bijlage(n) 1 fax (0591)

Transcriptie

1 Raadhuisplein 1 Correspondentieadres: grt^@ AP Emmen Postbus «nee** 0 Telefoon RA Emmen Û * 0 --""7\ w* Aan de gemeenteraad van Emmen Dienst Beleid ons kenmerk uw brief van/kenmerk bijlage(n) 1 afdeling BVB behandeld door J. Backers telefoon (0591) fax (0591) Emmen, 1 oktober 2010 onderwerp Aanvalsplan Laaggeletterdheid Geachte leden van de raad, De Partij van de Arbeid in uw raad diende bij de behandeling van de begroting 2009 een initiatiefvoorstel Aanvalsplan Laaggeletterdheid in. Vervolgens heeft uw raad in zijn vergadering van september 2009 besloten het college te verzoeken om uitvoering te geven aan dit initiatiefvoorstel en om te komen met een Aanvalsplan. Het betreft hier een uitvoeringsplan. De kaderstelling heeft plaatsgevonden via het initiatiefvoorstel. Bij de totstandkoming van het plan zijn vele gesprekken gevoerd met allerhande betrokkenen en er is een werkbijeenkomst gehouden met sleutelfiguren. Opvallend was de algemene erkenning van het probleem en de bereidheid en het enthousiasme om na te denken over mogelijke oplossingen en zo een bijdrage te leveren in de strijd tegen laaggeletterdheid. Er leven veel bruikbare ideeën. Deze zijn verwerkt in dit aanvalsplan. In dit aanvalsplan wordt mede gebruik gemaakt van bestaand beleid. Het is niet de bedoeling nieuw beleid of nieuwe instrumenten te ontwikkelen waar al passende acties aan de gang zijn. In het Aanvalsplan laaggeletterdheid worden, conform het initiatiefvoorstel, zes ambities onderscheiden: 1. Laaggeletterdheid bespreekbaar maken 2. Toegankelijkheid van informatie vergroten 3. Leesbevordering 4. Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders 5. Aanpak laaggeletterden zonder werk 6. Aanpak werkende laaggeletterden

2 Per ambitie wordt een korte beschrijving gegeven van wat onder deze ambitie wordt verstaan, welke activiteiten er op dit moment plaatsvinden, welke toekomstige activiteiten mogelijk zijn en welke activiteiten in zullen worden uitgevoerd. Na 2011 zal er per jaar een actieplan worden opgesteld inclusief de beoogde resultaten. De monitoring zal gebeuren via de Programma's 1, 4 en 6 van de Programmabegroting. Wij vertrouwen u hiermee voldoende te hebben ingelicht. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Emmen, de-ggmeentesecretaris, ^eiurgem*éëstêt^ C. Bijl

3 WW** # Emmen in actie tegen laaggeletterdheid Aanvalsplan september 2010

4 De strijd tegen laaggeletterdheid is het effectiefst wanneer hij op lokaal niveau wordt gevoerd. Daarom is in het Aanvalsplan Laaggeletterdheid een voorname rol weggelegd voor de gemeenten. Als lokale overheid, publieke werkgever, uitvoerder sociale zekerheid en opdrachtgever van volwasseneneducatie zullen zij samen met de provincies en gefaciliteerd door het Rijk, de regie voeren over lokale en regionale samenwerkings-arrangementen op het gebied van scholing, onderwijs en leesbevordering.' Uit: aanbiedingsbrief aan de Tweede Kamer van Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2010 van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

5 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is laaggeletterdheid 2.1 Achtergrond 2.2 Kenmerken van laaggeletterden 3. Laaggeletterdheid in de gemeente Emmen 4. Doelen en de zes ambities 4.1 Doelen 4.2 De zes ambities 4.3 Laaggeletterdheid bespreekbaar maken Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in De toegankelijkheid van informatie vergroten Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in Leesbevordering Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in Aanpak van taalachterstanden bij kinderenjongeren en hun ouders Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in Aanpak niet werkende laaggeletterden Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in Aanpak werkende laaggeletterden Huidige activiteiten Toekomstige activiteiten Activiteiten in Financieel kader 6. Alle activiteiten voor per ambitie nogmaals op een rij Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

6 1. Inleiding De Partij van de Arbeid in onze gemeenteraad diende bij de begrotingsbehandeling 2009 een initiatiefvoorstel Aanvalsplan Laaggeletterdheid in. Vervolgens heeft de raad in zijn vergadering van september 2009 besloten het college te verzoeken om uitvoering te geven aan dit initiatiefvoorstel en om te komen met een Aanvalsplan. Bij de totstandkoming van het voor u liggende plan zijn vele gesprekken gevoerd met allerhande betrokkenen en er is een werkbijeenkomst gehouden met sleutelfiguren. Opvallend was de algemene erkenning van het probleem en de bereidheid en het enthousiasme om na te denken over mogelijke oplossingen en zo een bijdrage te leveren in de strijd tegen laaggeletterdheid. Er leven veel bruikbare ideeën. Deze zijn verwerkt in dit aanvalsplan. In dit aanvalsplan wordt mede gebruik gemaakt van bestaand beleid. Het is niet de bedoeling nieuw beleid of nieuwe instrumenten te ontwikkelen waar al passende acties aan de gang zijn. Voor u ligt een plan voor de periode 2010 tot en met Voor deze termijn is gekozen omdat eind 2012 de verplichte winkelnering met betrekking tot de besteding van de volwasseneducatiegelden bij de ROC's stopt. Vanaf dat moment worden de educatiemiddelen vrij besteedbaar toegevoegd aan het gemeentelijke Participatiebudget. Hierdoor ontstaat vanaf 2013 een nieuwe situatie waarop tegen die tijd aangepast beleid zal worden ontwikkeld. In dit plan zal eerst kort worden ingegaan op wat onder laaggeletterdheid wordt verstaan. Vervolgens benoemen we de doelen die we willen bereiken en de ambities van waaruit we werken. Daarna zal per ambitie worden weergegeven welke activiteiten op dit moment plaatsvinden, welke activiteiten we in de toekomst willen uitvoeren en welke activiteiten we in doen. Wij sluiten af met het financieel kader voor de komende jaren. Als afronding hebben we alle activiteiten voor per ambitie nog eens voor u op een rij gezet. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

