Focus op co-makership

Transcriptie

1 04 juli 2011 Focus op co-makership Een stappenplan om te komen tot een kader voor werkplekleren Werkplekleren is een samenwerking tussen ROC Eindhoven en Fontys, Lunetzorg, Vitalis en de Gemeente Eindhoven

2

3 Focus op co-makership Een stappenplan om te komen tot een kader voor Werkplekleren Perry den Brok Eindhoven School of Education Dimphy Hooijmaijers Fontys Hogescholen Marjolijn Kleingeld ROC Eindhoven Inge van de Veerdonk ROC Eindhoven Innovatiearrangement Werkplekleren Regionaal Onderzoek regio Eindhoven In opdracht van ROC Eindhoven Juli Stappenplan kader werkplekleren 1

4

5 Komen tot een gemeenschappelijk kader voor werkplekleren ROC Eindhoven heeft een kader opgesteld om opvattingen met betrekking tot werkplekleren en de organisatie daarvan in kaart brengen. Aan de hand van dit kader kunnen de onderwijsinstelling en de organisatie komen tot afstemming van een gezamenlijke visie en goede afspraken rond werkplekleren. Onderstaand stappenplan is ontwikkeld om de werkplek aan dit kader te toetsen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een checklist. Zo kunnen de onderwijsinstelling en de organisatie gezamenlijk achterhalen of men ten aanzien van de werkplek voldoende op één lijn zit of dat er mogelijk verbeterpunten zijn. Door deze stappen te volgen en de checklist te gebruiken, brengen de betrokkenen de huidige stand van zaken in het werkplekleren in kaart. Tevens stelt het de betrokkenen in staat om samen (de onderwijsinstelling én de werkplek) een verbeterplan op te stellen, mocht daar behoefte aan zijn. Het instrument is geschikt voor werkplekken: - waar nog niet eerder werkplekleren heeft plaatsgevonden: men formuleert een gezamenlijke visie en aanpak met de daarbij horende afspraken. - waar al langer werkplekleren plaatsvindt: de onderwijsinstelling en de organisatie maken gezamenlijk de stand van zaken op en zetten daar waar nodig de puntjes opnieuw op de i of formuleren een verbeterplan. Stappenplan Het kader voor werkplekleren is als checklist vormgegeven. Hierin zijn allerlei onderwerpen opgenomen die te maken hebben met opvattingen over werkplekleren en de consequenties voor de organisatie ervan. We hebben geprobeerd de checklist zo compleet mogelijk te maken. Deze checklist vormt de basis om (meer) gemeenschappelijke opvattingen over werkplekleren te formuleren en om te komen tot een (meer) sluitende organisatie van het werkplekleren. Stappen 1) Selecteren, benaderen en informeren van de betrokkenen 2) Plannen en voorbereiden van de bijeenkomsten 3) Houden van de bijeenkomsten 4) Analyseren en beschrijven van de bevindingen 5) Opstellen verbeterplan (eventueel) 6) Evalueren verbeterplan Tips en tricks per stap Ad 1) Selecteren, benaderen en informeren van betrokkenen Het is noodzakelijk om zowel het uitvoerende niveau als het management niveau te betrekken bij het opstellen van nieuwe of vernieuwde kaders met betrekking tot werkplekleren. Op die manier wordt een volledig beeld verkregen van de bestaande plannen en kaders, de mate waarin die plannen en kaders (kunnen) worden uitgevoerd en hoe die kaders worden ervaren door de uitvoerenden. Eventueel kan ook het niveau van de lerende betrokken worden. Mogelijke betrokkenen: Management niveau Management werkplek Management opleidingen Begeleider praktijkbegeleider (praktijkopleider) Coördinator bpv / stagecoördinator Stappenplan kader werkplekleren 2

