Lager Onderwijs (ook geschikt voor Buitengewoon Lager Onderwijs, type 1 en 8)
|
|
- Maurits Brabander
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ZADEN, PLANTEN VAN DE TOEKOMST Doelgroep Lager Onderwijs (ook geschikt voor Buitengewoon Lager Onderwijs, type 1 en 8) 2 uur Activiteiten 1. Activiteit 1: Zaden, vruchten, groenten en fruit. Kennismaking zaad/vrucht aan de hand van een verhaal: We zijn aangespoeld op een onbewoond eiland 2. Activiteit 2: Zaden verzamelen buiten. Kinderen verzamelen in de natuur diverse types zaden en vruchten. 3. Activiteit 3: Zaden en vruchten in Mabundu Ontdekking van 5 bekende vruchten/zaden in het Plantenpaleis, met verhaaltjes en (onderzoeks)opdrachten 4. Activiteit 4: Ordening van het gevonden zadenmateriaal - + zaadverspreiding 5. Activiteit 5: Zaden onderzoeken. (facultatief, enkel indien voldoende tijd) 6. Activiteit 6: zelf zaaien (of nodig materiaal mee naar huis om dit in de school te doen) Per activiteit worden de nodige materialen opgesomd. Deze materialen worden door een medewerker van SEED op voorhand klaargezet: Een deel van het materiaal komt in een rugzak terecht die de begeleider mee op pad neemt. Deze rugzak moet voor de activiteit in het Van Heurck auditorium afgehaald worden. Een deel van het materiaal staat klaar en blijft in het Van Heurck auditorium, waar het zal gebruikt worden. Extra materiaal, nodig voor het hele atelier: 1. Een schrijfplankje per ll. 2. Schrijfgerief (potlood of balpen). Dit materiaal brengen de leerlingen van de school mee. 1
2 Volgende doelstellingen komen aan bod: 1. De leerlingen kunnen bij een aantal bekende planten (wilde planten en eetbare planten) aangeven wat de zaden zijn. 2. De leerlingen kunnen verwoorden wat de rol van zaden is in de voortplantingscyclus van een plant. 3. De leerlingen kunnen het onderscheid maken tussen zaden en vruchten. 4. De leerlingen kunnen verschillende manieren van zaadverspreiding opsommen. 5. De leerlingen kunnen met voorbeelden aantonen dat er een relatie bestaat tussen het uitzicht van zaden/vruchten en hun wijze van verspreiding. 6. De leerlingen kunnen verwoorden dat er een relatie bestaat tussen zaden en een aantal veel gebruikte producten (te weten: katoen, rijst, koffie, chocola en kokos). RELATIE MET DE EINDTERMEN Basisonderwijs Wereldoriëntatie De leerlingen kunnen 1.1 waarnemen met alle zintuigen en kunnen waarnemingen op een systematische wijze noteren; 1.2 onder begeleiding, minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoek toetsen aan een hypothese. 1.3 in een beperkte verzameling van organismen en gangbare materialen gelijkenissen en verschillen ontdekken en op basis van minstens één criterium een eigen ordening aanbrengen en verantwoorden; 1.5 kunnen bij organismen kenmerken aangeven die illustreren dat ze aangepast zijn aan hun omgeving; 1.14 kunnen van courante materialen uit hun omgeving enkele eigenschappen aantonen; 1.26 tonen respect en zorg voor de natuur vanuit het besef dat de mens voor zijn levensbehoeften afhankelijk is van het natuurlijk leefmilieu 2
