PV Praktijk elektriciteit PV/TV Stage elektriciteit TV Elektriciteit

Transcriptie

1 LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS Vakken: PV Praktijk elektriciteit PV/TV Stage elektriciteit TV Elektriciteit Specifiek gedeelte (13-11/11-7 lt/w) (2-4/4-8 lt/w) (9/9 lt/w) Studierichting: Studiegebied: Onderwijsvorm: Graad: Leerjaar: Elektrische installaties Mechanica-elektriciteit BSO derde graad eerste en tweede leerjaar Leerplannummer: 2009/019 (vervangt 2005/072 en 2002/195) Nummer inspectie: 2009 / 7 // 1 / N / SG / 2H / III / / V/16 (vervangt 2004 / 102 // 1 / N / SG / 2H / III / / D en 2002 / 219 // 1 / N / SG / 1 / III / / D /) Pedagogische begeleidingsdienst GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Emile Jacqmainlaan Brussel

2 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 1 INHOUD Visie... 2 Beginsituatie... 3 Algemene doelstellingen... 4 Leerplandoelstellingen/leerinhouden/specifieke pedagogisch-didactische wenken... 5 Algemene pedagogisch-didactische wenken...28 Minimale materiële vereisten...33 Evaluatie...35 Bibliografie...37 Jaarplan...38

3 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 2 VISIE Leerlingen die kiezen voor de derde graad BSO elektrische installaties zijn aangetrokken door de wereld van de elektriciteit en de installatietechniek. Deze leerlingen zijn vooral geboeid door de praktische toepassingen en door de mogelijkheid om zelf praktische vaardigheden te kunnen ontwikkelen. Het is van kapitaal belang om dit enthousiasme levendig te houden zodat hun schoolcurriculum gedragen wordt door een motiverende interesse. Om dit te realiseren is, naast een praktische professionele benadering, een dynamische en aanschouwelijke aanpak vereist zodat de leergierigheid van deze leerlingen continu wordt aangemoedigd. De artificiële scheiding tussen theorie en praktijk werd om deze reden in dit nieuw leerplan volledig opgeheven opdat duidelijk wordt gekozen voor een geïntegreerde aanpak. Ook de opdeling in subvakken werd om dezelfde reden opgeheven. Het blijvend motiveren van deze leerlingengroep is erg belangrijk en kan ondermeer door: een ruim en gevarieerd aanbod te bieden; de theoretische begrippen proefondervindelijk en praktijkgericht te benaderen; te zorgen voor een krachtige en aantrekkelijke leeromgeving; de praktijkopdrachten aantrekkelijk en uitdagend te maken; de verschillende beroepsmogelijkheden regelmatig toe te lichten (beroepenfilms, open bedrijvendagen...) en te concretiseren via werkplekleren. De theoretische en technische begrippen van de elektriciteitsleer zijn voor deze leerlingen te beschouwen als de onderbouw voor de praktijk elektriciteit. Ze zullen daarom worden gegeven in functie van de praktijkoefeningen. Het is dan ook sterk aan te raden om de realisatie van dit leerplan toe te vertrouwen aan één leerkracht (per leerjaar). Een goede coördinatie (VGW) zal ook noodzakelijk zijn. Leerlingen uit de studierichting Elektrische Installaties zullen in eerste instantie hun projecten begeleid verwezenlijken waarbij 25 % van de beschikbare tijd gaat naar het conceptuele en 75 % naar uitvoering. In dit leerplan worden een aantal competenties beoogd die eigen zijn aan een aantal beroepen uit de sector. Hiervoor werd gebruikgemaakt van volgende beroepsprofielen en beroepsopleidingprofielen: industrieel elektrotechnisch installateur 1 ; bordenbouwer 2 ; 1 2 SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor industrieel elektrotechnisch installateur en VLOR, studie 184 SERV, Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor bordenbouwer en VLOR, studie 151

