Focus op begeleiding

Transcriptie

1 04 juli 2011 Focus op begeleiding Een begeleidingsmodel voor werkplekleren van studenten op het mbo Werkplekleren is een samenwerking tussen ROC Eindhoven en Fontys, Lunetzorg, Vitalis en de Gemeente Eindhoven

2

3 Focus op begeleiding Een begeleidingsmodel voor werkplekleren van studenten op het mbo Perry den Brok Eindhoven School of Education Dimphy Hooijmaijers Fontys Hogescholen Marjolijn Kleingeld ROC Eindhoven Inge van de Veerdonk ROC Eindhoven Innovatiearrangement Werkplekleren Regionaal Onderzoek regio Eindhoven In opdracht van ROC Eindhoven Juli 2011

4

5 Inhoud 1. Begeleidingsmodel voor werkplekleren van studenten op het mbo De aanleiding voor het verbeteren van begeleiding op de werkplek De onderzoeksresultaten Het begeleidingsmodel voor werkplekleren De implementatie van het begeleidingsmodel voor werkplekleren Intervisie Maatjessysteem Overwegingen bij het kiezen voor een vorm De aanpak bij intervisie De aanpak bij het maatjessysteem In te zetten instrumenten bij de implementatie van het begeleidingsmodel Vervolgonderzoek Vervolgtraject professionalisering... 8 Bijlage 1: handleiding bij de observatielijsten... 9 Observatielijst 1: Begeleiding bij een werkactiviteit Observatielijst 2: Begeleiding bij een begeleidingsgesprek Bijlage 2: vastleggen afspraken bij bespreken observatie Begeleidingsmodel werkplekleren 1

6

7 1. Begeleidingsmodel voor werkplekleren van studenten op het mbo Een uitwerking naar aanleiding van de onderzoeksresultaten 1 De regio Eindhoven neemt deel aan het doorbraakproject werkplekleren van Het Platform Beroepsonderwijs met twee zorginstellingen, de gemeente, vier scholen van ROC Eindhoven en twee afdelingen van Fontys. In samenwerking met deze scholen en instellingen zijn drie verbeterprojecten geformuleerd: 1. Het ontwerpen van een gemeenschappelijk kader voor werkplekleren; 2. Het verbeteren van de begeleiding op de werkplek; 3. Het ontwikkelen van begeleidingsinstrumenten op de werkplek. In december 2009 zijn deze verbeterprojecten van start gegaan. De onderzoeksresultaten van het tweede verbeterproject zijn in juli 2010 opgeleverd. Dit verbeterproject staat centraal in dit document; verbeterproject 1 en 3 worden hier (grotendeels) buiten beschouwing gelaten. 2. De aanleiding voor het verbeteren van begeleiding op de werkplek Bij de hogeschool Verpleegkunde zijn goede ervaringen opgedaan met de lecturer practitioner (verder: LP). Dit is een docent/begeleider die werkt bij de instelling waar het werkplekleren plaatsvindt werkt én bij de onderwijsinstelling van waaruit hij studenten begeleidt. De LP is hooggekwalificeerd, dat wil zeggen: hij is hoger opgeleid dan de gemiddelde werkbegeleider (bij verpleegkunde bijvoorbeeld master niveau 5 ) en heeft veel relevante werkervaring. Hierdoor is de begeleider in staat om studenten, die zelf verantwoordelijk zijn voor het goed draaien van de afdeling, te voorzien van goede theoretische onderbouwing en directe feedback op (al) hun handelen. Bij de hogeschool Verpleegkunde is veel onderzoek gedaan naar leeropbrengsten (het leereffect) van studenten die op deze manier leren op de werkplek. De LP begeleidt niet alleen de studenten, hij draagt ook zorg voor innovatiekracht van de afdeling/instelling. De studenten die hij begeleidt, leren namelijk niet alleen het beroep. Ze hebben ook de opdracht om werkprocessen en procedures daar waar nodig te verbeteren. Deze zeer specifieke vorm van begeleiden op de werkplek dient als inspiratiebron voor verbeterproject 2: het verbeteren van begeleiding op de werkplek. Bij de start van het verbeterproject hebben de betrokkenen de wens uitgesproken om elementen uit het concept waar mogelijk te vertalen naar andere werkvelden en andere niveaus (mbo). In het regionale projectplan ligt de nadruk op het beter en meer methodisch willen begeleiden van mbo-studenten op de werkplek. De methodiek van de LP biedt aanknopingspunten om de begeleiding te verbeteren, waarbij ook de werkplek zelf profijt heeft van deze manier van werken (door innovatie en extra expertise die de excellente begeleider, maar ook studenten meebrengen). 3. De onderzoeksresultaten In het onderzoek naar het verbeteren van begeleiding op de werkplek, stonden de volgende onderzoeksvragen centraal: - Welke aspecten zijn kenmerkend voor de begeleiding door een LP in het hbo? - Hoe verhouden die kenmerken zich tot bestaande begeleidingspraktijken in het mbo? - In hoeverre laten kenmerken van de LP zich vertalen naar het mbo en moet daarbij onderscheid worden gemaakt tussen niveaus en vakgebieden? 1 Voor de onderzoeksresultaten wordt verwezen naar Op weg naar super-begeleiding op de werkplek, verslag en aanbevelingen m.b.t. begeleiden op de werkplek. Voor beide instellingen van de regio Eindhoven zijn een verslag en aanbevelingen geformuleerd. Hooijmaijers, D. & Brok, P. den. (2010) Begeleidingsmodel werkplekleren 2