7 2. Wat is laaggeletterclheïd? 2.1 Achtergrond Anderhalf miljoen Nederlanders hebben (veel) moeite met lezen en schrijven. Te veel mensen zijn functioneel laaggeletterd: zij hebben problemen in het omgaan met instanties, met administratie, met formulieren, met het gebruik van computer, internet, geautomatiseerde systemen, etc. Communicatie verschuift van papier naar de digitale media. Waar eerst mensen diensten verleenden, gebeurt dat nu door automaten, zoals bij banken, parkeergarages, etc. Kortom, alfabetisering verbreedt zich tot digitalisering. Het niet kunnen bijhouden van deze ontwikkelingen leidt tot uitsluiting, zoals we bij ouderen en allochtonen zien. Dit druist in tegen de uitgangspunten vanuit ons participatiebeleid. Wij vinden dat iedereen mee moet kunnen doen. Nederland, en dus ook Emmen, vergrijst en ontgroent: meer ouderen, minder jongeren. Dit betekent dat de werkende bevolking afneemt. Willen we onze sociale voorzieningen (en pensioenen) op peil houden, dan zal de arbeidsparticipatie omhoog moeten. Nederland kan het zich niet permitteren mensen aan de kant te laten staan. Uitsluiting door laaggeletterdheid dient daarom met kracht te worden tegengegaan. Dit is niet alleen maatschappelijk van belang, maar ook in het belang van welzijn en gezondheid van de individuele burger. Het niet mee kunnen in de maatschappij, gevoelens van nutteloosheid en machteloosheid kunnen ziek makend zijn. Zoals boven al aangegeven, vindt er een verschuiving plaats binnen het begrip laaggeletterdheid. Nog niet zolang geleden was het de puur technische vaardigheid van kunnen lezen en schrijven. Het was de basisvaardigheid om mee te kunnen doen aan het denken en handelen in de pen-en-papier maatschappij. In onze complexere maatschappij heeft het begrip meer dimensies gekregen. Er behoren ook de digitale technieken bij, zoals en internet, het kunnen omgaan met geautomatiseerde systemen (winkels, banken), het begrijpen van getallen en eenheden (rekenen), formulieren kunnen begrijpen en invullen, kranten en tijdschriften kunnen lezen en begrijpen en het kunnen omgaan met veiligheidsvoorschriften zoals bijsluiters, stickers en symbolen, etc. Laaggeletterdheid of functioneel ongeletterdheid is een kwestie van definitie. We verstaan er die mensen onder die op het laagste niveau zitten van (on)geletterdheid en hierdoor problemen hebben met hun sociaal en maatschappelijk functioneren. 2.2 Kenmerken van laaggeletterden Laaggeletterde volwassenen hebben relatief lage inkomens en minder kans op werk. Zij zijn vaker werkloos en uitkeringsgerechtigd. Als zij een baan hebben is die van laag niveau, met minder kans op opleiding of training verzorgd door de werkgever. De participatie in het maatschappelijk leven is vaak zeer beperkt. Laaggeletterden nemen nauwelijks deel aan het maatschappelijk leven in buurten, scholen, bewonersgroepen, verenigingen, etc. Als doelgroep zijn zij moeilijk te bereiken omdat zij niet lezen en zich maatschappelijk isoleren. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 5

8 Zij hebben vaak een negatief maatschappijbeeld en laag zelfbeeld en zijn moeilijk te activeren omdat zij zich schamen voor hun laaggeletterdheid, of dit verdringen. Laaggeletterdheid bestaat niet alleen bij volwassenen. De laaggeletterden van de toekomst zijn de kinderen met een onderwijsachterstand van nu. Laaggeletterdheid dient daarom ook op de scholen te worden aangepakt, vooral door het tegengaan van taalachterstand. Taalbeheersing is de sleutel tot geletterdheid. Er is een duidelijk verband tussen laaggeletterdheid en sociaal-economische positie, geslacht en etniciteit. Van de mensen in de laagste inkomenscategorie is 32% functioneel analfabeet. Laaggeletterden vervullen in onze maatschappij de ongeschoolde of laaggeschoolde functies, zoals in de schoonmaak, groenonderhoud, logistiek en distributie, zorg en horeca. Deze functieniveaus correleren met een lage beloning zonder loopbaanperspectief. Veel laaggeletterden zijn werkzaam in gesubsidieerde arbeid, zoals in sociale werkplaatsen. Hiernaast zijn veel laaggeletterden werkloos of niet actief op de arbeidsmarkt. Het zijn meer vrouwen dan mannen, vooral in gezinnen met een traditionele rolverdeling. Het komt zowel in de stad als op het platteland voor. In de steden is laaggeletterdheid veelal geconcentreerd in achterstandswijken met goedkope huurwoningen. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

