SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Mechanica-elektriciteit FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Elektriciteit-elektronica Vak(ken): TV Elektronica 1 ste lj. 2 de lj. 3 lt/w 5 lt/w Vakkencode: IT-e Leerplannummer: 2002/091 (vervangt 99037) Nummer Inspectie: 2002/216//1/N/SG/1/II/ /D/

2 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...4 Analoge elektronica + labo...4 Digitale elektronica + labo...7 Pedagogisch-didactische wenken en timing Analoge elektronica + labo Digitale elektronica + labo Minimale materiële vereisten Analoge elektronica Digitale elektronica Evaluatie Theorie doelstellingen Labo-doelstellingen Bibliografie Toelichting bij gebruik van het leerplan Jaarplan... 20

3 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 2 VISIE Het technisch vak elektronica wordt ingedeeld in volgende deelvakken (met het erbij horende aantal lestijden per week): Analoge elektronica + labo Digitale elektronica + labo In het technisch vak elektronica wordt de basis van de digitale technieken bijgebracht (die in de 3 e graad verder zal uitgewerkt worden) en worden de basisbegrippen van de analoge technieken bijgebracht. Theorie en labo zullen geïntegreerd aangeboden worden. Bij alle onderwerpen waar toepasselijk zullen in ieder geval voldoende door de leerlingen uit te voeren labo-opdrachten voorzien worden. In het gedeelte analoge elektronica leren de leerlingen de verschillende algemene begrippen in verband met versterkers (op gelijkspanning/-stroom) gebruiken, de mogelijkheden kennen van operationele versterkers (op gelijkspanning/-stroom), de werking van elektronische regelversterkers kennen, de juiste (genormaliseerde) symbolen gebruiken, een verslag maken van de metingen die zij uitvoeren. In het gedeelte digitale elektronica leren de leerlingen de functie van de verschillende soorten combinatorische en van een aantal sequentiële basisschakelingen kennen, die schakelingen kiezen (via CD-ROM, Internet, ) in functie van de toepassing de verschillende soorten halfgeleidergeheugens kennen en ze toepassen de juiste (genormaliseerde) symbolen gebruiken een verslag maken van de metingen die zij uitvoeren. Welzijn (veiligheid, gezondheid, hygiëne) en zorg voor het milieu zullen behandeld worden bij alle onderwerpen waar dit toepasselijk is. BEGINSITUATIE Voor het gedeelte digitale elektronica is er geen specifieke voorkennis vereist. Voor het gedeelte analoge elektronica volstaat de kennis elektriciteit die de leerlingen leerden in het 1ste jaar van de 2de graad van dezelfde optie (elektriciteit-elektronica). De leerlingen kunnen in het 2de jaar ook uit andere studierichtingen komen, waardoor de voorkennis eventueel tekorten kan vertonen. Dit zal door de lerares/leraar door middel van enkele oefeningen nagegaan worden. Eventuele individuele tekorten zullen hoofdzakelijk weggewerkt worden door zelfstudie of door inhaallessen buiten het lessenrooster. Vermits die tekorten ook in andere vakken merkbaar zullen zijn, is het noodzakelijk om hieromtrent afspraken te maken binnen de vakgroep.

4 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Bij alle leerinhouden indien toepasselijk zal de nodige aandacht besteed worden aan het correct gebruik van eenheden en symbolen; welzijn (veiligheid, hygiëne en gezondheid); milieu. Naast de "technische" vaardigheden, zal de lerares/leraar ook oog hebben voor de vereiste persoonlijkheidskenmerken: aanpassingsvermogen arbeid bekijken als persoonlijkheidsontwikkelende bezigheid bereidheid tot inzet creativiteit doorzettingsvermogen flexibiliteit het sociaal karakter van de arbeid inschatten kostenbewust (denken) werken kritische ingesteldheid kunnen participeren in de maatschappij, de mentale bereidheid daarvoor hebben kwaliteitsbewust zijn leervaardig zijn: bereidheid tot permanente vorming logisch, rationeel, analytisch en synthetisch denken organisatietalent plichtsbewust zijn, verantwoordelijkheidszin en zin voor initiatief hebben problemen interdisciplinair benaderen veiligheidsbetrachting zijn eigen plaats in de arbeidssituatie beseffen zin voor milieu bewust handelen zowel zelfstandig als in team kunnen werken Bij alle leerinhouden waar toepasselijk zal de nodige aandacht besteed worden aan welzijn (veiligheid, hygiëne, gezondheid) en milieu.

