SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Mechanica elektriciteit FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Elektrische installaties Vak(ken): TV Elektriciteit 9 lt/w Vakkencode: IT-e Leerplannummer: 2002/195 (vervangt 98035) Nummer Inspectie: 2002/219//1/N/SG/1/III/ /D/

2 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...4 Pedagogisch-didactische wenken en timing...15 Minimale materiële vereisten (*)...18 Evaluatie...20 Bibliografie...22 Jaarplan...23 Toelichting bij gebruik van het leerplan...24 Samenstelling van de leerplancommissie...24

3 VISIE 2 Het technisch vak elektriciteit is voor deze leerlingen te beschouwen als de onderbouw voor hun hoofdvak praktijk elektriciteit.het technisch vak elektriciteit zal daarom worden gegeven in functie van de praktijkoefeningen. Een goede coördinatie (VGW) zal dus noodzakelijk zijn. In het technisch vak elektriciteit (subvakken elektrotechniek, elektronica,installatietechnologie, technisch tekenen en pneumatische technieken)) worden vaardigheden bijgebracht die eigen zijn aan een aantal beroepen uit de sector. Hiervoor werd gebruikt gemaakt van volgende beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen: residentieel elektrotechnisch installateur (inbouw in stenen wanden, verwarming) 1. industrieel elektrotechnisch installateur 2 bordenbouwer 3 hersteller wit- en bruingoed (gedeelte witgoed) 4 Het vak sluit aan bij het praktisch vak elektriciteit, waar de noodzakelijke praktische vaardigheden worden bijgebracht. 1 SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor residentieel elektrotechnisch installateur en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor industrieel elektrotechnisch installateur en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor bordenbouwer en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor hersteller wit- en bruingoed en VLOR, studie BEGINSITUATIE De leerinhouden sluiten aan bij deze die behandeld werden in de tweede graad, optie Elektrische Installaties. Leerlingen toegelaten tot het 1e jaar van de 3e graad optie elektrische installaties kunnen echter uit verschillende studierichtingen komen. Hierdoor kan er wat de voorkennis betreft een groot verschil zijn tussen de verschillende leerlingen. Door middel van goed gekozen oefeningen, zal de lerares/leraar bij het begin van het schooljaar meteen het niveau van de leerlingen nagaan. Mocht blijken dat er voor sommigen een bijwerking nodig is, dan zal dit hoofdzakelijk moeten gebeuren door inhaallessen buiten het normale lessenrooster of door binnenklasdifferentiatie. De lerares/leraar zal echter steeds zorgen voor een gestructureerde bijwerking en voor een degelijke begeleiding van de leerling. Coördinatie met collega's zal zeker noodzakelijk zijn. 1 SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor residentieel elektrotechnisch installateur en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor industrieel elektrotechnisch installateur en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor bordenbouwer en VLOR, studie SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor hersteller wit- en bruingoed en VLOR, studie

4 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Over de verschillende vakken heen wordt ernaar gestreefd de leerling de noodzakelijke basiskennis en vaardigheden bij te brengen om uiteindelijk te voldoen aan het opleidingsprofiel van de optie. Bij alle leerinhouden waar mogelijk zal de nodige aandacht besteed worden aan het bijbrengen van de genormaliseerde eenheden bij de verschillende nieuwe begrippen en aan de voorschriften van ARAB en AREI. Naast de "technische" vaardigheden, zal de lerares/leraar ook oog hebben voor de vereiste persoonlijkheidskenmerken: accuratesse - zorgvuldigheid contactbereidheid doorzettingsvermogen flexibiliteit imagobewustzijn klantgerichtheid kwaliteitsbewustzijn leergierigheid precisie resultaatgerichtheid veiligheid- en milieubewustzijn zelfbeheersing zelfstandigheid zin voor orde en netheid zin voor samenwerking zin voor zelfevaluatie