8 Om deze vragen te beantwoorden, is bij de instellingen die mbo-studenten begeleiden op de werkplek de stand van zaken omtrent de begeleiding onderzocht en in kaart gebracht. Tevens zijn meerdere LP s geobserveerd en bevraagd op de begeleiding van de studenten. De onderzoeksresultaten laten zien dat er verschillen bestaan tussen de begeleiding die de LP aan studenten biedt en begeleiding van studenten door overige werkbegeleiders. Het betreft verschillen in: - De mate waarin er methodisch gewerkt wordt. - De mate waarin theorie en praktijk aan elkaar gekoppeld worden. Binnen de leerafdeling op het mbo leggen begeleiders veel initiatief bij studenten. Deze studenten lopen net als de studenten, die door de LP werden begeleid als groep stage en werden door verschillende begeleiders van de afdeling begeleid. Ze hebben mogelijkheden om samen te werken aan producten en ze helpen elkaar bij het werken aan individuele opdrachten. Toch wordt er nog relatief weinig systematisch en methodisch samengewerkt en samen begeleid. - De mate waarin feedback wordt gegeven op het leerproces. De feedback die de LP geeft gaat verder dan alleen feedback op de opdracht en het resultaat van de opdracht. Hij geeft vaker dan de andere begeleiders ook feedback op het leerproces en stelt vaker vragen aan de student, waar andere begeleiders vaker een oplossing aandragen. - De begeleiding van het team werkbegeleiders. De teams die door de LP worden begeleid, werken systematisch aan het verbeteren van de begeleiding van studenten. De LP geeft workshops en coacht de medewerkers op dit terrein. Daarnaast verzorgt de LP ook workshops over theoretische, inhoudelijke zaken en vernieuwing binnen de zorg. 4. Het begeleidingsmodel voor werkplekleren Op basis van bovenstaande onderzoeksresultaten naar de ervaringen die zijn opgedaan met het begeleidingsmodel van de LP is het mogelijk om een vertaalslag te maken naar andere werkplekken. Hierbij is uitgegaan van de mogelijkheden die de werkplek biedt (bijvoorbeeld: niet iedere werkbegeleider kan gefaciliteerd worden om een training practice development te volgen aangezien dit een langdurig opleidingstraject is). Om de begeleiding van studenten op de werkplek te verbeteren, wordt uitgegaan van onderstaand model: In onderstaande uitwerking van het begeleidingsmodel wordt met name ingegaan op de vetgedrukte blokken. Het samenwerkend leren van studenten wordt hier buiten beschouwing gelaten. Het uitgangspunt van het begeleidingsmodel is het gebruik maken van elkaars kwaliteiten. Het betreft hier de kwaliteiten van de docenten en de kwaliteiten van de werkbegeleiders: - Meer begeleiding op taak door de werkbegeleider tegenover meer begeleiding op proces door de docent; Begeleidingsmodel werkplekleren 3