5 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 4 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN ANALOGE ELEKTRONICA + LABO 1 1ste jaar: 0 lestijden/week 2de jaar: 3 lestijden/week Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN 1 1 Weerstanden LEERINHOUDEN 1.1 de eigenschappen van de verschillende soorten kunnen toelichten. een toepassing van elk opnoemen. 1.2 de karakteristieke waarden toelichten. een geschikte weerstand in functie van de toepassing uit een catalogus kiezen. 1.1 Soorten weerstanden 1.3 de gegevens uit de codering afleiden. 1.3 Kleurcode Lineaire weerstanden Niet-lineaire weerstanden Instelbare en niet-instelbare weerstanden 1.2 Karakteristieke waarden weerstandswaarde tolerantie dissipatievermogen 2 2 Algemene eigenschappen van een versterker 2.1 de functie van een versterker en de begrippen signaalbron en belasting toelichten. de gebruikte symbolen tekenen. enkele toepassingen opnoemen. 2.1 Terminologie versterker signaalbron belasting 2.2 het blokschema van een werkelijke versterker tekenen. 2.2 Blokschema 2.3 de begrippen spanningsversterking, stroomversterking en vermogenversterking kunnen definiëren en gebruiken in toepassingen. de versterking van een versterker meten. 2.3 Versterking (spanning, stroom, vermogen) 1 Het labo zal geïntegreerd gegeven worden met het theoretisch gedeelte. Dit betekent dat telkens zich de mogelijkheid voordoet om metingen door de leerlingen te laten uitvoeren dit meteen zal gebeuren. Labodoelstellingen zijn cursief gedrukt.

6 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 5 Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN 2.4 de voordelen van het gebruik van de decibel uitleggen. berekeningen in decibel uitvoeren. 2.5 de begrippen in- en uitgangsweerstand definiëren en gebruiken in toepassingen. het belang van de in- en de uitgangsweerstand verklaren bij stroomen spanningsversterking. de in en de uitgangsweerstand uit metingen berekenen. 2.6 het begrip transferfunctie definiëren. de dimensie van de transfer bij de verschillende soorten opnoemen. de grootte van in- en uitgangsweerstand bij de verschillende soorten toelichten. de eigenschappen van de verschillende soorten opnoemen. 2.4 Decibel LEERINHOUDEN versterking in decibel db mv en db µv 2.5 In- en uitgangsweerstand 2.6 Transferfunctie Spanning spanning versterker Stroom stroom versterker Stroom spanning versterker Spanning stroom versterker 3 3 Operationele versterker 3.1 het symbool van een operationele versterker tekenen. het verschil tussen een ideale en een werkelijke operationele versterker uitleggen. 3.2 uitleggen wat de verschillende gelijkstroomspecificaties betekenen. de specificaties opzoeken (CD-ROM, internet, ). 3.1 Ideale en niet-ideale operationele versterker 3.2 Gelijkstroomspecificaties 3.3 de gegevens correct gebruiken. 3.3 Behuizing en stempeling 3.4 de schakeling en de equivalente schakeling (ideale versterker) tekenen. de verschillende grootheden berekenen. die grootheden meten en de resultaten kunnen vergelijken met de berekende waarden. 3.5 de schakeling en de equivalente schakeling (ideale versterker) tekenen. 3.4 Inverterende versterker Schakeling Spanningsversterking In- en uitgangsweerstand Versterkingsregeling 3.5 Niet-inverterende versterker Schakeling