3 ACTIVITEIT 1 KENNISMAKING ZADEN EN VRUCHTEN Waar? Bij voorkeur buiten, onder een boom. Bij slecht weer: in het klaslokaal in Van Heurck of bij de Tuinwinkel. 10 min. 1. De leerlingen kunnen verwoorden wat de rol van zaden is in de voortplantingscyclus van een plant. 2. De leerlingen kunnen het onderscheid maken tussen zaden en vruchten. 3. Voor de leeftijdsgroep 10+: de leerlingen kunnen verwoorden dat planten zich ook via andere plantendelen kunnen voortplanten. : Te vinden in de rugzak. Voor de hele klasgroep: plastic zakje met: o o o Enkele verschillende vruchten, zoals paprika, erwtjes in de peul, gedroogde bonen, appel, maïskolf, noten Voor de ouderen ook een aardappel Eén of enkele mesjes Verloop van de activiteit: Enkele leerlingen krijgen één van de vruchten in de handen. Gesprek/verhaal 1 Stel je voor dat je bent aangespoeld op een onbewoond eiland. Je hebt één en ander kunnen redden van op je schip. Wat zou je hiermee doen? Ga je alles meteen opeten? Wat kan er nog? Introductie van de begrippen vrucht en zaad. Uitleggen dat de meeste soorten fruit en sommige soorten groenten vruchten zijn, die zaden bevatten. 2 De leerlingen krijgen kort de tijd om hun object te onderzoeken. Wat zijn de vruchten? Wat zijn de zaden? Hoeveel planten zouden er hieruit kunnen groeien? Voor de ouderen: hoe komt het dat er uit een aardappel wél een nieuwe plant kan groeien, terwijl het toch geen zaad is? 3
4 ACTIVITEIT 2 ZADEN VERZAMELEN BUITEN Waar? Zie suggestie op plannetje. 30 min. 1. De leerlingen kunnen zaden en vruchten van een aantal inheemse planten herkennen. 2. De leerlingen kunnen gericht zaden en vruchten waarnemen. 3. De leerlingen kunnen verschillen en gelijkenissen tussen de verschillende zaden en vruchten omschrijven. 4. De leerlingen weten dat er in elke vrucht 1, meerdere of zeer veel zaden kunnen zitten. Per groepje van 3 à 4 kinderen, te vinden in de rugzak: 1 plastic zakjes 1 plastic potjes (sauspotjes frituur). Verloop activiteit De kinderen worden verdeeld in groepjes van ongeveer 3 à 4 leerlingen. Elk groepje krijgt enkele plastic zakjes en potjes. Wandel met de kinderen langs een parcours waar veel zaden te vinden zijn (zie suggesties op de kaart). Moedig hen aan om zelf zaden of vruchten te ontdekken. De bedoeling is dat ze min. 8 zaden of vruchten verzamelen die er sterk verschillend uitzien. Let erop dat elke groep bessen, noten, gevleugelde zaden, dopvruchten, peulvruchten, graanvruchten vindt en dat er ook tussen de groepen onderling een zo groot mogelijke variatie verzameld wordt. Als de kinderen zelf geen vruchten of zaden zien, laat hen dan stilstaan bij planten waar duidelijk zichtbaar zaden of vruchten aanhangen. Wijs hierbij telkens op de relatie vrucht zaden. Laat hen voor enkele vruchten tellen of schatten hoeveel zaden er in zitten hoeveel planten er mogelijk uit zouden kunnen groeien. Ga eventueel ook al in op verschillende vormen van zaadverspreiding. 4
5 ACTIVITEIT 3 ZADEN EN VRUCHTEN IN MABUNDU Waar? Plantenpaleis, Kas Mabundu : 30 min. De kinderen ontdekken hier enkele bijzondere vooral economische zaden en vruchten. Het is de bedoeling dat ze 1. De link leggen met de producten die aan deze zaden/vruchten verbonden zijn. 2. Inzien dat de mens verantwoordelijk is voor het reizen van een aantal economisch belangrijke zaden en vruchten. 3. Enkele manieren van zaadverspreiding bekijken. Volgende objecten, te vinden in de rugzak: 1. T-shirt 2. Zakje rijst 3. Bounty of kokosnoot 4. Stuk chocola 5. Zakje met koffiepoeder 6. 