9 - Grotendeels betrokken in de beroepspraktijk van de werkbegeleider tegenover grotendeels betrokken bij de onderwijspraktijk van de docent; - Meer (relevante praktijk)ervaring van de werkbegeleider tegenover meer competenties in begeleiding op leerproces van de docent. In het model van de LP komen de begeleiding vanuit school en de begeleiding vanuit de werkplek in één persoon samen. Om het LP-model in het mbo te realiseren, heeft dit (vergaande) organisatorische wijzigingen tot gevolg. Een mogelijkheid voor het mbo ligt in het werken met twee begeleiders (docent en werkbegeleider) die door een intensieve samenwerking en door gebruik te maken van elkaars (bovengenoemde) kwaliteiten, de student optimaal kunnen begeleiden. Door de intensievere samenwerking is er bovendien meer afstemming tussen onderwijs en beroepspraktijk, waardoor de student op beide plekken eenduidig begeleid wordt. In het verlengde hiervan is onderzocht of studenten door deze betere, intensievere begeleiding door docenten en werkbegeleiders ook meer en intensiever leren. Tevens leren docenten en werkbegeleiders middels onderstaande organisatievormen methodisch werken. Dit kunnen zij in de begeleiding van studenten zelf inzetten, waardoor de student methodisch werkt). 5. De implementatie van het begeleidingsmodel voor werkplekleren De scholen en instellingen hebben ten behoeve van de implementatie van dit model op de werkplekken de keuze uit twee organisatievormen. Bij beide organisatievormen staat het gebruik maken van elkaars kwaliteiten (docent en werkbegeleider) door middel van een structurele methodische aanpak centraal Intervisie Werkbegeleiders en docenten die betrokken zijn bij de opleiding verbeteren de begeleiding van studenten op de werkplek door middel van intervisie. Tijdens de intervisiebijeenkomsten brengen docenten en werkbegeleiders casuïstiek in uit de eigen begeleidingspraktijk. Ze verbeteren hun begeleidingspraktijk door op een structurele manier te kijken naar hun eigen handelen en de verbetermogelijkheden daarbinnen. Hierbij zijn vragen en tips uit de groep en van de begeleiders van de intervisiebijeenkomsten een belangrijke bron van informatie en stimulans. Door middel van intervisie verbetert de begeleiding structureel en door het uitwisselen van ervaringen en good practices ontstaat een meer gezamenlijke en eenduidige aanpak Maatjessysteem Duo s van werkbegeleiders observeren elkaar en geven elkaar feedback aan de hand van een observatieformulier (zie bijlage 1). Het observatieformulier bevat criteria die de begeleidingspraktijk in kaart brengen. Als duo s ervaringen uitwisselen met andere duo s heeft dat een meer methodische en eenduidige begeleiding van studenten tot gevolg. Deze uitwisseling kan in een intervisiegroep (zie bovenstaand punt 1. intervisie) of in een duobegeleiding plaatsvinden. De duo s worden op regelmatige basis begeleid door een expert in begeleiden vanuit de opleiding. In de ideale situatie is er samenwerking met een expert in begeleiden vanuit de instelling. De begeleiding op de werkplek verbetert en is door middel van deze werkwijze ook meer afgestemd op de begeleiding op school Overwegingen bij het kiezen voor een vorm Intervisie: - Er is regelmatig en op een constructieve manier contact tussen docenten en werkbegeleiders: Begeleidingsmodel werkplekleren 4