5 4 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN TV ELEKTROTECHNIEK 1ste jaar: 3 lestijden/week 2de jaar: 3 lestijden/week Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de parate kennis toepassen. de basisformules met de correcte eenheden gebruiken. de vervangingsweerstand van een schakeling berekenen. de basisbegrippen van het magnetisme en elektromagnetisme uitleggen. een multimeter en een spanningstester gebruiken. 2 de begrippen zelfinductie en wederzijdse inductie onderscheiden. de factoren die de zelfinductiecoëfficiënt bepalen opnoemen uitleggen hoe wervelstromen ontstaan en beperkt kunnen worden de principiële werking van motoren,transformatoren, uitleggen 3 uitleggen hoe een elektrische lading wordt opgewekt uitleggen hoe een condensator wordt samengesteld het gedrag van condensatoren begrijpen de juiste symbolen, grootheden en eenheden gebruiken het nut van het schakelen van condensatoren uitleggen 4 via een meting met een oscilloscoop (door de lerares/leraar uitgevoerd) het onderscheid maken tussen gelijk- en wisselspanning. de basisbegrippen i.v.m wisselstroom uitleggen en toepassen. de voordelen en de nadelen van wisselstroom beschrijven. LEERINHOUDEN 1 Herhaling van de basiskennis SI-eenhedenstelsel wet van Ohm arbeid en vermogen, rendement wet van Pouillet schakelen van weerstanden magnetisme en elektromagnetisme 2 Elektromagnetische inductie - Spoel zelfinductie en coëfficiënt van zelfinductie wederzijdse inductie wervelstromen toepassingen:motoren, generatoren,transformatoren, inductieovens 3 Elektrostatica - condensator Begrippen uit de elektrostatica Constructie van condensatoren en symbolische voorstelling Opladen van condensatoren; energieopstapeling Capaciteit en eenheid van capaciteit Ontladen van condensatoren;tijdsconstante Veiligheid bij condensatoren Condensator op wisselspanning Schakelen van condensatoren 4 Sinusoïdale wisselspanning en wisselstroom Soorten spanningen en stromen Sinusoïdale spanningen en stromen Kenmerkende eigenschappen:amplitude, periode, frequentie,cirkelfrequentie,ogenblikkelijke, gemiddelde en effectieve waarde

6 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 5 uit een meting het verschillend gedrag van spoel en condensator op wisselstroom en gelijkstroom vaststellen. het onderscheid maken tussen weerstand en impedantie. de factoren opnoemen die de impedantie beïnvloeden. uitleggen wat bedoeld wordt met voor- en naijlen. het voor- en naijlen grafisch voorstellen. (U) LEERINHOUDEN Voor- en nadelen van wisselstroom 5 wisselstroomkringen Ohmse, inductieve en capacitieve kringen fase en faseverschil vectoriële voorstelling (U) 5 6 onderscheid maken tussen schijnbaar, actief en reactief vermogen het begrip arbeidsfactor omschrijven. de nadelen van een slechte arbeidsfactor opnoemen. principieel uitleggen hoe de arbeidsfactor verbeterd wordt. eenvoudige metingen uitvoeren met de wattmeter de faseverschuiving meten. 7 De verschillende basisbegrippen opnoemen en toepassen De eigenschappen van de ster- en driehoekschakeling toepassen De aansluiting van driefasige verbruikers uitleggen De formules voor driefasig vermogen toepassen 8 De basiswerking van transformatoren uitleggen Een geschikte transformator uit een catalogus kiezen Constructieve eigenschappen van hoogspanningstransformatoren toelichten. 6 Arbeid en vermogen bij wisselstroom Soorten vermogens bij wisselstroom Arbeidsfactor Meten van actief vermogen: de wattmeter 7 Driefasennet Opwekking, faseaanduiding Ster en driehoekschakeling Aansluiten van driefasige verbruikers Soorten distributienetten (U) Driefasig vermogen 8 Transformatoren Eenfasige tranformatoren: constructie,werking, rendement, vermogen Soorten: scheidings-,spaar-,meet-, lastransformatoren Elektronische transformatoren (principe) driefasige transformatoren toepassingen van transformatoren distributie van elektrische energie

7 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 9 de principiële werking van alternatoren toelichten. een alternator aansluiten. uitleggen hoe frequentie en spanning geregeld worden. (U) uitleggen welke procedure moet gevolgd worden bij het in parallel schakelen. (U) 10 het werkingsprincipe van de asynchrone inductiemotor uitleggen de motoren aansluiten en de juiste beveiliging kiezen/instellen de aanzetmethodes toelichten en toepassen de snelheidsregeling en het omkeren van de draaizin toelichten onderhoudsvoorschriften lezen en uitvoeren. een kooi-, dubbele kooi-, dahlander-, sleepringankermotor herkennen en aansluiten. de principes van het elektrisch remmen toelichten. 11 het werkingsprincipe van deze motoren uitleggen de motoren aansluiten en de draaizin omkeren onderhoudsvoorschriften lezen en uitvoeren 12 de werking van deze motoren uitleggen de verschillende soorten motoren onderscheiden 13 de elementaire werking en het toepassingsgebied van deze motoren toelichten LEERINHOUDEN 9 Alternatoren Principiële werking Frequentie en spanningsregeling Alternatoren in parallel schakelen 10 Driefasige asynchrone motoren Samenstelling Werkingsprincipe Aansluiting Eigenschappen Aanzetmethodes Omkeren draaizin Snelheidsregeling Beveiliging Elektrisch remmen 11 Enkelfasige asynchrone motoren Met condensatoraanloop Zonder hulpwikkeling Spleetpoolmotoren Driefasige asynchrone motor op eenfasig net 12 Gelijkstroommotoren Principiële werking en samenstelling Soorten Omkeren draaizin en snelheidsregeling 13 Bijzondere motoren Universele motor Stappenmotor Servomotor 6

