Pharos Jaarplan. Pharos Jaarplan

Transcriptie

1 Pharos Jaarplan 2015 Vastgesteld door de directie op 10 september 2014 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 17 september 2014 Pharos Jaarplan

2 Pharos Jaarplan

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Over Pharos 9 3 Preventie en zorg chronische aandoeningen Meerjarenprogramma Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden Meerjarenprogramma Jeugd en gezondheid Meerjarenprogramma Ouderen en gezondheid Meerjarenprogramma Participatie en eigen regie Meerjarenprogramma Gezondheid asielzoekers en vluchtelingen Meerjarenprogramma Vrouwelijke Genitale Verminking Meerjarenprogramma Stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in Samenwerking RIVM Centrum Gezond Leven (CGL) Kennis- en informatieoverdracht 101 Pharos Jaarplan

4 Pharos Jaarplan

5 1 Inleiding Voor u ligt het jaarplan 2015 van Pharos, het landelijk Expertisecentrum Gezondheidsverschillen. Pharos werkt aan het verminderen van met name sociaal economische en etnische gezondheidsverschillen en aan het bevorderen van de kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg voor laagopgeleiden, laaggeletterden, migranten en vluchtelingen. Gezond in en Nationaal Preventie Programma (NPP) Bewoners van achterstandswijken leven gemiddeld 6 à 7 jaar korter en zo n 19 jaar in minder goede gezondheid. In het Nationaal Programma Preventie (NPP) Alles is Gezondheid is de ambitie opgenomen de grote gezondheidsverschillen in Nederland te reduceren. Pharos ondersteunt deze ambitie van harte. Het is vanzelfsprekend dat we als landelijk expertisecentrum op dit terrein een stevige bijdrage leveren aan de realisatie van deze ambitie. Pledge Tijdens de startconferentie van het NPP heeft Pharos een pledge ondertekend, waarin we onze bijdrage hebben verwoord. Via het Stimuleringsprogramma Gezond in, dat uitgevoerd wordt samen met Platform31, ondersteunen we gemeenten en professionals in een duurzame aanpak van gezondheidsachterstanden. Het programma richt zich in eerste instantie op 165 GIDS-gemeenten met wijken met de grootste gezondheidsachterstanden. Deze gemeenten ontvangen extra middelen voor het versterken van hun integrale aanpak van gezondheidsachterstanden. Zij bepalen hun eigen aanpak en maken bij de ontwikkeling en uitvoering ervan gebruik van het stimuleringsprogramma. Pharos en Platform31 bieden hierbinnen advies op maat en ondersteuning en delen goede voorbeelden en kennis uit binnen- en buitenland over wat wel en niet werkt bij de aanpak van gezondheidsachterstanden. Gezond in is op 19 juni 2014 gelanceerd en loopt door tot In dit jaarplan is te lezen welke activiteiten we binnen Gezondin in 2015 uitvoeren. De invulling van het programma komt in nauw overleg met gemeenten tot stand. Het programma verbindt en betrekt partijen uit diverse sectoren bij het vraagstuk van terugdringen van gezondheidsachterstanden. Het boeken van duurzame resultaten hierin vraagt om inzet en betrokkenheid van veel partijen. In de pledge hebben we aangegeven dat we ook op andere wijze bijdragen aan de doelen van het NPP: Samen met het NHG, de LHV en het CGL verzamelen en verspreiden we in 2015 goede voorbeelden van samenwerking tussen preventie en zorg, tussen de publieke gezondheidszorg, huisartsenvoorzieningen en het sociale domein. Pharos besteedt Pharos Jaarplan