10 a. De communicatie verbetert en is intensiever; b. De samenwerking verbetert en is intensiever; c. Er wordt meer eenduidig gewerkt (studenten worden meer eenduidig begeleid) door docenten en werkbegeleiders; d. Er is meer consensus over niveau bij beoordelen. - Een intervisiegroep bestaat idealiter uit twee docenten en vier/vijf werkbegeleiders. Deze docenten en werkbegeleiders moeten regelmatig (één keer per zes weken) tegelijk uitgeroosterd worden om intervisie constructief vorm te kunnen geven, zodat het ook daadwerkelijk iets oplevert. Maatjes: - Werkbegeleiders leren vooral van elkaar. Er is veel minder of geen georganiseerd contact met docenten van school. De intervisie gekoppeld aan het maatjessysteem hoewel minder frequent dan reguliere intervisie, namelijk één keer per drie/vier maanden vergroot de opbrengst van duo-begeleiding. Bij deze intervisie is wel een docent van school betrokken. - Het is relatief gemakkelijk te organiseren en levert minder roosterproblemen op De aanpak bij intervisie De werkwijze - Een keer per zes weken komen docenten en werkbegeleiders bij elkaar en werken zij op systematische wijze aan het verbeteren van de begeleiding van de student op de werkplek. - Er wordt gewerkt met een vorm van intervisie en dat wil zeggen dat er methodisch gewerkt wordt. - Twee deelnemers brengen een praktijkcasus in. - Deze deelnemers krijgen een opdracht en gaan daar de komende zes weken mee aan de slag. De bijeenkomst erna bespreken de deelnemers de uitgevoerde opdracht (of leggen verantwoording af over wat ze niet gedaan hebben met deze opdracht). Randvoorwaarden en faciliteiten - Docenten en werkbegeleiders moeten daadwerkelijk tijd krijgen om deel te kunnen nemen aan de bijeenkomsten. - Eén praktijkopleider wordt verantwoordelijk gemaakt voor het organiseren van de intervisiebijeenkomsten. - Per schooljaar wordt in samenwerking met school en instelling een rooster gemaakt voor de intervisiebijeenkomsten. - Als er extra ondersteuning nodig is (of er blijkt bijvoorbeeld behoefte aan specifieke professionalisering), dan wordt hier ruimte voor gemaakt in tijd en geld. Rollen Personen met de volgende rollen kunnen deelnemen aan een intervisiebijeenkomst. De mogelijke invulling van iedere rol is hier beschreven. Afhankelijk van de gekozen aanpak kan het voorkomen dat een bepaalde rol niet wordt ingevuld. Werkbegeleider Brengt een casus/praktijkprobleem in tijdens de bijeenkomst. Aan de hand van de casus wordt een aanpak afgesproken om te werken aan het praktijkprobleem. De werkbegeleider die de casus inbrengt, legt deze aanpak vast in een kort verslag. De volgende bijeenkomst doet de werkbegeleider die de casus heeft ingebracht kort verslag van hoe de aanpak gewerkt heeft en worden er eventueel vervolgafspraken gemaakt. Ook dit legt de betreffende werkbegeleider vast in een kort verslag Begeleidingsmodel werkplekleren 5

11 BPV-docent Brengt een casus/praktijkprobleem in tijdens de bijeenkomst. Aan de hand van de casus wordt een aanpak afgesproken om te werken aan het praktijkprobleem. De BPV-docent die de casus heeft ingebracht, legt deze aanpak vast in een kort verslag. De volgende bijeenkomst doet de BPV-docent die de casus heeft ingebracht kort verslag van hoe de aanpak gewerkt heeft en worden er eventueel vervolgafspraken gemaakt. Ook dit legt de betreffende BPV-docent vast in een kort verslag. Praktijkopleider Brengt een casus/praktijkprobleem in tijdens de bijeenkomst (zie verder uitwerking bij werkbegeleider). De praktijkopleider is verantwoordelijk voor het organiseren van de intervisiebijeenkomst. De praktijkopleider is geschoold in en heeft veel ervaring met begeleiden/coachen en biedt tijdens de intervisiebijeenkomsten inhoudelijk extra ondersteuning aan werkbegeleiders en docenten (bijvoorbeeld door het geven van tips met betrekking tot aanpak, het geven van goede feedback, het stellen van vragen die problemen meer inzichtelijk maken voor de werkbegeleiders). De praktijkopleider is op de hoogte van professionaliseringsbeleid van de instelling en schoolt de werkbegeleiders daar waar nodig extra (bijvoorbeeld als blijkt dat meerdere werkbegeleiders vergelijkbare vragen hebben). Expertdocent begeleiden/coachen Brengt een casus/praktijkprobleem in tijdens de bijeenkomst (zie verder uitwerking bij werkbegeleider). De expertdocent is geschoold in en heeft veel ervaring met begeleiden/coachen en biedt tijdens de intervisiebijeenkomsten inhoudelijk extra ondersteuning aan werkbegeleiders en docenten (bijvoorbeeld door het geven van tips met betrekking tot aanpak, het geven van goede feedback, het stellen van vragen die problemen meer inzichtelijk maken voor de werkbegeleiders). De expertdocent is op de hoogte van wat er van studenten op school/in de opleiding verwacht wordt en van het programma zoals dat op school wordt vormgegeven. Hij is de schakel tussen school en instelling, waardoor een meer eenduidige begeleiding kan ontstaan. De expertdocent zorgt ervoor dat het leren op school en het leren op de werkplek beter op elkaar afgestemd worden. Intervisor De intervisor begeleidt de intervisiebijeenkomst. De intervisor houdt de structuur en de voortgang van het proces in de gaten en bewaakt de tijd en neemt niet inhoudelijk deel aan de bijeenkomst De aanpak bij het maatjessysteem De werkwijze - Eén keer per maand observeren twee werkbegeleiders elkaar aan de hand van het observatieschema. De nabespreking vindt direct na de observatie plaats. Bij de nabespreking worden de leerdoelen (inclusief aanpak) voor de komende maand vastgelegd. Bij de volgende observatie wordt op deze leerdoelen geobserveerd: is er verbetering opgetreden? De leerdoelen worden bijgesteld of er worden nieuwe leerdoelen geformuleerd. Om de voortgang te stimuleren worden de duo s extra begeleid via één van onderstaande mogelijkheden: Begeleidingsmodel werkplekleren 6