4 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 3 BEGINSITUATIE De leerinhouden sluiten aan bij deze die behandeld werden in de tweede graad BSO Elektrische installaties. Leerlingen toegelaten tot het 1e jaar van de 3e graad Elektrische installaties kunnen echter uit verschillende studierichtingen komen. Hierdoor kan er wat de voorkennis betreft een groot verschil zijn tussen de verschillende leerlingen. Door middel van goed gekozen oefeningen, zal de lerares/leraar bij het begin van het schooljaar meteen het niveau van de leerlingen nagaan. Mocht blijken dat er voor sommigen een bijwerking nodig is, dan zal dit hoofdzakelijk moeten gebeuren door inhaallessen buiten het normale lessenrooster en/of door binnenklasdifferentiatie. De lerares/leraar zal echter steeds zorgen voor een gestructureerde bijwerking en voor een degelijke begeleiding van de leerling. Coördinatie met collega's zal zeker noodzakelijk zijn.

5 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Over de verschillende vakken heen wordt ernaar gestreefd de leerling de noodzakelijke basiskennis en vaardigheden bij te brengen om uiteindelijk te voldoen aan het opleidingsprofiel van de optie. Bij alle leerinhouden waar mogelijk zal de nodige aandacht besteed worden aan het bijbrengen van de genormaliseerde eenheden bij de verschillende nieuwe begrippen en aan de voorschriften van ARAB en AREI. Naast de technische vaardigheden zal ook de nodige aandacht besteed worden aan de volgende attitudes: Kwaliteitsbewustzijn: Verantwoordelijkheidszin: Zin voor samenwerking: Leergierigheid: Welzijnsbewustzijn: Milieubewustzijn: Klantgerichtheid: Zin voor zelfevaluatie: Flexibiliteit: actief en pro- actief gericht zijn op kwaliteit door oog te hebben voor orde en netheid. zich ervan bewust zijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid voor zichzelf en de anderen verhoogt. bereid zijn om samen te werken om tot een optimaal resultaat te komen; samenhorigheid en collegialiteit hoog in het vaandel dragen. ingesteldheid om nieuwe dingen te ontdekken en nieuwe uitdagingen aan te gaan. actief en pro- actief gericht zijn op veiligheid, gezondheid en hygiëne. zich bewust zijn van de impact van eigen handelingen op het milieu. leren luisteren naar de klant en zich kunnen treugvinden in diens wensen. ingesteldheid om via reflectie over het eigen handelen de professionaliteit te verhogen. bereid zijn om zich aan te passen aan wisselende flexibiliteitwerkomstandigheden.

6 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 5 //SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 TV ELEKTRICITEIT EN PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT 1e leerjaar: TV Elektriciteit 9 lestijden/week, PV Praktijk elektriciteit lestijden/week 2e leerjaar: TV Elektriciteit 9 lestijden/week, PV Praktijk elektriciteit 11-7 lestijden/week Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid met een U en zijn cursief gedrukt. Deze zijn niet verplicht, maar bedoeld voor de meer gevorderde klassen en/of leerlingen. De doelstellingen behorend bij de rubrieken 1 tot en met 4 worden gespreid over de ganse duur van de opleiding en worden doorheen de daaropvolgende rubrieken gerealiseerd. 1 een eigen werkplanning maken, vertrekkend van een werkopdracht. de eigen werkplek inrichten. nagaan of het werk volgens de opdracht uitgevoerd kan worden en afwijkingen melden. het materiaal en gereedschap nodig voor de uitvoering van de opdracht bepalen en eventuele tekorten melden. fouten op een gestructureerde wijze opsporen en verhelpen. door zelfevaluatie de kwaliteit van hun werk beoordelen en bewaken. 2 het magazijn onder toezicht beheren en het nut ervan toelichten. gereedschap en materiaal volgens instructies op de werkplek opslaan en beschermen. materiaal uitpakken (U), visueel controleren en eventuele gebreken melden. zorg dragen voor gereedschap, machines en meetapparatuur. correct omgaan met elektrische meetinstrumenten. 3 elektrische schema s tekenen, lezen en interpreteren. de verschillende elektrische symbolen herkennen en gebruiken. de verschillende schema s kunnen tekenen met een eenvoudig CAD programma. een leidingstracé uitzetten. 1 Het eigen werk organiseren 2 Omgaan met gereedschappen en materialen 3 Elektrische schema s

