Pharos Jaarplan Vastgesteld door de directie op 16 september 2013

Transcriptie

1 Pharos Jaarplan 2014 Vastgesteld door de directie op 16 september 2013 Goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 25 september 2013

2 2 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Over Pharos 9 3 Effectiviteit en kwaliteit somatische zorg/ chronische ziekten Meerjarenprogramma Jeugd en gezondheid Meerjarenprogramma Ouderen en gezondheid Meerjarenprogramma Klanten, participatie en eigen regie Meerjarenprogramma Gezondheid asielzoekers en vluchtelingen Meerjarenprogramma Vrouwelijke Genitale Verminking Meerjarenprogramma Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden Meerjarenprogramma Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden Gezonde Wijken Samenwerking RIVM Centrum Gezond Leven (CGL) Kennis- en informatieoverdracht 109 Jaar pl an & Begr oti ng

4 4 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

5 1. Inleiding Voor u ligt het jaarplan van Pharos voor Pharos is het kennis- en adviescentrum op het terrein van de gezondheid van migranten en mensen met een lage ses. Pharos werkt gezondheidszorgbreed aan het bevorderen van kwaliteit en effectiviteit van zorg en preventie voor deze groepen en het verminderen van etnische en sociaal economische gezondheidsverschillen. Het debat over het verbeteren en betaalbaar houden van de zorg blijft de gemoederen bezighouden. E-health, meer zelfzorg en eigen regie van cliënten, de verschuiving naar zoveel mogelijk zorg en ondersteuning dichtbij huis, preventie van het stijgende aantal chronische aandoeningen, de herinrichting van de ouderenzorg, de decentralisaties van de jeugdzorg en delen van de AWBZ, kosteneffectiviteit van interventies en behandelingen: dit zijn thema s die in het debat een rol spelen. Over een ding zijn we het in het debat wel eens: het verhogen van de kwaliteit en effectiviteit van zorg en preventie is van groot belang. Pharos draagt daar graag aan bij via haar kennisprogramma s. Nationaal Programma Preventie In het voorjaar van 2013 kwam het kabinet met de agenda voor een Nationaal Programma Preventie (NPP). Aan de totstandkoming daarvan is een uitgebreide consultatieronde vooraf gegaan. Pharos heeft in die ronde het ministerie en de staatssecretaris van VWS geadviseerd over de aanpak van sociaal economische gezondheidsverschillen. Onze adviezen hebben we ook met andere partijen in de gezondheidszorg gedeeld. In het NPP wordt geconstateerd dat er forse gezondheidsverschillen zijn tussen groepen mensen, die niet kleiner worden. Het kabinet heeft zich voorgenomen de gezonde levensverwachting van laagopgeleiden substantieel te willen verbeteren. Ze wil dat onder andere doen via vroegopsporing van gezondheidsrisico s en het verbreiden van de integrale populatiegerichte wijkaanpakken, die op diverse plaatsen al tot successen hebben geleid. Pharos onderschrijft dit beleid van harte. Het is vanzelfsprekend dat we, als landelijk kenniscentrum op het terrein van etnische en sociaal economische gezondheidsverschillen, aan de uitwerking van dit beleid een stevige bijdrage leveren. We doen dat in alle programma s door te stimuleren dat de kwaliteit van preventie en zorg voor lage ses groepen en migranten op een zelfde niveau komt als voor andere burgers en door het helpen versterken van het zelfmanagement van deze burgers. Daarnaast starten we een aantal specifieke en nieuwe trajecten: Het meerjarige traject Verbeteren vroegsignalering en preventie chronische aandoeningen bij lage ses, dat we samen met het NHG en de huisartsen-achterstandsfondsen vanaf 2014 gaan uitvoeren. Doel is succesvolle interventies uit binnen- en buitenland, op veel bredere schaal te laten gebruiken en implementeren. Het programma Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden. Doel daarvan is opschalen van het Jaar pl an & Begr oti ng

6 gebruik van de vele instrumenten/interventies voor effectievere communicatie met laaggeletterden en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Het programma Gezonde wijken: waarin we gemeenten en lokale professionals ondersteunen in de integrale aanpak van gezondheidsverschillen in wijken. In het programma Ouderen en gezondheid: hierin besteden we aandacht aan vroegsignalering van dementie bij migranten, in aansluiting op het Deltaplan dementie. In alle programma s besteden we aandacht aan het vergroten van de eigen regie en zelfmanagement bij deze groepen, aansluitend op hun leefwereld en omstandigheden. We stimuleren hierbij het benutten van e- health en social media. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het uitwerken van de ambities van het NPP in het lokale gezondheidsbeleid. De decentralisatie van de jeugdzorg en delen van de AWBZ geven de gemeenten een aanzienlijk grotere spil-positie bij het creëren van laagdrempelige voorzieningen en ondersteuning van burgers, ook voor burgers in achterstandswijken. Pharos biedt ook in 2014 ondersteuning, advies en trainingen aan lokale professionals, coördinatoren van CJG, integrale (sociale) wijkteams en beleidsverantwoordelijke ambtenaren, gericht op het waarborgen van toegankelijke laagdrempelige voorzieningen, ook voor mensen met een lage ses en migranten. Kwaliteit en effectiviteit gezondheidszorg en het kwaliteitsinstituut We hanteren in Nederland het uitgangspunt dat alle burgers recht hebben op kwalitatief goede en toegankelijke gezondheidszorg en preventie. Gezondheid is immers ieders grootste goed en heeft invloed op de kwaliteit van ons leven, maar ook op de samenleving in zijn geheel, de (arbeids)participatie en kosten van zorg. Inwoners van achterstandswijken leven gemiddeld 7 jaar korter en 14 jaar in minder goede gezondheid. Uit onderzoek weten we dat er aanzienlijke verschillen in kwaliteit en uitkomsten van zorg/preventie zijn tussen migranten, laagopgeleiden en andere burgers. Pharos wil duurzaam bijdragen aan het reduceren van deze verschillen. En dat kan, blijkt uit diverse onderzoeken, praktijkervaringen en businesscases. Er zijn al vele succesvolle initiatieven en good practices die hieraan kunnen bijdragen. Over werkzame elementen daarbij is eveneens al veel bekend. Het op aanzienlijk bredere schaal implementeren en al doende verder onderbouwen ervan is de opgave voor de komende jaren. Doen, doen, doen, is het motto. In 2014 zetten we daarop in, samen met al onze partners. In het programma Effectiviteit en kwaliteit somatische zorg/chronische ziekten doen we dat door te werken aan de kwaliteit en effectiviteit van de zorg dichtbij huis, de eerstelijnszorg voor migranten en mensen met lage ses. We richten ons daarbij op de preventie en behandeling van chronische aandoeningen zoals diabetes, kanker en psychosociale klachten. Binnen dat programma hebben we een uitstekende samenwerking met het NHG, de LHV en huisartsen in achterstandswijken. De samenwerking wordt in 2014 uitgebreid naar verpleegkundigen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten en apothekers. Nieuw in 2014 zijn een aantal pilots met ziekenhuizen, met wie we veelbelovende interventies voor verbetering van de ziekenhuiszorg gaan inzetten. 6 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

