Zwellen van zaadjes 6-8. Auteur: Annette Scheersoi, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, Duitsland. jaar

Transcriptie

1 6-8 jaar Wetenschappelijke inhoud: Biowetenschap, plantkunde Beoogde concepten/vaardigheden: Ontkieming van zaadjes, vermogen van zaadjes om water te absorberen Beoogde leeftijdsgroep: 6-8 jaar oud Duur van de activiteit: 2 lessen + 1 les de dag erna Samenvatting: Tijdens deze activiteit komen kinderen tot het besef dat zaadjes water nodig hebben om te kunnen ontkiemen. Ze observeren welk effect de absorptie van water door de zaadjes heeft (de zaadjes zwellen op tot de zaadhuid openbreekt). Deze activiteit bestaat uit twee onderzoeken. Tijdens het eerste onderzoek wordt een fles gevuld met droge erwten en wordt er warm water in de fles gegoten. In het tweede onderzoek vullen de kinderen een yoghurtpotje met droge erwten, voegen water toe en sluiten de bovenkant goed af met gips. In beide gevallen zullen de zaadjes water absorberen en opzwellen, steeds meer plaats innemen en uiteindelijk de fles/het yoghurtpotje breken doordat ze er druk op uitoefenen. Doelstelling: Op het einde van de activiteit moeten de kinderen tot het volgende in staat zijn: Inzien dat zaadjes water nodig hebben om te ontkiemen Vaststellen dat zaadjes opzwellen wanneer ze water absorberen Begrijpen dat wanneer zaadjes in een fles/yoghurtpotje worden geplaatst en water opnemen, ze een druk uitoefenen die soms groot genoeg is om de fles/het yoghurtpotje te breken Een onderzoek opstellen om te zien wat er gebeurt wanneer zaadjes in water worden geplaatst Materiaal: Een vergrootglas Gedroogde erwten van de supermarkt (bonen, bijvoorbeeld kidneybonen, mogen ook worden gebruikt Glazen fles, plastic yoghurtpotjes Gips en een mengbakje Water Zwellen van zaadjes Auteur: Annette Scheersoi, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, Duitsland The content of the present document only reflects the author s views and the European Union is not liable for any use that may be made of the information therein.

2 Lesplan Beschrijving van de activiteit (met inbegrip van notities van de leerkracht) 1. Aanzet (Hypotheses vormen) Stimulus: Gedroogde erwtjes van de supermarkt Wat is het? => De kinderen worden uitgenodigd om de zaadjes van dichtbij te observeren (zaadhuid, kiemwortel). Ze mogen hier een vergrootglas voor gebruiken. Waarom groeien de erwten niet uit tot planten wanneer ze in het zakje zitten? Wat hebben de zaadjes nodig om te ontkiemen? (=> voorkennis?) Onderzoeksvraag: Wat zal er met de zaadjes gebeuren wanneer ze water absorberen? Laat de kinderen hypotheses formuleren. Vraag hun om hun ideeën te onderbouwen.