8 7 TV ELEKTRONICA 1 ste jaar: 1 lestijd/week 2 de jaar: 1 lestijd/week 1 uitleggen wat van hen wordt verwacht in verband met de kennis van elektronica enkele elektronische toepassingen opnoemen die ze in de praktijk kunnen tegenkomen weerstanden en condensatoren herkennen, aansluiten, onderscheiden en kiezen uit catalogi (CD-ROM, Internet, ).. 2 het gedrag van een diode uit metingen afleiden. het symbool van een diode en de aansluitingen herkennen de stroomdoorgang doorheen een diode toelichten de begrippen maximale sperspanning en maximale doorlaatstroom uitleggen de codering kunnen interpreteren (CD-ROM, Internet, ) een diode uitmeten door middel van een multimeter. het gebruik en het schakelen van een LED toelichten. 3 de schakelingen tekenen en het stroomverloop uitleggen de principes i.v.m. afvlakking toelichten 4 De symbolen en de aansluitingen herkennen De aansluitingen opzoeken (CD-ROM, Internet, ). Het verband tussen ingangsgrootheid en uitgangsgrootheid toelichten. De maximale grenswaarden opzoeken (CD-ROM, Internet, ) en de betekenis ervan toelichten bij gebruik van een vervangtype Dmv een diodetest de werking van een transistor controleren 1 Elektronische toepassingen Algemeen Technologie van de passieve componenten 2 Halfgeleiderdiode halfgeleidermaterialen de diode diodekarakteristieken de led 3 Enkelfasige gelijkrichting halve golfgelijkrichting volle golfgelijkrichting middelpuntschakeling (U) brugschakeling afvlakking 4 Transistoren Junctietransistor De transistor als schakelaar Fototransistor, optische koppeling De JFET (U) De MOSFET (U)

9 vertellen hoe moet omgegaan worden met elektrostatisch gevoelige componenten. 8 5 de principiële werking van de vierlagenhalfgeleiders toelichten (U) de werking van de componenten uitleggen (U) het symbool tekenen en de aansluitingen aanduiden op het symbool. de voorwaarden opnoemen voor het ontsteken en doven. de karakteristieken (U), belangrijkste grootheden en aansluitgegevens opzoeken (CD-ROM, Internet, ). de beperktheid van een diodetest toelichten 6 de schakelingen tekenen en het stroomverloop uitleggen. het verloop van de uitgangsspanning schetsen. 7 De schakelingen tekenen en de werking ervan uitleggen Het nut van een recuperatiediode toelichten bij inductieve belasting (U) het stroomverloop van de verschillende schakelingen (half en vol gestuurd) toelichten. het verloop van de uitgangsspanning schetsen. 8 de elementaire werking van enkele praktische toepassingen uitleggen (elektronisch voorschakelapparaat, softstarter, vermogensturing) 5 Vierlagenhalfgeleiders diac thyristor triac 6 Driefasige gelijkrichting 7 Gestuurde gelijkrichters enkelfasig gestuurde gelijkrichters driefasig gestuurde gelijkrichters 8 Toepassingen dimmer elektronische voorschakelapparatuur.

