Obligatie: een must ter diversificatie

Transcriptie

1 Obligatie: een must ter diversificatie Door de lage rente is iedereen naarstig op zoek naar rendement. Ook op de obligatiemarkten is dat nog te vinden hoewel de mogelijkheden minder dik zijn gezaaid. Maar halsoverkop in de eerste de beste obligatie stappen, is niet aan te raden. Het is immers een beleggingsproduct met enkele specifieke kenmerken en valkuilen. Om ons wegwijs te maken in de obligatiewereld klopten we aan bij obligatiespecialist Goldwasser Exchange en spraken er met Raphaël en Jonathan Goldwasser. We vroegen hen waarop we moeten letten wanneer we in een obligatie willen stappen en peilden naar hun renteverwachtingen. Als uitsmijter kregen we ook nog enkele tips. Weinig transparantie Het belang van de obligatiemarkt mag niet worden onderschat. Dagelijks financieren overheden (staatsobligaties), bedrijven (bedrijfsobligaties) en instellingen zoals het IMF zich door voor miljarden aan obligaties uit te geven. Kopers van obligaties zijn spaarders zoals u en ik maar vooral grote institutionelen zoals verzekeringsmaatschappijen, vermogensbeheerders, financiële instellingen én centrale banken. Maar in tegenstelling tot de aandelenbeurs is de obligatiemarkt niet echt transparant. Probeer maar eens koersen van een niet-beursgenoteerde obligatie op de secundaire markt, waar bestaande obligatie kunnen worden verhandeld, te achterhalen of te kijken hoeveel stukken op een bepaalde handelsdag over de toonbank zijn gegaan. Voor de Goldwassers is de obligatiemarkt eigenlijk een nichemarkt. Slechts een beperkt aantal obligaties noteren op de beurs. De overige obligaties worden verhandeld op de OTC-markt (overthe-counter). Een virtuele markt waar brokers, traders en institutionelen onderling met elkaar obligaties verhandelen. Het is een markt waar zeker niet alles is geautomatiseerd en menselijk contact van tijd tot tijd nodig is. Relaties en connecties zijn onontbeerlijk. Raphaël Goldwasser benadrukt dat Goldwasser Exchange, goed voor 500 klanten en 350 miljoen euro onder beheer waarvan 70% in obligaties, over een groot netwerk beschikt waardoor een interessante prijzen en hogere liquiditeit kan garanderen. Prijsvorming Voor Jonathan Goldwasser is het zo klaar als een klontje. Obligaties horen in elke portefeuille thuis omdat ze voor diversificatie zorgen. Begin dit jaar hebben we gezien dat toen de beurzen 10% terugvielen, de meeste obligaties zeker die van hoge kwaliteit niets of weinig van hun waarde hebben verloren. Obligaties speelden hun rol als schokdemper. Dit betekent niet dat een obligatie niet in waarde kan dalen (of stijgen). Ze kan tijdens haar bestaan altijd worden verhandeld en de prijs hangt af van de algemene