12 o o Een keer per drie of vier maanden wordt een intervisiebijeenkomst georganiseerd met meerdere duo s van maatjes onder begeleiding van een praktijkopleider en een docent van school. Een keer per drie of vier maanden worden de observaties en nabesprekingen bijgewoond door een expertdocent begeleiden coachen. Randvoorwaarden en faciliteiten - Werkbegeleiders moeten daadwerkelijk tijd krijgen om elkaar te kunnen observeren en om deze observaties na te bespreken. - Duo s zijn zelf verantwoordelijk voor het organiseren van de observaties. Zij worden hierin ondersteund en gestimuleerd door een praktijkopleider. - Per schooljaar wordt in samenwerking met school en instelling een rooster gemaakt voor de intervisiebijeenkomsten (als voor deze vorm wordt gekozen). - Als er extra ondersteuning nodig is (of er blijkt bijvoorbeeld behoefte aan specifieke professionalisering) dan wordt hier ruimte voor gemaakt in tijd en geld. Rollen Personen met de volgende rollen kunnen deelnemen aan het maatjessysteem. De mogelijke invulling van iedere rol is hier beschreven. De praktijkopleider of de expertdocent begeleiden de duo s werkbegeleiders. Zij kunnen deze begeleiding ook samen op zich nemen, zodat de verbinding van de school en instelling gewaarborgd is. Werkbegeleider Observeert een collega-werkbegeleider. Wordt geobserveerd door een collega-werkbegeleider. Bespreekt de (wederzijdse) observaties na aan de hand van de observatielijst en enkele vragen. Spreekt op basis van de observaties en de nabespreking een aanpak af om te werken aan het verbeteren van (bepaalde aspecten van) de begeleiding. De geobserveerde werkbegeleider legt deze aanpak vast in een kort verslag. Bij de volgende nabespreking doet de geobserveerde werkbegeleider kort verslag van hoe de aanpak gewerkt heeft. Op basis van nieuwe observaties worden verdere afspraken gemaakt. Praktijkopleider Begeleidt en ondersteunt de werkbegeleiders bij de observaties, door: o Door te vragen bij de nabespreking; o Tips te geven bij de nabespreking; o Extra scholing aan te bieden als dat nodig blijkt. Expertdocent begeleiden/coachen Begeleidt en ondersteunt de werkbegeleiders bij de observaties, door: o Door te vragen bij de nabespreking; o Tips te geven bij de nabespreking. Vormt vanuit de instelling de schakel met de school: o Zorgt ervoor dat werkbegeleiders op de hoogte zijn van wat er van hen verwacht wordt vanuit de opleiding; o Zorgt ervoor dat de begeleiding van de werkbegeleiders aansluit bij de werkwijze van school (waardoor een meer eenduidige begeleiding kan ontstaan) In te zetten instrumenten bij de implementatie van het begeleidingsmodel Ten behoeve van bovenstaande organisatievormen kunnen bepaalde instrumenten ingezet worden: Begeleidingsmodel werkplekleren 7