10 TV INSTALLATIETECHNOLOGIE 1ste jaar: 3 lestijden/week 2de jaar: 1lestijd/week 9 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 het onderscheid toelichten tussen een klassieke en een domotica installatie. de mogelijkheden en de aansluiting van de verschillende componenten opzoeken. 2 De voornaamste lichteenheden opnoemen De voordelen van spaarlampen versus gloeilampen toelichten Het principe van de gasontlading uitleggen Elementaire begrippen ivm de kleurtemperatuur toelichten De geschikte lamp en verlichtingstoestel in functie van het gebruik uit een catalogus kiezen 1 Domotica LEERINHOUDEN 2 Verlichting Grootheden en eenheden Verlichtingslampen:. gloeilampen, halogeenlampen. spaarlampen, gasontladingslampen. xenonlampen Verlichtingstoestellen. invloed van het constructiemateriaal. verlichtingssystemen. lichtsterktediagram. soorten toestellen: binnen, buiten, noodverlichting Noodverlichting 3 De werking en het toepassingsgebied van de verschillende soorten relais uitleggen Een geschikt type in functie van een toepassing uit een catalogus kiezen 3 Relais en contactoren Principiële werking en eigenschappen Tijdrelais schakelklokken 4 de verschillende bouwvormen en beschermingsgraden toelichten 4 Bouwvormen en beschermingsgraden van elektrische machines en toestellen 5 De basisprincipes van de machinerichtlijn toelichten De problematiek van de noodstopinrichtingen uitleggen 5 Beveiliging van machines Machinerichtlijn: basisprincipes noodstoprelais 6 De basisprincipes van de wetgeving terzake toelichten 6 Inbraakalarmen Wetgeving

11 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen De functie van de toestellen uitleggen. De handleiding van deze toestellen gebruiken om deze aan te sluiten. 7 De verschillende elektriciteitstarieven toelichten in functie van de installatie De toestellen correct monteren en de aansluitingen opzoeken. De principiële werking en eigenschappen van deze toestellen en hun regelapparatuur uitleggen 8 De werking en de eigenschappen van de toestellen toelichten de aansluitingen opzoeken. Aansluitingen met de voorkeurschakelaar en voorrangsschakelaar uitvoeren De onderhoudsvoorschriften toelichten. 9 De werking en de eigenschappen van de toestellen toelichten De aansluiting opzoeken. De onderhoudsvoorschriften toelichten. 10 Uitleggen hoe transformatoren (HS en LS) gebouwd en gekoeld worden 11 De werking en de eigenschappen van de toestellen toelichten De gebruikshandleiding interpreteren en uitleggen aan de gebruiker 12 Het gebruik van dit materiaal toelichten Catalogi raadplegen en het juiste materiaal kiezen LEERINHOUDEN Gebruikte toestellen: bewegingsmelders, magneetcontacten, centrales, 7 Elektrische verwarmingstoestellen Elektrische verwarmingssystemen: convectoren, olieradiatoren, accumulatie, vloerverwarming, plafondverwarming,paneel-/ribradiatoren, warmtepompen(u) Regelapparatuur: thermostaten, oplaadregelaars De verschillende residentiële elektriciteitstarieven Installatie verdeelkast 8 Elektrische toestellen voor warmwaterbereiding Voorraadtoestelen (hoge en lage druk) Doorstroomtoestellen Toestellen voor gemengde energiebron Zonneboilers Voorkeur - en voorrangsschakelaar 9 Luchtconditionering 10 Transformatoren Bouw koeling 11 Huishoudelijke toestellen en klein gereedschap met motor 12 Industrieel schakelmateriaal Stopcontacten Stekkers Lastschakelaars Scheidingsschakelaars Automaten en smeltveiligheden 10

12 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen Selectiviteit Ex-materiaal LEERINHOUDEN 13 De verschillende sensoren herkennen, kiezen en aansluiten 13 Sensoren en opnemers Inductief, capacitief, fotoëlektrisch, ultrasoon, Temperatuur, druk 14 De onderhoudsvoorschriften opzoeken. Een geschikte lager kiezen bij vervangingen Een geschikte koppeling kiezen en uitleggen hoe die correct gemonteerd wordt. 15 De geschikte apparatuur kiezen uit een catalogus De principes van de motorbeveiliging uitleggen 14 Onderhoud van elektromotoren Periodieke controles Koppelingen Lagers. Reinigings en smeermiddelen 15 Motorappartuur Nokkenschakelaars Beveiliging van motoren: nulspanning, thermisch (ook met PTC), magnetisch, thermomagnetisch, overspanning, onderspanning, fasebewaking,instelbare verliesstroomschakelaars de soorten in- en uitgangen onderscheiden. de installatievoorschriften van de constructeur opzoeken. 16 PLC