7 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 6 4 toelichten wat Codex (ARAB) en AREI betekenen en de reglementering toepassen in de oefeningen. de verschillende keurmerken kunnen herkennen en toelichten. de werkplek tijdens en na het werk opruimen. afval volgens instructies sorteren. kleine stellingen volgens instructies veilig monteren, gebruiken en demonteren. ladders veilig opstellen en gebruiken. een opgedragen taak uitvoeren met voortdurende aandacht voor welzijn, (veiligheid, gezondheid en hygiëne) en milieu. omgaan met persoonlijke beschermingsmiddelen. verantwoord met elektrische energie omgaan: de gevaren van elektrische energie onderkennen; veiligheidsnormen en reglementering naleven (basis); de gevaren van aanraking van onder spanning staande delen inschatten; spanningsloos fouten in eenvoudige schakelingen opsporen en verhelpen; met elektrisch testgereedschap spanning detecteren; courante elektrische gegevens en opschriften onderkennen. 4 Welzijn Specifieke pedagogisch-didactische wenken Maak van veiligheid een topprioriteit bij elke opdracht en benadruk de mogelijke gevaren. Focus op regelmatige tijdstippen op een belangrijk aspect van veiligheid. Verwijs naar het VCA-attest.

8 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties De link naar het beroepsleven de beroepsmogelijkheden van de industrieel elektrotechnisch installateur illustreren. hun eigen studiekeuze motiveren. de activiteiten van de verschillende relevante bedrijven in de buurt van de school toelichten. Specifieke pedagogisch-didactische wenken Beroepsprofiel van de industrieel elektrotechnisch installateur Professionele loopbaan van de industrieel elektrotechnisch installateur Installatiebedrijven in de buurt van de school: aangeboden producten en diensten tewerkstelling toekomstmogelijkheden in de elektriciteitsector Verzorg de relaties met de bedrijven in de buurt en nodig ze regelmatig uit op de school. Op en en vind je tal van filmpjes om de leerlingen te begeleiden in een positieve keuze voor een beroep onder spanning.

9 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 8 6 de begrippen hanteren in de juiste context. het onderscheid en de voordelen toelichten van een domoticasysteem t.o.v. een klassieke installatie. het belang van de EIB compatibiliteit toelichten. de mogelijkheden en aansluiting van de diverse basiscomponenten opzoeken. 6 Project Domotica Begrippen: domotica EIB Materialenkennis: domoticasystemen het schema analyseren van een domotica installatie. een schema maken (CAD) van de uit te voeren schakeling. een residentiële installatie gestuurd met een domotica systeem installeren, aansluiten en in bedrijf stellen vertrekkend van meegeleverde documentatie en schema s. Toepassing: domoticainstallatie Specifieke pedagogisch-didactische wenken Bekijk, gebruikmakend van ICT, diverse merken en wijs op hun specifieke eigenschappen (EIB). Zorg voor documentatie van meerdere systemen 7 7 Wisselstroomkringen de begrippen hanteren in de juiste context. via een meting met een oscilloscoop (door de leraar uitgevoerd) verschillende soorten spanningen en stromen onderscheiden. de voor- en nadelen van wisselspanning toelichten Begrippen: Sinusoïdale wisselspanning en wisselstroom: sinusoïdale spanningen en stromen kenmerkende eigenschappen: amplitude, periode, frequentie, ogenblikkelijke, gemiddelde en effectieve waarde voor- en nadelen van wisselstroom

