Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen

Transcriptie

1 Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen Anneke Nieuwint MSPT, Marjolein Zuijdweg MSPT, Christa Vorsterman van Oijen MSPT. Toolkit voor bekkenfysiotherapeuten werkzaam met kwetsbare ouderen 15 november 2013

2 In deze presentatie krijgt U: - Uitleg van de achtergrond van de toolkit. - Belemmerende en bevorderende factoren. - Presentatie van de powerpoint ten behoeve van de bekkenfysiotherapeut in het multidisciplinaire team. - Praktijkkaart. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 2

3 Waarom een Toolkit bij de richtlijn UI bij kwetsbare ouderen? - Onvoldoende bekendheid bij zorgverleners - QOL sterk verlaagd. - Risico op vallen verhoogd. - Veel voorkomend probleem dat maatschappelijk in de toekomst groter zal worden. - De richtlijn spreekt van kwetsbare ouderen (65+) bij fysieke beperkingen, beperkte mobiliteit, problemen met evenwicht, verminderde spiersterkte, problemen met de cognitie of verminderde conditie (ICS, 2009). 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 3

4 De projectgroep 1. Wat is het doel van de projectgroep? plan maken voor de implementatie van de richtlijn. 2. Wat willen we met de richtlijn bereiken? Meer zorg rondom het veel voorkomende probleem van UI in het verzorgingstehuis en bij de thuiszorg. 3. Wat zijn de belangrijkste zaken voor de bekkenfysiotherapeut? de multidisciplinaire samenwerking 4. Wat moet er dan gebeuren om de richtlijn tot een succes te maken? de mogelijke belemmerende en bevorderende factoren met betrekking tot de implementatie in kaart brengen. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 4

5 Wat is de inhoud van de richtlijn? De richtlijn geeft adviezen over zeven onderwerpen: 1. Diagnostiek 2. Behandelinterventies 3. Comorbiditeit 4. Interventies gericht op toiletgang en toilethouding 5. Incontinentiemateriaal en huidverzorging 6. Organisatie van de zorg 7. Implementatie. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 5

6 Belemmerende en bevorderende factoren. Wat te doen! - Richtlijn: te dik maar wel goed leesbaar. Doen: praktijkkaart aanpassen + educatief info materiaal. - Zorgverleners: beperkte tijd, minder vertrouwen in effect, gebrek aan kennis, wel goede kennis en opleidingsniveau manager geeft goede motivatie. Doen: Pas richtlijn in 1e instantie toe bij cliënten bij wie snel en gemakkelijk goede resultaten te behalen zijn, veelal nieuwe cliënten. Zorg voor goede begeleiding, casemanager zijn. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 6

7 Belemmerende en bevorderende factoren. Wat te doen! - cliënt: - schaamte, cognitie-, maar wel positief op gedragsverandering, bereid mee te werken. Doen: Maak onderwerpen waarbij schaamte een rol kan spelen, bespreekbaar bij cliënt en/of naasten. - Team: voorbeeldfunctie van aandachtsvelder geeft motivatie. Doen: bied mentale en praktische ondersteuning aan voortrekker en aandachtsvelder. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 7

8 Belemmerende en bevorderende factoren. Wat te doen! - Organisatie: richtlijn in conflict met beleid instelling, wel een goed kwaliteitssysteem willen. Evidence based werken. Doen: informeer, motiveer en betrek relevante disciplines. Ga na wat bestaande kwaliteitssystemen en werkwijze binnen de organisatie is en sluit hier zoveel mogelijk bij aan. Zorg voor voldoende en regelmatige scholing en terugkoppeling van uitkomsten. - Sociaal- politieke omgeving: Zorgplan moet er zijn, maar voor alle risicofactoren protocollen is veel te veel werk. Doen: aansluiten bij normen verantwoorde zorg. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 8

9 Presentatie Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen Toolkit voor bekkenfysiotherapeuten werkzaam met kwetsbare ouderen 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 9

10 Risicofactoren voor incontinentie Interactie van leeftijdsgerelateerde factoren en leefstijlfactoren Overgewicht als gevolg van verminderde lichamelijke activiteit en mobiliteit Functionele problemen: relatie is aangetoond tussen - vermindering mobiliteit (spierkracht en balans) en cognitie - vergrote kans op vallen - LUTS klachten, mn urge en nycturie Comorbiditeiten als DM, COPD, Hartfalen, veneuze insufficiëntie onderste extremiteiten, gewrichtsklachten, slaapapneu Neurologische en psychiatrische aandoeningen: CVA, M. Parkinson, MS, Dementie, depressie Visus, geheugen en orientatie Obstipatie Medicatie Omgevingsfactoren: toegankelijkheid toiletten, onveilige toiletten, afwezigheid verzorgers etc. Onhandige kleding 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 10