13 TV ELEKTRICITEIT TECHNISCH TEKENEN 1ste jaar: 2 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week 12 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1. het schema gebruiken van een eenvoudige installatie. 1. Domotica 2. De werking van een bestaande schakeling analyseren Eenvoudige wijzigingen aanbrengen Eenvoudige schakelingen ontwerpen (U) 3. Het schakelschema van een bestaande machine of installatie aanpassen om de beveiligingen aan te sluiten 2. Relaisschakelingen 3. Beveiliging van machines LEERINHOUDEN 4. De verschillende schema s analyseren en aanpassen 4. Inbraakalarm 5. De volledige installatie (meetgroep, laadautomaat, ) tekenen 5. Elektrische verwarming 6. De volledige installatie (meetgroep, voorkeurschakelaar, ) tekenen 6. Warmwatertoestellen 7. Het elektrisch schema ontleden en tekenen 7. Luchtconditionering 8. De schema s van de verschillende toestellen analyseren 8. Witgoed 9. De werking van een bestaande schakeling analyseren en eenvoudige wijzigingen in aanbrengen Eenvoudige schakelingen ontwerpen (U) 9. Motorschakelingen Met nokkenschakelaars Met contactoren 10. De aansluitschema s toepassen 10. Sensoren en opnemers 11. Eenvoudige schema s analyseren en toepassen 11. PLC

14 TV PNEUMATISCHE TECHNIEKEN 1 jaar : 0 lestijden/week 2 jaar : 2 lestijden/week 13 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1. Kunnen uitleggen uit welke delen die bestaat en die delen kunnen samenstellen Bespreken aan de hand van een blokschema. Symbolische voorstelling 2. De verschillende soorten en hun eigenschappen kunnen opnoemen. Het belang kunnen toelichten van de grootheden arbeid, vermogen en druk (U) De gebruikelijke eenheden kunnen gebruiken. installatie- en onderhoudsvoorschriften opzoeken. 3. uitleggen wat er moet gebeuren en hoe dit in de praktijk gebeurt. opzoeken hoe filters, smeertoestellen, reduceertoestellen, correct gebruikt worden. die elementen symbolisch voorstellen. de elementen herkennen in een installatie. 4. de verschillende soorten (enkel-, dubbel-,snelwerkende en gebufferde, ) en hun eigenschappen opnoemen. een geschikte keuze maken uit een catalogus. uitleggen hoe de snelheidregeling van de zuiger gebeurt. die elementen symbolisch voorstellen. de elementen herkennen in een installatie. 5. de verschillende soorten (2/2, 3/2, 4/2, 4/3, 5/2, ventielen) en hun bediening toelichten. die elementen symbolisch voorstellen. LEERINHOUDEN 1. Bouw van een eenvoudige persluchtinstallatie 2. Compressor 3. Conditionering van perslucht 4. Cilinders 5. Pneumatische en elektro-pneumatische ventielen

15 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen de elementen herkennen in een installatie. 6. de basisfuncties onderscheiden. de werking van een eenvoudig schema analyseren. enkele (eenvoudige) toepassingen bespreken. 7. het onderscheid maken tussen een geprogrammeerde en een logische schakeling. de werking van een eenvoudig schema analyseren vertrekkend van een uitgeschreven programma. 6. Logische schakelingen LEERINHOUDEN 7. Geprogrammeerde schakelingen via PLC 14

16 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING 15 VAK ELEKTROTECHNIEK De leerstof moet op een aanschouwelijke manier worden aangebracht door demonstraties,proeven en metingen.laat de leerlingen gebruik maken van een eigen bijgehouden formuleschrift bij toetsen en taken Pedagogisch is het niet verantwoord de leerlingen tijdens de les de leerstof of de opgaven te laten noteren. Het gebruik van een goed handboek of een eigen cursus wordt expliciet aanbevolen. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1. Voorzie enkele oefeningen om de voorkennis van de leerlingen te evalueren 12 u 2. Demonstreer met proeven; praktische toepassingen benadrukken 9 u 3. Demonstreer met proeven; praktische toepassingen benadrukken 6 u 4. Beperken tot de basisbeginselen; demonstreer met de scoop 9 u 5. Praktische aspecten benadrukken 6 u 6. Praktische aspecten benadrukken; wijzen op de financiële nadelen van een slechte arbeidsfactor; vermogenmeting uitvoeren 7. Praktische aspecten benadrukken; doe enkele metingen 15 u 8. Praktische aspecten benadrukken; voorzie didactisch materiaal 15 u 9. Praktische aspecten benadrukken 3 u 10. Praktische aspecten benadrukken; voorzie voldoende didactisch materiaal; theoretische beschouwingen tot een minimum beperken; 11. Praktische aspecten benadrukken; voorzie voldoende didactisch materiaal; theoretische beschouwingen tot een minimum beperken; 12. Praktische aspecten benadrukken; voorzie voldoende didactisch materiaal; theoretische beschouwingen tot een minimum beperken; 13. Praktische aspecten benadrukken; voorzie voldoende didactisch materiaal; theoretische beschouwingen tot een minimum beperken; 12 u 27 u 12 u 12 u 12 u TV ELEKTRONICA De leerstof moet op een aanschouwelijke manier worden aangebracht door demonstraties,proeven en metingen.laat de leerlingen gebruik maken van een eigen bijgehouden formuleschrift bij toetsen en taken Pedagogisch is het niet verantwoord de leerlingen tijdens de les de leerstof of de opgaven te laten noteren. Het gebruik van een goed handboek of een eigen cursus wordt expliciet aanbevolen. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1. Tracht de belangstelling van de leerling op te wekken door het praktisch toepassingsgebied te schetsen; voorzie voldoende didactisch materiaal 2. Demonstreer dmv proeven en metingen Laat de leerling ook zelf opzoeken (CD-ROM, Internet, ). 3. Demonstreer dmv proeven en metingen 5 u 4. Beperk het theoretische tot een minimum; Laat de leerling ook zelf opzoeken (CD-ROM, Internet, ). Oefen vooral het testen van de componenten. 6 u 6 u 9 u

17 16 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 5. Nadruk leggen op de praktische toepassingen; voorzie voldoende didactisch materiaal 9 u 6. Nadruk leggen op de praktische toepassingen; voorzie voldoende didactisch materiaal 2 u 7. Nadruk leggen op de praktische toepassingen; voorzie voldoende didactisch materiaal 6 u 8. Leg hier de link tussen het theoretisch aangeleerde en datgene wat de leerling kent uit technologie en praktijk. 7 u INSTALLATIETECHNOLOGIE De lessen installatietechnologie mogen zeker niet ontaarden in een droge opsomming van toestellen en materialen.uitgebreid didactisch materiaal moet voor handen zijn en worden aangewend. Dit onderdeel sluit nauw aan bij het praktisch vak elektriciteit zodat een goede coördinatie belangrijk is. Pedagogisch is het niet verantwoord de leerlingen tijdens de les de leerstof of de opgaven te laten noteren. Het gebruik van een goed handboek of een eigen cursus wordt expliciet aanbevolen. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1. Maak de nodige afspraken met de collega die het vak praktijk geeft. Het is niet de bedoeling om ontwerpers op te leiden; het kunnen toepassen, vertrekkend van een gegeven schema is belangrijk. 2. Voorzie voldoende didactisch materiaal Benadruk tevens het rendement van de verschillende lampsoorten 3. Voorzie voldoende didactisch materiaal;catalogi voorzien Benadruk de praktische aspecten 4. Veiligheidsaspecten benadrukken 3 u 5. Benadruk sterk de veiligheidsaspecten en voorschriften 3 u 6. Benadruk de voornaamste aspecten van de wetgeving Voorzie voldoende didactisch materiaal 7. Benadruk de kostprijs van het verbruik tov andere verwarmingssystemen Voorzie voldoende didactisch materiaal 8. Benadruk de kostprijs van het verbruik tov andere systemen Voorzie voldoende didactisch materiaal De nadruk leggen op het gebruik van de voorrangschakelaar en voorkeurschakelaar 9. Voorzie voldoende didactisch materiaal 3 u 10. Voorzie voldoende didactisch materiaal;catalogi voorzien Benadruk de praktische aspecten 11. Demonstreer met toestellen die de leerlingen tevens zullen gebruiken in de lessen praktijk 12. Voorzie voldoende didactisch materiaal;catalogi voorzien Benadruk de praktische aspecten 13. De verschillende sensoren en opnemers demonstreren 12 u 14. Demonstreer op de machines gebruikt tijdens de lessen praktijk 3 u 15. Benadruk de veiligheidsaspecten Zorg voor catalogi, didactisch materiaal en schema s 3 u 9 u 9 u 3 u 12 u 6 u 6 u 6 u 9 u 9 u