7 Nieuw in 2014 is ook het programma Verantwoord medicijngebruik, bij migranten en laaggeletterden dat we samen met de KNMP gaan uitvoeren. Hierin werken we aan effectiever medicijngebruik en betere therapietrouw onder lage ses groepen en migranten. In 2014 gaan we ook door met het borgen van kennis in zorgstandaarden en richtlijnen, opdat die ook bruikbaar zijn voor deze burgers. We werken daarin samen met het Kwaliteitsinstituut. Eigen regie Om eigen regie en zelfmanagement te versterken is het toegankelijk maken van basisinformatie over gezondheid en zorg een voorwaarde. Dat geldt zeker voor migranten, laaggeletterden en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. De komende jaren helpen we sites als Independer.nl en Zorgkaartnederland.nl om ook deze groepen te bereiken met hun informatie. Ook ondersteunen we patiënten- en cliëntenorganisaties in het betrekken van migranten en laagopgeleiden bij hun werk. Gezonde jeugd In het beleid rondom gezondheidsbevordering gaat specifiek aandacht uit naar de jeugd. In het programma Jeugd en gezondheid spelen we hierop in. We haken ook aan op de uitgangspunten van de transitie jeugdzorg, met kennisprojecten gericht op het versterken van eigen kracht van ouders/kinderen en het toegankelijker maken van lichte en vroegtijdige vormen van ondersteuning voor migranten en lage ses groepen. Daarin is nog een wereld te winnen. We ondersteunen in 2014 CJG s, jeugdhulpverleningsorganisaties en gemeenten hierin en maken sites als Opvoeden.nl toegankelijk voor laaggeletterden. Met de thema-instituten, het CGL en partijen betrokken bij de Onderwijsagenda, zetten we ons in voor gezondheidsbevordering op het VMBO, MBO en het basisonderwijs. Kinderen van laagopgeleide ouders kunnen daar juist bereikt worden. Ouderen De herinrichting van de langdurige zorg vraagt de komende jaren veel aandacht. Oudere migranten en hun familie doen doorgaans veel minder een beroep op professionele zorg. Mantelzorgers vangen zo n 99% van de zorg op bij demente migrantenouderen. Het is belangrijk dat zij voldoende ondersteund worden en niet overbelast raken. In 2014 bundelen wij goede voorbeelden van ondersteuning van deze mantelzorgers. Daarnaast besteden we aandacht aan vroegsignalering van dementie bij migranten, in aansluiting op het Deltaplan dementie en aan een goede communicatie tussen mantelzorg en professionele zorg. Gezondheid asielzoekers en vluchtelingen Het asielbeleid staat de laatste tijd opnieuw in de aandacht. Het kabinet heeft zich, naar aanleiding van het overlijden van een Russische asielzoeker, uitgesproken voor een humaner vreemdelingenbeleid met meer oog voor de menselijke maat. Pharos draagt daar in 2014 in een aantal projecten aan bij, daar waar er een relatie ligt naar gezondheid en gezondheidszorg voor asielzoekers. Met de COA gaan we na hoe preventie van gezondheidsproblemen verbeterd kan worden, onder andere via zinvolle dagbesteding en samenwerking met lokaal vrijwilligerswerk en voorzieningen voor sport en bewegen. Omtrent vroegsignalering van kwetsbare asielzoekers blijven we in 2014 partners in de vreemdelingenketen adviseren. Dat geldt ook voor het adviseren Jaar pl an & Begr oti ng

8 ten aanzien van het zorgvuldig en humaan omgaan met ziekte en gezondheid in het asielbeleid, inclusief terugkeertrajecten. Vrouwelijke Genitale Verminking (VGV) Nederland heeft een zero tolerance beleid rondom meisjesbesnijdenis. Pharos vervult de rol van landelijk kenniscentrum op dit terrein. Sinds 2013 hebben we beter onderbouwde gegevens over de prevalentie van VGV in Nederland dankzij een onderzoek van Pharos en de Erasmusuniversiteit. Uit dat onderzoek bleek dat het beleid in Nederland effect heeft en het risico op VGV heeft verkleind. Voortzetting van dat beleid blijft echter nodig om in de toekomst niet opnieuw met hogere aantallen geconfronteerd te worden. Een aantal opvallende zaken uit het onderzoek vertalen we in 2014 naar scholing van professionals en voorlichters uit de risicogroepen. In 2014 gaan we in overleg met organisaties van risicogroepen na hoe groepen die tot nu toe nog weinig met voorlichting benaderd zijn, bereikt kunnen worden. Daarnaast focussen we op borging van kennis voor professionals die een rol hebben in de preventie van VGV en verbetering van de medische zorg aan vrouwen die al besneden zijn. Pharos en het RIVM Centrum voor Gezond leven (CGL) Pharos werkt gezondheidszorgbreed en participeert ook binnen het CGL. Daarbinnen zetten we ons ook in 2014 in om handleidingen en interventies tevens voor migranten en mensen met lage ses geschikt en effectief te maken. Daarnaast dragen we bij aan het versterken van de samenwerking tussen kenniscentra onderling en tussen deze centra en het veld. Implementatie en het ondersteunen van lokale professionals staan de komende jaren hierin centraal. In hoofdstuk 12 van dit jaarplan staan de afspraken die met het CGL gemaakt zijn over de inzet en rol van Pharos in het CGL in Internationale kennis benutten Nederland is niet het enige land dat geconfronteerd wordt met gezondheidsverschillen tussen groepen burgers. Er is veel internationaal onderzoek en kennis op het terrein van gezondheid en diversiteit. We kunnen daar veel van leren en Pharos maakt daar in 2014 in alle programma s gebruik van. VWS en andere financiering In de programma s treft u projecten aan met verschillende soorten financiering: Projecten die volledig uit de VWS subsidie voor het programma worden gefinancierd. Projecten die uit de VWS subsidie voor het programma worden gefinancierd, gecombineerd met aanvullende financiering. Projecten waarvoor volledig elders financiering wordt gezocht of al is gevonden. Drs. M.T.M. van Berkum MSM Directeur Pharos 8 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

9 2. Over Pharos Pharos, landelijk kennis- en adviescentrum zet haar kennis in om: de kwaliteit, effectiviteit en toegankelijkheid van zorg voor migranten, vluchtelingen en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden duurzaam te verbeteren. etnische en sociaal economische gezondheidsverschillen te verminderen. Missie Pharos Vanuit het uitgangspunt goede zorg voor iedereen, zet Pharos kennis en advies in om de kwaliteit, effectiviteit en toegankelijkheid van de gezondheidszorg voor deze groepen te stimuleren en hun gezondheid te bevorderen. Visie Pharos werkt vanuit de volgende visie: Het vraagstuk van gezondheidszorg voor migranten, vluchtelingen, laaggeletterden en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is een gewoon vraagstuk van kwaliteit en effectiviteit van zorg voor alle burgers. De gebruikelijke sturingsinstrumenten voor kwaliteit kunnen hierbij ingezet worden. Uitgangspunt in ons stelsel is het principe dat iedere cliënt recht heeft op kwalitatief goede zorg. Dat geldt ook voor migranten. Zij zijn individuele zorgvragers met een aantal specifieke kenmerken. Goede zorg aan migranten betekent geen cultuurspecifieke zorg, maar cultuursensitieve zorg. Ook binnen autochtone bevolkingsgroepen zijn er grote verschillen. Oog voor diversiteit en specifieke achtergrond, zoals voor laaggeletterden en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, bevordert zorg op maat in den brede. Het is zaak ervoor te zorgen dat het reguliere stelsel voor de gezondheidszorg (de driehoek van zorgaanbieders, financiers en cliënten) voor alle burgers goed werkt. De zorgsector en professionals hebben een verantwoordelijkheid om ook mensen met een andere achtergrond of met beperkte gezondheidsvaardigheden goede zorg te bieden. Omgekeerd geldt hetzelfde, cliënten zijn medeverantwoordelijk voor een effectief gebruik van het stelsel en verantwoordelijk voor hun eigen gezondheid en keuzes hierbinnen. Er is aanzienlijke gezondheidswinst en kostenreductie te boeken als de gezondheidszorg effectiever is voor deze groepen. Leidraad daarbij is dat er al veel kennis beschikbaar is die gebruikt kan worden. De opgave is het op grote schaal benutten en implementeren van deze kennis. Pharos stimuleert dat de al aanwezige kennis common knowledge wordt en geborgd wordt in programma s, richtlijnen en standaarden. Profiel Pharos is een onafhankelijk kennis- en adviescentrum. Zij is zowel kennisproducent als kennismakelaar. Zij werkt op geleide van de vraag en ondersteunt landelijke en lokale partijen, professionals, cliënten-, Jaar pl an & Begr oti ng

10 patiënten- en migrantenorganisaties. Pharos ontwikkelt kennis in cocreatie met hen. Pharos doet dit via de kennisprogramma s die u in dit jaarplan aantreft. Daarnaast is er altijd ruimte om te reageren op de actualiteit en actuele kennisvragen van lokale en landelijke partijen. Haar expertise en inzet richten zich op de hele gezondheidszorg en op alle terreinen die voor gezondheidsbeleid van belang zijn. Pharos beschikt over in ruim 30 jaar opgebouwde expertise en brede netwerken op dit terrein. Zij is bij uitstek de organisatie waar je terecht kunt als je wilt weten hoe je ervoor kunt zorgen dat de kwaliteit en effectiviteit van gezondheidszorg ook gegarandeerd zijn voor bovengenoemde groepen. De kennis van Pharos steunt op drie bronnen: Wetenschappelijke kennis. Praktijkkennis van zorg- en hulpverleners en andere actoren. Ervaringskennis van cliënten. Pharos zet zich in om reeds bestaande kennis beter te benutten, te verbinden en praktisch inzetbaar te maken. Diensten en producten van Pharos Informatie, advies en ondersteuning van lokale professionals en partijen. Onderzoeken en quick scans. Beschikbaar stellen state of the art kennis en informatie over: - de gezondheid van migranten, vluchtelingen en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. - de toegankelijkheid, kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg voor deze groepen. Interventies en good practices op het gebied van: - gezondheid van migranten, vluchtelingen en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. - het bevorderen van de toegankelijkheid, de kwaliteit en effectiviteit van de gezondheidszorg en voorzieningen voor deze doelgroepen. - preventie van meisjesbesnijdenis. Het gaat hierbij doorgaans om het aanpassen en aanvullen van reguliere en reeds bestaande interventies, zodat deze ook bruikbaar zijn voor deze groepen. Verspreiding en ondersteuning bij implementatie van methodieken en interventies. Aanvulling van bestaande richtlijnen en kwaliteitscriteria zodat ze ook toepasbaar zijn voor zorg aan migranten, vluchtelingen en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Ondersteuning op het terrein van samenwerking met de doelgroepen. Bijdragen aan curricula van opleidingen. Stimuleren en organiseren van kennisuitwisseling en kennisnetwerken. Deskundigheidsbevordering, trainingen en (bij)scholing op maat. Publicaties. Debatten, congressen, expertmeetings, werkconferenties en dergelijke. Beleidssignalering en -advisering. 10 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

11 Samenwerkingspartners en klanten van Pharos Pharos werkt gezondheidszorgbreed en heeft een breed en gevarieerd netwerk met klanten, veldpartijen, professionals, patiënten- en cliëntenorganisaties, zelforganisaties en andere kenniscentra. Als specialistisch kenniscentrum maakt Pharos graag gebruik van de expertise van andere kenniscentra en universiteiten en werkt regelmatig met hen samen in programma s en projecten. Partners en klanten zijn onder andere: Zorgprofessionals en aanbieders in de 1 e lijnszorg, huisartsenen specialistische zorg, verpleegkundigen, apothekers, jeugdgezondheidszorg (JGZ), jeugdzorg en -hulpverlening, Centra voor Jeugd en Gezin (CJG), verloskundige zorg, maatschappelijk werk en maatschappelijke opvang, Gemeentelijke Geneeskundige en Gezondheidsdiensten (GGDen), fysiotherapie, MEE- organisaties, de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ), thuiszorg, ouderenzorg en Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK s), Regionale Ondersteuningsstructuren (ROS en). Beroeps- en koepelorganisaties als de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG), Landelijke Huisartsenvereniging (LHV), Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM), Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), Orde van medisch Specialisten, Johannes Wier Stichting, Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), GGZ NL, GGD Nederland, ActiZ, Landelijk Kenniscentrum LVG (Licht Verstandelijk Gehandicapten), Aedes brancheorganisatie voor woningcorporaties, Nederlands Genootschap Fysiotherapie. Patiënten en cliëntenorganisaties: PGOsupport, onafhankelijke netwerkorganisatie voor patiënten-gehandicapten- en ouderenorganisaties, Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), LOC Zeggenschap in zorg, Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten (NOOM), CSO Koepel van ouderenorganisaties, Chronisch zieken en Gehandicapten Raad Nederland (CG raad), Zorgbelang Nederland en lokale belangenbehartiging, Cliëntenbelang, St. Allochtonen met Kanker (SAK). Zorgverzekeraars: Zorgverzekeraars Nederland, Agis Achmea, Menzis, CZ, College voor Zorgverzekeringen, stichting Miletus samenwerkingsverband van zorgverzekeraars voor het meten van de ervaringen van de patiënt in de zorg. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Centrum Gezond Leven (CGL), ZonMw, Kwaliteitsinstituut voor de zorg, Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Movisie, Kenniscentrum seksualiteit Rutgers WPF, Soa-Aids Nederland, Nederlands Jeugdinstituut (NJi), Trimbos, Mikado, Stivoro, Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), Forum, Vilans, Schorer, Voedingscentrum, Stichting Consument en Veiligheid, kenniscentrum Overgewicht, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL), Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek ( TNO), Centraal Jaar pl an & Begr oti ng

12 Begeleidingsorgaan (CBO), ondergebracht bij TNO, Verwey- Jonker Instituut. Samenwerkende Gezondheidsfondsen, Diabetesfederatie, Diabetesvereniging Nederland, Diabetesfonds, Reumapatiëntenbond, Stichting allochtonen en kanker, KWF kankerbestrijding, Nederlandse Hartstichting, Alzheimer Nederland. Universiteiten en academische ziekenhuizen. Opleidingsinstituten. Bureau Medische Advisering van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (BMA/IND) en Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA.) Platform for International Cooperation on Undocumented Migrants (Picum) en Dokters van de wereld. Federatie van Somalische Associaties in Nederland (FSAN), Vluchtelingen Organisaties Nederland (VON), St. Marokkaanse Nederlanders en andere organisaties van migranten/vluchtelingen. Nidos onafhankelijke (gezins)-voogdij instelling voor alleenstaande minderjarige asielzoekers, Defence for children, LOWAN landelijk steunpunt voor het onderwijs aan nieuwkomers VluchtelingenWerk Nederland, Amnesty, Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF, Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek (IMMO). Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), Healthnet TPO. Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ), Raad Gezondheidsonderzoek, Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), Raad voor de Kinderbescherming. Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) en gemeenten. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, ministerie van Buitenlandse zaken, ministerie van Veiligheid en Justitie. Pharos en het RIVM Centrum voor Gezond leven (CGL) Pharos werkt gezondheidszorgbreed en participeert ook in het RIVM Centrum voor Gezond Leven (CGL). Pharos levert in het CGL een bijdrage aan de samenwerking en afstemming tussen kenniscentra onderling en tussen kenniscentra en het veld. Pharos brengt haar expertise in op het gebied van gezondheid van migranten, vluchtelingen, laaggeletterden en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden om kennis, interventies en andere instrumenten ook voor deze groepen geschikt en toegankelijk te maken. 12 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

13 3. Effectiviteit en kwaliteit somatische zorg/chronische ziekten Meerjarenprogramma Inleiding Inwoners van achterstandswijken leven gemiddeld 7 jaar korter en 14 jaar in minder goede gezondheid dan de rest van de inwoners van Nederland. Zij hebben vaker chronische ziekten, lichamelijke en psychische beperkingen en sociale problemen. Zo hebben laaggeletterden 6 maal vaker cardio vasculaire aandoeningen en mensen met een niet westerse achtergrond twee- tot viermaal vaker diabetes. Het meerjarenprogramma Effectiviteit en kwaliteit van de somatische zorg/chronische ziekten levert een bijdrage aan het verbeteren van de effectiviteit en kwaliteit van de preventie en zorg voor deze groepen. Vergroten van de effectiviteit leidt niet alleen tot het verbeteren van gezondheid, maar ook tot een reductie van zorgkosten. We belichten processen in de zorg die ineffectief verlopen en daardoor vermijdbare kosten met zich meebrengen. Bijvoorbeeld rondom het lagere bereik van preventie in achterstandswijken, patiëntveiligheidsincidenten als gevolg van communicatieproblemen en het onvoldoende bereiken van bepaalde groepen bij bevolkingsonderzoeken. In aansluiting op het Nationaal Preventie Programma (NPP) besteden we in 2014 expliciet aandacht aan vroegsignalering en preventie van chronische aandoeningen bij risicogroepen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Vanzelfsprekend doen we dit in samenwerking met eerstelijnszorgverleners en patiënten. Een van de prioriteiten in het beleid is de zorg dichtbij huis versterken. Het programma sluit daarbij aan door het accent te leggen op de eerstelijnszorg en de ondersteuning van de professionals die daar werken. Om goed aan te haken op ontwikkelingen in hun werk is er binnen het programma regelmatig contact met huisartsen, andere zorgverleners en organisaties als het NHG en de LHV. Zij worden actief uitgenodigd om mee te denken over de activiteiten binnen het programma. De focus ligt daarbij op chronische aandoeningen en zelfmanagement. Zorgverleners ondersteunen we met praktische tools en direct toepasbare kennis over hoe het beste aan te sluiten bij de diversiteit van patiënten. Zelfmanagementeducatie is hierbij een actueel thema, evenals implementatie van reeds ontwikkelde interventies en trainingen. Dat laatste heeft de komende jaren prioriteit. Binnen de eerstelijn en de zorg aan mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden is inmiddels een deel van de huisartsen geschoold in het bieden van cultuursensitieve zorg. Bijscholing gericht op huisartsen zetten we voort in 2014, evenals de verbreding naar andere beroepsgroepen in de eerstelijn, te weten praktijkondersteuners, verpleegkundigen, fysiotherapeuten en diëtisten. In 2014 continueren en verdiepen we de activiteiten op het terrein van twee chronische aandoeningen die een grote ziektelast veroorzaken, namelijk diabetes mellitus en somatisch onvoldoende verklaarde klachten. De aandacht voor zelfmanagement hierin krijgt een grotere rol. Jaar pl an & Begr oti ng

14 Daarnaast zetten we in op het borgen van kennis in zorgstandaarden en richtlijnen, opdat deze bruikbaar worden voor alle cliënten. We werken daarin samen met het Kwaliteitsinstituut. De activiteiten gericht op goed geneesmiddelengebruik lichten we uit dit programma. Deze activiteiten krijgen een plek in het meerjarenprogramma Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden. Zie hoofdstuk 9 van dit jaarplan. Het programma zet de komende jaren haar kennis in om te stimuleren dat: vroegsignalering en preventie van chronische aandoeningen bij lage ses groepen en migranten met beperkte gezondheidsvaardigheden versterkt worden. de zorg van huisartsen en andere eerstelijnszorgverleners voor deze groepen effectiever wordt. de zorg rondom diabetes, somatische onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) en kanker voor lage ses groepen en migranten aan kwaliteit wint en het zelfmanagement en de therapietrouw van deze groepen versterkt worden. de kwaliteit van de ziekenhuiszorg voor deze groepen wordt verhoogd. de kennis die er is over effectieve zorg aan deze groepen geborgd wordt in zorgstandaarden, richtlijnen en andere kwaliteits- en veiligheidsinstrumenten. Activiteiten meerjarenprogramma Effectiviteit en kwaliteit somatische zorg/chronische ziekten Verbeteren vroegsignalering en preventie van chronische aandoeningen bij lage SES Het aantal mensen met een chronische aandoening blijft stijgen en daarmee ook de druk op de zorg en de betaalbaarheid van de zorg. De toename en prevalentie van chronische aandoeningen is bij lage ses groepen en migranten verreweg het grootst. Juist deze groepen bereiken we met preventie tot nu toe het minst, omdat de interventies onvoldoende aansluiten op hun leefwereld en gezondheidsvaardigheden. Over hoe we deze burgers vroegtijdiger bereiken en beter ondersteunen is inmiddels veel bekend, ook uit internationale studies. Er is meer winst te behalen als we werkzame elementen en succesvolle aanpakken gerichter en op grotere schaal inzetten en verder ontwikkelen. In brede kring wordt gedeeld dat voor betere preventie en vroegsignalering een sterke eerstelijn nodig is met daarbinnen een centrale rol voor de huisartspraktijk en/of het gezondheidscentrum. In het NPP is de ambitie opgenomen preventie en zorg veel meer hand in hand te laten gaan en om samenwerking tussen zorgverleners bij de vroegsignalering en aanpak van gezondheidsrisico s te versterken. Integrale wijkteams en populatiegericht werken, bieden goede perspectieven voor toeleiding van kwetsbare groepen. Het NPP wil het aantal gemeenten waar een dergelijke geïntegreerde wijkaanpak (Gezonde Wijkaanpak) wordt gebruikt, vergroten en de focus leggen op gebieden waar lage ses groepen oververtegenwoordigd zijn. De LHV en het NHG geven in hun Toekomstvisie Huisartsenzorg aan dat huisartsen zich in een goede positie bevinden om de verbinding tussen preventieve en curatieve zorg te leggen. De huisarts signaleert 14 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

15 wanneer mensen risico lopen op bijvoorbeeld het ontwikkelen van diabetes, hart- en vaatziekten of psychische problematiek. Hij/zij kan mensen vroegtijdig de weg wijzen naar het voorkomen daarvan via activiteiten in de buurt en praktische adviezen op maat voor een gezonder leven. Bij hoog risicogroepen is de huisartspraktijk met haar laagdrempelige toegang en persoonsgerichte benadering een ankerpunt voor selectieve en geïndiceerde preventie en voor adequate ondersteuning bij zelfmanagement. Met het NPP ligt er een goed kader om grotere stappen te zetten. In de NHG werkgroep Diversiteit en global health hebben onder andere NHG, LHV en achterstandsfondsen hun krachten gebundeld om etnische en sociaal economische gezondheidsverschillen te overbruggen. Pharos gaat samen met deze NHG werkgroep een doorbraakstrategie inzetten om good practices van preventie bij migranten en lage SES groepen landelijk te implementeren. Doel ervan is succesvolle aanpakken in binnen- en buitenland op te schalen en breed te implementeren. We werken daarin samen met huisartsenpraktijken en wijkbewoners/cliënten met een lage ses. Deze burgers zelf en op innovatieve wijze betrekken, is de belangrijkste factor voor succes. Doel Opschalen en breed implementeren van good practices in vroegsignalering en preventie van chronische aandoeningen bij lage SES groepen Verzamelen van veelbelovende good practices uit binnen- en buitenland en beschrijven van de werkzame principes voor vroegsignalering, preventie en het vergroten van zelfmanagement bij lage ses groepen. Deze interventies (good practices) met een aantal huisartspraktijken in achterstandswijken inzetten, doorontwikkelen en nader onderbouwen. Dit in het bredere kader van de Gezonde wijkaanpak en de integrale (wijk- en sociale) teams die op veel plekken al actief zijn. Werving van de huisartspraktijken gebeurt via de NHG werkgroep Diversiteit en global health. Samen met huisartsen en cliënten/bewoners benutten van innovatieve methoden om bewoners/cliënten een actieve rol te geven, met hen de dialoog aan te gaan over wat in hun leven helpt en wat hen daadwerkelijk ondersteunt in het verbeteren van hun gezondheid. Kennis overdragen aan professionals in de huisartsenpraktijken over verbeteren van communicatie met laaggeletterden en beter aansluiten bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Organiseren van regionale bijeenkomsten voor huisartsen en andere partners in wijkgerichte zorg en preventie over de resultaten van het doorbraakprogramma en de meest succesvolle practices in vroegsignalering (en ondersteuning van zelfmanagement) bij risicogroepen. Ervoor zorgen dat succesvolle aanpakken worden opgenomen in zorgstandaarden en richtlijnen en op grote schaal gebruikt kunnen worden (landelijke implementatie). De beste strategie hiervoor wordt in overleg met het NHG, achterstandsfondsen en huisartsen uitgewerkt. Jaar pl an & Begr oti ng

16 Begin 2014 wordt de planning van het meerjarenprogramma samen met NHG, achterstandsfondsen en huisartsenpraktijken nader geconcretiseerd en vertaald naar activiteiten en resultaten voor de komende 4 jaar. In dit programma wordt afgestemd met activiteiten van het CGL in het kader van Preventie in de buurt: afstemming tussen professionals. Samenwerkingspartners NHG, LHV, achterstandsfondsen, huisartsenpraktijken in achterstandswijken, patiënten- en patiëntenorganisaties, LVG, GGD-en, gemeenten, gezondheidsfondsen. Looptijd Dit project wordt deels uitgevoerd met VWS financiering. Voor een deel wordt aanvullende financiering gezocht. 2. Implementatie kennis en instrumenten voor huisartsen en andere beroepsgroepen in de eerstelijn Huisartsen in achterstandswijken worden vaak geconfronteerd met hardnekkige gezondheidsachterstanden, patiënten met minder gezondheidsvaardigheden, terugkerende klachten en minder doelmatig gebruik van zorg. Zo bezoeken migranten de huisarts gemiddeld 30% vaker dan autochtone Nederlanders. De therapietrouw bij laaggeletterden laat dikwijls te wensen over en hetzelfde geldt voor de communicatie met deze patiënten. De zorg voor deze groepen is voor huisartsen dan ook vaak complexer en tijdrovender. Dit geldt voor de 821 huisartsen werkzaam in 224 achterstandswijken. Echter ook andere huisartsen in Nederland krijgen hier in toenemende mate mee te maken. Huisartsen hebben behoefte aan meer kennis en instrumenten om ook deze groepen een even goede diagnostiek en behandeling te bieden. Hetzelfde geldt voor andere beroepsgroepen in de eerstelijn. Onderstaande activiteiten leveren praktische hulpmiddelen en (na)scholing om deze professionals hierbij te ondersteunen Consultondersteunende website voor huisartsen, De in 2012 gelanceerde site biedt snel en eenvoudig te vinden informatie over onderwerpen die te maken hebben met huisartsenzorg voor patiënten met een niet westerse achtergrond. De site is geëvalueerd door het Nivel en blijkt door huisartsen gewaardeerd te worden en in een behoefte te voorzien (totaal unieke bezoekers in 2012). Sinds de lancering van huisarts-migrant.nl weten steeds meer (para) medici Pharos te vinden. Via huisartsmigrant.nl kwam samenwerking tot stand met het VU Medisch Centrum, Erasmus Medisch Centrum, ROS en, apothekers en het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM). Meer veldpartijen blijken geïnteresseerd in vergelijkbare websites voor praktische informatieoverdracht. Vanuit het VU MC en het Erasmus MC kreeg Pharos de vraag om een soortgelijke website voor het intranet van beide ziekenhuizen mede te ontwikkelen voor verpleegkundigen. 16 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