6 daarbij extra aandacht aan voorbeelden die inzetbaar zijn bij laagopgeleiden en migranten. Samen met de KNMP voeren we een 4-jarig programma uit gericht op veiliger en beter geneesmiddelengebruik bij laaggeletterden en migranten De vele instrumenten voor het herkennen en goed hanteren van laaggeletterdheid en geringe gezondheidsvaardigheden zullen we zo goed mogelijk verspreiden en het gebruik ervan stimuleren. Transities AWBZ, Jeugdzorg, Participatiewet en passend onderwijs Met de decentralisaties van de AWBZ, Jeugdzorg, Participatiewet en passend onderwijs komt de regie over het sociale domein grotendeels bij de gemeenten te liggen. Pharos speelt in haar programma s Gezond in, Participatie en eigen regie, Jeugd en Ouderen in op de uitdagingen die deze transities opleveren voor gemeenten. De rol van de wijkverpleegkundige in de verbinding van de domeinen krijgt in 2015 extra aandacht. Het programma Asielzoekers zoemt specifiek in op de gevolgen van de transities voor vluchtelingen. Kwaliteit en effectiviteit gezondheidszorg Naast Gezondin en het programma Verantwoord medicijngebruik voert Pharos in 2015 nog zes andere programma s uit. Het programma Preventie en zorg chronische aandoeningen richt zich op het verbeteren van de effectiviteit van zorg en preventie voor laagopgeleiden en migranten met chronische aandoeningen. Extra aandacht gaat daarbij naar het versterken van zelfmanagement bij deze groepen. In 2015 ontwikkelen we samen met het NHG een bijscholing over dit onderwerp en publiceren en verspreiden we een instrument voor verbeteren van zelfmanagement bij laagopgeleide diabetespatiënten. Het programma besteedt ook aandacht aan het verbeteren van zorg bij andere chronische aandoeningen, zoals SOLK, kanker, hart- en vaatziekten en COPD onder laagopgeleiden en migranten. In een structurele en goede samenwerking met NHG, LHV en de achterstandsfondsen werken we aan borging van kennis over gezondheidsverschillen binnen opleidingen, zorgstandaarden en richtlijnen. Het programma biedt ook bijscholing aan verpleegkundigen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten en doktersassistenten in achterstandswijken. Participatie en eigen regie Het programma Participatie en eigen regie richt zich op het versterken van de eigen rol van laagopgeleiden en migranten in gezondheid en de zorg. Het programma laat zien hoe bewoners in achterstandswijken zelf actief betrokken kunnen worden bij de aanpak van gezondheidsachterstanden. In 2015 ondersteunt het programma daarnaast 8 nieuwe patiëntenorganisaties en cliëntenraden omtrent de participatie van laagopgeleiden en migranten binnen hun organisatie. In 2018 willen we 50 patiëntenorganisaties hiermee bereikt hebben. Jeugd en Gezondheid De nieuwe inrichting van de zorg voor de jeugd op gemeentelijk niveau brengt nieuwe kansen met zich mee. De multidisciplinaire wijkteams zijn Pharos Jaarplan

7 door hun outreachende en preventieve karakter beter in staat om in contact te komen met jeugdigen (en hun ouders) met de grootste gezondheidsachterstanden. Ten behoeve van deze teams verzamelt en verspreidt het Programma Jeugd en gezondheid in 2015 best practices voor het bereiken van deze groep, in nauwe samenwerking met betrokken professionals. Tevens sluit het programma in haar activiteiten aan bij de speerpunten van het NPP zoals overgewicht, bewegen en depressie. Samen met het Trimbos werken we aan depressiepreventie op school en samen met LOT-i-partners aan een leerlijn Sociaal Emotionele Ontwikkeling voor scholen, als basis voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. Ouderen en gezondheid De belangrijkste thema s binnen het programma Ouderen en gezondheid in 2015 zijn dementie en de ondersteuning van mantelzorgers. Het aantal migrantenouderen met dementie stijgt vijf keer sneller dan het aantal autochtone ouderen met dementie. De ziekte wordt door migranten nog weinig herkend en er rust een taboe op het bespreken ervan. Zorgverleners en mantelzorgers lopen hier in de praktijk dagelijks tegen aan en hebben behoefte aan adequate instrumenten om met de patiënten in gesprek te gaan. In 2015 besteedt het programma hier aandacht aan. Daarnaast focust het programma zich op het versterken van de draagkracht van hun mantelzorgers. Gezondheid asielzoekers en vluchtelingen De positie van asielzoekers met een kwetsbare gezondheid staat de laatste jaren regelmatig op de agenda. Het overlijden van een asielzoeker met psychische problemen en het uitzetten van een ernstig ziek meisje hebben geleid tot meer aandacht voor de menselijke maat in het asielbeleid en de noodzaak van tijdige signalering van gezondheidsproblematiek. In 2015 werken we aan verbetering van een vroegopsporings-instrument dat gebruikt wordt in de medische intake van het GC A (Gezondheidscentrum Asielzoekers). Ook brengen we op in kaart hoe de keten rondom de GGZ zorg voor asielzoekers is georganiseerd. In 2015 adviseert het programma het COA over het stimuleren van zinvolle dagbesteding en vrijwilligerswerk voor asielzoekers en ontwikkelen we een instrument voor het meten van de effecten daarvan op de gezondheid. Op verzoek van de VNG ondersteunen we gemeenten bij het vinden van oplossingen voor ongedocumenteerden met complexe medische problemen. Vrouwelijke Genitale Verminking (VGV) In 2013 publiceerde Pharos de resultaten van een onderzoek naar aard en omvang van VGV in Nederland. Belangrijke uitkomst van het onderzoek was dat het beleid in Nederland effect heeft gehad en het risico op VGV heeft verkleind. Voortzetting en borging van het beleid is nodig om in de toekomst niet opnieuw met toename van VGV geconfronteerd te worden. Pharos zal het ministerie van VWS en andere partners hierin de komende jaren blijven adviseren. In 2015 voeren we een verkenning uit rond VGV onder vrouwen van Indonesische en Maleisische afkomst en werken we aan voorlichting over VGV onder migranten uit risicolanden die tot nu toe onvoldoende bereikt zijn. We zetten volgende stappen in het helpen verbeteren van de Pharos Jaarplan

8 medische zorg voor vrouwen die reeds besneden zijn en ondersteunen sleutelpersonen en zelforganisaties in hun preventiewerk. Accent op implementatie en gebruik van kennis Over een ding zijn de meeste partijen het wel eens: de komende jaren moet het accent liggen op implementatie en het stimuleren van gebruik van al aanwezige kennis. Dat geldt ook voor Pharos. We nodigen partijen uit veel meer gebruik te maken van bestaande succesvolle voorbeelden, van reeds aanwezige kennis over werkzame elementen en aanpakken en al doende deze verder te ontwikkelen en op effectiviteit te onderbouwen. Doen doen doen, is het motto. Pharos en het RIVM Centrum voor Gezond leven (CGL) Pharos werkt samen met het CGL. Daarbinnen zetten we in op het geschikt en effectief maken van handleidingen en interventies voor mensen met een lage ses en migranten en het verhelderen van de werkzame elementen daarbij. Daarnaast dragen we bij aan het versterken van de samenwerking tussen kenniscentra en thema instituten onderling, onder andere in het kader van de Gezonde School. Zowel CGL als andere kenniscentra zullen we in 2015 actief betrekken bij het Stimuleringsprogramma Gezond in VWS en andere financiering In de programma s treft u projecten aan met verschillende soorten financiering: Projecten die volledig uit de VWS-subsidie voor het programma worden gefinancierd. Projecten die uit de VWS-subsidie voor het programma worden gefinancierd, gecombineerd met aanvullende financiering. Projecten waarvoor volledig elders financiering wordt gezocht of al is gevonden. Drs. M.T.M. van Berkum MSM Directeur Pharos Pharos Jaarplan

9 2 Over Pharos Pharos, landelijk Expertisecentrum Gezondheidsverschillen, zet haar kennis en expertise in om: gezondheidsverschillen te verminderen. de kwaliteit, effectiviteit en toegankelijkheid van gezondheidszorg voor laagopgeleiden, migranten en vluchtelingen duurzaam te verbeteren. Pharos is ook landelijk expertisecentrum op het terrein van de preventie van vrouwelijke genitale verminking. Missie Pharos Vanuit het uitgangspunt gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen, zet Pharos kennis in om de grote gezondheidsverschillen terug te dringen, de kwaliteit, effectiviteit en toegankelijkheid van de gezondheidszorg voor laagopgeleiden en migranten te verbeteren en preventie en het zelfmanagement bij deze groepen te versterken. Visie Pharos werkt vanuit de volgende visie: Het verminderen van de grote gezondheidsachterstanden is een maatschappelijke opgave van formaat die om een gezamenlijke inzet en betrokkenheid van veel partijen vraagt, ook buiten de gezondheidszorg. Gezondheid van mensen is op de eerste plaats van belang voor de kwaliteit van leven van mensen zelf. Maar ook voor de samenleving, de economie, de arbeidsmarkt, participatie en de kosten van zorg. In Nederland hanteren we het uitgangspunt dat iedereen recht heeft op kwalitatief goede en toegankelijke gezondheidszorg. Het is zaak ervoor te zorgen dat het reguliere stelsel voor de gezondheidszorg (de driehoek van zorgaanbieders, financiers en zorgvragers) voor alle burgers goed werkt. Het vraagstuk van gezondheidszorg voor laagopgeleiden, migranten en vluchtelingen, is een gewoon vraagstuk van kwaliteit en effectiviteit van zorg voor alle burgers. De gebruikelijke sturingsinstrumenten voor kwaliteit kunnen hierbij ingezet worden. De zorgsector en professionals hebben een verantwoordelijkheid om ook mensen met een lage opleiding, andere achtergrond en beperkte gezondheidsvaardigheden goede zorg en preventie te bieden. Omgekeerd geldt hetzelfde, zorgvragers zijn medeverantwoordelijk voor een effectief gebruik van het stelsel en verantwoordelijk voor hun eigen gezondheid en keuzes hierbinnen. Pharos Jaarplan