9 3. Laaggeletterdheid in de gemeente Emmen Veel gemeenten onderschatten de ernst en omvang van de problematiek van laaggeletterdheid. De precieze (lokale) omvang laat zich overigens slechts bepalen door een groots opgezet wetenschappelijk onderzoek. Zulk een onderzoek zou echter veel tijd vergen en is bovendien zeer kostbaar. Een redelijk en haalbaar alternatief is om een voorzichtige inschatting te maken op basis van een door het Cl NOP aangeleverde extrapolatie van landelijke onderzoeksgegevens naar de plaatselijke situatie. In die extrapolatie worden de landelijke cijfers gecorrigeerd voor lokale overen ondervertegenwoordiging van doelgroepen wier kenmerken sterk corresponderen met laaggeletterdheid. Hieronder vindt u het resultaat van deze methode. Voor de lokale en landelijke bevolkingscijfers is gebruik gemaakt van CBS gegevens. O) «s H <D O l_ 0) Û Laag Niet-werkend werkloos allochtoon jaar opgeleid Emmen Landelijk Figuur 5.1: Verschillende variabelen in de gemeente Emmen. Van een totale bevolking voor Emmen van ruim heeft dit rapport betrekking op laaggeletterden in de leeftijdscategorie van 15 tot en met 74 jaar. De totale bevolking van jarige bedraagt in Emmen ruim Landelijk is circa 13% van degenen die tot de leeftijdscategorie jaar behoren laaggeletterd. In de gemeente Emmen ligt het geschatte percentage laaggeletterden hoger dan landelijk, namelijk op 14%. Voor Emmen komt dit overeen met een verwacht aantal van ruim laaggeletterden. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

10 4. Doelen en de zes ambities 4.1 Doelen Met alle activiteiten die nu en de komende jaren op dit terrein worden ontplooid worden de volgende doelen nagestreefd: Het thema laaggeletterdheid staat op de agenda van de gemeente Emmen; De bevolking van Emmen weet van het bestaan van het probleem laaggeletterdheid; Professionals die met laaggeletterden in aanraking komen herkennen het probleem en zijn in staat de laaggeletterde de weg te wijzen, en zo nodig te begeleiden naar scholing; Er is een goede samenwerking en afstemming tussen verwijzers en het ROC waardoor mensen direct na verwijzing een scholingsaanbod krijgen; Het ROC heeft een gevarieerd aanbod van cursussen voor diverse groepen laaggeletterden; Een toenemend aantal bedrijven in Emmen voert actief beleid ter bestrijding van laaggeletterdheid. Doelstelling hierbij is een toename van 5 bedrijven op jaarbasis Het aantal ingekochte trajecten voor laaggeletterden is in drie jaar toegenomen van120 in 2010 naar 240 in Vanuit het gegeven dat een cursus gemiddeld 40 weken (= 1 jaar) duurt betekent dit dat volgens deze ambitie tussen begin 2010 en eind 2012 ongeveer 540 laaggeletterde inwoners van Emmen een cursus hebben gevolgd of nog volgen. De monitoring en in het verlengde hiervan de verantwoording van bovenstaande doelen, vertaalt in een jaalijks actieplan, zullen wij doen via de Programmabegroting 4.2 De zes ambities Het Landelijk Aanvalsplan laaggeletterdheid 'Van A tot Z betrokken' geeft weer op welke gebieden het probleem aangepakt kan gaan worden. In het Landelijk Aanvalsplan worden zes ambities onderscheiden: 1. Laaggeletterdheid bespreekbaar maken 2. Toegankelijkheid van informatie vergroten 3. Leesbevordering 4. Aanpak taalachterstand bij kind, jongeren en hun ouders 5. Aanpak laaggeletterden zonder werk 6. Aanpak werkende laaggeletterden In dit lokale plan volgen we dezelfde indeling. Per ambitie wordt een korte beschrijving gegeven van wat onder deze ambitie wordt verstaan, welke activiteiten er op dit moment plaatsvinden, welke toekomstige activiteiten mogelijk zijn en welke activiteiten in zullen worden uitgevoerd. Per jaar zal een actieplan worden opgesteld inclusief de beoogde resultaten. Het actieplan voor is in dit plan opgenomen. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid

11 4.3 Laaggeletterdheid bespreekbaar maken Laaggeletterdheid is een taboe. Niet alleen voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, maar ook voor veel mensen in hun omgeving. Het is belangrijk voor laaggeletterden om te weten dat zij niet de enige zijn die moeite hebben met lezen en schrijven. In Emmen zijn naar schatting ruim elfduizend mensen met dit probleem. Door laaggeletterdheid bespreekbaar te maken wordt dat taboe doorbroken. Dit kan op verschillende manieren Huidige activiteiten Er vinden op dit moment veel activiteiten plaats die gericht zijn op de verbetering van de situatie van mensen die laaggeletterd zijn. Voorbeelden hiervan zijn het Masterplan Taal, buurtgerichte sociale activering en buurtacademies. De bestrijding van laaggeletterdheid is een belangrijk thema in de afspraken met het Drenthe College in het kader van de volwasseneneducatie maar ook via de uitvoering van ons inburgeringsbeleid Toekomstige activiteiten Om dit thema goed onder de aandacht te brengen van zoveel mogelijk mensen dienen diverse instrumenten te worden ingezet, afhankelijk van de doelgroep. Er zijn in dit kader vier doelgroepen te onderscheiden die elk een andere benadering behoeven: 1. alle inwoners van Emmen 2. professionals/toeleiders 3. potentiële cursisten 4. cursisten. Voor deze doelgroepen zijn achtereenvolgens de volgende mogelijkheden: Promotiecampagne: door middel van een gerichte promotiecampagne waarbij gedacht kan worden aan reclames op de bus, de kabelkrant, artikelen in lokale kranten, posters in alle openbare gebouwen kan het thema onder de aandacht van de inwoners van Emmen worden gebracht. Elk jaar is in september de week van het leren. Emmen zal jaarlijks een campagne voeren in die week met diverse evenementen waarin het thema laaggeletterdheid centraal staat. Voorlichting: aan alle professionals die in aanraking komen met mensen die laaggeletterd zijn kan een workshop herkennen en doorverwijzen worden gegeven. Dat zijn ondermeer alle klantmanagers van de sociale dienst maar ook de medewerkers van het WMO loket, van het CJG, de ouderenwerkers, maatschappelijk werkers, woningbouwcoöperaties, reclassering, huisartsen etc. Wervingscampagne door ROC: door veel publiciteit en een actieve wervingscampagne kunnen potentiële cursisten bereikt worden. In de praktijk is gebleken dat het van groot belang is dat de periode tussen aanmelding en start van de cursus kort is. Om zoveel mogelijk potentiële cursisten te bereiken en hen vervolgens de mogelijkheid te geven op korte termijn deel te nemen aan een cursus lezen en schrijven zijn duidelijk resultaatafspraken tussen het ROC en de gemeente noodzakelijk. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 9

12 Ambassadeurs: deelnemers aan lees- en schrijfgroepen kunnen een belangrijke rol spelen in het werven van nieuwe cursisten en het thema onder de aandacht brengen. In het verleden zijn cursisten opgeleid tot ambassadeur. In de praktijk is inmiddels gebleken dat het effectiever is cursisten per situatie te vragen en goed voor te bereiden op bijvoorbeeld een presentatie. Emmen maakt met het ROC afspraken over de inzet van cursisten en de voorbereiding op deze ambassadeurstaak Activiteiten in Om het thema laaggeletterdheid breed onder de aandacht van de Emmer bevolking te krijgen zullen wij gebruik maken van de Wmo nieuwsbrief. Onderdeel daarvan is jaarlijks een promotiecampagne in de week van het leren in de maand september. Alle medewerkers van gemeentelijke loketten en van het UWV krijgen een Workshop signaleren en doorverwijzen van laaggeletterdheid. In die workshop wordt ook aandacht besteed aan de scholingsmogelijkheden die er zijn en waar zij cliënten naar toe kunnen verwijzen. De gemeente maakt afspraken met het ROC. Daarin worden de volgende thema's opgenomen: Meer differentiatie in het aanbod van scholingsmogelijkheden; Het aantal ambassadeurs dat opgeleid wordt; Het wervingsbeleid: hoe meer cursisten te bereiken; Het aantal cursisten dat deelneemt of heeft deelgenomen aan een lees-en schrijfcursus bedraagt minimaal 300 eind 2011 Emmen In actie tegen laaggeletterdheid 10

13 4.4. De toegankelijkheid van informatie vergroten Een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft moeite met het lezen van ambtelijke informatie zoals gemeentegidsen, verzoeken om uitkeringen, formulieren, etc. Dit zijn niet alleen laaggeletterden en mensen met een visuele handicap, maar ook een groot deel van de lezende bevolking leest liever een brief in begrijpelijke taal. Door kleine aanpassingen in de manier waarop er gecommuniceerd wordt met de bevolking, wordt de informatie veel toegankelijker. Hierdoor hebben veel mensen minder moeite met bijvoorbeeld het invullen van formulieren en lezen van websites Huidige activiteiten Op is de nieuwe gemeentelijke website gelanceerd met daarin de mogelijkheid van gesproken tekst zodat de informatie kan worden voorgelezen. Voor Emmen actueel, een pagina in een lokale krant wordt expliciet gelet op de begrijpelijkheid van de tekst. Er wordt gestreefd naar helder en eenvoudig taalgebruik. Bij de folders van de afdeling sociale zaken wordt het taalgebruik zoveel mogelijk aangepast aan de doelgroep. Ook wordt gebruik gemaakt van afbeeldingen, foto's om informatie over te dragen. Het Zorgloket WMO biedt de mogelijkheid aan om formulieren te laten invullen door vrijwilligers. Van deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt Toekomstige activiteiten Zowel folders als ook formulieren zijn vaak een struikelblok voor veel mensen. Gevolg kan zijn dat ze geen gebruik maken van voorzieningen waarop ze recht hebben. Bijvoorbeeld de mogelijkheden voor bijzondere bijstand zijn bij een groot deel van de doelgroep niet bekend. En als ze wel bekend zijn is het niet voor iedereen mogelijk de bureaucratische weg juist te bewandelen. Maar ook informatieve folders die betrekking hebben op gezondheidsonderwerpen zijn voor veel mensen onbegrijpelijk. Dit kan leiden tot problemen en risico's. Om de schriftelijke informatie meer toegankelijk te maken kan gebruik gemaakt worden van de deskundigheid van de (ex)cursisten van lees- en schrijfgroepen. In overleg met het ROC, cliëntenraden, WMO-raad wordt een groep samengesteld die alle schriftelijke uitingen zoals folders en formulieren voordat ze in gebruik worden genomen beoordeelt en suggesties aanlevert. Op deze manier wordt de aandacht voor de begrijpelijkheid en toegankelijkheid structureel ingebed. Naast deze verbetering van de schriftelijke communicatie zullen ook andere vormen van communicatie worden ingezet. In een aantal gevallen zal het veel efficiënter en effectiever zijn om in persoonlijk contact te treden met burgers, bijvoorbeeld telefonisch of via een spreekuur. Met deze vorm van communicatie zal deze groep beter bereikt worden. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 11

