de Wmo/HbH teruggedrongen en heeft de gemeente nu een overschot op het budget. Beleidsmatig loopt de gemeente Stein ook met de doorvoering van de kanteling sinds 2012 in de pas met de ontwikkelingen elders in de lande. Alle gemeenten in Nederland (ongeacht of zij voor- of nadeelgemeente waren) hebben met de kanteling en aanscherping indicatieprotocollen een versobering van het voorzieningenniveau doorgevoerd, passend bij de beldisontwikkelingen in de Wmo en ook voorsorterend op de ontwikkelingen in de nieuwe Wm, die vanaf 2015 zijn intrede doet. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 11

12 4 Analyse herindicaties Zoals uit het voorgaande hoofdstuk uit de cijfers naar voren komt heeft de gemeente Stein met de herindicatie-operatie vanaf 2012 een versobering van het voorzieningenniveau doorgevoerd ten opzichte van de situatie bij het begin van de Wmo. Hiermee kwam de gemeente Stein in lijn met het landelijke gemiddelde. Vanuit perspectief van voorzieningenniveau is de gemeente Stein hiermee vergelijkbaar met andere gemeenten en kan gesteld worden dat het nieuwe indicatieprotocol in vergelijking met ander gemeenten niet te streng is. De cliënten HbH in Stein ontvangen immers gemiddeld evenveel uren HbH per week als elders. Bovendien sorteert Stein hiermee voor op de landelijke bezuinigingstaakstelling op de HbH die vanaf 2015 doorgevoerd wordt. Openstaande vragen blijft dan nog hoe het proces van herindicatie is verlopen en of er knelpunten zijn ontstaan met betrekking tot de compensatieplicht zorgen voor een schone woning. Onderstaand wordt dit toegelicht aan de hand van de volgende onderwerpen: Indicatieprotocol, alsmede knelpunten en bezwaren. 4.1 Indicatieprotocol De gemeente Stein heeft met de vaststelling van de nieuwe Wmo-verordening eind 2011 ook het indicatieprotocol aangepast. Deze nieuwe verordening past in de (landelijke) beleidslijn van de kanteling van de Wmo, zoals ook verwoord in het raadsvoorstel: Deze nieuwe verordening is een trendbreuk met de oude regels (ooit verstrekkingenboek geheten), zoals die gehanteerd werden onder de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) en sinds 2007 onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Was onder de Wvg sprake van een zorgplicht en tamelijk nauwkeurig omschreven voorzieningen, de compensatieplicht van de Wmo vraagt om een andere aanpak. Kernbegrippen zijn nu het leveren van maatwerk, uitgaan van te bereiken resultaten, eigen verantwoordelijkheid. Concreet voor de voorziening HbH is een Wmo richtlijn indicatie-advisering Hulp bij het Huishouden vastgesteld, waarin een aantal normen zijn opgenomen. Daarin zijn de volgden wijzigingen/ aanscherpingen in de indicatie Hulp bij het Huishouden doorgevoerd. Algemene voorzieningen zoals maaltijdservice en boodschappendienst zijn meegenomen bij de herindicaties. Deze zijn als voorliggende voorzieningen benoemd. Dit betekent dat het indicatieprotocol aangepast is zodat alleen nog tijd geïndiceerd wordt voor het opstellen van het boodschappenlijstje en het opwarmen van de maaltijd wordt toegekend wanneer dat nodig is. Er is een nieuwe rekensystematiek gehanteerd voor het bepalen van het aantal uren voor de onderdelen licht en zwaar huishoudelijk werk en de wasverzorging. Deze rekensystematiek is niet meer gericht op het soort woning (eengezinswoning of appartement), maar gaat uit van het aantal slaapkamers of kamers dat in gebruik is (en waar dus structureel schoongemaakt moet worden). Er wordt daarnaast bij de berekening van het benodigde aantal uren wel rekening gehouden met het aantal personen binnen een huishouden. Als voorbeeld: bij een aanvraag van een 1-persoons-huishouden met 2 slaapkamers wordt de normering op deze drie onderdelen met 55 minuten teruggebracht (van 3,5 naar bijna 2,5 uur per week). Het nieuwe indicatieprotocol is gebaseerd op het indicatieprotocol dat de gemeente Sittard-Geleen ook hanteert en sluit aan bij de protocollen die ook elders in den lande gehanteerd worden door gemeenten die de kanteling en versobering van het voorzieningenniveau HbH hebben doorgevoerd. Uit de vergelijking van het gemiddeld aantal uren HbH in het vorige hoofdstuk komt dan ook naar voren dat de gemeente Stein op basis van het nieuwe indicatieprotocol gemiddeld hetzelfde aantal uren HbH toekent als andere referentiegemeenten. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 12

13 4.2 Knelpunten en bezwaren Onderstaand is een overzicht gegeven van de binnengekomen bezwaren tegen de (her)indicaties HbH vanaf Bezwaren (her)indicaties HbH gemeente Stein Aantal bezwaren Aantal gegrond Aantal ongegrond/ingetrokken/ niet ontvankelijke verklaard % gegrond 22% 11% 0% Op de 810 herindicaties in 2012 zijn 126 bezwaren binnengekomen. Deze richten zich met name op de vermindering van het aantal uren HbH. 28 bezwaren zijn gegrond verklaard, waarvan na heronderzoek uiteindelijk het aantal uren HbH ook weer (licht) is opgehoogd. In de jaren 2013 en 2014 zijn ongeveer evenveel Wmo-aanvragen ingediend. Het betrof echter (na de herindicatie-operatie HbH) meer aanvragen van nieuwe cliënten, die nog niet gewend waren aan (een voorheen hoger) aantal uur HbH. Op de indicaties in 2013 en 2014 zijn slechts zeer weinig bezwaren binnen gekomen, die bovendien bijna allemaal ongegrond zijn verklaard. Navraag bij de zorgaanbieders heeft ook geen aanvullende signalen gegeven dat als gevolg van de herindicaties de gemeenten niet voldeed aan de compensatieplicht met betrekking tot de volgende resultaten binnen de Wmo: een schoon en leefbaar huis; beschikken over goederen voor primaire levensbehoeften; beschikken over schone, draagbare en doelmatige kleding; het thuis kunnen zorgen voor kinderen die tot het gezin behoren. Er zijn, behalve de gegronde bezwaren, geen situaties bekend waarbij cliënten in de knel zijn gekomen met betrekking tot het bereiken van de genoemde resultaten. 4.3 Conclusies Geconcludeerd kan worden dat de gemeente Stein met het aangescherpte indicatieprotocol aansluit bij de landelijke normeringen, die met de kanteling zijn doorgevoerd. Weliswaar is op de herindicaties een aanzienlijk aantal bezwaren binnengekomen, die zich richten op de vermindering van het aantal uur HbH. Een beperkt deel (ca. 1/5 deel) is gegrond verklaard, waarbij het aantal uur weer geheel of gedeeltelijk is opgehoogd. Op de nieuwe indicaties HbH zijn nauwelijks bezwaren binnen gekomen. Ook zijn geen signalen binnengekomen m.b.t. knelpunten in de Hulp bij Huishouden. De bezwaren op de herindicaties richten zich dan ook vooral op het feit van de vermindering van het aantal uur en niet zozeer op de omvang van het aantal geïndiceerde uur (dat deze onvoldoende zouden zijn). Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 13