3 2. Onderzoek (Ontwerpen en uitvoeren van experimenten en observaties) Onderzoeken van de waterabsorptie en het opzwellen De kinderen plannen en voeren een onderzoek uit om hun hypotheses te testen. Vraag aan de kinderen om de onderzoeksvraag en hun hypotheses te noteren vooraleer het experiment van start gaat. Laat hen (een specifieke hoeveelheid) erwten meten en wegen en noteer de resultaten, als je over een kleine digitale weegschaal beschikt. Vertel de kinderen dat ze hun observaties tijdens de experimenten moeten vastleggen door middel van een digitale camera en/of tekeningen voorzien van commentaar. Ze zullen deze gegevens later nog nodig hebben om hun bevindingen voor te stellen (bv. met een poster). Er worden twee verschillende experimenten uitgevoerd in kleine groepjes (groepjes van telkens 3-4 leerlingen. De kinderen kunnen zelf bijkomende experimenten plannen en uitvoeren indien ze daar toe in staat zijn (of anders als verdiepende activiteit, zie hieronder). De kinderen nemen rollen/verantwoordelijkheden op zich om positieve afhankelijkheid van elkaar, interactie en groepswerk in de hand te werken (bv. leider/ coördinator, notulist/reporter, beheerder van het materiaal, woordvoerder/presentator (deze laatste functie is nodig om later verslag uit te brengen over de vooruitgang en de bevindingen van de groep aan de andere groepen of om een poster toe te lichten). Onderzoek 1 - Wat gebeurt er wanneer water in een fles met droge erwten wordt gegoten? Tips voor de uitvoering van het experiment: Fles gevuld met zaadjes, flessenhals blijft leeg. Om de ruimte tussen de zaadjes te dichten, kan er zand worden toegevoegd. Dit zal de fles ook sneller doen barsten.. Warm (!) water versnelt het zwelproces. Zorg voor een controlegroep zonder water De fles zal barsten, niet ontploffen. Als de kinderen op de fles het oorspronkelijke niveau van vulling aanduiden, zullen ze de toename van het volume nog beter kunnen observeren. Onderzoek 2 - Erwten in gips Tips voor de uitvoering van het experiment: Meng water en gips volgens de instructies op de verpakking. Leg wat erwtjes in yoghurtpotjes en sluit de potjes goed af met behulp van gips. Plaats de potjes op een warme, droge plaats. Zorg voor een controlegroep zonder water. Observatie/Resultaten (de dag erna): de erwten zijn groter geworden/zijn opgezwollen => A) fles barst, B) gips barst => zaadhuid breekt open - Vraag de kinderen om de gezwollen zaadjes aandachtig te observeren. Ze ontdekken dat de zaadhuid is opengebroken en meten de gezwollen zaadjes (ze vergelijken de resultaten met de oorspronkelijke gegevens van voor het experiment). Ook documenteren ze de veranderingen die zijn opgetreden (bv. afbeeldingen van zaadjes voor en na het experiment). Ze kunnen de zaadjes ook opnieuw wegen nadat ze zijn opgezwollen. - Presentatie van de resultaten van de individuele groepjes: een mogelijke manier om de kinderen de resultaten te laten voorstellen is om hun te vragen om een poster te maken van hun experiment en hun bevindingen (al naargelang hun voorkennis stelt de leerkracht een bepaalde structuur voor: bv. 1) Titel/Onderzoeksvraag, 2) Hypotheses, 3) Gebruikte materialen, 4) Experiment/Methodes, 5) Resultaten).

4 3. Evaluatie (Bewijsmateriaal evalueren) 1) Vergelijking van de experimenten/methodes en resultaten van de verschillende groepjes (bv. voorstelling van de posters of markt/tentoonstelling, waarbij de verschillende groepjes hun resultaten voorstellen met behulp van het originele materiaal dat ze uitstallen om aan de bezoekers duidelijk te maken wat ze hebben gedaan, alsook om hun observaties en resultaten toe te lichten). 2) Klasgesprek (mondeling) over de bevindingen, waarbij steeds wordt terugverwezen naar de hypotheses: Had je deze resultaten verwacht? Zijn ze in overeenstemming met je hypotheses? Welke rol spelen deze bevindingen in het licht van de ontkieming en onze oorspronkelijke vraag (= Waarom groeien zaadjes niet uit tot planten wanneer ze in het zakje zitten?)? Kan je nog andere experimenten bedenken waarmee je je hypothese zou kunnen verifiëren? 3) Documentatie van de conclusies die tijdens het gesprek naar voren zijn gekomen, door ze bv. toe te voegen op de posters of door middel van een creatieve schrijfopdracht ( Vraag het aan de expert, zie werkblad). Verdiepende activiteiten (optioneel): Onderzoek: Wat gebeurt er met de zaadjes nadat ze zijn opgezwollen? (Ontkiemingsproces) Vraag de kinderen om hun eigen bijkomende experimenten te ontwerpen met behulp van andere zaadjes en ander materiaal dat mag worden blootgesteld aan de zweldruk Bijgevoegde materialen: Werkblad Vraag het aan de expert Opmerking: Het plantenembryo in het zaadje heeft water nodig om zijn metabolisme te activeren en te beginnen groeien. Water wordt opgenomen via een proces dat imbibitie heet. Het water doet het zaadje opzwellen, waardoor de zaadhuid uiteindelijk openbreekt.

5 Waarom groeien deze zaadjes niet uit tot planten? Sarah W. Beste Sarah, De korte versie van het antwoord op je vraag zou zijn omdat ze water nodig hebben om te ontkiemen. Maar ik zou dit toch graag iets meer in detail aan je willen uitleggen. Jij bent nu even de expert. Formuleer een antwoord op Sarahs vraag.