14 4,4.3 Activiteiten in De gemeentelijke website wordt zodanig ingericht dat het eenvoudiger wordt informatie te vinden. Alle beschikkingen en folders van de afdeling Sociale zaken worden herschreven in meer eenvoudig Nederlands. De afdeling communicatie maakt een plan wanneer welke gemeentelijke folders hertaald worden. Daarbij zal ook de mogelijkheid van pictogrammen worden meegenomen. In overleg met het ROC, cliëntenraden en het WMO-loket wordt een zogenoemde toetsgroep geformeerd. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 12

15 4.5 Leesbevordering Laaggeletterdheid bestaat niet alleen bij volwassenen. Kinderen die nu een onderwijsachterstand hebben, lopen een groot risico om laaggeletterde volwassenen te worden. Om te voorkomen dat jongeren met onvoldoende lees- en schrijfvaardigheden het schoolsysteem verlaten, is het van groot belang dat kinderen al vanaf jonge leeftijd veel in aanraking komen met taal en lezen. Het bevorderen van plezier in lezen is essentieel Huidige activiteiten Op dit terrein wordt al veel inzet gepleegd in Emmen. Zowel door de bibliotheek, Icare, peuterspeelzalen en kinderopvang, het onderwijs en aanverwante organisaties. In het kader van het Masterplan Taal en het project Vanzelfsprekend worden vele activiteiten ontplooid. In die plannen ligt de nadruk op de groep 0-18 jarigen. Voorbeelden hiervan zijn Boekstart, Dreumesuurtje, brede schoolactiviteiten. Omdat ouders hadden aangegeven het te ingewikkeld te vinden naar de bibliotheek te gaan krijgen ze nu bibliotheekboeken via de peuterspeelzaal of basisschool. Elke week krijgen kinderen van peuterspeelzalen en enkele baisischolen een bibliotheekboek mee naar huis met de opdracht aan ouders dit voor te lezen. Deze werkwijze blijkt effectief. Deelnemers van de lees- en schrijfgroepen krijgen een gratis bibliotheekabbonement van een halfjaar aangeboden Toekomstige activiteiten Allereerst zal nauw afgestemd worden met deze plannen. De preventie van laaggeletterdheid krijgt voldoende aandacht in de vorm van het Masterplan Taal en het project Vanzelfsprekend. Aandacht voor de rol van ouders is van groot belang daarbij. Voor leesbevordering bij inwoners ouder dan 18 jaar zijn diverse activiteiten mogelijk zoals bijvoorbeeld: Inzetten van taaimaatjes; Opzetten van leeskringen voor laaggeletterden door het ROC en bibliotheek, de leeskring wordt onderdeel van de lessen; Aanbod van leesactiviteiten in de buurtacademies Activiteiten in Het ROC en de bibliotheek starten samen een leeskring voor laaggeletterden. Er komt een structureel afstemmingsoverleg tussen de verantwoordelijke voor het Masterplan Taal en de verantwoordelijke voor de uitvoering van dit aanvalsplan. «In één buurtacademie wordt leesactiviteiten in het aanbod opgenomen. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 13

16 4,6 Aanpak van taalachterstanden bij kinderen, jongeren en hun ouders Laaggeletterdheid bestaat niet alleen bij volwassenen. Kinderen die nu een onderwijsachterstand hebben, lopen een groot risico om laaggeletterde volwassenen te worden. Laaggeletterdheid dient daarom ook op de scholen te worden aangepakt, vooral door het tegengaan van taalachterstand. Taalbeheersing is de sleutel tot geletterdheid. Naast de taalachterstand van allochtone kinderen is ook het probleem van functionele laaggeletterdheid bij autochtone kinderen, door achtergrond en milieukenmerken ('taalarme' gezinnen), dyslexie, dyscalculie, cognitieve en functionele beperkingen (laag IQ, autisme, ADHD, emotionele of psychiatrische problematiek, doofheid, slechtziendheid, etc). Onderwijsachterstand op de basisschool zet zich voort in het voortgezet onderwijs, waar blijkt dat die vaak niet meer kan worden ingelopen. Signaleren en remediëren van achterstand dient zo vroeg mogelijk te beginnen. Achterstand voorkomen is beter dan genezen. Er is daarom veel aandacht voor de mogelijkheden bij de voorschoolse educatie binnen de peuterspeelzalen, kinderopvang, consultatiebureaus, kinderartsen, etc Huidige activiteiten Ook op dit terrein wordt veel inzet gepleegd, met name in het kader van het Masterplan Taal en het project Vanzelfsprekend. Ook in de overeenkomst tussen het Drenthe College en de gemeente in het kader van de volwasseneneducatie heeft de bestrijding van laaggeletterdheid al een behoorlijke prioriteit Toekomstige Activiteiten Aansluitend bij bovengenoemde projecten zal in het kader van dit plan de aandacht gericht worden op de volgende aspecten: herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden door professionals die met kinderen en ouders werken educatief partnerschap ondersteuning van laaggeletterde ouders Activiteiten in Op 15 basisscholen krijgen de leerkrachten een workshop signaleren en doorverwijzen laaggeletterdheid; Op 10 peuterspeelzalen krijgen de leidsters een workshop "herkennen en verwijzen van laaggeletterden" Op één school start een pilot Educatief partnerschap. Op één school wordt tijdens schooltijd een cursus 'beter lezen en schrijven" gegeven in samenwerking met het ROC Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 14

17 4.7 Aanpak niet werkende laaggeletterden Momenteel staan teveel laaggeletterde volwassenen zonder baan langs de zijlijn. Dit geldt ook voor vele jongeren die de school hebben verlaten zonder de vaardigheden die zij nodig hebben om zich te redden in onze samenleving. Zij missen ontplooiingsmogelijkheden en perspectief. En dat terwijl onze economie de komende decennia een aantal grote uitdagingen te wachten staat: vergrijzing, globalisering, arbeidsmigratie en doorontwikkeling van de kenniseconomie. Daarom moeten wij het arbeidspotentieel dat wij tot onze beschikking hebben volledig benutten. Het terugdringen van laaggeletterdheid betekent het verkleinen van de kans op werkloosheid Huidige activiteiten In de aanpak van laaggeletterden zonder werk wordt onderscheid gemaakt tussen autochtonen en allochtonen. Bij allochtonen wordt nu in het kader van de inburgering expliciet aandacht besteed aan de mate van geletterdheid. Door middel van testen en onderzoeken wordt in beeld gebracht wat de mogelijkheden zijn. Vervolgens is er een verplicht inburgeringstraject waarin veel aandacht is voor taal. Bij autochtonen wordt niet expliciet aandacht besteed aan het taalniveau. Wel wordt onderzoek gedaan naar eventuele fysieke of psychische beperkingen om bepaald werk te kunnen verrichten. Aandacht voor de mate van geletterdheid zou hier goed in passen. Onlangs hebben de medewerkers van het UWV werkbedrijf een korte voorlichting over herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden gevolgd Toekomstige Activiteiten Op dit terrein zijn vele activiteiten mogelijk en ook bij de leidinggevenden wordt het belang hiervan onderkend. Scholing: klantmanagers van sociale dienst en UWV werkbedrijf krijgen voorlichting en scholing in het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden Diagnose: het niveau van lezen en schrijven wordt onderdeel van de intake en diagnose, ook bij reïntegratietrajecten. Daarbij wordt samengewerkt met het ROC. Vervolg: Wanneer laaggeletterdheid is geconstateerd is het van groot belang dat de betreffende cliënt kan worden overgedragen aan een deskundige op het gebied van scholing, die vervolgens in gesprek met de cliënt gaat over welk cursusaanbod geschikt zou zijn en daarna de inschrijving organiseert en bewaakt. Deze deskundige kan gestationeerd worden bij bijvoorbeeld het leer- werkloket. Zodat die medewerker zowel de mensen die zelf naar het loket komen, als wel de mensen die worden verwezen kan ondersteunen. Samenwerking: Er wordt nauw samengewerkt met andere partijen bijvoorbeeld in het kader van buurtgerichte sociale activering Verplichting: de mogelijkheden om scholing te verplichten aan uitkeringsgerechtigden wordt onderzocht. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 15

18 4.7.3 Activiteiten in Bij de afdeling Sociale Zaken wordt expliciet aandacht besteed aan het thema laaggeletterdheid. Alle klantmanagers van de afdeling Sociale Zaken en het UWV krijgen scholing in het herkennen van en omgaan met laaggeletterdheid; 4,8 Aanpak werkende laaggeletterden Laaggeletterde volwassenen hebben relatief lage inkomens en minder kans op werk. Als zij een baan hebben is die van laag niveau, met minder kans op opleiding of training verzorgd door de werkgever. Van alle werkenden in Nederland is 6% laaggeletterd. In sommige branches, zoals schoonmaak, groenvoorziening of bouw is dat wel 20%. De participatie in het maatschappelijk leven is vaak beperkt. Laaggeletterden nemen nauwelijks deel aan het maatschappelijk leven in buurten, scholen, bewonersgroepen, verenigingen, etc Huidige activiteiten Een van de afspraken in het kader van het volwasseneducatiebeleid is dat het Drenthe College bedrijven benadert en dat vervolgens met hen onderzocht wordt of werknemers baat kunnen hebben bij een cursus lezen en schrijven. Het Drenthe College heeft een aantal bedrijven en uitzendbureaus bezocht. Dit heeft opgeleverd dat op dit moment een tweetal bedrijven werknemers heeft gemotiveerd om deel te gaan nemen aan een cursus om hun lees-en schrijfvaardigheid te vergroten. De bedrijven die al langere tijd heel actief zijn op dit gebied zijn de EMCO en Buurtsupport Toekomstige Activiteiten De gemeente Emmen kan hier een voorbeeldfunctie vervullen. De gemeente is werkgever en zij koopt diensten van anderen in. Omdat voorbeeld gedrag het meest sterke beïnvloedingsinstrument is, zal Emmen als werkgever binnen haar eigen organisatie het opleidingsbeleid voor haar eigen laagopgeleide werknemers onder de loupe nemen. Ook zal zij onderzoeken hoeveel laaggeletterden zij binnen de eigen organisatie in dienst heeft en vervolgens met deze werknemers in gesprek gaan over mogelijkheden tot scholing. Zij zal ook in overleg gaan met de organisaties die diensten voor de gemeente Emmen uitvoeren zoals bijvoorbeeld Area. Daarnaast zullen we een plan op laten stellen om gericht bedrijven te benaderen activiteiten in De gemeente Emmen zal haar voormannen een workshop signaleren en herkennen laaggeletterdheid aanbieden; Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 16

19 Het ROC krijgt de opdracht een concreet wervingsplan ten aanzien van bedrijven op te stellen. Kern van dit plan is bewustwording over de omvang van laaggeletterdheid en de conseqenties hiervan op de bedrijfsvoering. Doelstelling uit het bovenstaande is dat jaarlijks 5 bedrijven laaggeletterheid actief aanpakken binnen het eigen bedrijf. De bekostiging van de deelname aan de cursussen vindt plaats op basis van cofinanciering waarbij zowel het bedrijf als de gemeente een deel van de kosten voor hun rekening nemen. Het ROC gaat samenwerken met VCA ( Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) opleidingsbedrijven. Dit vanwege het grote bereik van deze opleidingen met betrekking tot de doelgroep, 5. Financieel kader. Voor de uitvoering van het Aanvalsplan zijn geen nieuwe financiële middelen beschikbaar. De komende jaren dienen we zelfs rekening te houden met forse kortingen van de kant van de Rijksoverheid op de budgetten waar een groot deel van de activiteiten uit het Aanvalsplan hun bekostiging in vinden. Dit vraagt meer en meer om een efficiënte combinatie van scholingstrajecten en om keuzes en maatwerk. Indien laaggeletterdheid een beperking vormt voor WWB gerechtigden om te participeren in een werksituatie vindt de bekostiging van de cursus nu veelal plaats uit het Werkdeel WWB. Voor inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars worden de taaitrajecten bekostigd uit de beschikbare inburgeringsmiddelen. Hiernaast beschikt de gemeente Emmen over de volwasseneducatiemiddelen. Het totale bedrag dat voor het jaar 2010 aan deze educatiemiddelen ter beschikking wordt gesteld door het ministerie van OC&W aan de gemeente Emmen bedraagt ,=. Dit bedrag is sinds dit jaar onderdeel van het zogenaamde Participatiefonds. Dit fonds wordt gevoed wordt door de middelen Werkdeel WWB, de Inburgeringsmiddelen en de middelen Volwasseneneducatie. De totale omvang van het scholingsdeel in het Emmense Participatiebudget bedraagt op dit moment ,= Dit scholingsdeel is samengesteld uit ,= scholingsmiddelen WWB, ,= inburgeringsmiddelen voor taaitrajecten en ,= middelen volwasseneneducatie. Op dit moment blijven de onderliggende wetten nog volledig van toepassing en dus ook de voorwaarden van besteding van de middelen en de voorwaarden van verantwoording van de middelen. Voor het budget volwasseneducatie ( waar alle cursussen van niet WWB gerelateerde laaggeletterden van oudsher al uit bekostigd worden) betekent dit dat er tot en met 2012 sprake blijft van een verplichte volledige besteding én inkoop bij een ROC. In ons geval het Drenthe College. Dit is de reden dat we in dit plan voor de periode 2010 tot en met 2012 hebben gekozen.eind 2012 stopt namelijk de verplichte winkelnering met betrekking tot de besteding van de volwasseneducatiegelden bij de ROC's. Vanaf dat moment worden de educatiemiddelen vrij besteedbaar toegevoegd aan het gemeentelijke Participatiefonds. Hierdoor ontstaat vanaf 2013 een nieuwe situatie waarop tegen die tijd aangepast beleid zal worden ontwikkeld. Voor 2010 zijn de volwasseneducatiemiddelen in het kader van de aanpak laaggeletterdheid als volgt belegd bij het Drenthe College: NT2-alfabetisering (voortraject voor inburgering) 30 cursisten: ,= Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 17

20 Laaggeletterdheid 120 cursisten: ,= Signaleren,activeren en werven ,= Intake en coaching,coördinatie en beheer ,= Totaal = Bij de cursussen laaggeletterdheid betreft het veelal jaartrajecten met flexibele instroom. De cursusduur is 40 weken met een gemiddelde inzet van 3 tot 12 uren per week tegen een scholingstarief per contactuur van 139,00. Niet deelnemer gebonden uren ten behoeve van signaleren,activeren,werven, intake en coaching, coördinatie en beheer kennen een uurprijs van 106,00. Resteert een bedrag binnen het educatiebudget van ,= Hiervoor worden trajecten VAVO ingekocht voor een bedrag van ,= Hier gaat het om 43 trajecten sprinthavo en sprintvwo voor jongeren vanaf 18 jaar die binnen het reguliere voorgezette onderwijs zijn uitgevallen op basis van in de persoon gelegen kenmerken. Deze trajecten zijn onderdeel van het vastgestelde gemeentelijke beleid in het kader van de aanpak van voortijdig schoolverlaten. Voor de overige ,= worden de resterende cursussen basiseducatie ingekocht. Het gaat hierbij om cursussen digitale vaardigheden voor senioren,omgaan met geld/budgetteren,ondersteuning van vrijwilligers etc. De scherpere prioritering van het thema laaggeletterdheid en de reeds uitgesproken beleidsmatige prioritering van de aanpak van voortijdig schoolverlaten heeft tot gevolg dat de gewenste uitbreiding van de activiteiten mbt de aanpak van laaggeletterdheid een reductie van het aanbod van de overige door de gemeente bekostigde cursussen basiseducatie tot gevolg zal hebben. Immers de budgettaire begrenzing van de inkoop van de cursussen en overige activiteiten bij het Drenthe College (vanuit het budget volwasseneducatie) wordt bepaald door de jaarlijks beschikbaar gestelde Rijksuitkering volwasseneducatie..dit betekent dat de financiële dekking van de beoogde groei van het aantal cursisten laaggeletterdheid,indien niet WWB of Wl bekostigd, uit het bovenstaande bedrag van ,= dient te worden gevonden. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 18

21 6. Alle activiteiten voor per ambitie nogmaals op een rij. 1. Laaggeletterdheid bespreekbaar maken Om het thema laaggeletterdheid breed onder de aandacht van de Emmer bevolking te krijgen bevolking te krijgen zullen wij gebruik maken van de Wmo nieuwsbrief. Onderdeel daarvan is jaarlijks een promotiecampagne in de week van het leren in de maand september. Alle medewerkers van gemeentelijke loketten en van het UVW krijgen een Workshop signaleren van laaggeletterdheid. In die workshop wordt ook aandacht besteed aan de scholingsmogelijkheden die er zijn en waar zij cliënten naar toe kunnen verwijzen. De gemeente maakt afspraken met het ROC. Daarin worden de volgende thema's opgenomen: Meer differentiatie in het aanbod van scholingsmogelijkheden; Het aantal ambassadeurs dat opgeleid wordt; Het wervingsbeleid: hoe meer cursisten te bereiken; Het aantal cursisten dat deelneemt of heeft deelgenomen aan een lees-en schrijfcursus bedraagt minimaal 300 eind Toegankelijkheid van informatie vergroten De gemeentelijke website wordt zodanig ingericht dat het eenvoudiger wordt informatie te vinden. Alle beschikkingen en folders van de afdeling Sociale zaken worden herschreven in meer eenvoudig Nederlands. De afdeling communicatie maakt een plan wanneer welke gemeentelijke folders hertaald worden. Daarbij zal ook de mogelijkheid van pictogrammen worden meegenomen. In overleg met het ROC, cliëntenraden en het WMO-loket wordt een zogenoemde toetsgroep geformeerd. 3. Leesbevordering «Het ROC en de bibliotheek starten samen een leeskring voor laaggeletterden.» Er komt een structureel afstemmingsoverleg tussen de verantwoordelijke voor het Masterplan Taal en de verantwoordelijke voor de uitvoering van dit aanvalsplan. In één buurtacademie wordt leesactiviteiten in het aanbod opgenomen. Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 19

22 4. Aanpak taalachterstanden bij kinderen, jongeren en hun ouders Op 15 basisscholen krijgen de leerkrachten een workshop herkennen en signaleren laaggeletterdheid; Op 10 peuterspeelzalen krijgen de leidsters een workshop "herkennen en verwijzen van laaggeletterden" Op één school start een pilot Educatief partnerschap. Op één school wordt tijdens schooltijd een cursus 'beter lezen en schrijven' gegeven in samenwerking met het ROC 6. Aanpak laaggeletterden zonder werk Bij de afdeling Sociale Zaken wordt expliciet aandacht besteed aan het thema laaggeletterdheid: Alle klantmanagers van de afdeling Sociale Zaken en het UWV krijgen scholing in het herkennen van en omgaan met laaggeletterdheid; 7. Aanpak werkende laaggeletterden De gemeente Emmen zal haar eigen voormannen een workshop signaleren en herkennen laaggeletterdheid aanbieden; Het ROC krijgt de opdracht een concreet wervingsplan ten aanzien van bedrijven op te stellen. Kern van dit plan is bewustwording over de omvang van laaggeletterdheid en de conseqenties hiervan op de bedrijfsvoering. Doelstelling uit het bovenstaande is dat jaarlijks 5 bedrijven laaggeletterheid actief aanpakken binnen het eigen bedrijf. De bekostiging van de deelname aan de cursussen vindt plaats op basis van cofinanciering waarbij zowel het bedrijf als de gemeente een deel van de kosten voor hun rekening nemen. Het ROC gaat samenwerken met VCA ( Veiligheid.gezondheid en milieu Checklist Aannemers) opleidingsbedrijven. Dit vanwege het grote bereik van deze opleidingen met betrekking tot de doelgroep, Emmen in actie tegen laaggeletterdheid 20

23 Emmeri In actie tegen laaggeletterdheid 21

24