7 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 6 Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN de verschillende grootheden berekenen. die grootheden meten en de resultaten kunnen vergelijken met de berekende waarden. 3.6 de schakeling tekenen. de verschillende grootheden berekenen. die grootheden meten en de resultaten kunnen vergelijken met de berekende waarden. 3.7 de functie en de werking van enkele schakelingen verklaren. metingen op die schakelingen uitvoeren. 3.8 de werking en de eigenschappen van de schakeling verklaren. de eigenschappen op praktische opstellingen meten. 3.9 de werking en de eigenschappen van de schakeling verklaren. de eigenschappen op praktische opstellingen meten. LEERINHOUDEN Spanningsversterking In- en uitgangsweerstand Versterkingsregeling 3.6 Verschilversterker Schakeling Spanningsversterking In- en uitgangsweerstand Versterkingsregeling 3.7 Toepassingen Sommeerversterker Spanningsvolger Comparatoren 3.8 Integrerende versterker passief integreren actief integreren 3.9 Differentiërende versterker 4 4 Elektronische regelversterkers 4.1 de verschillende blokken van het blokschema benoemen 4.1 Blokschema regelketen de functie van die blokken toelichten. 4.2 de werking en het gedrag van de verschillende schakelingen (met operationele versterkers) verklaren. het gedrag van die schakelingen proefondervindelijk vaststellen. 4.2 Regelacties P-regelaar I-regelaar D-regelaar

8 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 7 DIGITALE ELEKTRONICA + LABO 2 1ste jaar: 3 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN 1 het verschil tussen analoge, digitale en binaire informatie en signalen uitleggen. de voor- en nadelen van elk opsommen. 2 uitleggen hoe de verschillende talstelsels opgebouwd zijn. getallen omzetten tussen de verschillende talstelsels. optellingen en aftrekkingen (met 2' complement) maken in de schillende talstelsels. 1 Informatie en signalen Analoog Digitaal Binair 2 Talstelsels Decimaal Binair Hexadecimaal 3 3 Codes LEERINHOUDEN 3.1 getallen tussen de verschillende codes omzetten. 3.1 Numeriek Binair BCD 7-segment Gray 3.2 uitleggen hoe de code opgebouwd is. 3.2 Alfanumeriek (ASCII) met behulp van een tabel gegevens van en naar de ASCII code zetten. 3.3 het principe omschrijven. enkele praktische voorbeelden geven. 3.4 het principe van de pariteitbit uitleggen. uitleggen hoe de foutcorrectie gebeurt bij de Hammingcode. ver- om- 3.3 Barcode 3.4 Foutdetecterend en foutcorrigerend Pariteitbit Hamming 2 Het labo zal geïntegreerd gegeven worden met het theoretisch gedeelte. Dit betekent dat telkens zich de mogelijkheid voordoet om metingen door de leerlingen te laten uitvoeren dit meteen zal gebeuren. Labodoelstellingen zijn cursief gedrukt.

9 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 8 Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN 4 de grote eigenschappen (voedingsspanning, noties i.v.m. de snelheid, ) van de meest gebruikte logische families (diverse soorten TTL en CMOS) opnoemen. de andere gegevens opzoeken (CD-ROM, Internet) en gebruiken. 5 het begrip combinatorisch toelichten. de genormaliseerde symbolen (indien toepasselijk) tekenen. de waarheidstabel afleiden uit metingen op een didactische ling. opstelde opgenomen waarheidstabel vergelijken met de opgezochte gegevens (databoek, internet,.). de waarheidstabel van de poorten geven en gebruiken. de waarheidstabel van de andere schakelingen gebruiken. de logische vergelijking en de gebruikte symboliek gebruiken. een logische vergelijking vereenvoudigen. een eenvoudig schema tekenen, vertrekkend van een logische vergelijking. metingen uitvoeren op samengestelde schakelingen. 6 uitleggen wat een impuls is. de begrippen eigen aan impulsen (flanksteilheid, aan-/ uitverhouding,...) gebruiken. de afspraken in verband met impulsmetingen toepassen. 7 het begrip sequentieel toelichten. de eigenschappen van de verschillende schakelingen opzoeken in een databoek (internet, ). die eigenschappen vaststellen uit metingen op didactische gen. opstellinde werking van de verschillende schakelingen uitleggen en die ge- 4 Logische families LEERINHOUDEN 5 Combinatorische schakelingen Logische poorten Basis logische poorten (AND, OR, NOT, NAND, NOR, buffer) Afgeleide logische poorten (EXOR, INHIBIT) Schakelalgebra Regels van de Boole algebra de Morgan Karnaugh diagram Multiplexer en demultiplexer Encoders, decoders en codeomvormers Pariteitgenerator Comparatoren 6 Impulsen 7 Sequentiële schakelingen Multivibratoren in ic-vorm Bistabiele multi (RS, JK, D) Monostabiele multi Astabiele multi Schmitt-trigger