13 - Hierbij kan gedacht worden aan de instrumenten die bij het regionaal onderzoek zijn ingezet. De observatie-instrumenten en studentenvragenlijsten die toegepast zijn in het regionale onderzoek, kunnen gebruikt worden als observatielijst in het maatjessysteem. - De studentenvragenlijsten kunnen gebruikt worden om verbetering in de begeleiding te meten. Als beide instrumenten ingezet worden, heeft dit evidence-based handelen tot gevolg: de onderzoekers kunnen alle gegevens analyseren om effecten vast te stellen en terug te koppelen aan de praktijk. - Daarnaast kunnen de begeleidingsinstrumenten die nu al gebruikt worden ingezet worden. In het kader van verbeterproject 3 heeft een inventarisatie plaatsgevonden van instrumenten die worden ingezet om de student te begeleiden bij het leren op de werkplek. - Tenslotte kunnen er eventuele nieuwe instrumenten ontwikkeld worden Vervolgonderzoek In dit verbeterproject wordt een aantal instrumenten (observatieformulieren) en technieken (intervisie, expertbegeleiding) ingezet om de begeleidingspraktijk te verbeteren. Om te achterhalen óf en in hoeverre deze technieken en instrumenten ook daadwerkelijk bijdragen aan het verbeteren van de begeleidingspraktijk, is onderzoek gedaan. Dit onderzoek richtte zich op twee aspecten: - Er is een vragenlijst onder studenten uitgezet om te onderzoeken of zij na afloop van het verbetertraject meer tevreden zijn over de begeleiding die zij krijgen bij het werkplekleren dan bij aanvang. - De intervisiegroepen en duo s worden gevolgd in hun vorderingen door middel van de analyse van de instrumenten die ze gebruiken (observatielijsten, intervisieverslagen) en door middel van observaties. - Ook intervisie van werkbegeleiders onderling en van docenten onderling kan meerwaarde hebben. Het observeren van werkbegeleiders onderling en docenten onderling aan de hand van observatie-instrumenten biedt ook inzicht in de wijze van begeleiden van de betrokkenen en de eventuele verbeterpunten Vervolgtraject professionalisering Op langere termijn kan gedacht worden aan andere manieren om de begeleiding van studenten op de werkplek verder te verbeteren: - Eén of meerdere docenten en werkbegeleiders gaan de training practice development volgen. Ook een verdere professionalisering in methodisch werken (bijvoorbeeld de ALSmethodiek) kan wenselijk zijn. Beide opleidingstrajecten zijn langdurig (minimaal één jaar) en kostbaar Begeleidingsmodel werkplekleren 8

14 Bijlage 1: handleiding bij de observatielijsten In deze bijlage staan twee observatielijsten, die gebruikt worden bij de maatjes-variant van dit project. Lijst 1 is bedoeld om te observeren tijdens het begeleiden van een werkactiviteit (het daadwerkelijke werkplekleren). Lijst 2 is bedoeld om te observeren tijdens een begeleidingsgesprek. Na invulling van de lijst (op papier of digitaal), een kopie van de uitkomsten graag opsturen naar: d.hooijmaijers@fontys.nl. Observatiemethode Twee werkbegeleiders observeren elkaar bij een begeleidingsactiviteit aan de hand van de één van de twee lijsten die hier zijn bijgevoegd. De observatie duurt ongeveer een kwartier en de observator vult gedurende deze tijd de lijst in. Het ontwikkelde instrument is niet bedoeld om iedere separate handeling tijdens een observatie te turven (klassieke observatie). Het gaat er meer om dat bij het observeren in kaart gebracht kan worden in welke mate de in de lijst beschreven elementen van begeleidingsactiviteiten of methoden aan de orde zijn. Hierbij wordt gewaardeerd op een schaal van 1 (bijna niet) tot 5 (bijna altijd) hoe vaak iemand gebruik maakt van een bepaalde manier van handelen. Voorbeeld: De werkbegeleider stimuleert de student om initiatief te nemen. Hierop zijn vijf scores mogelijk. Een 1 betekent dat de werkbegeleider de student niet/nauwelijks stimuleert om initiatief te nemen. Een 5 betekent dat de werkbegeleider de student (bijna) altijd stimuleert om initiatief te nemen. Nabespreken Er is een format beschikbaar (zie bijlage 2) aan de hand waarvan de werkbegeleiders de nabespreking structuur kunnen geven en waarin tevens het verslag en de gemaakte afspraken vastgelegd kunnen worden. Daarin zijn de volgende stappen te onderscheiden: 1. De observator bespreekt met de geobserveerde wat hij heeft gezien. 2. Herkent de geobserveerde wat de observator ziet? 3. Wat valt op aan de scores? a. Zijn er verschillen van inzicht tussen observator en geobserveerde? b. Zijn er hele hoge of juist hele lage scores? c. Is er samenhang tussen de hoge en de lage scores? d. Kun je de lage scores samenvatten tot één (of twee) leerdoel(en) met aanpak? 4. In hoeverre komen de scores overeen met eerder gemaakte afspraken? a. Is het gelukt om hieraan te werken? b. Wat is het resultaat? c. Ben je tevreden of niet? i. Zo ja: nieuw leerdoel (zie stap 3.d) ii. Zo nee: hoe ga je hieraan verder werken? 5. Aan welk punt wil/kan de geobserveerde de komende tijd werken (zie stap 3d en stap 4c)? 6. Heeft de observator nog tips hoe de geobserveerde daaraan zou kunnen werken? 7. De geobserveerde stelt een kort verbeterplan op en volgende observatie en nabespreking wordt hier aandacht aan besteed. 8. Hierna worden de rollen van observator en geobserveerde omgedraaid en wordt de procedure opnieuw gevolgd. Intervisie/begeleiding van de duo s/hulp inroepen Het doel van de observaties is dat het niveau van de begeleiding structureel verbetert. Dit doel kan op twee manieren worden ondersteund en geborgd. 1) Duo s nemen deel aan intervisiebijeenkomsten met andere duo s, 2) Duo s worden begeleid door een expert in begeleiden vanuit de opleiding /school. Deze expert kan duo s helpen met extra tips en doorvragen, maar ook door zelf te komen Begeleidingsmodel werkplekleren 9