14 5 Conclusies 5.1 Algemeen Uit de analyses komt naar voren dat de gemeente Stein beleidsmatig en qua voorzieningenniveau inmiddels in de pas loopt met de ontwikkelingen elders in het land. De gemeente Stein had bij de komst van de Wmo een ruimer voorzieningenniveau (meer uren per cliënt en hogere uitgaven per inwoner). De gemeente was dan ook een zogenaamde nadeelgemeente en kreeg in de loop der tijd te maken met een fors financieel tekort op de Hulp bij het Huishouden. Met het herindicatieproces is dit genormaliseerd: de gemeente Stein is nu qua uren en uitgaven HbH vergelijkbaar met het gemiddelde niveau in Nederland. Met het aangescherpte indicatieprotocol sluit de gemeente Stein ook aan bij de landelijke normeringen, die met de kanteling zijn doorgevoerd. Het voorzieningenniveau is weliswaar versoberd, maar voldaan wordt aan het Wmo-compensatiebeginsel m.b.t. het huishouden. Weliswaar is op de herindicaties een aanzienlijk aantal bezwaren binnengekomen, maar deze bezwaren richten zich vooral op het feit van de vermindering van het aantal uur en niet zozeer op de omvang van het aantal geïndiceerde uur (dat deze onvoldoende zouden zijn). Beleidsmatig heeft de gemeenten Stein ook aangesloten bij de landelijke ontwikkeling van de kanteling, waarbij een nieuwe verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger en overheid aan de orde is en die als opmaat gezien kan worden van de verdere ontwikkelingen die met de nieuwe Wmo in 2015 gaan komen: meer eigen kracht, sociaal netwerk en algemene voorzieningen en minder maatwerkvoorzieningen. 5.2 Beantwoording onderzoeksvragen Op basis van bovenstaande analyses kunnen de onderzoeksvragen (cursief) als volgt beantwoord worden: Beschrijf het proces rondom de besluitvorming van de aanscherping van het indicatieprotocol en geef aan waar de veranderingen zitten tussen het oude en het nieuwe indicatieprotocol. De aanscherping van het indicatieprotocol maakt onderdeel uit van de kanteling van de Wmo, zoals vastgelegd in het Wmo-beleidsplan Hiermee wordt aangesloten bij de landelijke beleidsontwikkelingen. De wijzigingen in het indicatieprotocol hebben vooral betrekking op: Het meer gebruik maken van algemene voorzieningen zoals maaltijdservice en boodschappendienst. Scherpere normen met betrekking tot schoonmaken van het huis, waarbij in het nieuwe indicatieprotocol de normen gebaseerd zijn op de kamers die gebruikt worden i.p.v. het aantal kamers waaruit het huis bestaat en het aantal personen in de huishouding. Zijn de uitgaven HbH over de jaren 2012, 2013 en 2014 in Stein in lijn met de bedragen die vanuit het Rijk beschikbaar zijn gesteld voor deze taken? De uitgaven HbH van de gemeenten Stein zijn in deze periode met de herindicaties gedaald naar een gemiddeld niveau. Waren de uitgaven vanaf de komst van de Wmo aanzienlijk hoger dan gemiddeld. Met de herindicaties is dit verschil weggewerkt. In 2012 was er nog een tekort. Dit is in 2013 en (naar verwachting ook 2014) omgezet in een aanzienlijk overschot op het budget HbH. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 14

15 Zijn de uren en uitgaven HbH over de jaren 2012, 2013 en 2014 vergelijkbaar met de gemiddelden van gemeenten in Nederland? Met de doorvoering van de herindicaties zijn de uren en uitgaven HbH van de gemeente Stein genormaliseerd en vergelijkbaar met andere gemeenten. Voor de herindicaties in 2012 waren de uren en uitgaven in de gemeente Stein aanzienlijk hoger dan gemiddeld. Wijken de richtlijnen en het protocol wat in Stein gehanteerd wordt sterk af van hetgeen gebruikelijk is in het land? De richtlijnen en protocollen wijken niet af van hetgeen gebruikelijk is bij andere gemeenten die de kanteling in de Wmo hebben doorgevoerd. Het feit dat de gemeente Stein na de herindicaties ook gemiddeld hetzelfde aantal uur HbH toekent als elders in den lande onderstreept dit. Geef aan hoeveel bezwaren er in 2012 zijn geweest n.a.v. de herindicaties en zet dit af tegen het aantal bezwaren die in de daaropvolgende jaren (2013 en 2014) zijn gekomen op de indiceringen huishoudelijke hulp. In 2012 was er aan aanzienlijk aantal bezwaren (126), die allen gericht waren op de vermindering van het aantal uren. 22% hiervan is gegrond verklaard, waarbij het aantal uur vervolgens weer licht is opgehoogd. In de jaren daarna zijn nauwelijks bezwaren binnengekomen. Tevens zijn er geen signalen binnengekomen dat cliënten in de knel zijn gekomen met betrekking tot de compensatieplicht. De bezwaren op de herindicaties richten zich vooral op het feit van de vermindering van het aantal uur en niet zozeer op de omvang van het aantal geïndiceerde uur. Bij nieuwe indicaties in 2013 en 2014 zijn immers nauwelijks bezwaren binnengekomen, terwijl dezelfde indicatienormen zijn gehanteerd. Geef aan hoeveel relevante signalen zorgaanbieders hebben aangereikt m.b.t. knelpunten op het gebied van HH als gevolg van herindicaties over de jaren 2012 t/m Er zijn geen signalen bij zorgaanbieders binnengekomen waaruit zou blijken dat de gemeente niet voldeed aan de compensatieplicht met betrekking tot de volgende resultaten binnen de Wmo: een schoon en leefbaar huis; beschikken over goederen voor primaire levensbehoeften; beschikken over schone, draagbare en doelmatige kleding; het thuis kunnen zorgen voor kinderen die tot het gezin behoren. Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 15

16 Bijlage: Gebruikte bronnen/documenten Gemeente Stein, Beleidsplan Wmo gemeente Stein Gemeente Stein, Raadsvoorstel Wmo gemeente Stein Gemeente Stein, Raadsbesluit Wmo gemeente Stein Gemeente Stein, Wmo-verordening 2012 gemeente Stein Gemeente Stein, Besluit nadere regelen Wmo 2012 gemeente Stein Gemeente Stein, Toelichting besluit nadere regelen Wmo 2012 gemeente Stein Gemeente Stein, Wmo richtlijn indicatieadvisering HH 2012 gemeente Stein Gemeente Stein, Raadsvoorstel Wmo verordening 2012 gemeente Stein VNG, Gekantelde modelverordening 2012 SGBO, Klanttevredenheidsonderzoek 2012 (mantelzorgers), gemeente Stein SGBO, Klanttevredenheidsonderzoek 2013 (mantelzorgers), gemeente Stein Gemeente Stein, Onderzoek tijdsnormering indicatieprotocol gemeente Stein Gemeente Stein, Raadsbrief richtlijn indicatieadvisering Brief medewerkers Orbis m.b.t. herindicaties Gemeente Stein, Antwoordbrief aan medewerkers Orbis Gemeente Stein, Overzicht bezwaarprocedures (her)indicaties HbH in 2012, 2013 en 2014 Gemeente Stein, Raadsinformatiebrief bezwaarprocedures herindicaties HbH 2012 SGBO, Benchmark Wmo 2011 gemeente Stein SGBO, Benchmark Wmo 2012 gemeente Stein Thönissen Management en Advies, Managementinformatie Contractbeheer HbH (2007 tot en met 2014) alle gemeenten Noord- en Midden Limburg. Thönissen Management en Advies, Managementinformatie Contractbeheer HbH Westelijke Mijnstreek (inclusief gemeente Stein) 2008 en Gemeente Stein, Managementinformatie HbH (kosten, uren, cliënten) gemeente Stein 2010 t/m Rapportage Knelpuntenonderzoek HbH gemeente Stein 16