10 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 9 de begrippen hanteren in de juiste context. de factoren die de zelfinductiecoëfficiënt bepalen opnoemen. uitleggen hoe wervelstromen ontstaan en beperkt kunnen worden. de begrippen hanteren in de juiste context. uitleggen hoe een elektrische lading wordt opgewekt. uitleggen hoe een condensator wordt samengesteld. het gedrag van condensatoren begrijpen. de juiste symbolen, grootheden en eenheden gebruiken. het nut van het schakelen van condensatoren uitleggen en de vervangcapaciteit bepalen Elektromagnetische inductie spoel: inductie, zelfinductie en coëfficiënt van zelfinductie wederzijdse inductie wervelstromen Elektrostatica condensator: begrippen uit de elektrostatica constructie van condensatoren en symbolische voorstelling opladen van condensatoren; energieopstapeling capaciteit en eenheid van capaciteit ontladen van condensatoren; tijdsconstante veiligheid bij condensatoren condensator op wisselspanning schakelen van condensatoren de begrippen hanteren in de juiste context. uit een meting het verschillend gedrag van spoel en condensator op wisselstroom en gelijkstroom vaststellen. het onderscheid maken tussen weerstand en impedantie. de factoren opnoemen die de impedantie beïnvloeden. het voor- en naijlen grafisch voorstellen. (U) Wisselstroomkringen: Ohmse, inductieve en capacitieve kringen fase en faseverschil vectoriële voorstelling (U) de begrippen hanteren in de juiste context. onderscheid maken tussen schijnbaar, actief en reactief vermogen. de nadelen van een slechte arbeidsfactor opnoemen. principieel uitleggen hoe de arbeidsfactor verbeterd wordt. Arbeid en vermogen bij wisselstroom: soorten vermogens bij wisselstroom arbeidsfactor

11 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 10 eenvoudige metingen uitvoeren met de wattmeter. de arbeidsfactor meten. Toepassing: meten van wisselstroomvermogen meten van de arbeidsfactor Specifieke pedagogisch-didactische wenken Benader zo praktisch mogelijk, demonstreer met de scoop, demonstreer de elektromagnetische verschijnselen. De nodige aandacht besteden aan het correct gebruik van symbolen, grootheden en eenheden (SI-stelsel). Praktische aspecten benadrukken; wijzen op de financiële nadelen van een slechte arbeidsfactor; vermogenmeting uitvoeren. Illustreer met een factuur van een hoogspanningsklant.

12 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 11 8 de werking en het toepassingsgebied van de verschillende soorten relais uitleggen. de werking van een bestaande schakeling analyseren. eenvoudige schakelingen ontwerpen en tekenen. eenvoudige wijzigingen aanbrengen. een geschikt type in functie van een toepassing uit een catalogus kiezen. het gevaar inschatten bij een verkeerde aansluitspanning van de spoel en slechte verbindingen (o.a. brandgevaar). de schemasymbolen van verschillende soorten relais gebruiken. 8 Project relaisschakelingen Begrippen: relais en relaisschakelingen Materialenkennis: constructieve eigenschappen soorten (printrelais, steekrelais, modulaire relais, tijdrelais) schakelklokken op basis van een schema een relaisschakeling uitvoeren. bewerkingen met soepele draad uitvoeren. de bedrading aan de hand van een uitvoeringsschema uitvoeren. op basis van de documentatie een tijdrelais aan sluiten en de juiste functie instellen. schakelklokken volgens schema aansluiten, in dienst stellen en schakeltijden instellen. eventuele fouten in de gemaakte schakeling opsporen en verbeteren. Toepassing: realisatie van een relaisschakeling Specifieke pedagogische-didactische wenken Voorzie voldoende didactisch materiaal en catalogi, cd-rom Benadruk de praktische aspecten. Voornamelijk aandacht besteden aan het analyseren van bestaande relaisschakelingen.