2 renteontwikkeling, de nieuwsflow rond de emittent (ratingwijziging of elementen die de solvabiliteit of de terugbetalingscapaciteit van het bedrijf wijzigen) en het sentiment op de beurzen. Op hoogrentend papier of high yield (emittent met lage kredietwaardigheid die dan ook een hoge coupon moet uitkeren, nvdr) speelt de rente-ontwikkeling nauwelijks nog een rol. Er is haast een volledige decorrelatie. Het is eerder het risico van de emittent en de beweging op de aandelenmarkten die de koers gaat sturen, nuanceert Jonathan Goldwasser. Op papier van hoge kwaliteit zoals van topbedrijven als landen zoals Duitsland speelt dan weer bijna uitsluitend de rente-ontwikkeling. De prijs wordt trouwens altijd aangegeven als percent van de nominale waarde. Stijgt de marktrente dan zal de koers onder de nominale waarde noteren zodat die obligatie onder pari staat (bijvoorbeeld tegen 97% van de nominale waarde). Verkoopt u dan die obligatie dan krijgt u 97%, dus minder dan de 100% die u op de vervaldag terugkrijgt. Daalt de marktrente dan zal de koers boven pari noteren (bv. 103%). Voorbeeld We verklaren dit laatste nader aan de hand van een eenvoudig voorbeeld. Stel dat u een bedrijfsobligatie koopt voor 1000 euro tegen 100% met een coupon van 5% en een looptijd van 5 jaar. Na 1 jaar is de marktrente fors gedaald en noteert de obligatie op 105%. De hogere prijs beboet een geïnteresseerde koper omdat hij van een coupon van 5% kan profiteren terwijl de marktrente al veel lager is. Indien hij een nieuwe, gelijkaardige uitgifte zou kopen dan zal hij zeker geen 5% krijgen. Hoewel hij er 105% voor betaalde, recupereert hij op de eindevervaldag slechts 100%. We vermelden er voor de volledigheid nog bij dat hoe dichter bij de eindvervaldag of maturiteit een obligatie komt, hoe kleiner de impact van rente-of solvabiliteitswijzigingen evenwel zal zijn. Uiteindelijk hoeft een obligatiebelegger die zijn obligatie in portefeuille houdt tot de eindvervaldag zich van de koersbewegingen weinig aan te trekken want indien de emittent zijn financiële verplichtingen nakomt, krijgt hij 100% van de nominale waarde terug, ook al heeft de obligatie tijdens haar leven op 75% of 125% gestaan. Risico s Wanneer men een individuele obligatie wil kopen, moet men rekening houden met drie risico s, legt Raphaël Goldwasser uit. Het zijn de emittent, de looptijd en de munt van de uitgifte. Het kan nooit de bedoeling zijn om de drie risico s tegelijk te nemen zoals een high yield obligatie, met een zeer lange looptijd in een exotisch en volatiele munt. We gaan in onze portefeuilles bijvoorbeeld wat muntrisico inbouwen maar dat doen op papier van emittenten van onberispelijke kwaliteit. Een correcte mix van de drie elementen is aangewezen.

3 Het risico van de emittent is wanbetaling. U ziet met andere woorden uw initiële inleg niet meer terug of krijgt een deel van de coupons niet. Om de kredietwaardigheid te bepalen van een emittent geven ratingbureaus zoals S&P, Fitch en Moody s een rating zodat u het risico beter kunt inschatten (zie tabel); Hoe langer de looptijd van een obligatie hoe groter de kans dat de marktrente fors beweegt en hoe hoger de kans op wanbetaling. Ten slotte kunt u op een munt flink wat geld verliezen als u ze terug omzet naar euro. Zo hebben de Turkse lira en de Zuid-Afrikaanse rand recent tientallen procenten verloren. Ook al ligt het rendement zeer hoog op deze munten, u zal nooit het muntverlies kunnen compenseren, onderstreept Raphaël Goldwasser nog. Kosten en fiscaliteit Bij het verhandelen van een obligatie komen verschillende kosten kijken. Niet onbelangrijk om weten omdat ze zwaar op de eindafrekening doorwegen. De courtage- of transactiekosten schommelen tussen 0,5% en 1% al naargelang de tussenpersoon. Bij Goldwasser hangt het af van het totale aan- of verkoopbedrag of als er promoties worden gevoerd. De beurstaks bedraagt zowel bij aan- als verkoop 0,09%. Daarnaast moet u als obligatiebelegger rekening houden met de roerende voorheffing van 27% op de brutocoupon. Staar u dus niet blind op het brutorendement dat wordt geafficheerd. Op een meerwaarde na verkoop moet evenwel geen belasting worden betaald. Belangrijk om te vermelden zijn de verlopen intresten. Het is van groot belang bij een aan- of verkoop te weten wanneer precies de coupon wordt uitbetaald. Als u een obligatie koopt een maand voor de coupononthechting zal u elf twaalfden van de coupon moeten betalen aan de verkopen. Omdat de verkoper nu eenmaal de obligatie gedurende die elf maanden in zijn bezit heeft gehad waardoor hij recht op een grootste deel van die coupon. Maar opgepast, u moet de brutocoupon betalen maar zal een maand later slechts de nettocoupon ontvangen! Als koper doet er dus goed aan om te kopen net na de couponuitbetaling. Verkopen doet u dan weer beter net voor de couponuitbetaling. Er is een belangrijke uitzondering voor Belgische obligaties, gemakkelijk te herkennen aan een ISIN-code die begint met BE. De voorheffing wordt automatisch bij de twee betrokkenen afgehouden. Renteverwachtingen Vandaag liggen de rentevoeten historisch laag. Voor spaarders is dat problematisch want geld op een spaarrekening zetten of een kasbon kopen, levert niets meer op. Centrale banken in Europa, de VS en Japan houden hun leidende rentetarieven al geruime tijd extreem laag met als doel de economische groei aan te zwengelen. Deze instellingen bepalen de rentes op korte termijn. De markt bepaalt de rentetarieven op langere termijn. En aangezien de inflatie- en de groeiverwachtingen laag liggen en centrale banken zoals de ECB zelf voor miljarden euro overheidspapier opkopen, zijn ook de rentes op