18 17 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 16. Demonstreer met de plc 4 u TECHNISCH TEKENEN De nadruk zal komen te liggen op analyse en interpretatie van schema s. Een duidelijke link naar de praktijklessen is noodzakelijk. Het leren tekenen op kalk is pedagogisch didactisch niet meer verantwoord. De meeste tekeningen zullen worden gemaakt met een CAD-programma waarvan de leerlingen enkel de basisbeginselen nodig voor het realiseren van de oefeningen dienen te kennen. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1. Afspreken met de collega s technisch tekenen en praktijk. 4 u 2. Voornamelijk aandacht besteden aan het analyseren van bestaande relaisschakelingen 16 u 3. Leer de leerlingen denken in functie van de veiligheid Vertrek van het schema van bestaande machines of installaties 4. Werk met gegevens van recent materiaal 4 u 5. Werk bij voorkeur met de gegevens van de toestellen die tijdens de lessen praktijk gebruikt worden Ook voldoende aandacht besteden aan de randapparatuur 6. Werk bij voorkeur met de gegevens van de toestellen die tijdens de lessen praktijk gebruikt worden 7. Werk met gegevens van recent materiaal 2 u 8. Werk bij voorkeur met de gegevens van de toestellen die tijdens de lessen praktijk gebruikt worden 9. Voornamelijk aandacht besteden aan schema analyse 20 u 10. Voornamelijk aandacht besteden aan schema analyse. 16 u 11. De plc benaderen als een black box ; 10 u 4 u 8 u 4u 12 u SUBVAK 5 :PNEUMATISCHE TECHNIEKEN De leerstof wordt zoveel mogelijk aangebracht door demonstraties en praktische oefeningen. Pedagogisch is het niet verantwoord de leerlingen tijdens de les de leerstof of de opgaven te laten noteren. Het gebruik van een goed handboek of een eigen cursus wordt expliciet aanbevolen. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1. Documentatie gebruiken. 4 u 2. Aandacht besteden aan de eisen i.v.m. welzijn en milieu. 4 u Laat de onderhoudsvoorschriften door de leerlingen opzoeken. 3. Vooral aandacht besteden aan het belang van conditionering voor de aangesloten apparaten. 6 u

19 18 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing Aandacht besteden aan de eisen i.v.m. welzijn en milieu. 4. Maak gebruik van recente documentatie. Ook aandacht besteden aan eventueel noodzakelijke handelingen (veilige stop) bij het werken met cilinders. 8 u 5. Maak gebruik van recente documentatie. Zorg voor voldoende didactisch materiaal. 6. Gebruik schema s van bestaande installaties. 12 u 7. Gebruik schema s van bestaande installaties. 10 u 6 u MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN (*) Elektrotechniek - demonstratietafel met de nodige spanningsvoorzieningen - set met didactische componenten + montageplaat + verbindingsmateriaal - weerstanden, condensatoren, spoelen - gestabiliseerde voeding (DC) - digitale multimeters - oscilloscoop - wattmeter - kwh-meter - cos phi-meter - 3-fasige spanningsbron - didactische transformator - stroomtang - alternator - driefasige aynchrone motor - enkelfasige asynchrone motor - gelijkstroommotor Indien mogelijk meerdere meettoesrellen voorzien om de leerlingen toe te laten zelf metingen uit te voeren. Elektronica -Enkele exemplaren van de besproken componenten: -dioden (stuur- en vermogendioden) -LED s -transistoren (stuur- en vermogentransistoren) -thyristoren -triac, diac -didactische panelen om de componenten te demonstreren -multimeters (1 per 2 leerlingen)

20 -gestabiliseerde voeding (DC) -oscilloscoop -didactische panelen om de werking van de gelijkrichterschakelingen te demonstreren -databoeken, CD-roms, computer met internetaansluiting -retroprojector en tansparanten 19 Installatietechnologie -Zoveel mogelijk voorbeelden van het besproken materiaal -catalogi, CD-Rom van de besproken toestellen en materialen -computer met internetaansluitng Technisch Tekenen -1 PC met geïnstalleerd recent CAD-programma per 2 leerlingen -1 printer per klas -retroprojector en transparanten -halfafgewerkte schema s -catalogi, CD-rom, internetaansluiting Pneumatische Technieken -compressor + luchtverdelingsapparatuur -enkel- en dubbelwerkende cilinders -de diverse soorten ventielen( 2/2, 3/2, 4/2, 4/3, 5/2, ) -soepele pneumatische leidingen, koppelingen, aansluitingen -manometers -PLC met bijhorigheden (*)Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