1 boekje Zaden in het Plantenpaleis per leerling Op voorhand werden door een SEED-medewerker 5 vlaggetjes neergezet, bij de katoenplant, de rijstplant, de kokospalm, de cacaoboom en de koffiestruik. Verloop van de activiteit: Leid de activiteit in nog voor je Mabundu binnengaat! Geef aan elk groepje kinderen één van de 5 objecten (T-shirt, zakje rijst ). Vertel hen dat elk object iets te maken heeft met zaden. Laat de kinderen het object bekijken, er aan ruiken... Laat hen nadenken over de volgende vraag: Wat is de relatie van hun object met zaden/vruchten? Vertel de dat ze samen vlaggetjes gaan zoeken en dat elk vlaggetje bij een plant staat die iets te maken heeft met één van de voorwerpen. Vervolgens gaat de groep in Mabundu binnen en ontdekken de kinderen het eerste vlaggetje (bij de katoenplant). Wie denkt dat zijn object hoort bij de plant die de gids aantoont? Welke hypothese hebben ze omtrent de relatie van hun object met de zaden/vruchten van deze plant? Bij elke plant wordt een opdracht uit het boekje uitgevoerd. Indien er voldoende tijd is, kan er ook een verhaaltje verteld worden uit het boekje. Sommige opdrachten of activiteiten kunnen een aanleiding zijn om in de klas verder mee aan de slag te gaan (bv. het recept voor chocolademelk op z n Azteeks). 5
6 Waar? ACTIVITEIT 4 ORDENEN VERZAMELD MATERIAAL + ZAADVERSPREIDING Korte introductie onder een boom waaronder vele vruchten op de grond liggen, nabij ingang Van Heurck auditorium. Rest van de activiteit: Van Heurck auditorium (klaslokaal) 30 min. 1. De leerlingen maken kennis met de verschillende verspreidingsmechanismen van zaden en vruchten. 2. De leerlingen kunnen zaden/vruchten ordenen volgens zelf gekozen criteria. 3. De leerlingen kunnen aan de hand van het uitzicht van een zaad/vrucht informatie afleiden over de vermoedelijke manier van verspreiden. Het volgende materiaal staat klaar in het Van Heurck klaslokaal: 5 herbariumdozen met onderverdelingen (1 per groep van 4 lln) Min. 5 stuks zoekkaart Gids voor verspreiding van zaden en vruchten Per groep van 4 1 blad Etiketten met symbolen zaadverspreiding Verloop van de activiteit: Inleiding zaadverspreiding Onder een boom waaronder veel zaden/vruchten liggen wordt het probleem van de zaadverspreiding ingeleid: Wat zou er gebeuren als al deze zaden hier ter plaatse blijven liggen? Zouden de planten kunnen groeien? Daarna gaan we naar binnen (Van Heurck auditorium). Zaden en vruchten sorteren volgens eigen inzicht De kinderen werken in groepjes van 3 à 4. Elk groepje krijgt een herbariumdoos ter beschikking. Ze sorteren de zaden en vruchten die ze gevonden hebben volgens eigen inzicht. Module zaadverspreiding tentoonstelling Leergesprek bij deze module: Wat zie je? Wat valt je op? Wat zou het betekenen? Gids geeft aanvullende informatie bij wat de kinderen zelf vertellen. De nadruk wordt hierbij gelegd op de relatie tussen het uiterlijk van zaden/vruchten en de manier van verspreiden (bv. vogels gekleurde en sappige bessen, wind helikoptertjes en parachuutjes, lifters de kleeftest ). TIP: om te vermijden dat er teveel kinderen tegelijk rond de module staan, kan je ze per groepje bij je roepen terwijl de anderen met hun sorteeropdracht verder werken. 6
7 Zadententoonstelling maken De kinderen keren terug naar hun zadenverzameling met de volgende opdracht: Kijk eens hoe je de zaden zelf spontaan hebt gesorteerd. Denk je dat jouw ordening overeenkomt met de verschillende vormen van verspreiding? Waar zou je veranderingen aanbrengen? De kinderen maken nu hun definitieve tentoonstelling. Ze kiezen zelf uit de beschikbare materialen. Ze kunnen gebruik maken van etiketten waarop de verschillende vormen van zaadverspreiding zijn voorgesteld. Die kunnen ze eventueel inkleuren. In de Gids voor verspreiding van zaden en vruchten kunnen de kinderen nog aanvullende informatie vinden. Waar? Van Heurck auditorium (klaslokaal) 15 min. ACTIVITEIT 5 ZADEN ONDERZOEKEN 1. De leerlingen kunnen zaden/vruchten in detail waarnemen en tekenen. 2. De leerlingen kunnen het verband leggen tussen het aantal zaadjes in een vrucht en het aantal planten dat eruit kan groeien. 3. De leerlingen kunnen een onderzoeksvraag over zaden formuleren en een onderzoek bedenken. Het volgende materiaal staat klaar in het klaslokaal: Per groep van 4 min. 1 loupe (indien mogelijk: binoculair) Potloden, meetlat 1 Mesje per groep van 4 Voor elke leerling: 1 Invulblad zadenonderzoek Verloop van de activiteit: Laat elk kind een zaadje of vrucht kiezen uit de collectie die ze zelf verzamelden. Laat hen het Invulblad zadenonderzoek invullen. 7
8 ACTIVITEIT 6: ZELF ZAAIEN In de praktijk zal het er meestal op neerkomen dat het materiaal om te zaaien meegegeven wordt naar de klas, dit wegens tijdsgebrek. Welk materiaal de klas meekrijgt, is afhankelijk van het seizoen: In de herfst en de winter (periode waarin activiteit meestal gekozen wordt krijgt elke klasgroep een bokaaltje met kiemzaden mee. In het bokaaltje zitten de nodige instructies om kiemplantjes te laten groeien. In de lente en zomer krijgen de kinderen zaden van pompoen, Oost-Indische kers of dergelijke mee. Indien er voldoende tijd over is, kunnen de kinderen deze zaadjes al zaaien in potjes die hiervoor klaarstaan in het Van Heurck klaslokaal. 8
KLAS ZKT. TUINMAN (M/V) MET TALENT. Richtlijnen voor de begeleider. Doelgroep. Duur. Activiteiten. Materiaal
KLAS ZKT. TUINMAN (M/V) MET TALENT Doelgroep Lager Onderwijs Secundair Onderwijs 1 ste graad B-stroom 2 uur Activiteiten 1. Activiteit 1 Introductie: werken in de Plantentuin. 2. Activiteit 2: Opwarming
Nadere informatieEen midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
Nadere informatieDe Oude Kaasmakerij. Algemeen
Lesbrief De Oude Kaasmakerij Algemeen Deze lesbrief is opgemaakt voor het lager onderwijs. Voor leerlingen uit eerste, tweede en derde graad van het basisonderwijs werd een specifieke rondleiding uitgewerkt
Nadere informatieHandleiding Leskist bomen groep 7
Handleiding Leskist bomen groep 7 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van de
Nadere informatieOntdek je mee het leven in vijver en sloot? Zeg niet gewoon vis tegen een vis. Visinitiatie en Visdeterminatie voor de 3 de graad
Ontdek je mee het leven in vijver en sloot? Zeg niet gewoon vis tegen een vis. Visinitiatie en Visdeterminatie voor de 3 de graad Opdrachten voor de 3 de graad Wil je met je klas meer leren over vissen?
Nadere informatieCreepy Griezelbeesten. Handleiding en leerdoelen - 2de graad
Creepy Griezelbeesten Handleiding en leerdoelen - 2de graad Partnerwerk Geef de leerlingen de volgende opdracht. De leerlingen proberen de onderlijnde woorden op hun werkblad in te vullen als invuloefening.
Nadere informatieHandleiding Leskist bomen groep 7/8
Handleiding Leskist bomen groep 7/8 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van
Nadere informatieOntdekdoos Zaden. groep 5 en 6. docentenhandleiding
Ontdekdoos Zaden groep 5 en 6 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Zaden Docentenhandleiding De ontdekdoos Zaden is voor groep 5 en 6 Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden
Nadere informatieOP BEZOEK BIJ KAI-MOOK
OP BEZOEK BIJ KAI-MOOK Handleiding en leerdoelen 1ste graad Inzicht krijgen in de levenswijze van olifanten Met voorbeelden aantonen dat olifanten aangepast zijn aan hun leefomgeving Het houden en verzorgen
Nadere informatiegroen in de stad BIOTOOPWANDELING BIOTOOPWANDELINGleidraad natuurreservaat bourgoyen-ossemeersen biotoopstudie 1 MO biotoopstudie
groen in de stad BIOTOOPWANDELING natuurreservaat bourgoyen-ossemeersen 1 MO 01 Gewoon doen Deze wandeling met een biotooptas is ontwikkeld door het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen, Milieudienst
Nadere informatieCreepy Griezelbeesten. Handleiding en leerdoelen - 3de graad
Creepy Griezelbeesten Handleiding en leerdoelen - 3de graad Partnerwerk Geef de leerlingen de opdracht om een griezelhuis in te richten. Hun taak is om te bepalen welke dieren er in het huis aanwezig zullen
Nadere informatieOP BEZOEK BIJ KAI-MOOK
OP BEZOEK BIJ KAI-MOOK Handleiding en leerdoelen 2de graad Kai-Mook Vertelmoment en klasgesprek De olifant Bekijk de afbeelding van een Aziatische olifant. Geef de opdracht: Bedenk een woord dat bij de
Nadere informatiePracticum: Het ontkiemen van zaadjes
Naam: Klas: Practicum: Het ontkiemen van zaadjes Oefenen Theorie Op dit moment ben je bezig met Hoofdstuk 2 dat gaat over planten. Planten groeien uit zaden, bollen of knollen. In dit practicum gaan we
Nadere informatieRegenwoudatelier Basisonderwijs: beschrijving voor de animator
Regenwoudatelier Basisonderwijs: beschrijving voor de animator 1. Leeftijdsgroep : 3de graad basisonderwijs Aangepaste versie voor 1ste en 2 de graad basisonderwijs vanaf pag. 7 2. Doelstellingen De kinderen
Nadere informatieEen basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012
Een basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012 Doelgroep: Midden- en Bovenbouw Basisonderwijs: groep 5-8 jaargetijde: Voorjaar, zomer, herfst plaats: Bij school, in een park, in een
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Met de mens mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 2 Met de mens mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Met de mens mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel
Nadere informatieDag van Respect & Twinning
Dag van Respect & Twinning In contact met een klas aan de andere kant van de wereld De Dag van Respect heeft in samenwerking met Cordaid Kinderstem, een lesprogramma ontwikkeld om vorm en inhoud te geven
Nadere informatieThemawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Nadere informatieHandige Harry s. Handleiding en leerdoelen - 2de graad
Handige Harry s Handleiding en leerdoelen - 2de graad Van een aantal dieren kunnen aantonen dat ze aangepast zijn aan hun omgeving. De vaardigheden van dieren in verband brengen met hun levenswijze Voorbeelden
Nadere informatieNatuur & Milieu Educatie
Natuur & Milieu Educatie Groep 5 Tuinieren op de m² Materiaalpakket Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting 3. Lesschema 4.
Nadere informatieSteekkaart: nummer 3We
Steekkaart: nummer 3We Onderwerp De groei van tuinkers vaststellen, verwoorden en vastleggen met behulp van het digitaal fototoestel Leeftijd/Doelgroep 3 e leerjaar Leergebied Wereldoriëntatie Tijdsduur
Nadere informatieBoer in Beeld Ontwikkelingsdoelen voor type 8
Boer in Beeld Deze onderstaande ontwikkelingsdoelen gelden voor alle thema s. De meer specifieke ontwikkelingsdoelen per thema vind je onder de naam van het thema. Algemene ontwikkelingsdoelen. 2 Varkens
Nadere informatieDOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.
Nadere informatieDe grond waarop wij wonen
GROEP 3/4 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de planten in de omgeving van de kinderen van de onderbouw.
Nadere informatieDoelgroep. Lesdoelen. Materialen. Biochemie / Streekkaas maken. De leerlingen hebben al kennis van biochemie. De leerlingen kunnen
Doelgroep De leerlingen hebben al kennis van biochemie. Lesdoelen De leerlingen kunnen onder begeleiding, minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoek toetsen aan een
Nadere informatieBenodigdheden Recepten voor salade (zie Bijlage 2) Ingrediënten van het recept Andere benodigdheden om het recept te maken
Titel Recept voor salade Leeftijd / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Toepassen van formele breuknotatie Benodigdheden Recepten voor salade (zie Bijlage 2) Ingrediënten van het recept Andere benodigdheden
Nadere informatieAntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs
ntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs Vraag 1: Zoek op de kaart van Nijmegen op welke straten er nog meer een naam hebben met een kolonie erin. Vraag 2a: Gezegde of spreekwoord met peper Vraag
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieOnderbouw: De dierentuin
Onderbouw: De dierentuin Wij gaan naar de dierentuin, wie gaat er met ons mee? We nemen voor de apen een zakje pinda's mee. We nemen voor de beren een potje honing mee. We nemen voor de vogels een zakje
Nadere informatie... Lesfiche. Experimentjes met planten. graad 1, 2 en 3
Lesfiche Experimentjes met planten graad 1, 2 en 3 Wist je dat planten net als ons drinken, eten, zweten en ademen? En dat zaadjes geen licht nodig hebben om te ontkiemen? Via deze leuke experimentjes
Nadere informatieFRUIT VAN BIJ ONS! LEKKER BEZIG. Kort lesoverzicht
ONDERBOUW Kort lesoverzicht Voortaak Fruit meebrengen van thuis Instap 25 Smaakt het zoet of zuur? Fruitproeverij Kern 25 Fruit van bij ons Actieve inoefening Uitbreiding 25 Inheemse of uitheemse fruitsoorten
Nadere informatieWat krijgen de leerlingen te zien? Het Spetterlab Oude kunst Prehistorie
Museumles groep 1-2 Overgisteren De leerkracht heeft een koffer gevonden, zomaar op straat. Ze besluiten de koffer open te maken om te kijken wat er in zit. Samen komen ze er achter dat de koffer van een
Nadere informatieZwellen van zaadjes 6-8. Auteur: Annette Scheersoi, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, Duitsland. jaar
6-8 jaar Wetenschappelijke inhoud: Biowetenschap, plantkunde Beoogde concepten/vaardigheden: Ontkieming van zaadjes, vermogen van zaadjes om water te absorberen Beoogde leeftijdsgroep: 6-8 jaar oud Duur
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Nadere informatieWat gebeurt er met de blaadjes die in de herfst van de bomen vallen? En wat doen onze tuiniers met dode of planten of afgesnoeide takken?
De bodem doorgrond Wat? Voor Leeftijd wie? Duur: Prijs: begeleid actief atelier Basisonderwijs 2 uur 90 per groep van max. 20 lln. Wat gebeurt er met de blaadjes die in de herfst van de bomen vallen? En
Nadere informatieSchrijfpalet. Denk goed na! 9. Het geheim van kapitein Klein
9. Het geheim van kapitein Klein Creatief schrijven: ontcijferen Schrijfpalet Kapitein Klein is misschien niet erg groot, maar wel heel dapper. Hij heeft vele prachtige schatten, vol met goud en juwelen,
Nadere informatieSuchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
Nadere informatieAnne Frank. Lezen & schrijven. met. Laat het ons weten! Handleiding voor de docent en de bibliotheekmedewerker
Laat het ons weten! Wij zijn reuze benieuwd naar de mooie zinnen of gedichtjes van de leerlingen. U kunt ons hiervan laten meegenieten via de Facebookpagina van het nne Frank Huis. Post een van de resultaten
Nadere informatieWaarnemingen.be als educatieve tool in het onderwijs. Stephan Boulez en alle admins van waarnemingen.be
Waarnemingen.be als educatieve tool in het onderwijs Stephan Boulez en alle admins van waarnemingen.be Doel? Eindtermen Kleuteronderwijs 1.2 1.3 1.4 1.5 tonen een explorerende en experimenterende aanpak
Nadere informatieLand Art. Samenvatting: Leerdoel: Uitgewerkte activiteit:
Land Art Meeste mogelijkheden met kleur, maar in principe mogelijk in elk seizoen. Afhankelijk van het ontwerp Themawandeling Herfst Samenvatting: Voor kunstenaars en knutselaars biedt het bos een schat
Nadere informatiede glorie van de prehistorie Educatief pakket voor het 5 e en 6 e leerjaar van het basisonderwijs.
de glorie van de prehistorie Educatief pakket voor het 5 e en 6 e leerjaar van het basisonderwijs. Beste leerkracht, Met het educatief pakket De glorie van de prehistorie haal je letterlijk een stukje
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten
Nadere informatieGebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie.
Titel Vruchtentaart Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie. Leerkracht:
Nadere informatieThema 4: Mijn sport is top!
Thema 4: Mijn sport is top! 3 Onze wereld is een wereld van verschil. Geen twee mensen zijn gelijk. Samenleven in diversiteit is de uitdagende maar verrijkende opdracht. Zo groeit, voorbij de kleuren,
Nadere informatieSoorten gezinnen. 2. Vakgebied en vakonderdeel: Wereldoriëntatie / Godsdienst. Eerste graad Tweede graad Derde graad 1 2 3 4 5 6
Soorten gezinnen 1. Thema: Diversiteit 2. Vakgebied en vakonderdeel: Wereldoriëntatie / Godsdienst 3. Doelgroep Eerste graad Tweede graad Derde graad 1 2 3 4 5 6 4. Duur: 50 min. 5. Doelen Eindtermen Wereldoriëntatie:
Nadere informatieLespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8
Lespakket over verantwoorde voeding voor mens, dier en milieu. Lerarenhandleiding Groep 7 & 8 kunnen de definitie van voeding benoemen. weten wat de vier hoofdbestanddelen van voeding zijn en wat de functie
Nadere informatieINLEIDING FOCUS tweede graad
INLEIDING De natuur is zó mooi, ze ruikt lekker, ze is aangenaam en ze doet ons leven! Nochtans besteden we niet altijd aandacht aan de natuur. Vaak is een plekje natuur verwoest of vervuild. Gelukkig
Nadere informatieInleiding Doelgroep Opzet van de lescyclus Algemeen doel Doelstellingen... 4
1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Opzet van de lescyclus... 4 2.1. Algemeen doel... 4 2.2. Doelstellingen... 4 3. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden... 5 4. Voorbereidende activiteit
Nadere informatieROCKET SCIENCE COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
ROCKET SCIENCE COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Inhoud Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek 8 9 Het programma Praktische tips Siteplan en contactgegevens
Nadere informatieLiefde, voor iedereen gelijk?
Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'
Nadere informatieBIOLABO NAVERWERKING
BIOLABO NAVERWERKING INHOUD 1. Inleiding 2. Biodiversiteit, wat levert het op? 2.1 Inleiding 2.2 Voorbereiding 2.3 Opdracht 2.4 Afsluiter 2.5 Nuttige links 1. Inleiding Biodiversiteit is belangrijk voor
Nadere informatie1. Algemene beschrijving. 2. Leeftijdsgroep : 3. Doelstellingen. 4. Relatie met de eindtermen 4.1. Wereldoriëntatie - natuur
Atelier Ontdek het regenwoud ( Basisonderwijs) beschrijving voor de animator 1. Algemene beschrijving Wat hebben koekjes en hamburgers te maken met het tropisch regenwoud? Heb jij het regenwoud vandaag
Nadere informatieZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z
ZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z Handleiding en leerdoelen 2de graad Bekijk met de leerlingen de afbeelding bovenaan op het werkblad. Laat hen hierop reageren. