BESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 1550/34 Betreft zaak: 1550/Accell Group Sparta Rijwielen- en Motorenfabriek I. MELDING 1. Op 21 september 1999 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Accell Group N.V. voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Sparta Rijwielen- en Motorenfabriek B.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 184 van 24 september Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Een derde heeft in een vroeg stadium zijn zienswijze kenbaar gemaakt. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. 2. Bij bovenbedoelde melding hebben partijen een verzoek tot ontheffing als bedoeld in artikel 40, eerste lid, van de Mededingingswet ingediend. Dit verzoek is door de directeurgeneraal van de Nederlandse mededingingsautoriteit toegewezen bij besluit van 24 september II. PARTIJEN 3. Accell Group N.V. (hierna: Accell) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht en is een beursgenoteerde onderneming. Accell is in Nederland met haar dochterondernemingen Batavus B.V., Koga B.V. en Hadee B.V. actief op het gebied van de productie van en de handel in fietsen. 4. Sparta Rijwielen- en Motorenfabriek B.V. (hierna: Sparta) is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Sparta is actief op het gebied van de productie van en de handel in fietsen en fietsonderdelen. De belangrijkste aandeelhouder van Sparta is NPM Capital. 1 Openbare versie

2 III. DE GEMELDE OPERATIE 5. De gemelde operatie betreft de verwerving van alle aandelen in Sparta door Accell. Dit is beschreven in een concept-overname-overeenkomst van september 1999 die door partijen is overgelegd bij de melding. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 6. De gemelde operatie betreft een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 5, omschreven transactie leidt er toe dat Accell uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Sparta. 7. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn Accell en Sparta. 8. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en 9. Accell en Sparta zijn beide actief op het gebied van de productie van en de handel in fietsen. Partijen zijn van oordeel dat op het gebied van de productie van en de handel in fietsen de volgende productmarkten dienen te worden onderscheiden: - de markt voor fietsen voor dagelijks gebruik; - de markt voor kinderfietsen; - de markt voor racefietsen; - de markt voor all terrain bikes (hierna: ATB s); en - de markt voor overige segmenten, zoals daar zijn tandems, lig-, vouw- en BMX-fietsen en fietsen met hulpmotor. 10. De activiteiten van partijen overlappen op alle door partijen genoemde gebieden, met uitzondering van ATB s en racefietsen, waarop Sparta in het geheel niet actief is. Op de activiteiten met betrekking tot ATB s en racefietsen wordt in dit besluit dan ook niet verder ingegaan. Op de gebieden van productie van en handel in tandems, lig-, vouw- en BMX-fietsen, zijn partijen niet (beide) actief of is hun gezamenlijk marktaandeel verwaarloosbaar. Op de 2 Openbare versie

3 activiteiten van Accell en Sparta met betrekking tot de productie van en handel in tandems, lig-, vouw-, en BMX-fietsen wordt in dit besluit dan ook verder niet ingegaan. 11. Wellicht is het in het licht van mogelijke aanbodsubstitutie reëel om geen onderscheid te maken naar verschillende soorten fietsen. Of een dergelijk onderscheid gemaakt moet worden, kan in het onderhavige geval in het midden blijven, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed. In het volgende worden de mogelijk te onderscheiden productmarkten behandeld. Fietsen voor dagelijks gebruik 12. Accell en Sparta zijn beide actief op het gebied van fietsen voor dagelijks gebruik. Partijen verstaan hieronder fietsen die zijn uitgerust met spatborden, verlichting en draagbeugel. In deze zin wordt geen onderscheid gemaakt tussen bijvoorbeeld stadsfietsen en wat in de branche hybride en/of trekkingfietsen worden genoemd. 1 Volgens partijen beschouwen consumenten dergelijke fietsen als substitueerbaar. Uit het jaarlijks te houden basisonderzoek Aankoop van fietsen blijkt dat meer dan de helft van de fietsen wordt aangeschaft voor dagelijks gebruik. 3 In het onderhavige geval kan in het midden worden gelaten of er een markt bestaat voor fietsen voor dagelijks gebruik of dat er afzonderlijke markten bestaan voor stadsfietsen enerzijds en hybride en/of trekkingfietsen anderzijds, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 23). 13. Accell bevindt zich met haar merken Batavus en Koga-Miyata in het bovenste segment van de markt en Sparta in het middensegment. Partijen hebben aangegeven dat fietsen uit het hogere prijssegment concurrentie ondervinden van fietsen in het midden- en lagere segment. Een concurrent met een merk in het lagere segment heeft dit bevestigd. Bovendien is er geen sprake van duidelijke breekpunten tussen de verschillende prijssegmenten. In het onderhavige geval wordt in het midden gelaten of een onderscheid naar prijsklasse gemaakt dient te worden. Bij de analyse van de gevolgen van de onderhavige concentratie wordt overigens rekening gehouden met het feit dat van fietsen in het middensegment concurrentiedruk uitgaat naar fietsen in het hogere segment (zie de punten 22 en 23). Kinderfietsen 1 Voor de onderhavige beoordeling worden ook de trekkingfietsen zonder spatborden (sportfietsen) tot deze markt gerekend, aangezien het niet aannemelijk is dat dit de materiële beoordeling substantieel beïnvloedt (zie ook punt 23). 2 Uitgevoerd door NSS Research & Consultancy B.V. in opdracht van de RAI, BOVAG en NCBRM. 3 Uit het onderzoek blijkt dat 36% van de nieuw aangeschafte fietsen voornamelijk wordt gebruikt voor woon-werk- en woon-schoolverkeer en 16% voor andere dagelijkse bezigheden, zoals boodschappen doen; 48% wordt voornamelijk gebruikt voor recreatieve en/of sportieve doeleinden. 3 Openbare versie

4 14. Accell en Sparta zijn beide actief op het gebied van kinderfietsen. Op het gebied van kinderfietsen kan eventueel nader onderscheid worden gemaakt naar fietsen voor verschillende leeftijdscategorieën of naar wiel- of framemaat. Het is echter aannemelijk dat, nu producenten van fietsen over het algemeen een assortiment produceren dat alle soorten (kinder)fietsen omvat, er geen onderscheid naar segmenten gemaakt dient te worden. In het onderhavige geval kan in het midden worden gelaten of een onderscheid naar verschillende leeftijdscategorieën of naar wiel- of framemaat gemaakt dient te worden, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 24). Fietsen met hulpmotor 15. Accell en Sparta zijn beide actief op het gebied van fietsen met hulpmotor. Voor consumenten zullen een fiets met hulpmotor en een fiets zonder hulpmotor geen volwaardige substituten zijn. Partijen en andere marktpartijen hebben bovendien aangegeven dat fietsen met een verbrandingsmotor en elektrisch aangedreven fietsen niet voor iedereen geheel substitueerbaar zijn. Dit vanwege het verschil dat bij elektrisch aangedreven fietsen altijd nog energie geleverd moet worden door de berijder, terwijl dit bij een fiets met verbrandingsmotor niet het geval is. Wel is aannemelijk dat er ten minste een concurrentiedruk uitgaat van fietsen met een verbrandingsmotor naar elektrisch aangedreven fietsen. In het onderhavige geval kan in het midden worden gelaten of afzonderlijke markten bestaan voor elektrisch aangedreven fietsen en voor fietsen met een verbrandingsmotor, aangezien dit de materiële beoordeling niet beïnvloedt (zie de punten 25-27). Rijwielonderdelen 16. Accell en Sparta zijn beide actief op het gebied van rijwielonderdelen. In verband met de door Accell verleende garantie op de door haar geproduceerde fietsen, realiseert Accell weinig omzet met de door haar geleverde onderdelen, aangezien de vervanging van onderdelen aan fietsen dikwijls in het kader van deze garantie plaatsvindt. Sparta heeft een relatief grotere omzet in rijwielonderdelen. Echter, gezien het geringe belang van de activiteiten van de betrokken ondernemingen op het gebied van rijwielonderdelen, wordt op deze activiteiten in dit besluit verder niet ingegaan. Ander e act ivit eit en van par t ijen Private labels 17. Warenhuizen en discountzaken voeren dikwijls een eigen merk dat zij door een fietsenfabrikant laten produceren. Sparta is actief op het gebied van de productie van private label -fietsen voor derden. Accell is op dit gebied slechts marginaal actief. Aangezien bovendien elke fietsenfabrikant zonder aanzienlijke kosten in staat is om met de reeds te zijner beschikking staande machines private label -fietsen te produceren, wordt op de activiteiten van Accell en Sparta op het gebied van de productie van private labels in dit besluit niet verder ingegaan. 4 Openbare versie

5 Bedrijfsfietsen 18. Behalve aan vakhandel, discountzaken, warenhuizen en overige kanalen 4 worden fietsen voor dagelijks gebruik door producenten en groothandel direct verkocht aan (non-)profitondernemingen. Deze zogenaamde bedrijfsfietsen kunnen fiscaalvriendelijk aangeschaft worden door (non-)profit-ondernemingen voor hun werknemers om parkeerruimte te besparen, werknemers te motiveren en het milieu te ontlasten. 19. Een marktpartij was van mening dat Accell met de overname van Sparta zijn positie op het gebied van bedrijfsfietsen zou versterken. Van de betrokken ondernemingen is momenteel echter alleen Accell actief op dit gebied. Op de activiteiten van partijen op het gebied van bedrijfsfietsen wordt in dit besluit dan ook niet verder ingegaan. Rel evant e geogr af ische mar kt 20. Accell is actief in Nederland, Duitsland, België, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk. Sparta is actief in Nederland, Duitsland, België en Denemarken. Partijen hebben aangegeven dat de distributiekanalen, het belang dat concurrenten hechten aan merken, de prijzen en de productkenmerken per land vaak verschillend zijn. Zo wordt de typisch Nederlandse stadsfiets slechts in Nederland en gedeelten van Duitsland en België verkocht. Dit blijkt ook uit reacties van andere ondervraagde marktpartijen. In elk EU-land zijn lokale merken actief en ook Accell zelf is in verschillende landen met lokale merken actief. 21. In het onderhavige geval kan in het midden blijven of de markt nationaal is, de in het vorige punt genoemde landen of geheel Europa omvat, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 28). B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE 22. Indien wordt uitgegaan van een Nederlandse markt voor fietsen in zijn geheel, dan is het marktaandeel van Accell met de merken Batavus, Koga-Miyata en Loeki en Cool!, berekend op basis van verkochte aantallen in het midden en hoogste segment, ongeveer [30 40%]. Sparta voegt hier ongeveer [0 10%] marktaandeel aan toe. Het gezamenlijke marktaandeel van partijen op de Nederlandse markt voor fietsen in het algemeen, berekend op basis van verkochte aantallen in het midden en hoogste segment, wordt derhalve ongeveer [30 40%]. Wordt geen onderscheid gemaakt naar prijsklasse, dan is het gezamenlijke marktaandeel lager, namelijk ongeveer [20 30%]. 4 Uit het onderzoek Aankoop van fietsen 1998 blijkt dat nieuwe fietsen via de fietsenvakhandel, de discountzaken, de warenhuizen en overige kanalen, waaronder markt, veiling, supermarkten, groothandel en postorderbedrijven, worden verkocht. Uit het onderzoek blijkt dat in Nederland meer dan 85% daarvan via de fietsenvakhandel wordt verkocht. 5 Openbare versie

6 Fietsen voor dagelijks gebruik 23. Op een Nederlandse markt voor fietsen voor dagelijks gebruik bedraagt het marktaandeel van Accell met de merken Batavus en Koga-Miyata, berekend op basis van verkochte aantallen in het midden en hoogste segment, ongeveer [20 30%]. Sparta voegt hier [0 10%] marktaandeel aan toe, waarmee het gezamenlijke marktaandeel van Accell en Sparta in Nederland ongeveer [30 40%] 5 bedraagt. Wordt geen onderscheid gemaakt naar prijsklasse, dan is het gezamenlijke marktaandeel lager, namelijk ongeveer [20 30%]. Op deze markt is er één concurrent, Derby Cycle Group (hierna: Derby) met de merken Gazelle en Raleigh, die een groter marktaandeel heeft. Verder is er nog een aantal concurrenten actief met kleinere marktaandelen, waaronder Union en Giant. Indien wordt uitgegaan van afzonderlijke markten voor stadsfietsen enerzijds en hybride en/of trekkingfietsen anderzijds, dan zijn de gezamenlijke marktaandelen van Accell en Sparta op die markten in Nederland vergelijkbaar met hun gezamenlijke marktaandeel op de totale Nederlandse markt voor fietsen voor dagelijks gebruik. 6 Op de markt voor hybride en/of trekkingfietsen is bovendien Giant als grote concurrent van Accell en Sparta actief. Kinderfietsen 24. Op een Nederlandse markt voor kinderfietsen bedraagt het marktaandeel van Accell met de merken Batavus, Loeki en Cool!, berekend op basis van verkochte aantallen, ongeveer [30 40%]. 7 Als gevolg van de onderhavige concentratie wordt de marktpositie van Accell op de markt voor kinderfietsen met [0 10%] marktaandeel versterkt. Het gezamenlijke marktaandeel van Accell en Sparta op de markt voor kinderfietsen bedraagt derhalve ongeveer [30 40%]. Worden afzonderlijke segmenten voor kinderfietsen met verschillende maten bekeken, dan bereiken Accell en Sparta het hoogste gezamenlijke marktaandeel op het segment van jeugdfietsen met 24 inch en 26 inch wielformaat, te weten [40 50%]. Op de markt voor kinderfietsen is, behalve Accell en Sparta en hun concurrenten die meerdere soorten fietsen produceren (zie punt 23), een aantal gespecialiseerde concurrenten actief en lijken de toetredingsdrempels laag te zijn. Er is concurrentiedruk van buitenlandse fietsenproducenten. 8 Andere marktpartijen hebben met betrekking tot de gezamenlijke positie van Accell en Sparta op de markt voor kinderfietsen geen bezwaren gesignaleerd. Fietsen met hulpmotor 5 Dit is af te leiden uit de door partijen overgelegde cijfers voor de eerste helft van 1999 van het onderzoeksbureau GfK, dat in opdracht van Batavus/Accell, Union, Gazelle/Derby Cycle Group en Giant de fietsenbranche in kaart heeft gebracht. 6 Berekend op basis van aantallen zonder onderscheid naar prijsklasse, bedraagt het gezamenlijke marktaandeel van Accell en Sparta op de markt voor stadsfietsen 29% en op de markt voor hybride- en/of trekkingfietsen 33%. Zie voetnoot 5. 7 Zie voetnoot 5. 8 Zo heeft een marktpartij aangegeven dat er goedkope kinderfietsen worden geïmporteerd vanuit Oost-Europa. 6 Openbare versie

7 25. Allereerst dient te worden opgemerkt dat de markt voor fietsen met hulpmotor een kleine markt is. Wordt uitgegaan van een markt voor fietsen met hulpmotor, die zowel elektrisch aangedreven fietsen als fietsen met een verbrandingsmotor omvat, dan wordt de omvang van de Nederlandse markt voor fietsen met hulpmotor door een marktpartij geschat op ongeveer fietsen per jaar. Op basis hiervan hebben partijen een gezamenlijk marktaandeel van ongeveer [20 30%]. Accell en Sparta hebben met de verkoop van het Spartamet-concept aan Sachs een aanzienlijk deel van hun gezamenlijke marktaandeel verloren. Vóór de verwerving van Sparta door Accell produceerde Sparta zowel elektrisch aangedreven fietsen als fietsen met een verbrandingsmotor, de Spartamet. Na bedoelde verwerving heeft Accell alle productiemiddelen, modellen, stuklijsten, productierechten, licenties, mallen et cetera die nodig zijn voor de productie van fietsen met een verbrandingsmotor, type Spartamet, aan de Duitse firma Sachs Fahrzeug- und Motorentechnik Gmbh (hierna: Sachs) overgedragen. De merknaam Spartamet is blijven berusten bij Sparta. Accell en Sparta verbinden zich gedurende een periode van drie jaar, behoudens voorafgaande schriftelijke toestemming van Sachs, geen fietsen met verbrandingsmotor op de markt te brengen. Dit alles blijkt uit de door partijen overgelegde koopovereenkomst tussen Accell en Sachs d.d. 23 september Wordt uitgegaan van een markt voor elektrisch aangedreven fietsen, dan is de markt aanzienlijk kleiner. De omvang van de Nederlandse markt voor elektrisch aangedreven fietsen wordt door verschillende marktpartijen geschat op slechts fietsen per jaar. De markt is in ontwikkeling en de verwachting is dat de markt zal groeien. Een aantal ondernemingen is tot de markt toegetreden (zoals Kynast en Sanyo) en andere ondernemingen brengen naast hun bestaande assortiment een elektrisch aangedreven fiets op de markt (zoals Yamaha en Peugeot). 27. Accell en Sparta produceren beide elektrisch aangedreven fietsen. Sparta was vóór de concentratie reeds de grootste speler op de markt voor elektrisch aangedreven fietsen met een marktaandeel van ongeveer tweederde van de Nederlandse markt. [ ]. Op basis hiervan is het niet aannemelijk dat Accell veel marktaandeel toevoegt aan het marktaandeel van Sparta op dit gebied. Bovendien bestaat er een sterke concurrentiedruk van concurrenten, met name van Sachs met de Sachs ELO-bike, en van concurrenten op het gebied van fietsen met verbrandingsmotor, waaronder ook Sachs. Ruimere geografische dimensie 28. Indien de markt voor fietsen in geografische zin ruimer dan Nederland zou worden afgebakend, dan zijn de marktaandelen van Accell en Sparta lager dan de marktaandelen in Nederland. Het gezamenlijke marktaandeel van Accell en Sparta op de totale markt voor fietsen in de landen waar zij momenteel beide actief zijn, is volgens opgave van partijen kleiner dan 10%. Indien de markt nog ruimer zou worden afgebakend, dan is het gezamenlijke marktaandeel van Accell en Sparta derhalve kleiner. Volgens partijen is de omzet buiten Nederland gelijkmatig 7 Openbare versie

8 verdeeld over de verschillende hiervoor onderscheiden soorten fietsen. Indien wordt uitgegaan van een EU-markt voor fietsen, dan zijn daarop drie grote spelers actief: Derby, Monark Cycleurope (met onder andere het merk Peugeot) en Accell. Volgens partijen neemt Accell qua marktaandeel op deze markt weliswaar momenteel de derde plaats in, maar bestaat er een grote afstand tussen Accell en de twee grotere fietsfabrikanten, Monark Cycleurope en Derby. De overname van Sparta brengt geen verandering in deze positionering. Opmerkingen van marktpartijen 29. Een marktpartij heeft de vrees geuit dat Accell met de overname van Sparta in staat zou zijn exclusiviteitsbedingen overeen te komen, levering te weigeren of verplichte afname van het gehele assortiment af te dwingen. Deze marktpartij is van mening dat Accell nu reeds een economische machtspositie heeft op de markt voor stadsfietsen. 30. Allereerst dient opgemerkt te worden dat dergelijke gedragingen geen rechtstreeks verband houden met de onderhavige structurele operatie. Bovendien is uit het voorgaande gebleken dat geen reden bestaat om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt. 31. Evenmin zijn er aanwijzingen die duiden op een collectieve machtspositie van de twee grootste marktpartijen op de markt voor fietsen voor dagelijks gebruik of meer in het bijzonder op de markt voor stadsfietsen: Derby en Accell. Verschillende factoren kunnen van belang zijn bij de beoordeling hiervan. Gelet op de structuur van de Nederlandse markt voor fietsen (voor dagelijks gebruik) kan worden gesteld dat geen sprake is van een stabiele markt. De marktaandelen van de verschillende aanbieders op de markt, berekend over de eerste helft van 1999, zijn significant veranderd ten opzichte van de marktaandelen in dezelfde periode in Dit duidt op een daadwerkelijke concurrentie tussen marktpartijen. Er is sprake van voldoende heterogeniteit van de producten op de markt voor fietsen. MGI en met name Giant hebben aangetoond dat toetreden tot de markt voor fietsen (voor dagelijks gebruik) mogelijk is. Op het gebied van hybride en/of trekkingfietsen neemt Giant, die pas sinds een jaar of tien aanwezig is op de Nederlandse markt, wat marktaandeel betreft zelfs de tweede positie in. Verschillende ondervraagde marktpartijen hebben aangegeven dat er geen hoge investeringen nodig zijn om toe te treden. 9 Er is ook geen sprake van een technologische voorsprong van Derby en/of Accell ten opzichte van andere marktpartijen en potentiële toetreders. Bovendien behoren verschillende andere marktpartijen tot (multinationale) concerns. Mede daardoor hebben zij voldoende financiële slagkracht om te kunnen concurreren met Derby en/of Accell. 9 Zo is het volgens deze marktpartijen mogelijk om frames te kopen in Oost-Europa en deze met andere onderdelen te laten assembleren in Nederland bij sociale werkplaatsen. 8 Openbare versie

9 Conclusie 32. Er bestaat, gelet op het bovenstaande, geen reden om aan te nemen dat als gevolg van onderhavige concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. VI. CONCLUSIE 33. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 34. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze: w.g. Drs. R.J.P. Jansen Hoofd Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam. 9 Openbare versie