4 staatsobligaties, die als referentie dienen voor andere uitgiftes, op een zeer laag niveaus aanbeland. Sommige rentetarieven zijn zelfs negatief. Zo bedraagt de 5-jarige rente op Belgisch staatspapier -0,22% en op 10 jaar is dat nauwelijks 0,55%. Jonathan Goldwasser ziet deze lage rentestand de komende jaren niet direct verdwijnen maar sluit een renteopflakkering zoals midden 2015 niet uit. Het is vandaag een groot risico om uw geld voor 10 jaar in Duitse obligaties tegen 0,15 % vast te zetten. Als de rente plots oploopt kunt u al gauw tegen aanzienlijke verliezen aankijken. Zelfs al zou deze rente stijgen tot 1%, dan nog is die naar historische maatstaven extreem laag. Raphaël vult aan dat een stijging van de inflatie aan de basis kan liggen van die renteopstoot. Het effect van de enorme daling van de grondstoffenprijzen waaronder olie is aan het verdwijnen. De markt onderschat dit gegeven. En hoe liggen de kaarten in de VS? De Federal Reserve lijkt toch in actie te gaan komen. Voor dit jaar verwachten we twee renteverhogingen maar ook in de VS blijft de rente desondanks op een historisch laag niveau. Al verschillende jaren is er een premie met Europa van 1 à 1,5%. Dat zal zeker nog een tijdje blijven. Vandaag is er dan ook heel veel vraag naar (bedrijfs)obligaties in dollar. Aantrekkelijk? Waar moet een belegger gezien deze verwachtingen vandaag dan zijn heil gaan zoeken? We zijn koper van bedrijfsobligaties in Amerikaanse dollar omdat de rentevergoeding zoals eerder gezegd 1 à 1,5% hoger ligt dan op gelijkaardig papier in euro, goed voor een rendement tussen 2 en 2,5%. De resterende looptijd mag wel niet boven de 3 à 4 jaar liggen. Het risico op een hogere marktrente is immers substantieel. Daarenboven is de minimuminleg op de meeste uitgiftes 2000 dollar, haalbaar voor iedereen en er kan gespreid worden over verschillende emittenten. Voor bedrijfspapier in euro ligt het rendement lager en kijken we de kat uit de boom. De timing is heel belangrijk. Als de rente nog eens stijgt, dan kunnen we toehappen. Ook op de high yield markt zijn er opportuniteiten. De rentespread tussen staatspapier en HY bedraagt in euro 5% en in dollar zelfs 7%, een enorme premie. Maar voorzichtigheid is geboden want het risico is hoog. De prestatie van dit segment is onlosmakelijk verbonden met de aandelenmarkten. Wat vreemde valuta betreft staan we positief ten opzichte van de Noorse kroon nu de olieprijs is gestabiliseerd.

5 Kaderstukje: primaire markt Nieuwe obligaties die op de markt worden gebracht, komen op de zogenaamde primaire markt. Maar Raphaël Goldwasser wijst erop dat niet alle nieuwe obligaties over dezelfde kam mogen worden geschoren. In euro worden het meeste nieuwe papier uitgegeven met minimale coupures van euro. Dit betekent dat deze uitgiftes enkel toegankelijk zijn voor institutionele partijen of beleggers die over een grote portefeuille beschikken. Voor deze obligaties zijn de wettelijke verplichtingen kleiner. Bij de lancering ervan zijn trouwens niet alle voorwaarden gekend, dat gebeurt pas nadat de betrokken banken hebben kunnen peilen naar de interesse. Daarnaast zijn er uitgiftes waarbij de minimale coupure 1000 euro bedraagt, dus veel meer op maat gesneden van de retailbelegger. Van deze obligaties zijn de voorwaarden bij lancering wel gekend. Vooral Belgische, Nederlandse, Duitse en Oostenrijkse bedrijven geven dergelijke obligaties uit. Van andere landen is dat veel minder het geval. Het is niet onbelangrijk te beseffen dat wanneer een obligatie boven pari wordt uitgegeven, de meeste uitgiftes van Belgische bedrijven gebeuren tegen 101,875%, dat het rendement lager zal zijn dan de geafficheerde coupon aangezien op de eindvervaldag slechts 100% zal worden gerecupereerd. Kaderstukje: Belangrijkste eigenschappen van een obligatie Emittent en rating: is de uitgever van de obligatie die de opgehaalde middelen ter beschikking heeft en aanwendt. Heeft meestal een rating die agentschappen na onderzoek hebben gegeven. Kleinere bedrijven die slechts sporadisch op de markt komen, hebben dat niet en moeten dan een hogere rentevergoeding betalen. Hoe lager de kwaliteit van de emittent, hoe lager de rating en hoe hoger het risico en de coupon. ISIN-code: elke obligatie heeft een bepaalde letter- en cijfercode. Met deze code kan de uitgifte (en het prospectus) gemakkelijk worden teruggevonden Brutocoupon: jaarlijkse vergoeding aan de houder van de obligatie als beloning om geld beschikbaar te stellen aan de emittent. Ligt vast van bij de start van de uitgifte. Er zijn ook uitzonderingen zoals bij obligatie met variabele rente of een zerobond die geen coupon heeft. Emissieprijs: prijs waartegen de obligatie is uitgegeven en op primaire markt is geplaatst. Dit kan boven pari (boven de 100%) of onder pari (onder de 100%) zijn. Dit laatste is van belang want heeft een impact op het rendement. Nominale waarde: de waarde die op de obligatie vermeld staat. Een coupure kan bijvoorbeeld 1000 of 2000 euro waard zijn. Dat is de prijs die de houder op de eindvervaldag zal terugkrijgen.

6 Nettorendement: rekening houdend met de emissieprijs (of beurskoers), de brutocoupon en de kosten wat de houder uiteindelijk op zijn inleg procentueel netto zal overhouden. Munt: Emittent is vrij te kiezen in welke munt hij obligatie wil uitgeven. Hij kiest in functie van marktvraag, rente en eigen noden. Looptijd en vervaldag: Elke obligatie (behalve zerobonds) heeft een vervaldag waarop de obligatie ophoudt te bestaan en de emittent de middelen teruggeeft aan de spaarder. De looptijd is het aantal jaren dat de obligatie (nog) loopt. Hoe korter bij de vervaldag, hoe meer de prijs van de obligatie naar de nominale waarde neigt. Karakter van de obligatie: is het papier achtergesteld of niet, is er een mogelijkheid tot vervroegde terugbetalingsmogelijk (call). Dit laatste betekent dat de emittent na een voorafbepaalde periode het recht heeft om de obligatie tegen bepaalde voorwaarden terug te kopen. Prospectus: van elke obligatie kan een prospectus worden teruggevonden waarin alle modaliteiten staan. Op de eerste pagina s kunnen de belangrijkste kenmerken worden gevonden. Vooraleer een bepaalde obligatie te kopen interessant om te bekijken.