15 observeren, om het begeleiden te verbeteren. Duo s kunnen ook hulp van deze docent inroepen als ze zelf niet verder komen met een bepaald probleem. Bronnen: Paper M. van Diggelen: The development and use of a self-assessment instrument for coaching vocational student reflection. M. van Bers: ZIC-ervaringen in-zicht, Tijdschrift voor EBP. S. Cardiff en F. van Lieshout: De lecturer Practitioner, Tijdschrift voor verpleegkundigen Begeleidingsmodel werkplekleren 10

16 Observatielijst 1: Begeleiding bij een werkactiviteit Werkplek: Activiteit Student: niveau 2 / 3 / 4 Opleiding: Geobserveerde werkbegeleider Observerende werkbegeleider Categorieën Begeleidingsactiviteit Mate waarin van dit type activiteiten gebruik wordt Algemeen Voorbeeld geven Uitleg geven Vragen stellen Feedback geven Theorie en praktijk De werkbegeleider observeert De werkbegeleider intervenieert na zijn observatie De student geeft expliciet aan wat hij wil leren, waar en wanneer. De werkbegeleider doet een handeling/werkwijze voor De werkbegeleider praat de student door een handeling / werkwijze De werkbegeleider laat de student onder toezicht een handeling zelfstandig uitvoeren. De werkbegeleider legt uit wat hij doet De werkbegeleider onderbouwt zijn handelen met theorie/evidence/kennis De werkbegeleider stimuleert de student uit te leggen wat hij doet De werkbegeleider stimuleert de student uit te leggen waarom hij het zo doet De werkbegeleider stimuleert de student zijn handelen te onderbouwen met theorie/evidence /kennis De werkbegeleider stimuleert de student om initiatief te nemen De werkbegeleider geeft feedback op wat de student doet, (op de activiteit of taak) De werkbegeleider geeft feedback op hoe de student een taak of activiteit uitvoert (handelen /gedrag) De werkbegeleider geeft complimenten De werkbegeleider geeft een standje /moppert De werkbegeleider geeft feedback op (het gebruiken van) kennis De werkbegeleider geeft feedback op reflectie De werkbegeleider activeert mogelijke voorkennis bij studenten De werkbegeleider stimuleert de student om verbinding te leggen met wat hij op school geleerd heeft De werkbegeleider stimuleert het geven van evidence / theoretische basis bij het handelen De werkbegeleider stimuleert om aanvullende bronnen/ evidence te zoeken De werkbegeleider stimuleert theoretische verdieping gemaakt* (bijna) nooit/ nauwelijks (bijna) altijd/ uitgebreid Begeleidingsmodel werkplekleren 11

17 Communicatie De werkbegeleider stimuleert om vanuit theoretische verdieping te komen tot verbetermogelijkheden van de praktijk/mogelijkheden tot zorginnovatie De werkbegeleider communiceert direct met de cliënt bij het (be)handelen De werkbegeleider stimuleert directe communicatie met de cliënt bij het (be)handelen De werkbegeleider geeft feedback op hoe de student omgaat met de cliënt De werkbegeleider geeft feedback op hoe de student omgaat met collega s Begeleidingsmodel werkplekleren 12