6 Uitvoerend niveau Praktijkbegeleider (verschillende niveaus) Bpv-begeleider (mbo verschillende niveaus) Vakdocent Stagebegeleider (hbo) Eventueel: lerende niveau Stagiaires Studenten uit verschillende niveaus en verschillende routes Bij het selecteren en benaderen van de betrokkenen wordt duidelijk aangegeven wat de bedoeling is van de bijeenkomst(en), wat hun bijdrage is en wat ervan ze wordt verwacht in de voorbereiding op de bijeenkomst. Ad 2) Plannen en voorbereiden van de bijeenkomsten Wij raden aan om twee bijeenkomsten te houden: één voor het managementniveau en één voor het uitvoerende niveau. Daardoor wordt het verschil tussen de geplande activiteiten/facilitering én de daadwerkelijke uitvoering/facilitering duidelijk(er). Wij raden ook aan om de bpv-/stagecoördinator van de onderwijsinstelling én de praktijkopleider/stagecoördinator van de organisatie te betrekken bij beide bijeenkomsten: die van het management en die van het uitvoerende niveau. Zij hebben contact met het management en de uitvoerende partijen en zij kunnen zich verplaatsen beide rollen. Dit maakt de verwerking van informatie uit de beide bijeenkomsten eenvoudiger. Tips - Geef de bpv-coördinator van de onderwijsinstelling en de praktijkopleider van de organisatie de leiding bij beide bijeenkomsten. - Geef beide betrokkenen de verantwoordelijkheid voor de verslaglegging van de stand van zaken. - Geef beide betrokkenen de verantwoordelijkheid voor het rapporteren van de verbeterplannen. - Leg op werkplekken waar werkplekleren al wordt uitgevoerd de lijst ook voor aan studenten om na te gaan hoe zij de uitvoering van het beleid ervaren. Ter voorbereiding op de bijeenkomst kunnen de betrokkenen de checklist invullen. Hierdoor is de bijeenkomst zelf effectiever. In de checklist staan per onderwerp enkele stellingen geformuleerd, waarbij op een vijfpuntsschaal (van helemaal niet/nooit tot helemaal wel/altijd ) kan worden aangegeven in welke mate dit van toepassing is op het leren op de werkplek zoals dit tot nu toe is vormgegeven. Het levert een actueel beeld op. Daarnaast geven betrokkenen voor al deze stellingen aan in hoeverre ze het onderwerp wenselijk vinden (ideaal beeld). Zo ontstaat er een beeld van: - verschillen en overeenkomsten in opvattingen over de huidige stand van zaken, - verschillen en overeenkomsten in opvattingen over wat men wenselijk acht en - verschillen tussen de huidige en de wenselijke situatie. Dit levert relevante informatie op om het werkplekleren vanuit beide partijen op één lijn te brengen en eventueel te verbeteren. Om de effectiviteit van de bijeenkomst verder te vergroten, raden wij aan om (een kopie van) de ingevulde checklists enige tijd voor de bijeenkomst te verzamelen, zodat de organisatoren de antwoorden van de deelnemers verzamelen in één lijst. Op deze lijst kunnen de meest opvallende zaken alvast worden aangeven, bijvoorbeeld grote onderlinge verschillen en relatief lage of hoge scores Stappenplan kader werkplekleren 3