10 Er is aanzienlijke gezondheidswinst en kostenreductie te boeken als de gezondheidszorg effectiever is voor deze groepen. Leidraad is dat er in binnen- en buitenland al veel kennis beschikbaar is die gebruikt kan worden. Er is al veel bekend over wat goed werkt en over wat de belangrijkste risicofactoren zijn. De opgave is het op grote schaal benutten en implementeren van deze kennis. Pharos stimuleert dat de al aanwezige kennis common knowledge wordt en geborgd wordt in programma s, richtlijnen en standaarden. Pharos zet zich in om reeds bestaande kennis beter te benutten, te verbinden en praktisch inzetbaar te maken. Diverse gemeenten en private organisaties zijn al druk bezig met de aanpak van gezondheidsachterstanden vanuit verschillende domeinen. Gezondheidsbevordering gaat daarbij hand in hand met het stimuleren van arbeidsdeelname, terugdringen van schoolverzuim, creëren van een gezondere leefomgeving en beter aansluiten van preventie, zorg en welzijn. Deze aanpak laat al diverse positieve uitkomsten zien. Er is winst te behalen als we veelbelovende lokale aanpakken breder en grootschaliger inzetten. Pharos zet zich daar actief voor in. Profiel Pharos is een onafhankelijk en landelijk expertisecentrum. Zij is zowel kennisproducent als kennismakelaar. Zij werkt op geleide van de vraag en gelooft in het in co-creatie met betrokkenen ontwikkelen en bruikbaar maken van kennis, in samenwerking en verbinding. Pharos beschikt over in ruim 30 jaar opgebouwde expertise en brede netwerken. Zij is daardoor bij uitstek de organisatie waar je terecht kunt als je wilt weten hoe je ervoor kunt zorgen dat de kwaliteit en effectiviteit van gezondheidszorg ook gegarandeerd zijn voor laagopgeleiden en migranten en hoe gezondheidsverschillen aan te pakken. De kennis van Pharos steunt op drie bronnen: Wetenschappelijke kennis. Praktijkkennis van zorg- en hulpverleners en andere actoren. Ervaringskennis van cliënten. Diensten en producten van Pharos Informatie, advies en ondersteuning op geleide van de vraag en op maat. Onderzoeken en quick scans. Beschikbaar stellen state of the art kennis en informatie over: o gezondheidsverschillen en de aanpak ervan o de gezondheid van laagopgeleiden/laaggeletterden, migranten en vluchtelingen. o de toegankelijkheid, kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg voor deze groepen. Interventies, good practices en werkzame elementen op het gebied van: o gezondheid van laagopgeleiden/laaggeletterden, migranten en vluchtelingen. o het bevorderen van de toegankelijkheid, de kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg en voorzieningen voor deze groepen. Pharos Jaarplan

11 o preventie van meisjesbesnijdenis. Het gaat hierbij doorgaans om het aanpassen en aanvullen van reguliere en reeds bestaande interventies, zodat deze ook bruikbaar zijn voor deze groepen. Verspreiding en ondersteuning bij implementatie van methodieken en interventies. Aanvulling van bestaande richtlijnen en kwaliteitscriteria zodat ze ook toepasbaar zijn voor zorg aan laagopgeleiden en migranten. Ondersteuning op het terrein van samenwerking met en actieve participatie van laagopgeleide en migranten-burgers Bijdragen aan curricula van opleidingen. Stimuleren en organiseren van kennisuitwisseling en kennisnetwerken. Deskundigheidsbevordering, trainingen en (bij)scholing op maat. Publicaties. Debatten, congressen, expertmeetings, werkconferenties en dergelijke. Beleidssignalering en -advisering. Samenwerkingspartners en klanten van Pharos Pharos werkt gezondheidszorgbreed en heeft een breed en gevarieerd netwerk bestaande uit klanten, veldpartijen, professionals, beroepsorganisaties, patiënten- en cliëntenorganisaties, migranten- en vluchtelingenorganisaties, zelforganisaties en andere partijen die bij de aanpak van gezondheidsverschillen betrokken zijn zoals gemeenten, landelijke en lokale partijen in de zorg, verzekeraars, de wereld van sport- en bewegen, het onderwijs, private partijen, andere kennis- en onderzoekscentra, het RIVM Centrum voor Gezond leven (CGL) en universiteiten en GGD-en. Pharos Jaarplan

12 Pharos Jaarplan

13 3 Preventie en zorg chronische aandoeningen Meerjarenprogramma Inleiding Mensen met een lage opleiding en migranten lijden vaker aan chronische aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten, angststoornissen en depressies. Bovendien verlopen deze ziekten bij deze groepen vaak ernstiger en met meer complicaties. In dit programma richten wij ons op de kwaliteit en effectiviteit van de preventie en (medische) zorg rondom chronische aandoeningen bij laagopgeleiden en migranten. Het doel is deze op hetzelfde niveau te brengen als voor andere Nederlanders (equity in zorg). Een van de prioriteiten in het beleid is het versterken van de zorg en preventie dichtbij huis. Het programma sluit daarbij aan door het accent te leggen op de eerstelijnszorg en de ondersteuning van de professionals die daar werken. Binnen het programma vindt regelmatig overleg plaats met huisartsen en andere zorgverleners om de activiteiten binnen het programma zo goed mogelijk op hun vragen en behoeften af te stemmen. Pharos participeert in de NHG-werkgroep Diversiteit en Global Health. Hierin bundelen NHG, LHV en achterstandsfondsen hun krachten om gezondheidsverschillen te overbruggen. Stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in en programma verantwoord medicijngebruik Vanaf 2014 ondersteunt en adviseert Pharos samen met Platform31 vier jaar lang 165 gemeenten over de Lokale aanpak van gezondheidsachterstanden, via het stimuleringsprogramma aanpak Lokale gezondheidsachterstanden Gezond in... Het programma Preventie en Zorg bij Chronische aandoeningen werkt de komende jaren nauw samen met dat programma en levert kennis die daarbinnen praktisch inzetbaar is. Datzelfde geldt voor het programma Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden, dat Pharos vanaf 2014 samen met de KNMP uitvoert. Dat programma wordt apart beschreven in dit jaarplan (zie hoofdstuk 3.1) maar werkt nauw samen met dit meerjarenprogramma. Pharos Jaarplan

14 Preventie en vroegsignalering De toename en prevalentie van chronische aandoeningen is bij lage ses groepen en migranten verreweg het grootst. Juist deze groepen bereiken we met preventie tot nu toe het minst, omdat de interventies onvoldoende aansluiten op hun leefwereld en hun gezondheidsvaardigheden. In brede kring wordt gedeeld dat voor betere preventie en vroegsignalering een sterke eerstelijn nodig is met daarbinnen een centrale rol voor de huisartspraktijk, wijkverpleegkundige en/of het gezondheidscentrum. De LHV en het NHG geven in hun Toekomstvisie Huisartsenzorg aan dat huisartsen zich in een goede positie bevinden om de verbinding tussen preventieve en curatieve zorg te leggen. De huisarts kan aandoeningen voorkomen door mensen vroegtijdig de weg te wijzen naar activiteite2n in de buurt en met praktische adviezen op maat voor een gezonder leven. In het Nationaal Preventie Programma (NPP) is de ambitie opgenomen preventie en zorg veel meer hand in hand te laten gaan en om samenwerking tussen zorgverleners bij de vroegsignalering en aanpak van gezondheidsrisico s te versterken. In dit meerjarenprogramma dragen we daaraan bij. Samen met NHG, LHV en CGL verzamelen en verspreiden we in 2015 goede voorbeelden van samenwerking tussen preventie en zorg, tussen de publieke gezondheidszorg, huisartsenvoorzieningen en het sociale domein. Werkzame aanpakken en elementen voor de preventie van chronische aandoeningen bij laagopgeleiden en migranten worden eruit gelicht en lokaal verspreid. De rol van de wijkverpleegkundige in de verbinding van de domeinen krijgt daarbij in 2015 extra aandacht. Zorg De (para)medische zorg blijkt in bepaalde opzichten minder effectief voor migranten en mensen met een lage opleiding. Richtlijnen en standaarden houden vaak onvoldoende rekening met (etnische en sociaal economische) verschillen in ziekte en behandeling. Artsen en andere hulpverleners hebben behoefte aan specifieke kennis en vaardigheden om adequaat in te spelen op verschillen in opleiding en gezondheidsvaardigheden. De afgelopen jaren hebben we, in samenwerking met het NHG, de LHV en huisartsen in achterstandswijken, op dit terrein al veel werk verricht. Er zijn diverse instrumenten en handreikingen ontwikkeld en een deel van de huisartsen is inmiddels bijgeschoold in het verlenen van cultuursensitieve zorg en zorg aan laagopgeleiden. Deze scholing zetten we voort in 2015, evenals de verbreding naar andere beroepsgroepen, te weten praktijkondersteuners, (wijk)verpleegkundigen, fysiotherapeuten en diëtisten. Extra aandacht gaat daarbij naar het versterken van zelfmanagement. Huisartsen en andere eerstelijns zorgverleners geven aan dat zij vooral moeite hebben met het stimuleren van zelfmanagement bij laagopgeleide patiënten en migranten. Met het NHG ontwikkelen we een cursus op dit onderwerp voor huisartsen. Het programma richtte zich tot nu toe met name op de zorg rondom diabetes, SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten) en kanker. In 2015 verkennen we met patiëntenorganisaties en gezondheidsfondsen welk traject er nodig is voor de aanpak van andere aandoeningen, te weten COPD en/of hart- en vaatziekten bij laagopgeleiden en migranten. Tenslotte voeren we in 2015 ook een aantal activiteiten uit gericht op verbetering van ziekenhuiszorg, in het verlengde van de in 2014 Pharos Jaarplan

15 gepubliceerde businesscase van Pharos. Op verzoek van het RadboudUMC ondersteunen we hen op dit terrein. Implementatie en borging van kennis Kennis ontwikkelen is een, kennis gebruikt en geborgd krijgen in het dagelijks handelen van professionals is twee. Dat laatste heeft de komende jaren prioriteit in het werk van Pharos. Over de noodzaak hiervan bestaat veel overeenstemming bij kennisinstituten, het RIVM/CGL en het ministerie van VWS. In 2015 verspreiden en stimuleren we het gebruik van diverse instrumenten die de afgelopen jaren ontwikkeld zijn, zoals de handreiking voor huisartsen bij SOLK en het Cultureel Interview (CI) voor POH-GGZers. We verspreiden en borgen in 2015 kennis in een e-book voor huisartsen en huisartsenopleidingen, in websites voor huisartsen en opleidingen en nascholing via het NHG. Nascholing rondom de handreiking SOLK wordt opgenomen in de StiP-cursussen van het NHG. Andere NHG-cursussen vullen we samen met het NHG aan. Met de 8 huisartsenopleidingen hebben we een goede samenwerking. In 2015 ontwikkelen we met het NHG onderwijsmaterialen over de zorg aan laagopgeleiden en migranten. Daarnaast borgen we kennis in standaarden en richtlijnen, opdat deze bruikbaar worden voor alle patiënten. Ook op dit terrein hebben we al veel werk verricht en we zetten dat in 2015 voort. We werken daarin samen met beroepsorganisaties en het Kwaliteits(Zorg)instituut. Meerjarendoelen Het programma Preventie en Zorg bij chronische aandoeningen zet de komende jaren haar kennis in om te stimuleren dat: preventie en vroegsignalering van chronische ziekten bij laagopgeleide - en migrantenpatiënten effectiever verloopt doordat goede voorbeelden en werkzame elementen hiervoor zijn gebundeld, praktisch toegankelijk gemaakt en verspreid. de effectiviteit van de zorg rondom chronische aandoeningen bij laagopgeleide- en migrantenpatiënten verhoogd wordt en zelfmanagement en therapietrouw versterkt worden. de kennis die er is over preventie en zorg aan deze groepen geïmplementeerd wordt en geborgd in zorgstandaarden, richtlijnen, andere kwaliteits- en veiligheidsinstrumenten en in opleidingen. Meerjarendoel 1 Kennis inzetten om te stimuleren dat preventie en vroegsignalering van chronische ziekten van laagopgeleide - en migrantenpatiënten effectiever verloopt doordat goede voorbeelden en werkzame elementen hiervoor zijn gebundeld, praktisch toegankelijk gemaakt en verspreid. Pharos Jaarplan

16 1.1 Preventie in de buurt. Inspireren en stimuleren van samenwerking tussen huisartsenvoorzieningen en publieke gezondheidszorg Vanuit het project Preventie in de buurt 1, zijn de 15 goede voorbeelden die in 2014 beschreven zijn over samenwerking tussen huisartsenvoorzieningen en publieke gezondheidszorg, gedeeld op een vijftal regionale bijeenkomsten. Deze bijeenkomsten zijn voor huisartsen geaccrediteerd. Daarmee is kennis over werkzame elementen van goede samenwerking tussen preventie en zorg breed gedeeld onder professionals. Concreet is kennis gedeeld ten aanzien van: o De bijdrage van de eerste lijn aan het opstellen van wijkprofielen en de analyse daarvan. o De samenwerking tussen de eerste lijn en sociale wijkteams. o De samenwerking tussen de eerste lijn en sportservices, bijvoorbeeld de buurtsportcoach. o De samenwerking tussen de eerste lijn en welzijn. De goede voorbeelden van preventie en zorg zijn tevens gedeeld op het Nederlands Congres Volksgezondheid (NCVGZ) dat zich in 2015 richt op preventie en zorg, via digitale fora als ha-web, loket Gezond leven en via het stimuleringsprogramma Gezond in, middels advisering van gemeenten die specifieke vragen hebben op het domein van preventie en zorg. Door de goede voorbeelden inspirerend over te brengen is de betrokkenheid van huisartsen bij preventieve activiteiten in de buurt vergroot (in nauwe samenwerking met de organisaties betrokken bij het project preventie in de buurt). Na afloop van de regionale ontmoetingen wordt geëvalueerd wat de professionals aan kennis en inspiratie hebben opgedaan. Samenwerkingspartners Activiteiten worden afgestemd met het CGL en de andere projectpartners, NHG, LHV, Trimbos. Tevens is samengewerkt met Rossen, GGD en, huisartsenvoorzieningen en Gezond in gemeenten. Looptijd Financiering In overleg met CGL wordt bepaald of dit project wordt uitgevoerd via projectfinanciering. 1 Preventie in de buurt is een project van CGL (projectleider), NHG, LHV, Pharos en Trimbos. Dit project is gestart in 2014 en loopt tot maart Pharos heeft in 2014 met name een bijdrage geleverd aan het vinden en beschrijven van ca. 15 goede voorbeelden. Pharos Jaarplan

