Biodiversiteit : Welke dieren leven in/rond de school? 6-8. Auteurs: Jenny Byrne en Willeke Rietdijk. jaar. Wetenschappelijke inhoud: Biowetenschap

Transcriptie

1 6-8 jaar Wetenschappelijke inhoud: Biowetenschap Beoogde concepten: Variatie, aanpassing Beoogde leeftijdsgroep: 6-8 jaar Duur van de activiteit: 2-3 lessen Samenvatting: Het bestuderen en onderzoeken van dieren die binnen het schoolterrein leven door op dierensafari te gaan Vereiste voorkennis van de leerlingen: dieren bewegen, verzamelen voedsel, groeien, gebruiken hun zintuigen en planten zich voort; water en voedsel nodig om in leven te blijven; de leerlingen kunnen de belangrijkste externe lichaamsdelen van dieren herkennen en vergelijken Doelstelling: Leren over aantal dieren en hun habitat binnen en rond het schoolterrein en het dieper ingaan op vragen over de typische kenmerken van de dieren en hun respectievelijke habitat Materiaal: vergrootglan/loepen, bakjes of schaaltjes om de dieren in te verzamelen, meetgerief, camera s, kleine borsteltjes zodat de kinderen de dieren niet lf hoeven aan te raken, zuigexhausters (ook poeters genoemd), vijvernetten wanneer voor het onderzoek ook in de schoolvijver gezocht wordt Biodiversiteit : Welke dieren leven in/rond de school? Auteurs: Jenny Byrne en Willeke Rietdijk The content of the present document only reflects the author s views and the European Union is not liable for any use that may be made of the information therein.

2 Lesplan Beschrijving van de activiteit (met inbegrip van de notities van de leerkracht) 1 Aant (hypotheses vormen) Beslis wat er precies onderzocht moet worden (= de uitdaging) Wat weten de kinderen al? Wat zijn hun ideeën? Voorsmaakje/ stimulus om de voorkennis van de kinderen op te frissen De leerkracht brengt verse bladeren in bak mee Hij/Zij vraagt de kinderen : Wat leeft er volgens jullie in de bladeren? De kinderen kijken in de bak en vinden ongewervelde diertjes (minibeestjes) tussen de bladeren De kinderen wordt gevraagd om na te denken welke diersoorten rondom ons leven maar die we normaal gesproken niet vaak zien De leerkracht moedigt de kinderen aan om hierover na te denken door hen het materiaal te tonen hij/zij wandelt rond in het klaslokaal, laat de kinderen lf het materiaal ontdekken; of in kleine groepjes. Stel de vragen Waar heb ik de bladeren gevonden, denk je? Wat is er zo allemaal te vinden binnenin het schoolterrein? Welk soort plaatsen zou je onderzoeken om die zaken te vinden? De kinderen beginnen na te denken over hoe dit moeten aanpakken en wat er belangrijk is om nader te onderzoeken.

3 2. Onderzoek Uitdaging Welke dieren leven er binnen het schoolterrein? 1. Dierensafari De kinderen bekijken en onderzoeken enkele dieren die binnen het schoolterrein leven, per twee of in groepjes van vier. Samen bespreken : op welke vragen antwoord willen vinden hoe de vragen zullen proberen te beantwoorden wat hun verwachte resultaten zijn welke informatie moeten vergaren hoe de dieren zullen verzamelen welk ander materiaal en welke andere benodigdheden, vb. vergrootglan, zullen nodig hoe hun bevindingen zullen vastleggen hoe hun bevindingen als bewijsmateriaal zullen gebruiken wat de verschillende stappen van het onderzoek zullen zijn (volgorde) hoeveel tijd zullen uittrekken voor elk deel van het onderzoek wie wat zal doen hoe hun bevindingen achteraf aan de rest van de klas zullen voorstellen De leerkracht toont al het beschikbare materiaal en leidt het proces van de voorbereiding en de voorspelling in goede banen, zowel voor de hele klas als per groep. Mogelijke vragen waar de kinderen antwoord kunnen proberen op te vinden : Waar zullen we dieren vinden? Wat zijn de optimale plekken voor dieren om in te leven? Hoe zien de dieren eruit die we gevonden? Zijn allemaal hetlfde? Welke dieren we gevonden? Op welk soort plaatsen we de dieren gevonden? Welke dieren zijn bezoekers van het schoolterrein? De kinderen schrijven per gekon vraag op welk antwoord lf verwachten. Planning inclusief voorspelling zie hierboven Informatie vastleggen, beschrijven en identificeren de verschillende dieren en hun respectievelijke habitat (plaatsen waar de dieren werden gevonden) Alle kinderen van de klas komen samen De leerkracht begeleidt korte sessie over het volgende: Hoe zal je belangrijke informatie vastleggen? Wat is volgens jullie de beste methode daartoe voor ieder type gegevens? Bv. o Grafieken o Gegevenstabellen o Tekeningen o Foto s o Korte opstelletjes o Dagboek De kinderen beslissen hoe de informatie zullen vastleggen en beschrijven tekeningen, foto s, grafieken, tabellen, korte opstelletjes; de leerkracht loopt rond en assisteert/helpt de kinderen vooruit De kinderen verkennen, samen met de leerkracht, het gebied buiten. Ze onderzoeken en noteren waar dieren gevonden en welk soort dieren gevonden De leerkracht zorgt ervoor dat alle kinderen aantekeningen/ beschrijvingen staan in hun boeken of schriften. 2. Nauwkeurige observatie van één dier De kinderen kien elk één dier, onderzoeken het en maken poster (individueel of in kleine groepjes) van hun bevindingen met tekeningen en informatie. Daarna stellen hun bevindingen voor binnen hun eigen kleine groep. De leerkracht helpt/begeleidt de kinderen. Mogelijke vragen waar de kinderen antwoord kunnen proberen op te vinden : Wat is mijn dier? Hoe ziet het eruit? (vorm, kleur, poten, kop, staart, lichaamsdelen / segmenten /voelsprieten etc.) Wat kan ik er nog over te weten komen? Waar heb ik mijn dier gevonden? Observatie en identificatie tekeningen van het gekon dier De kinderen tekenen, de leerkracht helpt. Verder onderzoek (boeken/internet) om nog meer informatie te verkrijgen De leerkracht vraagt: Naar welk soort informatie zou je op zoek kunnen gaan en waar zou je die kunnen vinden? Hij/ Zij tracht antwoord uit de leerlingen te krijgen. De leerkracht helpt individuele kinderen/groepen waar nodig tijdens hun zoektocht op het internet/ in de bibliotheek/ in boeken/ in andere informatiebronnen.

4 3. Evaluatie (Bewijsmateriaal evalueren) Toelichting bij bevindingen en evaluatie Activiteit 1. Rondetafelgesprek/klasdiscussie met alle leerlingen naar aanleiding van de bevindingen De leiders van de verschillende groepen stellen hun bevindingen voor aan de volledige klas. Ze vertellen welke vragen gesteld en welke antwoorden gevonden; ggen iets meer over de methodes die aangewend en hun ontdekkingen (waren er verrassingen?). De mogelijke volgende onderzoeksstappen worden vermeld. De leerkracht moedigt de groepen aan om commentaar te geven op de methodes en bevindingen van de anderen, om te vergelijken en om feedback te geven. Uiteindelijk moeten de kinderen op de proppen komen met synthese van de beste onderzoeksmethode + top 3 van de meest interessante bevindingen. De leerkracht helpt de kinderen ook om vragen te stellen en zaken op te merken die lf niet ontdekken. Activiteit 2. Vastleggen van de informatie in poster, die dan als basis voor klasdiscussie/rondetafelgesprek wordt gebruikt De leerkracht hangt alle posters op in de klas. De kinderen bekijken in groepjes alle posters. Zo wordt er g enkele poster overgeslagen. Ze plakken naast iedere poster post-it waarop het volgende vermeld staat: 2 zaken die interessant vonden; 1 zaak die zouden verbeteren. Ze formuleren dit als constructieve kritiek aan het kind/de groep die de poster heeft gemaakt De leerkracht begeleidt klasgesprek over: 1. de 3 belangrijkste dingen die de leerlingen geleerd over dieren binnen het schoolterrein en hun habitat 2. de volgens hen meest informatieve/interessante posters en waarom Optionele uitbreiding: Verder denken/creativiteit stimuleren: minibeestjes gevoelens? Hoe belangrijk zijn de kleine diertjes? Wat is er belangrijker: klein of groot dier? Hoe zit het met mensen? De leerkracht begeleidt filosofische discussie met de hele klas daarbij worden argumenten en tegenargumenten naar voren gebracht ; syntheses van beide; nieuwe vragen; voorlopige conclusies (antropocentrische en antropomorfe opvattingen over de wereld, biodiversiteit en onderlinge afhankelijkheid) [Hiermee kan worden geëxperimenteerd, d.w.z. de vraag kan zowel voor als na het onderzoek worden gesteld om het effect op de kwaliteit van het onderzoek te meten en op de vragen die de kinderen stellen] Materiaal in bijlage / Blad voor het vastleggen van gegevens (gebruik niet verplicht), notities van de leerkracht.

5 Blad voor het vastleggen van informatie over de dierensafari Waar leven minibeestjes binnen mijn schoolterrein precies? Onder houtblokken en stenen In bladeren op de grond In de aarde Op bomen of planten Andere Hoe lang zijn Hoeveel poten Welke kleur Naakte slakken Wormen Huisjesslakken Houtluin Spinnen Mieren Kevers Oorwormen kop? staart? voelsprieten?

6 Blad voor het vastleggen van informatie over de dierensafari Waar leven minibeestjes binnen mijn schoolterrein precies? Onder houtblokken en stenen In bladeren op de grond In de aarde Op bomen of planten Andere Hoe lang zijn Hoeveel poten Welke kleur Duiindpoten Miljoenpoten Rupsen Vlinders Bijen Andere Hoeveel verschillende soorten minibeestjes heb je gevonden? Waar heb je gevonden? Op welke manier worden geholpen door hoe eruitzien en zich gedragen? kop? staart? voelsprieten?

7 Notities van de leerkracht advies/zaken om aan te denken Groepjes van 2 of 4 Ondersteuning nodig bij het verkennen van de omgeving buiten; er moeten meerdere volwassenen aanwezig zijn Welke plaatsen zijn verboden terrein? Wil je de kinderen hints geven over waar het best kijkje gaan nemen? Of wil je eerst wat samen brainstormen in de klas, of in kleine groepjes? Mogelijke gezondheids- & veiligheidsrisico s; de kinderen moeten hun handen goed wassen na de activiteit, mogen hun vingers niet in hun mond of ogen steken tijdens de activiteit Zorg voor de dieren klasdiscussie? Dit is belangrijke ethische kwestie. Wetenschappers zijn passieve observators van levende dingen en verstoren het leven van de dieren niet. Het is belangrijk de kinderen te doen inzien dat alle dieren het recht om te leven, vooral wanneer uit hun natuurlijke habitat worden gehaald om hen tijdens wetenschappelijk experiment te bestuderen. Dergelijke dieren mogen nooit met opt kwaad worden gedaan, en moeten zo snel en veilig mogelijk worden teruggebracht naar hun natuurlijke habitat (zie Gillespie et al., 2008) Is het de bedoeling dat de kinderen de dieren buiten bestuderen of nemen mee naar het klaslokaal? Moeten de kinderen staaltjes van de bodem nemen om idee te krijgen van de habitat van de dieren en de verschillende soorten habitat te vergelijken? Hoeveel begeleiding de kinderen nodig tijdens elke fase van het onderzoek? Bereid vragen voor om de kinderen op weg te helpen Gestructureerd vs. vrij verloop: het is g slecht idee om hier even bij stil te staan. De leerkracht kan de kinderen van werkbladen voorzien als hij/zij meer geordende les verkiest. Als de leerkracht de kinderen lf wil laten beslissen over hoe hun informatie vastleggen en de dieren groeperen, kan er zonder werkbladen gewerkt worden. Informatie over het onderwerp Een habitat is de natuurlijke verblijfplaats van groep planten en dieren. In habitat heersen er specifieke condities waaraan de daar levende dieren en planten zich met succes aangepast en waarbij van elkaar afhankelijk zijn (zie Loxley et al., 2010). Een habitat kan wijzigen naarmate de planten groeien alsook onder invloed van veranderingen in het milieu. De groep dieren die de kinderen waarschijnlijk zullen ontdekken binnen/rond de school zijn ongewervelde dieren, zoals geleedpotigen (bv. insecten, spinnen), weekdieren (naakte slakken en huisjesslakken) en ringwormen (aardwormen). Ongewervelde dieren zijn dieren zonder inwendig skelet, hoewel sommige geleedpotigen bijvoorbeeld exoskelet. De verschillen tussen de organismen zijn gemakkelijker te herkennen dan de gelijkenissen, en de verbanden tussen de ene categorie en de andere worden vaak over het hoofd gezien. Het bestuderen van levende organismen in hun natuurlijke habitat is haast onmisbaar onderdeel van wetenschap voor lagereschoolkinderen. Het staat hen namelijk toe zaken die in hun nabije omgeving gebeuren en waar uit zichlf mee bezig zijn, te bestuderen en te onderzoeken. Als gevolg van natuurlijke selectie zijn dieren vaak fysiek aangepast aan specifieke habitat. Dat betekent echter niet dat hun gedrag niet kunnen wijzigen wanneer van omgeving veranderen. De leerkracht kan de kinderen vragen om na te denken over de habitat waarin de ongewervelde dieren die gevonden, leven. Wat nodig? Hoe zijn aan hun habitat aangepast? Is de vorm van het dier bijvoorbeeld in lijn met zijn levenswij Helpen bepaalde kleuren om te overleven? Hoe beweegt het dier? Hoe gedraagt het zich? Hoe helpt dit het dier? (Bv. waarom is slak slijmerig?) Het is positief wanneer kinderen zo gedetailleerd mogelijk kunnen beschrijven wat observeren. Denk maar aan het benoemen van lichaamsdelen, texturen en kleuren, en het beschrijven van hoe de verschillende lichaamsdelen met elkaar verbonden zijn. Ze kunnen de minibeestjes ook volgens verschillende criteria gaan groeperen, bv. volgens het aantal lichaamssegmenten, poten/g poten, glannd/dof uitzicht, behaard/niet behaard, en hun vindplaats (zie bijgevoegd werkblad). (Zie Cross et al., 2009). Referenties Allen, M. (2010) Misconceptions in primary science. Maidenhead, Berkshire: Open University Press. Cross, A. en Bowden, A. (2009) Essential Primary Science. Maidenhead, Verenigd Koninkrijk: Open University Press. Gillespie, H. en Gillespie, R. (2008) Science for Primary School Teachers. Buckingham, Verenigd Koninkrijk: Open University Press. Loxley, P., Dawes, L., Nicholls, L., Dore, B. (2010) Teaching primary science promoting enjoyment and developing understanding. Harlow, Verenigd Koninkrijk: Pearson Education Limited.