13 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 12 Naast een correcte werking, is zeker ook een correcte afwerking belangrijk. Wijs op de gevaren! Voldoende aandacht besteden aan kableerlijsten. Besteed ook aandacht aan het gestructureerd opsporen van storingen. 9 9 Project elektrische netten de begrippen hanteren in de juiste context. de soorten netstelsels en de bijhorende veiligheidsaspecten toelichten. schema s van driefasige aansluitingen interpreteren en tekenen. de eigenschappen en het toepassingsgebied van de verschillende netten elementair duiden. de distributie van elektrische energie toelichten. de vrijgemaakte energiemarkt toelichten. de basiswerking van transformatoren uitleggen. Begrippen: opwekking van driefasige spanning en faseaanduiding ster en driehoekschakeling driefasig arbeid en vermogen soorten distributienetten distributie van elektrische energie de vrijgemaakte energiemarkt: - producent - transporteur - leverancier - netbeheerder de principiële werking en de constructieve eigenschappen van transformatoren toelichten. een geschikte transformator kiezen. het toepassingsgebied van verschillende soorten transformatoren duiden. Materialenkennis: enkelfasige tranformatoren: constructie, werking, rendement, vermogen soorten transformatoren: scheidings-, spaar-, meet-, lastransformatoren elektronische transformatoren toepassingsgebieden van transformatoren driefasige transformatoren

14 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 13 schema s van driefasige aansluitingen interpreteren en tekenen. driefasige verbruikers vakkundig aansluiten op het net. driefasig vermogen meten. de formules voor driefasig vermogen toepassen. Toepassing: aansluiten van driefasige verbruikers meten van driefasig vermogen Specifieke pedagogisch-didactische wenken Demonstreer op didactische en praktische opstellingen. Laat de leerlingen kenplaten van transformatoren lezen en interpreteren. Benadruk het belang van de kennis van het soort netstelsel ivm de veiligheid. De nodige aandacht besteden aan het correct gebruik van symbolen, grootheden en eenheden (SI-stelsel). Benadruk de noodzaak van de parate kennis i.v.m. correct aansluiten van verbruikers op driefasige netten. Laat de leerlingen driefasig vermogen meten.

15 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de begrippen hanteren in de juiste context de elementaire werking van de bestudeerde componenten toelichten. de bestudeerde componenten herkennen en onderscheiden in een gestabiliseerde voeding. het blokschema van een eenvoudige gestabiliseerde voeding interpreteren. 10 Project gestabiliseerde voeding Begrippen: passieve componenten actieve componenten gelijkrichting en afvlakking stabilisatie gestabiliseerde voeding: blokschema de werking en het gebruik van vierlagenhalfgeleiders toelichten. metingen verrichten met de multimeter op de verschillende componenten. een gestabiliseerde voeding bouwen (U). Materialenkennis: technologie van de passieve componenten (weerstanden, condensatoren, trimmers, potentiometer, LDR, NTC, PTC) technologie van de actieve componenten (diode, transistoren, diac, triac, thyristor ) Toepassing: metingen gestabiliseerde voeding bouwen (U) Specifieke pedagogisch-didactische wenken De bedoeling van dit onderdeel is de leerlingen op een aantrekkelijke en concrete manier kennis te laten maken met elektronische componenten en schakelingen. Laat de leerlingen elk afzonderlijk enkele van die componenten solderen en uitmeten en wijs daarbij op de tolerantie bij weerstanden laat de leerlingen dit proefondervindelijk vaststellen. Behandel zo praktisch mogelijk. Maak eventueel gebruik van simulatieprogramma s (demo s) om de werking van passieve en actieve componenten te demonstreren (electronic workbench, multisim: )

16 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de begrippen hanteren in de juiste context. de voornaamste lichteenheden opnoemen. het principe van de gasontlading uitleggen. het gevaar van het stroboscopisch effect bij draaiende machines toelichten. elementaire begrippen i.v.m. de kleurtemperatuur toelichten. de geschikte lamp en verlichtingstoestel in functie van het gebruik kiezen. de verschillende bouwvormen en beschermingsgraden van deze toestellen toelichten. bijhorende aansluit- en installatieschema s lezen en interpreteren. de geschikte industriële schakelaars en wandcontactdozen kiezen. de geschikte kabelgoten, kabelladders en railkokersystemen kiezen. schema s en klemmenlijsten lezen. relevante technische informatie raadplegen. 11 Industriële verlichting Begrippen: grootheden en eenheden gasontlading stroboscopisch effect kleurtemperatuur Materialenkennis: gasontladingslampen (hoge- en lage druk) xenonlampen ledlampen verlichtingstoestellen: - invloed van het constructiemateriaal - verlichtingssystemen - lichtsterktediagram soorten toestellen: binnen, buiten noodverlichtingtoestellen industriële schakelaars industriële wandcontactdozen goot- en draagsystemen klemmenkasten ( junction boxes )