17 1.2 Preventie in de zorg: goede voorbeelden voor laagopgeleiden en migranten Er is voor huisartsen een overzicht gemaakt van de werkzame elementen bij de preventie van chronische aandoeningen bij laagopgeleiden en migranten. Dat richt zich op twee sporen: o De samenwerking tussen de huisartsenvoorziening en o professionals en burgers in de buurt. Good practices ten aanzien van communicatie met mensen met beperktere gezondheidsvaardigheden in de huisartsenpraktijk. De kennis is gedeeld via digitale fora als haweb, loket gezond leven en via het stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in. Samen met onder andere NHG LHV en de achterstandsfondsen wordt deze kennis breed onder huisartspraktijken verspreid en worden 2 goede voorbeelden doorontwikkeld in huisartspraktijken. Waar van toepassing wordt de kennis van werkzame elementen ingebracht bij de ontwikkeling of revisie van zorgstandaarden of richtlijnen. 75% van de huisartsen in achterstandswijken is bereikt met het overzicht. Samenwerkingspartners De partners uit het Preventie in de buurt project: CGL, NHG, LHV, Trimbos. Daarnaast: huisartsenpraktijken in achterstandswijken, patiënten en patiëntenorganisaties, VELO, Rossen, GGD en, gemeenten, gezondheidsfondsen, adviseur landelijke achterstandsfondsen, Lokale achterstandsfondsen. Looptijd Financiering Het maken van het overzicht en de kennisdeling (resultaat 1 en 2) wordt uitgevoerd met VWS financiering. Voor de pilot met huisartsenpraktijken wordt externe financiering gezocht. 1.3 Up to date kennis voor gebruik in stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in Feiten en cijfers rondom de belangrijkste gezondheidsproblemen en risicofactoren voor gezondheidsachterstanden zijn toegankelijk in kaart gebracht voor gebruik in het stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in (diabetes, depressie, overgewicht, bewegen, roken en alcohol). Per gezondheidsprobleem/risicofactor zijn de recentste inzichten rondom het terugdringen ervan helder en beknopt voor gemeenten in beeld gebracht. Hetzelfde geldt voor inspirerende en goede voorbeelden. Pharos Jaarplan

18 De belangrijkste experts en kenniscentra op de thema s zijn hierbij geraadpleegd en betrokken. Beknopte en toegankelijke overzichten zijn digitaal eenvoudig te vinden. Samenwerkingspartners Experts op de diverse themagebieden, kenniscentra en thema-instituten, universiteiten. Looptijd Er vindt jaarlijks een update plaats. Financiering Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering. 1.4 Ondersteunen rol wijkverpleegkundigen en POH-ers in Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Opbrengsten en bevindingen uit het programma Zichtbare Schakels zijn op een adequate wijze ingezet in het stimuleringsprogramma Lokale aanpak gezondheidsachterstanden Gezond in. Met de verpleegkundige beroepsorganisatie is verkend of met hen een vergelijkbaar traject als met huisartsen uitgevoerd kan worden, namelijk een gezamenlijk meerjarenprogramma gericht op versterken van de kwaliteit van wijkverpleegkundigeen POG-zorg bij lage ses en migranten. Met hen is tevens verkend hoe zij ondersteund kunnen worden in het herkennen van laaggeletterdheid en in het versterken van gezondheidsvaardigheden en zelfmanagement van deze groepen. Afhankelijk van de uitkomsten is een gezamenlijk programma voor de komende jaren ontwikkeld. Via de publicatie van het gezamenlijk meerjarenprogramma. Samenwerkingspartners Zichtbare Schakels, verpleegkundige organisaties, verpleegkundigen in achterstandswijken. Looptijd 2015 voor de verkenning, vanaf 2016 uitvoering programma. Financiering Verkenning met VWS financiering, de uitvoering vindt plaats met VWS financiering en financiering via fondsen. 1.5 Verhoging deelname hepatitis B/C screening onder risicogroepen In 2014 is bij ZonMw een onderzoeksvoorstel ingediend voor het ontwikkelen van een betere benadering van en Pharos Jaarplan

19 informatieverstrekking aan migranten met hoog risico op chronische hepatitis B/C. In Nijmegen is in een gezondheidscentrum een pilot uitgevoerd. Deze richt zich op de effectiviteit van een methode om migranten uit risicogroepen via de huisarts te benaderen voor screening op hepatitis B/C en daarmee hun deelname aan screening te verhogen. Afhankelijk van de uitkomsten van deze pilot is het project verder uitgerold onder de andere huisartspraktijken in Nijmegen. Duidelijk is geworden of de deelname aan screening is verhoogd. Via publicatie van de onderzoeksresultaten in peer-reviews medische tijdschriften en via berichtgeving op relevante congressen en symposia. Samenwerkingspartners RIVM, LUMC afdeling infectieziekten en academische werkplaats publieke gezondheid Midden-Holland, VU EMGO instituut, Radboudumc afdeling infectieziekten en afdeling eerstelijnsgeneeskunde, academische werkplaats publieke gezondheid AMPHI. Looptijd In 2015 start onderzoek (indien financiering is verkregen), in 2016 en 2017 vindt de implementatie van de onderzoeksresultaten plaats. Financiering Via projectsubsidies (onder ander het ZonMw programma Praktijk infectieziekten bestrijding). Meting outcome meerjarendoel 1 In 2018 wordt in overleg met NHG, LHV en de achterstandsfondsen nagegaan of de preventieve activiteiten van huisartsvoorzieningen de doelgroep laagopgeleiden en migranten effectiever bereiken. Tevens wordt nagegaan of meer huisartspraktijken participeren in programma s van geïntegreerde preventie, in samenwerking met de publieke gezondheidszorg, de welzijnssector en/of andere gemeentelijke instanties. Meerjarendoel 2 Kennis inzetten om te stimuleren dat de effectiviteit van de zorg rondom chronische aandoeningen bij laagopgeleide - en migrantenpatiënten verhoogd wordt en zelfmanagement en therapietrouw versterkt worden. 2.1 Suiker in eigen hand: instrument voor zelfmanagement bij diabetes In samenwerking met patiënten, zorgverleners en samenwerkingspartners is een praktijk- en visueel gericht instrument ontwikkeld en getest voor het versterken van zelfmanagement bij laagopgeleide patiënten met diabetes handboeken zijn verspreid onder patiënten via huisartsen werkzaam in de ruim 200 achterstandswijken. Zorgverleners maken gebruik van het handboek dat hen helpt het instrument in te zetten bij hun patiënten. Samen met het NHG is een training Pharos Jaarplan

20 ondersteuning van zelfmanagement voor zorgverleners ontwikkeld. Een jaar na invoering wordt het instrument geëvalueerd, zowel wat betreft gebruiksvriendelijkheid als wat betreft invloed op de indicatoren uit de beginmeting. Als uit het evaluatieonderzoek blijkt dat het instrument het zelfmanagement bij laagopgeleiden vergroot, dan volgt uitrol van deze aanpak naar andere chronische aandoeningen zoals COPD en hart- en vaatziekten. Pharos ontwikkelt hiermee een serie zelfmanagement-handboeken op chronische aandoeningen. Aan het eind van het project wordt d.m.v. monitoring en evaluatie in kaart gebracht of de methodieken worden gebruikt, begrepen en gewaardeerd door de doelgroep en zorgverleners. Samenwerkingspartners Stichting Voorlichters Gezondheid Rotterdam, Stichting Lezen en Schrijven, NHG, DVN, NDF, NvvPO (Nederlandse Vereniging voor Praktijkondersteuners), EADV (Beroepsvereniging voor diabeteszorgverleners en praktijkondersteuners met aandachtsgebied diabetes), diabetespolikliniek in het Slotervaartziekenhuis, LHV Achterstandsfondsen, fysiotherapeuten, diëtisten. Looptijd Het project start eind 2014 en heeft een looptijd van twee jaar. Financiering Deels VWS financiering (30 tot 50 %), deels aanvullende financiering (ingediend bij Skanfonds zomer 2014). 2.2 Dieetadvisering bij diabetes De eerste fase van het promotieonderzoek Cultuur sensitieve dieetadvisering is voltooid. De ervaringen en knelpunten van migrantenpatiënten en diëtisten zijn in kaart gebracht. Pharos heeft hierin een adviserende rol gehad samen met het AMC. Er is een plan uitgewerkt voor het ontwikkelen van een onderwijsprogramma voor diëtisten in cultuursensitieve dieetadvisering en voor het vervolg onderzoek naar de effectiviteit hiervan. Publicaties in peer reviewed tijdschrift in het kader van het genoemde promotieonderzoek. Looptijd 36 maanden vanaf start medio Financiering Door NWO (onderzoekers), aanvullende financiering via HAN voor betrokkenheid Pharos bij focusgroepen, interviews en ontwikkeling onderwijsprogramma. Pharos Jaarplan