7 Ad 3) Houden van de bijeenkomsten Tijdens de bijeenkomsten worden de belangrijkste hoge en/of lage scores en verschillen besproken. Er zijn diverse verschillen: - (grote) verschillen in de huidige stand van zaken zoals de verschillende betrokkenen die ervaren. - (grote) verschillen tussen de huidige en de gewenste situatie. Beide verschillen bieden input voor het verbeterplan. Tijdens de bijeenkomst is het van belang om te achterhalen of het een echt verschil betreft of dat het een verschil betreft in interpretatie of waardering. De deelnemers aan de bijeenkomst geven in de checklist voor een aantal categorieën aan welke stellingen ze het meest belangrijk vinden. Deze onderwerpen kunnen prioriteit krijgen bij het bespreken. Ook hierin kunnen opvallende verschillen ontstaan, die onderwerp van gesprek kunnen zijn. We raden aan om het gesprek goed vast te leggen. Op die manier kan de inbreng van de deelnemers verwerkt worden in de stand van zaken en het eventuele verbeterplan. Tip Neem het gesprek op een memorecorder op. Ad 4) Analyseren en beschrijven van de bevindingen Na de bijeenkomst waarbij de betrokkenen met elkaar hebben gesproken op basis van de ingevulde checklist kunnen de bevindingen geanalyseerd en beschreven worden. Wat is de huidige stand van zaken in het leren op de werkplek volgens de betrokkenen van de onderwijsinstelling en de betrokkenen van de organisatie? Deze stand van zaken wordt genuanceerd of juist aangescherpt door uitspraken die worden gedaan tijdens de bijeenkomst(en). Handreiking voor het analyseren en beschrijven van de stand van zaken Voor een werkplek, waar werkplekleren nieuw van start gaat, kan vanzelfsprekend geen stand van zaken worden beschreven. Onderstaande stappen kunnen in dit geval als leidraad dienen voor het beschrijven van de gewenste stand van zaken. Voorbereiding Verzamel de ingevulde checklists van de deelnemers op één lijst waarbij de verschillende rollen verschillende kleuren krijgen. Deze verzamelde lijst geeft direct inzicht in de eventuele verschillen tussen de verschillende rollen en in spreiding van de antwoorden. Analyse De checklist is ingedeeld in categorieën. Die categorieën zijn soms in hoofdpunten onderverdeeld (dikgedrukte stellingen in de lijst). Iedere categorie bevat een aantal stellingen, waarop de betrokkenen een score hebben ingevuld voor de huidige situatie en voor de gewenste situatie. Voor het beschrijven van de stand van zaken is het belangrijk om te kijken naar de scores op de huidige situatie. Bekijk per categorie de (opvallende) verschillen en overeenkomsten. Kijk vervolgens of de onderliggende stellingen dit beeld bevestigen of juist niet. Markeer de opvallende overeenkomsten (die het beschreven beeld bevestigen) of verschillen (die het beeld nuanceren) Stappenplan kader werkplekleren 4

8 De deelnemers hebben in de checklist aangegeven welke stellingen of onderwerpen ze echt belangrijk vinden. Markeer deze stellingen en geef de verschillende rollen een andere kleur krijgen. In de checklist is de mogelijkheid opgenomen om per onderwerp opmerkingen te maken. Bekijken de opvallende of interessante opmerkingen van de betrokkenen. Beschrijving Beschrijf de verschillen en de overeenkomsten per categorie en eventueel op de onderliggende stellingen. Geef in de beschrijving aan, welke onderdelen de deelnemers als meest belangrijk ervaren en de eventuele verschillen die hierin optreden. Beschrijf eventueel de opmerkingen die de betrokkenen hebben gemaakt bij het onderwerp. Deze opmerkingen kunnen opgenomen worden ter illustratie van een verschil of om extra informatie te geven. De resultaten van de focusgroep: Na het beschrijven van de stand van zaken op de checklist kan worden teruggeluisterd (of gelezen) wat gezegd is tijdens de bijeenkomst. Daar waar het gesprek de verschillen versterkt of juist nuanceert, kunnen deze uitspraken worden opgenomen in de stand van zaken. Samenvatting Zet de meest opvallende zaken in de stand van zaken op een rijtje. Ad 5) Opstellen verbeterplan (eventueel) Als de stand van zaken en de gesprekken tijdens de bijeenkomsten hier aanleiding toe geven, kan een verbeterplan worden opgesteld. Handreiking voor het schrijven van een verbeterplan Maak een beschrijving van de stand van zaken. Herhaal vervolgens de stappen zoals beschreven bij Ad 4 voor het analyseren en beschrijven van de gewenste situatie. Nu zijn de stand van zaken en de gewenste situatie in beeld gebracht. Beschrijf de grootste overeenkomsten: de aspecten waarover men tevreden is. Beschrijf de grootste verschillen tussen huidige situatie en gewenste situatie: de aspecten waar men nog niet tevreden over is en die mogelijke verbeterpunten zijn. Deze mogelijke verbeterpunten zijn input voor het verbeterplan. Voor het prioriteren van deze punten wordt gekeken naar de onderwerpen die de betrokkenen als meest belangrijk hebben aangegeven. Ad 6) Evalueren verbeterplan We raden aan wanneer er een verbeterplan is opgesteld om dit na een afgesproken periode te evalueren. Tip Gebruik bij het evalueren van het verbeterplan de checklist (of delen ervan die input hebben gegeven voor het schrijven van het verbeterplan) en ga na of er verbetering is opgetreden. Als dat zo is, zouden scores op de aangepakte onderdelen verbeterd moeten zijn of dichter bij elkaar moeten liggen Stappenplan kader werkplekleren 5