10 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 9 Decr. nr. De leerlingen kunnen LEERPLANDOELSTELLINGEN bruiken in eenvoudige toepassingen. eenvoudige schakelingen ontwerpen en metingen op die schakelingen uitvoeren. LEERINHOUDEN

11 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 10 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING ANALOGE ELEKTRONICA + LABO Omwille van de integratie van theorie en labo, zullen alle lessen gegeven worden in een aangepast vaklokaal, waar metingen op didactische opstellingen mogelijk zijn. De leerstof zal in alle gevallen waar toepasselijk aangebracht worden door metingen op prakti- sche opstellingen. Voorzie steeds door de leerlingen zelf uit voeren metingen! Om efficiënt te kunnen werken mogen de groepen niet te groot worden. Elke meetoefening wordt steeds vooraf gegaan door een klassikale benadering van de probleemstelling of de opdracht de meetschakeling de meetapparatuur de te nemen voorzorgen Tijdens de labo-opdrachten is het noodzakelijk dat de lerares/leraar nauw toezicht houdt op het ver- loop van de metingen. Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof te laten noteren. Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de lerares/leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen, is het wenselijk om in het wekelijks lessenrooster een blok van 2 lestijden te voorzien. Tijdens alle labo-opdrachten, moet er over gewaakt worden dat steeds voldaan is aan alle voorschriften betreffende welzijn (veiligheid, gezondheid en hygiëne) en milieu. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 Hier leren de leerlingen een geschikte weerstand kiezen in functie van de gestelde eigenschappen. 2 w. Het leren opzoeken is hierbij van essentieel belang. Voldoende tijd zal besteed worden aan het leren omgaan met de kleurcode. 2 Op dit ogenblik wordt de versterker voorgesteld als black box (vierpool). Voorzie voldoende tijd voor oefeningen (bijvoorbeeld uitgangsspanning berekenen bij gegeven ingangsspanning, versterking, in- en uitgangsweerstanden van bron, versterker en verbruiker). Enkel op gelijkspanning/-stroom behandelen (vermits de leerlingen op dit ogenblik onvoldoende kennis hebben omtrent wisselspanning). Eventueel aandacht besteden aan de wiskundige achtergrond (werken met log). 3 De operationele versterkers worden steeds als black box benaderd; aan het intern schema hebben de leerlingen op dit ogenblik geen boodschap. Vermits de leerlingen op dit ogenblik nog te weinig kennis in verband met wisselspanning bezitten, zal de studie beperkt blijven tot het gelijkstroomgedrag. Het wisselstroomgedrag zal dan in de 3 e graad aan bod komen. Voorzie een voldoende aantal metingen door de leerlingen op de verschillende schakelingen. 4 Laat de eigenschappen van de verschillende schakelingen ontdekken via metingen op werkelijke opstellingen (met operationele versterkers). Gebruik ook reeds een simulatieprogramma (bijvoorbeeld ACTA-simulatie) om de eigenschappen van de verschillende regelaars te demonstreren. 6 w. 12 w. 5 w.