11 Veroudering blaas Blaasfunctie: - capaciteit - vullingsgevoel - detrusor overactiviteit - blaascontractiliteit - residu Toename nachtelijke urineproduktie Toename mictiefrequentie Blaasoveractiviteit - OAB Degeneratie spier en zenuwweefsel Veranderd immuunsysteem 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 11

12 Veroudering blaas Vrouwen: Mannen: - Verminderde sluitdruk urethra - Verminderd oestrogeen waardoor atrofie, prolaps en vergrote kans op UWI - Toename incidentie benigne prostaat obstructie - Toename incidentie prostaat kanker 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 12

13 Veroudering bekkenbodem Sarcopenie = verlies van spiermassa, waardoor verlies aan spierkracht en explosiviteit. De bekkenbodem (diafragma pelvis) veroudert relatief langzaam. De levator ani bevat met name uit type I vezels, die minder snel verouderen. De sfincters bevatten mn type II vezels, die verouderen sneller dan de rest van de bekkenbodem Verlies collageen gehalte in spier en fascie met toename cross-linking en vermindering elasticiteit. Vascularisatie en zenuwgeleiding nemen af Neurologische controle gaat verloren CVA, MS, M. Parkinson 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 13

14 Veroudering vagina en prostaat Vagina: Oestrogeen - vaginaal epitheel verliest oppervlakkig en middelste laag. Door dunner worden mucosa vergrote kans op ontstekingen kans urge en frequency - verlies glycogeen gehalte epitheel + vermindering lubricatie + verandering ph mucosa van naar UWI - Vaginale doorbloeding vaginawand dunner, vagina lengte korter, introïtus nauwer. Prostaat: Testosteron - Benigne Prostaat Hyperplasie veroorzaakt outlet obstructie komt voor bij 80% mannen > 80 jaar. - Prostaatcarcinoom na ingreep SUI 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 14

15 Trainbaarheid ouderen - Intensieve krachttraining: efficiënt om verlies spiermassa te bestrijden. - Training: 2-3x per week op 70-80% van de maximale weerstand verbetert kracht en uitvoeren van eenvoudige en complexe taken, verminderen functionele beperkingen - Verklaring: hypertrofie van de nog bestaande vezels, ook neurologische adaptaties, motorisch leren en coördinatie. - Onderhoud: 1x per week intensieve krachttraining - Voorwaarden voor trainen: - Enigszins bewust zijn van de bekkenbodemspieren - Selectief spieren kunnen aanspannen - Enigszins instrueerbaar zijn - Enigszins zelfstandig kunnen trainen - Gemotiveerd zijn om te trainen 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 15

16 Praktijk kaart 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 16

17 Praktijk kaart - Bij de tools op de website staat ook verkorte praktijk kaart voor de bekkenfysiotherapeut - Anamnese met aandacht comorbiditeit, onderzoek, mictielijst en PRAFAB en behandelen - Mobiliteit en transfers hebben ook onze aandacht in samenwerken met collega s. 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 17

18 Evidence Niveau 1 Er is bewijs dat bekkenbodemspiertraining bij oudere vrouwen met urine-incontinentie (met name bij stress, maar ook bij aandrang en gemengde urine-incontinentie) effectiever is dan geen behandeling als gekeken wordt naar onder andere vermindering in aantal incontinentie episodes. Choi, 2007; Hay Smith&Du Moulin, 2006; Shamliyan, 2008; Thomas 2008 Niveau 2 Er is enig bewijs gevonden dat bekkenbodem spiertraining bij oudere vrouwen met urine-incontinentie minimaal 6 weken moet duren, met daarbij minimaal 24 contracties per dag. Choi, november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 18

19 Evidence Niveau 2 Er is enig bewijs gevonden dat het gebruik van bekkenbodem spiertraining in combinatie met blaastraining effectiever is dan reguliere zorg bij oudere vrouwen met urine-incontinentie (aandrang- en/of stress), als gekeken wordt naar het percentage patiënten dat weer continent werd of waarbij verbeteringen optraden. Shamliyan, november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 19

20 weetjes - De mate van comorbiditeit heeft relatie met seksuele activiteit - Urine incontinentie verhoogt het valgevaar - Vrijheidsbeperkende middelen veroorzaken incontinentie - Meer dan 50% van de zorg wordt besteed aan incontinentiezorg - Goede zorg voor incontinentie is tijdbesparend - Een juiste behandeling kan incontinentie met 70% verbeteren - Incontinentieletsel geeft pijn en kan decubitus tot gevolg hebben - De toiletgang geeft veel onrust -> reageer rustig, stimulerend en positief op incontinentie - Voorkomen is beter dan genezen 15 november 2013 urine incontinentie bij kwetsbare ouderen 20

21 Bedankt voor uw aandacht Anneke, Marjolein, Christa