9 Beste collega, Hieronder vindt u een aantal stellingen en enkele open vragen m.b.t. werkplekleren. De antwoordcategorieën erachter variëren per stelling, maar kunnen altijd geïnterpreteerd worden als 1= helemaal niet (van toepassing), (bijna) nooit, tot en met 5 = helemaal wel (van toepassing), (bijna) altijd met daartussen een glijdende schaal. Vul voor iedere stelling twee antwoorden in: 1. De huidige stand van zaken: invullen met een blauwe pen óf met het symbool x 2. De gewenste situatie: invullen met een rode pen óf met het symbool o. Om beter op één lijn te komen met betrekking tot de uitvoering en organisatie van werkplekleren gaan we kijken naar verschillen in de huidige situatie en naar verschillen in de gewenste situatie. Bij het opstellen van een eventueel verbeterplan zal ook gekeken worden naar de verschillen tussen de huidige uitvoeringspraktijk en de gewenste situatie. Verder wordt u een aantal keer gevraagd om aan te geven welke stelling u het meest belangrijk vindt. Hierdoor kan tijdens het gesprek worden geprioriteerd. Komen tot een kader voor werkplekleren VISIE OP LEREN (M / U) Er is een duidelijke visie op leren op de werkplek bij de instelling / school Wat is de visie op leren op de werkplek binnen de school/ instelling? (mag ook in steekwoorden, belangrijke waarden, etc.) 1 a De visie op leren is opgenomen in de beleidsstukken of studiehandleidingen van de instelling/school. 1 b In deze visie is opgenomen welk belang men hecht aan leren op de werkplek. 1 c In deze visie is uitgewerkt welke consequenties deze visie heeft op het opleidingsbeleid van de instelling/school 1 d In het school-/instellingsbeleid staat expliciet vermeld welke rol leren op de werkplek heeft binnen de organisatie. 1 e In het school-/instellingsbeleid staat expliciet vermeld hoe dit leren op de werkplek gefaciliteerd wordt, in geld. 1 f In het school-/instellingsbeleid staat expliciet vermeld hoe dit leren op de werkplek gefaciliteerd wordt, in scholingsmogelijkheden. 1 g In het school-/instellingsbeleid staat expliciet vermeld hoe dit leren op de werkplek gefaciliteerd wordt, in uren. 2 De visie op leren is op school/bij de instelling doorgevoerd in de organisatie van werkplekleren (M / U) 2 a De facilitering is afgestemd op de visie op leren van instelling en school. 2 b Docenten en werkbegeleiders zijn op de hoogte van de visie op leren van instelling en school. 2 c Docenten en werkbegeleiders zijn voldoende gefaciliteerd om deze visie op leren voldoende vorm te kunnen geven Stappenplan kader werkplekleren 3

10 Welke drie stellingen m.b.t. visie op leren vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over visie op leren LEREN EN LEEREFFECT (M / U) Werkplekleren levert een bijdrage aan het ontwikkelen van gekwalificeerde nieuwe medewerkers 1 a Studenten leren professioneel handelen. 1 b Studenten ontwikkelen een goed beroepsbeeld in relatie tot hun eigen ontwikkelingsmogelijkheden. 1 c Studenten ontwikkelen verantwoordelijkheidsgevoel en zelfstandigheid. 1 d Studenten leren de normen en waarden die horen bij het uitoefenen van het beroep. Welke drie stellingen m.b.t. leren en leereffect vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over Leren en leereffect MANAGEMENT ( M / U) Het management van de school/instelling faciliteert docenten en werkbegeleiders bij het uitvoeren van werkplekleren 1 a Het management van school/instelling staat open voor suggesties ter verbetering vanuit de werkvloer. 1 b Het management van school/instelling faciliteert verbetersuggesties vanuit de werkvloer. 1 c Het management van school/instelling stimuleert verbetersuggesties vanuit de werkvloer. Welke stelling m.b.t. management vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over management HRM- / SCHOLINGSBELEID (M / U) Werkbegeleiders en docenten zijn voldoende geschoold/toegerust om te kunnen begeleiden 1 a Werkbegeleiders en docenten zijn voldoende geschoold om assessments te kunnen afnemen. 1 b Werkbegeleiders en docenten kunnen van elkaar leren in structurele intervisiebijeenkomsten. 1 c Er zijn voldoende mogelijkheden om eenmaal geschoolde vaardigheden te kunnen onderhouden en verbeteren. Welke stelling met betrekking tot scholingsbeleid vindt u het meest belangrijk? Stappenplan kader werkplekleren 4