18 Observatielijst 2: Begeleiding bij een begeleidingsgesprek Werkplek: Geobserveerde werkbegeleider Activiteit Observerende werkbegeleider Student: niveau 2 / 3 / 4 Opleiding: Categorieën Begeleidingsactiviteit Mate waarin van dit type activiteiten gebruik wordt Algemeen Uitleg geven Vragen stellen Feedback geven Theorie en praktijk Communicatie Samenvatten De werkbegeleider observeert De werkbegeleider intervenieert na zijn observatie De werkbegeleider legt uit wat hij doet De werkbegeleider onderbouwt zijn handelen met theorie/evidence/kennis De werkbegeleider stimuleert de student uit te leggen wat hij doet De werkbegeleider stimuleert de student uit te leggen waarom hij het zo doet De werkbegeleider stimuleert de student zijn handelen te onderbouwen met theorie/evidence /kennis De werkbegeleider stimuleert de student om initiatief te nemen De werkbegeleider geeft feedback op wat de student doet (op de activiteit of taak) De werkbegeleider geeft feedback op hoe de student een taak of activiteit uitvoert (handelen/gedrag) De werkbegeleider geeft complimenten De werkbegeleider geeft een standje/moppert De werkbegeleider geeft feedback op (het gebruiken van) kennis De werkbegeleider geeft feedback op reflectie De werkbegeleider activeert mogelijke voorkennis bij studenten De werkbegeleider stimuleert de student om verbinding te leggen met wat hij op school geleerd heeft De werkbegeleider stimuleert het geven van evidence / theoretische basis bij het handelen De werkbegeleider stimuleert om aanvullende bronnen /evidence te zoeken De werkbegeleider stimuleert theoretische verdieping De werkbegeleider stimuleert om vanuit theoretische verdieping te komen tot verbetermogelijkheden van de praktijk/mogelijkheden tot zorginnovatie De werkbegeleider geeft feedback op hoe de student zich aan afspraken houdt De werkbegeleider simuleert de student samen te vatten De werkbegeleider vat samen De werkbegeleider structureert de bijeenkomst gemaakt* (bijna) nooit/ nauwelij ks (bijna) altijd/ uitgebreid Begeleidingsmodel werkplekleren 13

19 Bijlage 2: vastleggen afspraken bij bespreken observatie Observator: Geobserveerde: Datum nabespreking: Hieronder vind je een lijst met vragen waarmee je de nabespreking kunt structureren. Door samen met de observator de vragen te beantwoorden kom je stapsgewijs tot een verbeterplan, waaraan je de komende weken kunt werken. 1 Uitwisselen: wat er is geobserveerd 1 Wat is de observator opgevallen? 1a Wat herkent de geobserveerde hiervan? 1b Wat herkent de geobserveerde niet? 2 Scores 2a Welke scores zijn opvallend hoog? 2b Welke scores zijn opvallend laag? 2c Is er samenhang tussen de hoge scores? (samengevat: waar is de geobserveerde goed in?) 2d Is er samenhang tussen de lage scores? (samengevat: waaraan kan de geobserveerde nog werken?) 2e Leerdoel 1 en aanpak/afspraak 2f (eventueel) leerdoel 2 en aanpak/afspraak: Begeleidingsmodel werkplekleren 14

20 3 Relatie met eerdere verbeterplannen 3a In hoeverre heb je aan je eerder opgestelde verbeterplan kunnen werken? 3b Wat is het resultaat? 3c In welke mate ben je tevreden over dit resultaat? 3d Als je tevreden bent: schrijf een nieuw leerdoel op bij stap 2e /2f Als je (nog) niet tevreden bent: beschrijf hieronder hoe je hieraan verder gaat werken 4 Tips van de observator 4 Indien van toepassing, kun je hier de tips noteren die de observator heeft, m.b.t. hoe je kunt werken aan je leerdoelen of je bijgestelde leerdoel? 4a Tip 1: 4b Tip 2: 5Samenvatten in verbeterplan 5 Vat je eigen (openstaande) leerdoelen en afspraken van vorige observaties/tips van observator samen in onderstaand verbeterplan. 5a Waar ga je aan werken? Begeleidingsmodel werkplekleren 15

21 5b Hoe ga je daaraan werken? 5c Wie kan je daarbij eventueel ondersteunen? 5d Wanneer vind je dat je je doel bereikt hebt? Opmerkingen: Begeleidingsmodel werkplekleren 16