21 20 - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist. EVALUATIE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden. Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, ). de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, ). de praktijk-attitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, ). de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen. Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: registreren (door middel van een evaluatieschema), interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), rapporteren. Registreren

22 21 Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld. Zo n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd. Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een twee-puntenschaal: + : doelstelling bereikt! : doelstelling niet bereikt Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: + : doelstelling bereikt " : doelstelling niet helemaal bereikt! : doelstelling niet bereikt Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: + (doel bereikt) " (doel niet helemaal bereikt)! (doel niet bereikt) niveau is voldoende voldoende maar leemten voor verbetering vatbaar niveau onvoldoende onaanvaardbaar niveau nagenoeg foutloos nagenoeg correct aanvaardbare tekorten aanvaardbaar aantal lichte of detailfouten of leerproces fouten schadelijke fouten onvergeeflijke fouten zware inbreuken volledig kleine tekorten onvolledig zware tekorten behoorlijk, zinvol storingen, fragmentarisch onlogische uitvoering kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen kan het en doet het af en toe, zonder overtuiging, wisselvalling kan het niet, doet het niet of nooit, afwijzend en met tegenzin Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal. Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring. De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden.

23 22 Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren. Heel goed meer dan 80% van de sub-vaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt (nagenoeg) foutloos, uitstekend, enkel + codes volledig zelfstandig uitgevoerd vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, Goed 60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel + en weinig " codes aanvaardbare kwaliteitsverschillen aanvaardbare proces-leerfouten geen schadelijke fouten zichtbare vorderingen Zwak 50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt weinig + en veel " codes veel onnodige leerfouten soms zware schadelijke fouten geen zichtbare vorderingen Niet goed minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel " codes of alleen maar " codes en - codes veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep. Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemene opmerkingen). BIBLIOGRAFIE CLAERHOUT L, Elektriciteit, Plantyn DEKELVER V, Technologie Installatieleer, Plantyn VANDENHEEDE H, Elektrische machines, die keure COOREMAN H+DE BRUYN M, Elektrotechnisch Tekenen, Plantyn MARIËN H, PLC, die keure STANDAERT K + VAN DE BORGHT F, Gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, Standaard VYNCKIER, Het installatieboek, Gent CED-SAMSON, AREI, Diegem AIB-VINÇOTTE, AREI, Brussel Geysen W, Algemene elektrotechniek, Acco BERWAERTS V + STANDAERT K, Eenheden SI, Standaard MICHIELSEN L, De voorrangschakelaar en de voorkeurschakelaar, Electrabel DECLERCQ S, REV en fluorescentieverlichting, Electrabel MICHIELSEN L, Halogeenverlichting, Electrabel

24 HASEBRINK-KOBLER, Besturingstechniek 1, grondbeginselen van de pneumatiek en elektropneumatiek, Festo MARTONAIR, Persluchtautomatisatie CUPPENS J + SAEYS H, Basiselektronica, Die Keure DEVOS R + EERLINGEN K, Industriële elektronica, de Sikkel POLLEFLIET J, Vermogenselektronica, die keure Pollefliet J, Elektronische vermogencontriole, Nevelland Vekens J, Installatiepraktijk voor de elektricien, Standaard 23 JAARPLAN Van elke lerares/leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor de verschillende collega's. De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er waar mogelijk per week een coördinatie is tussen de verschillende vakken. Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn! Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatig geëvalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen. De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen is niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit in overleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten indien nodig de andere jaarplannen eveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennis aanwezig is.

25 24 TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid door een (U) na de doelstelling. Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat. Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementaire activiteiten besteed worden aan het praktisch vak praktijk/stages elektriciteit SAMENSTELLING VAN DE LEERPLANCOMMISSIE Voorzitters: dhr. John Chapman wnd. pedagogisch adviseur dhr. Roger Vandevoorde wnd. pedagogisch adviseur dhr Gilbert Crevits KA Roeselare dhr Luc Dhooge KA Wetteren dhr Pierre Dardenne KTA Brugge dhr Willem Van Den Roye KTA Heist-Op -Den Berg dhr Jozef Van den Broeck KTA 1 Gent dhr Gilbert Rotsaert KTA Brugge

26 Jaarplan Optie:... Leerkracht:... Vorderingsplan Onderwijsvorm:... Graad:... Jaar:... Schooljaar: /.. Vak:... Leerplannummer:... Handboek/cursus:... Lestijden/week: JAARPLAN VORDERINGSPLAN Week nummer Nr in leerplan Leerinhouden Gegeven op (datum) Opmerkingen