17 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 16 industriële verlichting plaatsen en aansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant en op basis van een uitgezet leidingstracé. industriële schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten. noodverlichting plaatsen en controleren. goot- en draagsystemen (kabelgoten, kabelladders, railkokersystemen) monteren en de buizen en/of kabels leggen. industriële verdeelborden met klemmen plaatsen en aansluiten. de goede werking van de zelf aangelegde installatie controleren. Toepassing: plaatsen en aansluiten industriële verdeelborden plaatsen en aansluiten van industriële elektrische installaties Specifieke pedagogisch-didactische wenken Demonstreer de werking van de verschillende soorten lampen en laat leerlingen opsommen waar de betreffende lamp gebruikt wordt. Wijs op de gevaren bij sommige lampen bij een verkeerde montage (bijv. lagedruk natriumdamplamp). Wijs op de gevaren bij het maken van doorboringen die in sommige gevallen om veiligheidsredenen onmiddellijk dienen te worden gedicht. Benadruk de zelfevaluatie van het uitgevoerde werk.

18 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de begrippen hanteren in de juiste context. de functie van aarding en EMC-technieken toelichten. de maten en de verhoudingen van het raam bepalen (schema s lezen en interpreteren). de verschillende nummeringsystemen toelichten (op klemmen en componenten). de verschillende draadnummeringsystemen toelichten. 12 Project bordenbouw Begrippen: aardingstechnieken EMC-technieken (Elektro Magnetische Compatibiliteit) schaalberekening nummeringsystemen en draadnummering de verschillende soorten kasten en montageplaten kiezen. de werking en de functie van de verschillende componenten uitleggen. het toepassingsgebied van ATEX-materiaal duiden. het toepassingsgebied van de verschillende energiekabels duiden. het benodigde gereedschap kiezen. Materialenkennis: kasten en montageplaten componenten: industriële differentieelschakelaars, automaten, schakeltoestellen, sturingselementen, meetinstrumenten ATEX-materiaal energiekabels (EVVB, EXVB, EAVVB, EAXVB, EVAVB) gereedschappen (sleutels, schroevendraaiers, ) de nodige aftekeningen maken, vertrekkend van een werkopgave. gaten voor signalisatie en kabelinvoer aftekenen en maken. sloten, identificatieplaatjes monteren. aarding kast voorzien. bordverlichting en noodverlichting inbouwen. de montageprofielen snijden en de gaten maken, vertrekkend van een werkopgave (U). Toepassing: kast mechanisch en elektrisch klaarmaken montageraam maken onderdelen en componenten plaatsen borden bedraden en uitmeten

19 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 18 de profielen tot een frame monteren (U). de maten uitzetten, vertrekkend van een werkopgave. de montageprofielen plaatsen. de draadkanalen plaatsen. de stroom- en aardingsrails plaatsen. de klemmen plaatsen. de geschikte apparatuur kiezen uit een catalogus, ICT de verschillende componenten plaatsen. de mechanische bewerkingen visueel controleren. bewerkingen met soepele draad uitvoeren. het schema van een bestaande schakeling opnemen. de werking ervan analyseren. met een CAD programma de nodige tekeningen maken en kableerlijsten genereren. de bedrading aan de hand van een uitvoeringsschema uitvoeren. de draden nummeren en bundelen. de aansluitingen en de bedrading controleren. de energiekabels vakkundig bewerken en aansluiten. fouten opsporen in die schakelingen. het afgewerkt geheel controleren op de goede werking. Specifieke pedagogisch-didactische wenken Imiteer zo goed als mogelijk de montage in een werkelijke kast. Naast een correcte werking, is ook een correcte afwerking belangrijk. Voldoende aandacht besteden aan kableerlijsten. Veiligheidsaspecten benadrukken. Besteed veel aandacht aan het gestructureerd opsporen van storingen.