17 Ook verpleegkundigen in de wijk hebben aangegeven behoefte te hebben aan een op hen toegesneden site, met makkelijk toegankelijke informatie. Doel Huisartsen en verpleegkundigen hebben snel toegang tot informatie over specifieke aspecten van ziekten en behandelingen bij migrantenpatiënten en door middel van een gebruiksvriendelijke website. Up to date houden van de inhoud van de website, het getoonde voorlichtingsmateriaal en van de links naar internetbronnen. Op verzoek van de huisartsen-redactie schrijven van teksten over nieuwe onderwerpen. Verwerken van vragen en reacties uit de infobox en omzetten naar de rubriek FAQ. Bijhouden van bezoekersaantallen en gegevens. Continueren van de redactieraad bestaande uit huisartsen. Oprichting van een adviesraad, bestaande uit toonaangevende experts, die hun naam aan de website willen verbinden en die de redactieraad steunen en adviseren. Met regelmaat laten verschijnen van de digitale Nieuwsflits om de site onder de aandacht brengen bij relevante beroepsgroepen. Samen met verpleegkundigen ontwikkelen van een voorstel voor een op hen toegesneden website met informatie over specifieke aspecten van ziekten en behandeling bij migrantenpatiënten en patiënten met lage gezondheidsvaardigheden.* Resultaten 2014 Voor huisartsen is een website beschikbaar met up to date en gebruiksvriendelijke informatie over specifieke aspecten van ziekten en behandelingen bij migrantenpatiënten en patiënten met lage gezondheidsvaardigheden. 80% van de huisartsen kent deze site. Deze website wordt bezocht door minimaal unieke bezoekers in Er is samen met de beroepsgroep verpleegkundigen een voorstel ontwikkeld voor een op hen toegesneden website en hiervoor is financiering gezocht. Samenwerkingspartners LHV, NHG, huisartsen werkzaam in achterstandswijken, redactieraad en V&VN. Looptijd Dit project wordt uitgevoerd met VWS financiering. * Voor de website voor verpleegkundigen wordt aanvullende financiering gezocht bij een nog nader te bepalen Fonds. Jaar pl an & Begr oti ng

18 2.2. Bijscholing over kanker bij migranten en consultondersteunend beeldmateriaal Huisartsen krijgen in toenemende mate te maken met oudere migrantenpatiënten met kanker. Zij geven aan zich op een aantal terreinen onvoldoende toegerust te voelen om deze patiënten goed te begeleiden. Het gaat hierbij om het taboe rondom kanker, een andere ziektebeleving en een andere wijze van omgaan met ernstige ziekte of sterven. Men heeft behoefte aan extra kennis en hulpmiddelen voor effectief communiceren met deze patiënten en hun familie. In dit project dat in 2013 is gestart, werken we hieraan in samenwerking met het NHG. Doel Verbeteren van kennis en communicatievaardigheden van huisartsen met betrekking tot kanker bij migranten en mensen met lage gezondheidsvaardigheden. Afronden van de ontwikkeling van beeldmateriaal/filmpjes, onderwijsmodules en een factsheet. Implementatie van de materialen bij zes huisartsenopleidingen via het NHG en verspreiding via digitale nieuwsbrieven en fora van de beroepsgroep. Evaluatie van ervaringen met de ontwikkelde materialen onder de gebruikers. Nagaan of de activiteiten uitgerold kunnen worden naar andere beroepsgroepen, waaronder oncologen of verpleegkundigen.* Resultaat 2014 Onderwijsmodules en een factsheet voor huisartsen (in opleiding) zijn ontwikkeld en geïmplementeerd in samenwerking met zes huisartsenopleidingen en het NHG. Voor artsen en migrantenpatiënten en hun familie is beeldmateriaal/filmpjes ontwikkeld en verspreid onder 275 huisartsen in achterstandswijken, ter ondersteuning van de communicatie over kanker. Onderzocht is wat de ervaringen van de gebruikers met de ontwikkelde materialen zijn. Samenwerkingspartners Paul van Laere, documentaire maker, NHG, huisartsen werkzaam bij de beroepsopleidingen, patiënten en familieleden. Looptijd Dit project wordt uitgevoerd met financiering van KWF Kankerbestrijding en een beperkte bijdrage van VWS. * Dit onderdeel vindt alleen plaats als er elders financiering wordt gevonden Cultureel interview: instrument voor effectievere diagnose en behandeling in de eerstelijnszorg Door andere klachtpresentatie is diagnose en behandeling van lichamelijke en psychische klachten bij de eerste generatie-migranten vaak complexer. Aandacht voor de sociale en culturele context van de 18 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