12 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 11 DIGITALE ELEKTRONICA + LABO Theorie en labo zullen geïntegreerd aangeboden worden. Het is daarom aangewezen dat alle lessen gegeven worden in een aangepast vaklokaal, waar metingen op didactische opstellingen mogelijk zijn. Voorzie steeds door de leerlingen zelf uit te voeren metingen! Elke meetoefening wordt voorafgegaan door een klassikale benadering van de probleemstelling of de opdracht de meetschakeling de meetapparatuur de te nemen voorzorgen en veiligheidsvoorzorgen De labo-opdrachten worden individueel (bij voorkeur indien dit praktisch mogelijk is) of in groepsverband uitgevoerd. Vermijd het werken met grote groepen. De resultaten worden steeds met de volledige klas besproken. Van elke labo-opdracht wordt door elke leerling afzonderlijk een verslag gemaakt. Tijdens de labo-opdrachten is het noodzakelijk dat de lerares/leraar nauw toezicht houdt op het verloop van de metingen. Veel aandacht zal besteed worden aan het opzoeken van de gegevens. Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof te laten noteren. Om tijdverlies te vermijden, wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de lerares/leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen, is het wenselijk om in het wekelijkse lessenrooster een blok van 2 lestijden te voorzien. Er wordt geadviseerd om geen tijd te verliezen door de werking van de interne schakelingen in het ic te willen uitleggen. De leerling wordt immers niet opgeleid tot ontwerper maar tot gebruiker van een ic! Tijdens alle labo-opdrachten, moet er over gewaakt worden dat steeds voldaan is aan alle voorschriften betreffende welzijn (veiligheid, gezondheid en hygiëne) en milieu. Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 Gebruik hiervoor enkele voorbeelden uit de leefwereld van de leerling. 1 lt 2 Maak ook duidelijk waarom er verschillende soorten talstelsels zijn. Bij de omzetting ook aandacht besteden aan de omzettingsmogelijkheden met sommige rekenmachines. Voorzie voldoende tijd voor oefeningen i.v.m. optellen en aftrekken. 3 Enkel aandacht besteden aan het codeerprincipe (de schakelingen hier niet behandelen). Geef praktische voorbeelden waar foutcorrigerende codes gebruikt worden. 4 Vooral aandacht besteden aan het opzoeken van gegevens. Het is niet de bedoeling ook het intern schema van de verschillende schakelingen te bespreken. 5 Laat de leerlingen zelf de eigenschappen van de verschillende schakelingen ontdekken (via zelf opzoeken) en laat ze die dan door metingen op didactische opstellingen zelf vaststellen. Voldoende tijd besteden aan het lezen en begrijpen van een waarheidstabel. Aandacht besteden aan het verband output/input, vertrekkend vanaf een databoek (CD- ROM, Internet). 9 lt 9 lt 6 lt 50 lt

13 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 12 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing Eventueel kan hier gecombineerd worden met het aanbrengen van de logische families. 6 Voorzie tijd om indien mogelijk metingen door de leerlingen te laten uitvoeren. 4 lt 7 Laat de leerlingen zelf de eigenschappen van de verschillende schakelingen ontdekken uit een databoek en laat ze die dan door metingen op didactische opstellingen zelf vaststellen. 46 lt

14 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 13 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 3 Voor beide subvakken is het noodzakelijk om in het vaklokaal 1 multimedia pc met internet aansluiting te voorzien per groep leerlingen (eventueel kan dit vervangen worden door het gebruik van een multimedialokaal). ANALOGE ELEKTRONICA Per groep leerlingen diverse weerstanden (vaste, instelbare, ) 1 didactische gelijkspanningsversterker (eventueel operationele versterker) 1 labovoeding 2 multimeters 1 operationele versterker 1 labotafel met de nodige spanningsvoorzieningen DIGITALE ELEKTRONICA Per groep leerlingen 1 set didactische componenten + montageplaat + bedrading digitale elektronica combinatorische schakelingen sequentiële schakelingen 1 oscilloscoop met 2 ingangskanalen 1 digitale niveau tester 1 impulsgenerator 1 labotafel met de nodige spanningsvoorzieningen 3 De uitrusting en de inrichting van de lokalen, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en de laboratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrekking tot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

15 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 14 EVALUATIE THEORIE DOELSTELLINGEN Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de lerares/leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden. Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, ) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappen Registreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, ). Interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroep vooraf duidelijk heeft bepaald). Rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de vorderingen van de leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en door een schriftelijke rapportering door middel van agenda, rapport...).

16 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 15 LABO-DOELSTELLINGEN Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de lerares/leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden. Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, ). de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, ). de labo-attitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, ). de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen. Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere labo-opdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: registreren (door middel van een evaluatieschema), interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), rapporteren. Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke labo-opdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld. Zo n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd.

17 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 16 Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een twee-puntenschaal: + : doelstelling bereikt! : doelstelling niet bereikt Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: + : doelstelling bereikt : doelstelling niet helemaal bereikt! : doelstelling niet bereikt Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: + (doel bereikt) niveau is voldoende nagenoeg foutloos nagenoeg correct (doel niet helemaal bereikt) voldoende maar leemten voor verbetering vatbaar aanvaardbare tekorten aanvaardbaar aantal lichte of detailfouten of leerproces fouten! (doel niet bereikt) niveau onvoldoende onaanvaardbaar niveau schadelijke fouten onvergeeflijke fouten zware inbreuken volledig kleine tekorten onvolledig zware tekorten behoorlijk, zinvol storingen, fragmentarisch onlogische uitvoering kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen kan het en doet het af en toe, zonder overtuiging, wisselvalling kan het niet, doet het niet of nooit, afwijzend en met tegenzin Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal. Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring. De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden.

18 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 17 Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren. Heel goed meer dan 80% van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt (nagenoeg) foutloos, uitstekend, enkel + codes volledig zelfstandig uitgevoerd vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, Goed 60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel + en weinig codes aanvaardbare kwaliteitsverschillen aanvaardbare proces- / leerfouten geen schadelijke fouten zichtbare vorderingen Zwak 50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt weinig + en veel codes veel onnodige leerfouten soms zware schadelijke fouten geen zichtbare vorderingen Niet goed minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel codes of alleen maar codes en - codes veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep. Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemene opmerkingen).

19 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 18 BIBLIOGRAFIE BEUCKELAERS, A. + VAN DEN WIJNGAERT, W., Microcontrollers, Die Keure BUITENHUIS, A., Digitale systemen, Academic Service CLAEYS, J., Datacommunicatie, Die Keure CUPPENS, J. + SAEYS, H. + VANDENHEEDE, H., Digitale technieken, Die Keure CUPPENS, J. + SAEYS, H., Basiselektronica, Die Keure DEVOS, R. + EERLINGEN, K., Inleiding tot de industriële elektronica, de Sikkel Grafische symbolen voor schema's elektronica, Belgisch elektrotechnisch comité HAP, Tabellenboek, Plantyn HAY, J. + DENIS, H. + VAN DE WIJGAERT, W., Regeltechniek - procestechnieken, Die Keure HAY, J., Laboboek regeltechniek 1, Die Keure MAESEN, I., PEETERS, R., VRANKEN, E., Basis elektronica, Wolters Plantyn NELISSEN, S., Synthese van digitale systemen, Die Keure VANDENHEEDE, H., Digitale technieken, Die Keure VANDENHEEDE, H., Practicum digitale technieken, Die Keure

20 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 19 TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen worden aangeduid door een (U) na de doelstelling. Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat. JAARPLAN Van elke lerares/leraar wordt verwacht dat zij/hij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor de verschillende collega s. De verschillende jaarplannen zullen zodanig gemaakt worden dat er waar mogelijk per week een coördinatie is tussen de verschillende vakken. Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn! Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatig geevalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen. De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrij gebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier eventueel aan bod komen. De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, zal dit in overleg tussen de verschillende collega's gebeuren en zullen indien nodig de andere jaarplannen eveneens aangepast worden. Steeds zal erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennis aanwezig is.

21 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 20 Jaarplan Optie:... Leerkracht:... Vorderingsplan Onderwijsvorm:... Graad:... Jaar:... Schooljaar: /.. Vak:... Leerplannummer:... Handboek/cursus:... Lestijden/week:... JAARPLAN VORDERINGSPLAN Week nummer Nr in leerplan Leerinhouden Gegeven op (datum) Opmerkingen

22 TSO 2de graad ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA 21