20 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de begrippen hanteren in de juiste context. de samenstelling en het werkingsprincipe van deze machines Toelichten. de basisprincipes van de machinerichtlijn toelichten. de principes van het elektrisch remmen toelichten. 13 Project machines Begrippen: elektromagnetische krachtwerking driefasige asynchrone motoren driefasige synchrone machines: werking als motor en als generator enkelfasige asynchrone motoren: met condensatoraanloop, zonder hulpwikkeling, spleetpoolmotoren, driefasige motor op enkelfasig net universele motor gelijkstroommotoren: soorten, omkeren draaizin en snelheidsregeling elektrisch remmen machinerichtlijn de werking en de noodzaak van een noodstoprelais toelichten. de verschillende bouwvormen en beschermingsgraden toelichten. de principes van de motorbeveiliging uitleggen (nulspanning, thermisch (ook met PTC), magnetisch, thermomagnetisch, overspanning, onderspanning, fasebewaking, instelbare verliesstroomschakelaars). Materialenkennis: noodstoprelais bouwvormen en beschermingsgraden motorbeveiligingsystemen de kenplaat van de motor correct interpreteren. de motoren aansluiten en de juiste beveiliging kiezen/instellen. het schakelschema van een bestaande machine of installatie lezen en de correcte beveiliging kiezen en aansluiten. de werking van een bestaande schakeling analyseren en een- Toepassing: elektrische motoren installeren en aansluiten

21 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 20 voudige wijzigingen in aanbrengen. eenvoudige schakelingen ontwerpen (U). de aanzetmethodes toepassen. de snelheidsregeling en het omkeren van de draaizin toepassen. storingen in motorschakelingen gestructureerd opsporen. onderhoudsvoorschriften lezen en uitvoeren. isolatiefouten in motoren opsporen. een kooi-, dubbele kooi-, dahlander-, sleepringankermotor herkennen en aansluiten. de volgende motorschakelingen uitvoeren, vertrekkend van het schakelbord: start/stop, omkeerschakeling, ster-driehoekschakeling (manueel en automatisch), omkeer + ster-driehoekschakeling, dahlander, omkeer dahlander, softstarter en/of frequentieregelaar. isolatiefouten in motoren opsporen. Specifieke pedagogisch-didactische wenken Aandacht besteden aan onderhoud van motoren. Besteed vooral aandacht aan de asynchrone machines en behandel de gelijkstroommachines kort. Laat de leerling ook zelf opzoeken (cd-rom, internet ). Praktische aspecten benadrukken, voorzie voldoende didactisch materiaal, theoretische beschouwingen tot een minimum beperken. Benadruk sterk de veiligheidsaspecten en voorschriften. Leer de leerlingen denken in functie van de veiligheid. Zorg voor catalogi, didactisch materiaal en schema s.

22 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de begrippen uit de wetgeving hanteren in de juiste context. 14 Alarmsystemen Begrippen: de wetgeving de werking, functie en eigenschappen van de gebruikte componenten toelichten. Materialenkennis: deurcontacten (reed-magneetcontacten) microswitch als antisabotage schakelaar bewegingssensoren eenvoudig codeslot buzzers en sirenes flitslampen eenvoudige centrale toepasselijke bekabeling de handleiding van de toestellen/componenten gebruiken om ze in dienst te stellen. de meegeleverde schema s omzetten in een werkende schakeling. een eenvoudig werkend alarmsysteem met de diverse detectoren en melders uitbouwen met gepaste kabels. Toepassing: een alarmsysteem installeren en aansluiten Specifieke pedagogisch-didactische wenken Beveilig ramen en deuren van het praktijklokaal. Vermijd te kleinschalig te werken op voorgemonteerde oefenpanelen streef naar een realistische installatie. Laat leerlingen IT gebruiken voor opzoekingswerk en documentatie.