19 patiënt kan tot een effectievere diagnose en behandeling leiden. Het Cultureel Interview (CI) is een middel dat hierbij ingezet kan worden. Pharos participeert in het onderzoek van het NIVEL naar de inzet van het CI in de eerstelijns zorg, dat startte in april Onderzocht wordt wat het effect is van het gebruik van het CI door de POH-GGZ in diagnose en behandeling van niet-westerse patiënten in de huisartsenpraktijk. Verwacht wordt dat na inzet van het CI sprake is van hogere therapietrouw, toegenomen vertrouwen van de cliënt, betere behandelrelatie en betere diagnosestelling of klachtenverheldering. Daarnaast is de verwachting dat huisartsenconsulten voor SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten) op den duur afnemen en er minder bijkomende diagnostiek is. Doel Samen met zorgverleners en migranten de bestaande vorm van het Cultureel Interview doorontwikkelen tot een versie die bruikbaar is in de eerstelijn. Samen met NIVEL uitvoeren van de effectstudie op de pilotlocaties in Almere en Den Haag. Meewerken aan analyse van data en publiceren van resultaten. Organiseren intervisie voor de gebruikers van het CI in de eerste lijn. Bijstellen draaiboek voor de training in het gebruik CI door praktijkondersteuners GGZ. Marketingplan opstellen voor de training. Tussentijds kennis delen over de voortgang van het project via relevante websites, nieuwsbrieven, digitale fora en flyers. Resultaat 2014 Het effect van het gebruik van het gebruik van het CI door de POH-GGZ is gemeten. Bij een positieve uitkomst is een plan ontwikkeld voor (landelijke) implementatie van het cultureel interview in de eerstelijn gezondheidszorg via trainingen. Een handzaam (digitaal) draaiboek voor de training voor het gebruik van het CI is beschikbaar in Eerste publicatie over de ervaringen van de inzet van het CI is verschenen. POH-GGZ gebruikers van het CI zijn ingewerkt en begeleid bij gebruik van het CI in de praktijk. Over de voortgang is tussentijds kennis gedeeld op bij de beroepsgroepen meest passende wijze. Samenwerkingspartners Nivel, GGZ ingeest, Zorggroep Almere, Stichting Haagse Gezondheidscentra, DORUS, GGZ Drenthe, Stichting de Waterval, Academische Werkplaats Migratie en gezondheid Pharos. Looptijd April 2012 tot en met april Dit project wordt uitgevoerd met financiering uit het ZonMw programma Winst door Verschil en VWS financiering. Jaar pl an & Begr oti ng

20 2.4. Kennis delen via opleiding- en nascholingsactiviteiten voor eerstelijns zorgverleners Zorgverleners, ROS'en en achterstandsfondsen weten Pharos steeds beter te vinden met (na)scholingsvragen. De vragen komen uit het hele land. In de afgelopen jaren heeft Pharos al honderden huisartsen bereikt. We blijven doorgaan met de bestaande huisartsenscholingen, maar verbreden ook naar andere zorgverleners in de eerstelijn: doktersassistenten, POH s, wijkverpleegkundigen en apothekersassistenten. Met de beroepsgroep van apothekers werken we vanaf 2014 intensiever samen. Met het KNMG hebben we een apart meerjarenprogramma opgezet rond medicijngebruik van migranten en laaggeletterden. Zie hiervoor hoofdstuk 9 Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden.. De in samenwerking met NHG/LHV ontwikkelde en succesvolle Masterclass Huisartsenzorg in Achterstandswijken continueren we in Pharos is inhoudelijk verantwoordelijk voor de Masterclass, NHG voor de werving en organisatie ervan. In 2014 geven we ook gehoor aan de behoefte van opleiders van huisartsenopleidingen aan kennisuitwisseling over verlenen van cultuursensitief zorg. We integreren daarin aandacht voor patiënten met lage ses. Borging en een groter bereik van scholingsactiviteiten stimuleren we door de inzet van een flexpool van huisartsentrainers op locatie door het hele land. Daarnaast door trainingen in te bedden in het reguliere nascholingsprogramma voor huisartsen en door het verzorgen van accreditatie. Samen met het NHG heeft Pharos een werkgroep gevormd met de docenten diversiteit aan de vervolgopleiding tot huisarts (VOHA). Alle huisartsenopleidingen zijn hierin vertegenwoordigd. De leden van deze werkgroep schrijven in 2014 met elkaar een boek voor de huisartsenopleiding over huisarts en diversiteit. Ook op deze manier wordt bestaande kennis overgebracht aan huisartsen (in opleiding). Doel Eerstelijnszorgverleners scholen en ondersteunen in het verbeteren van de kwaliteit en effectiviteit van zorg aan migranten en patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden/laaggeletterden. Bekendheid blijven geven aan het scholingsaanbod voor beroepsgroepen in de eerstelijn middels Pharos.nl, huisartsmigrant.nl, presentaties, artikelen, (digitale) nieuwsbrieven, flyers, congressen en social media van de betreffende beroepsgroepen. Continueren van de Masterclass Huisartsenzorg in achterstandswijken Tobzorg of Topzorg? Op verzoek van plaatselijke achterstandsfondsen de Masterclass lokaal uitvoeren. Organiseren, in samenwerking met NHG en LHV, van een jaarlijkse terugkomdag voor deelnemers die de Masterclass hebben afgerond.* Continueren en kwaliteitsbewaking van de flexpool van huisartsen-trainers en actualiseren van de scholingsmaterialen. Op verzoek van het veld continueren van bijscholing en borgen van trainingen voor (wijk-) verpleegkundigen, doktersassistenten en POH s. 20 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

21 Regelmatig evalueren en bijstellen van Masterclass, trainingen en andere bijscholing. Organiseren en uitvoeren van een of twee uitwisselingsbijeenkomsten over cultuursensitief werken voor huisartsen verbonden aan de huisartsenopleiding. Via het overleg met alle docenten diversiteit van de voortgezette opleidingen tot huisarts (VOHA) en het NHG blijvend agenderen van de noodzaak om kennis over goede zorg aan migranten en patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden in (na-) scholing op te nemen. Met de leden van de VOHA een boek over huisarts en diversiteit schrijven voor de huisartsenopleiding. Resultaten % van de huisartsen in achterstandswijken zijn beter toegerust omtrent effectieve zorg aan migranten en laagopgeleiden. Op aanvraag zijn wijkverpleegkundigen en apothekers(assistenten) bijgeschoold. Opleiders van huisartsenopleidingen hebben kennis uitgewisseld over verlenen van cultuursensitief zorg middels 2 bijeenkomsten. Kennis en deskundigheidsbevordering over zorg aan migranten en laaggeletterden/mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zijn geborgd in vier opleidingen voor huisartsen en verpleegkundigen. De leden van de VOHA schrijven aan een boek voor de huisartsenopleiding over huisarts en diversiteit. NHG-uitgeverij geeft het boek in 2015 uit, waarbij een e-book wordt overwogen. Samenwerkingspartners Landelijk Huisartsen Vereniging (LHV), Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), individuele huisartsen, adviescommissieleden van het programma diversiteit in de huisartsenzorg van Pharos, St Sanitas, ROS'en, Regionale huisartsenverenigingen, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM), lokale en landelijke Achterstandsfondsen, VWS directie geneesmiddelen, KNMP, CVZ, Huisartsenposten, Regionale huisartsen vereniging, Nederlandse Vereniging van doktersassistenten (NVDA), Nederlandse vereniging van Praktijkondersteuners (EADV), Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN), lokale en landelijke achterstandsfondsen, thema-instituten gezondheidsbevordering en het RIVM-CGL. Looptijd Trainingen worden alleen uitgevoerd als er voldoende betalende deelnemers zijn en daarmee de kosten gedekt worden. Voor activiteiten met een * wordt aanvullende financiering gezocht. De overige activiteiten worden met VWS financiering uitgevoerd. 3. Behoud verpleegkundigen en verzorgenden met een migrantenachtergrond V&VN heeft ons benaderd met het verzoek te achterhalen welke factoren de uitval onder verpleegkundigen en verzorgenden met een migrantenachtergrond veroorzaken, zowel in opleiding als in uitoefening Jaar pl an & Begr oti ng

22 van hun vak. Pharos heeft dit opgepakt, gezien de grote behoefte aan arbeidskrachten in de zorg. We hebben in 2013 een eerste verkenning gedaan. Daaruit kwam naar voren dat, voordat deze verpleegkundigen en verzorgenden aan hun opleiding beginnen, er bij familie weinig bekend is over het toekomstige beroep. Dit maakt dat zij soms te maken krijgen met onbegrip en aspecten van hun beroep thuis niet bespreken. In 2014 wil Pharos in co-creatie met studenten nader onderzoeken wat de redenen zijn van studenten verpleging en verzorging (HBO-V en ROC) om met de opleiding te stoppen en wat daaraan gedaan kan worden om dit te voorkomen. Doel Zicht krijgen op de factoren die van invloed zijn op studenten met een migrantenachtergrond om te stoppen met hun opleiding verpleging of verzorging. Literatuuronderzoek voorafgaand aan het kwalitatieve onderzoek onder studenten verpleegkunde en verzorging. Uitvoeren van het onderzoek onder migrantenstudenten in cocreatie met studenten zelf. Publiceren over de uitkomsten van het onderzoek. Resultaten 2014 Er is inzicht in factoren die bepalen of migrantenstudenten afhaken tijdens hun opleiding. De uitkomsten zijn besproken met de betrokken opleidingen en er is over gepubliceerd. Twee opleidingen zijn geadviseerd hoe deze studenten voor het beroep te behouden. Samenwerkingspartners ROC Midden Nederland, Hogeschool Utrecht, V&VN en Actiz, Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde (LOOV), Vereniging Eerstelijns Organisaties (VELO), MBO raad. Looptijd Het onderzoek wordt beperkt uit VWS middelen gefinancierd, er wordt gebruik gemaakt van studenten en stagiaires. 4. Effectievere zorg bij chronische ziekten De hogere ziektelast onder laagopgeleiden en migranten wordt met name bepaald door een aantal chronische aandoeningen, zoals diabetes, astma en psychische problemen (depressie en angstklachten). Uit onderzoek weten we dat uitkomsten en kwaliteit van zorg voor deze groepen vaak minder adeqaat zijn. Om even adequate zorg te verlenen zijn aanpassingen nodig. Uit diverse good practices, business cases en ervaringen in het buitenland, wordt duidelijk dat dit ook goed mogelijk is. In onderstaande projecten werken we in dialoog met zorgverleners en patiënten aan het beter laten aansluiten van de zorg bij en het versterken van zelfmanagement onder deze groepen. 22 Jaar pl an & Begr oti ng 2014

23 We onderzoeken en implementeren de werkzame principes hierbij op het gebied van 2 chronische aandoeningen. De opgedane kennis en ervaringen zullen we in de toekomst inzetten ten behoeve van preventie en behandeling van andere chronische aandoeningen. Preventie van chronische aandoeningen is uiteraard van groot belang. Binnen dit programma richt project 1 Verbeteren vroegsignalering en preventie van chronische aandoeningen bij lage ses zich daarop. 4.1 Instrumenten voor diabeteszorg en zelfmanagement bij DM Op dit moment lijden ruim mensen aan Diabetes Mellitus (DM) en jaarlijks komen daar mensen bij. DM komt 5 maal vaker voor bij laaggeletterden en 2 tot 4 maal vaker bij migranten. De verwachte toename van DM zet de zorg onder druk en brengt forse kosten met zich mee. Uit onderzoek en een business case van Pharos blijkt dat de behandeling van DM bij deze groepen beter en effectiever kan, met winst voor alle betrokken partijen. Aangrijpingspunten voor verbetering liggen zowel bij patiënten zelf als bij de zorgverleners. Pharos heeft voor de Nederlandse Diabetes Federatie een trainingsaanbod (ABCDiabetes) ontwikkeld, uitgetest en geaccrediteerd voor praktijkondersteuners, huisartsen en fysiotherapeuten. Vanaf 2014 geven we meer prioriteit aan verbeteren van zelfmanagement en eigen regie. Temeer omdat uit onderzoek blijkt dat deze doorslaggevend zijn voor succes in behandeling. Over werkzame elementen daarbij is inmiddels, ook internationaal, het nodige bekend. Alleen voorlichten is bij laagopgeleide en ook oudere (1 e generatie) migranten ontoereikend. Het gaat er met name om deze patiënten heel concreet en praktisch te ondersteunen in ander gedrag en leefstijl, rekening houdend met hun leefomstandigheden en competentieniveau. Gezondheidsvoorlichters Rotterdam, praktijkondersteuners diabetes en huisartsen geven aan behoefte te hebben aan basaal en eenvoudig ondersteunend materiaal. Materiaal dat op maat is gemaakt voor het stimuleren van zelfmanagement bij laaggeletterde diabetespatiënten. Digitale tools als mijndiabetes.nl zijn voor deze groep patiënten veel te talig en abstract. Er wordt nu een praktisch hulpmiddel ontwikkeld voor educatie en coaching van deze groep patiënten. De ontwikkeling gebeurt in dialoog met zorgverleners en laaggeletterde patiënten zelf. Daarnaast zullen we in 2014 de generieke module zelfmanagement binnen zorgstandaarden geschikt maken voor diabetespatiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden. Doel Verbeteren van de kwaliteit en effectiviteit van diabeteszorg aan migranten en laaggeletterde patiënten en vergroten van therapietrouw en zelfmanagement. Interviews houden met zorgverleners, veldpartijen en patiënten.* Meelopen bij een diabetesverpleegkundige. Ontwikkelen concept instrument voor zelfmanagent bij diabetes, met beeldmateriaal.* Pre testen van het instrument bij patiënten en zorgverleners.* Voorbereiden landelijke verspreiding via NHG, LHV, V&VN (POH) in 2015.* Voorbereiding evaluatie van het gebruik van het instrument in 2015 en de ervaringen ermee.* Jaar pl an & Begr oti ng