11 Opmerkingen over scholingsbeleid BEGELEIDING Er wordt expliciet gebruik gemaakt van een bepaalde methodiek om studenten te begeleiden (M / U / S) Zo ja: welke methodiek is dat dan? 1 a Studenten leren door begeleid stapsgewijs steeds zelfstandiger, steeds complexere taken uit te voeren. 1 b Studenten worden doorlopend begeleid. 2 Er wordt structureel gebruik gemaakt van feedback om het leerproces van studenten te ondersteunen (U / S) 2 a Studenten krijgen gevraagd en ongevraagd feedback op hun handelen. 2 b Studenten krijgen vooral feedback op hun producten. 2 c Studenten krijgen vooral feedback op taken en opdrachten. 2 d Studenten stellen (structureel) aan het begin van iedere werkdag een leerdoel centraal. 2 e Studenten krijgen (structureel) aan het einde van iedere werkdag feedback op het door hen centraal gestelde leerdoel. 2 f Deze feedback is cyclisch van aard (wat was je doel, hoe heb je daaraan gewerkt en wat kan eventueel nog beter). 2 g Deze feedback is gericht op de voortgang van het proces (vooruitkijkend naar een doel voor de volgende dag). 2 h Deze feedback wordt gekoppeld aan het beroep(sbeeld) of de beroepsidentiteit van de student. 3 De begeleiding is zo georganiseerd dat het leerproces van de student optimaal wordt ondersteund (U / S) 3 a Minimaal drie keer per jaar vindt er een begeleidingsgesprek plaats over de voortgang van de student, waarbij student, werkbegeleider en een docent van school aanwezig zijn. 3 b Studenten kunnen ook van elkaar leren. 3 c Ouderejaars studenten begeleiden jongerejaars studenten bij het leren. 3 d Er vinden supervisiebijeenkomsten plaats, waar studenten casussen in kunnen brengen. 4 Bij de begeleiding is structureel aandacht voor de koppeling praktijk / theorie (U / S) 4 a Het leerproces dat plaatsvindt bij de supervisiebijeenkomsten heeft een duidelijke koppeling met het leerproces van de leerling op zijn werkplek. 4 b Het leerproces dat plaatsvindt bij de supervisiebijeenkomsten heeft een duidelijk koppeling met de theorie op school. 4 c Studenten zijn zelf verantwoordelijk voor de verslaglegging van het leerproces (reflecties e.d.) 5 Studenten kunnen op de werkplek hulp op maat vragen bij hun leerproces (U / S) 5 a Studenten kunnen altijd om feedback vragen Stappenplan kader werkplekleren 5

12 5 b Studenten kunnen hulp vragen bij het theoretisch onderbouwen van hun handelen. Welke drie stellingen met betrekking tot begeleiding vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over begeleiding TOETSING/ASSESSMENT De organisatie van het toetsen is duidelijk en goed geregeld (M/ U/S) 1 a Toetsing vindt plaats op de werkplek. 1 b Toetsing vindt plaats aan de hand van vooraf vastgesteld criteria. 1 c Toetsing vindt plaats aan de hand van een vooraf vastgesteld protocol. 1 d School heeft alleen een accorderende rol in de toetsing. 1 e Er vindt een gesprek plaats n.a.v. het assessment. 1 f Bij dit gesprek zijn zowel de werkbegeleider als de begeleidende docent betrokken. 2 Begeleiders zijn in staat inhoudelijk goed te toetsen (U / S) 2 a Er zijn mogelijkheden voor 360 feedback (bijvoorbeeld door werkbegeleider, docent, medeleerling of cliënt) 2 b Een student wordt doorlopend gevraagd om uit te leggen waarom hij bepaalde handelingen uitvoert (en waarom op die manier) (formatief assessment) 2 c Tijdens het assessment wordt de handelingsbekwaamheid getoetst in samenhang met de theorie (er wordt een theoretische onderbouwing gevraagd van de student bij zijn handelen) (summatief assessment) Welke drie stellingen met betrekking tot toetsing vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over toetsing CURRICULUMONTWIKKELING (M / U) Docenten en werkbegeleiders werken structureel samen om het programma van de studenten vorm te geen en aan te passen 1 a Het programma op de werkplek en het programma op school dat in diezelfde periode plaatsvindt (tijdens de lintstage of op terugkomdagen voor de blokstage) sluiten op elkaar aan. 1 b Het programma op stage is logisch verbonden met het assessment. Opmerkingen over curriculumontwikkeling Stappenplan kader werkplekleren 6

13 PLAATSINGSBELEID (M / U / S) Er zijn voldoende studenten vertegenwoordigd vanuit de verschillende niveaus (niveau 1 t/m 5) 1 a Studenten hebben veel keuzevrijheid bij het verwerven van hun stageplaats 1 b Studenten uit verschillende leerjaren kunnen samenwerken en van elkaar leren op de stage. 1 c Studenten van verschillende niveaus kunnen samenwerken en van elkaar leren op de stage. Welke stelling met betrekking tot plaatsing en sequens vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over plaatsingsbeleid VOORBEREIDING / KOPPELING THEORIE PRAKTIJK (U / S) Studenten worden door school goed voorbereid op hun stage 1 a Studenten weten precies wat het van hen verwacht wordt als ze op stage gaan. 1 b Studenten hebben beelden bij de gang van zaken op de werkplek/stageplaats. 1 c Studenten weten welke voorschriften en regels gelden op de werkplek. 1 d Studenten weten welke normen en waarden belangrijk worden geacht op de werkplek. 1 e Studenten weten aan welke competenties ze (kunnen) gaan werken tijdens hun stage. 1 f Studenten hebben voldoende theoretisch bagage om hun stage te kunnen starten. 1 g De instellingen hebben een rol bij de voorbereiding van studenten op hun stage. 2 Theorie en praktijk worden voortdurend aan elkaar gekoppeld tijdens werkplekleren (U / S) 2 a Studenten kunnen de zaken die ze leren tijdens de stage (praktijkkennis) koppelen aan eerder verworven theoretische kennis. 2 b Studenten weten hoe ze extra theoretische kennis kunnen verwerven of vergaren als ze die nodig hebben tijdens hun stage. 2 c Bij terugkombijeenkomsten op school vindt uitwisseling van ervaringen plaats. 2 d Bij terugkombijeenkomsten op school vindt uitwisseling van kennis plaats. 2 e Docenten geven workshops op de werkplek. 2 f Werkbegeleiders geven workshops op school. 2 g Wat studenten leren tijdens de stage wordt gekoppeld aan het leerproces op school (er wordt iets met de opgedane praktijkkennis gedaan in het vervolgtraject) Welke drie stellingen met betrekking tot voorbereiding en koppeling theorie en praktijk vindt u het meest belangrijk? Stappenplan kader werkplekleren 7

14 Opmerkingen over voorbereiding en koppeling theorie en praktijk COMMUNICATIE / SAMENWERKING (M / U / S) Voor de stage start weten alle betrokkenen wat ze van elkaar mogen verwachten met betrekking tot contact en communicatie 1 a Er zijn afspraken gemaakt over het minimum aantal begeleidingsgesprekken. 1 b Er zijn afspraken gemaakt over hoe vaak er contact wordt opgenomen. 1 c Er zijn afspraken gemaakt over wanneer er contact wordt opgenomen. 1 d Er zijn afspraken gemaakt over wie er verantwoordelijk is voor het opnemen van contact. 1 e Er zijn afspraken gemaakt over op welke manier (telefoon, e- mail, Fronter) er contact wordt opgenomen. Welke drie stellingen met betrekking tot communicatie en samenwerking vindt u het meest belangrijk? Opmerkingen over communicatie en samenwerking WAT LEVERT WERKPLEKLEREN OP VOOR INSTELLING, MEDEWERKERS EN CLIËNTEN? (M / U / S) Stappenplan kader werkplekleren 8