23 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties de voordelen van deze bouwstenen toelichten. de betekenis van het letterwoord PLC toelichten. aan de hand van een blokschema de structuur van een PLC sturing toelichten. programmeertalen toepassen. de principiële werking van de sensoren zeer kort toelichten. de relevante gegevens van de sensoren opzoeken via ICT. de meest aangewezen sensor voor het te detecteren voorwerp uitkiezen. het verschil en het toepassingsgebied van een analoge sensor tegenover een digitale sensor toelichten. de aansluitgegevens opzoeken en toepassen in een opdracht. de juiste schemasymbolen van de sensoren toepassen. verschillende soorten sensoren aansluiten (2-, 3- en 4- draads). het schema tekenen met de juiste schemasymbolen van de gebouwde schakelingen. opzoeken in documentatie hoe ze een ingang (schakelaars en 3 of 4 draadssensoren) moeten aansluiten volgens de juiste werkspanning. toelichten waarom een PLC ingang beveiligd wordt met een galvanische scheiding. uitleggen hoe deze beveiliging concreet uitgevoerd wordt met elektronische componenten. de voornaamste kenmerken en eigenschappen van een fotodiode en een fototransistor toelichten toegepast in een opto- 15 Project programmeerbare logische stuurmodules/plcsensoren Begrippen: programmeerbare logische stuurmodule PLC programmatalen (LAD, FBD, Functiediagram) Materialenkennis: optische sensoren naderingssensoren (inductief, capacitief, magnetisch) ultrasoon sensor (U) analoge sensoren ingangen en beveiliging van PLC-ingangen: - fotodiode - transistor fototransistor - opto-coupler - sensoren aansluiten (digitale) - analoge sensoren soorten uitgangen en beveiliging van PLC-uitgangen: - relais-, transistor-,solid-state uitgang - beveiliging uitgang bij DC en bij AC voor inductieve verbruikers structuur van een PLC-gestuurd project (blokschema)

24 BSO 3e graad Specifiek gedeelte Elektrische installaties 23 coupler. de voornaamste eigenschappen van deze soorten uitgangen kort opsommen en hun toepassingsgebied noemen. opzoeken in documentatie hoe ze een uitgang moeten aansluiten en beveiligen (bij inductieve belasting) volgens de werkspanning van de verbruiker. een PLC-sturing uitbouwen en testen aan de hand van een principeschema en de bestaande documentatie. het schema tekenen van de gebouwde schakeling. een bestaand programma (in LAD en in FBD) ingeven, aanpassen en uittesten op de gebouwde toepassing. Toepassing: praktische oefeningen met programmeerbare logische stuurmodules en PLC s Specifieke pedagogisch-didactische wenken Vertrek van de toegangscontrole in een winkel via optische sensoren. Demonstreer de werking en eigenschappen van de verschillende sensoren (detectieprincipes, analoog><digitaal). Voorzie enkele eenvoudige oefeningen met 2-, 3- en 4-draadssensoren (bijv. winkelbel, detectie positie cilinder...) als inleiding naar de PLC toe. Maak de vergelijking met een klassiek relaisschema om het verschil te duiden met een PLC-gestuurd project. Het elektronische aspect didactisch en slechts oppervlakkig benaderen optische koppeling: verwijs naar optische link afstandsbediening >< TV. Demonstreer de werking van een solid-state relais. Laat de leerlingen met concrete componenten een filter ter beveiliging van de uitgangen bouwen bij inductieve belastingen (R+C of VDR voor AC en Diode voor DC). Laat de leerlingen enkele klassieke motorschakelingen sturen via een PLC/programmeermodule en vergelijk de schematische opbouw. Omkader het gebruik van verschillende programmeertalen (LAD, FBD, functiediagram).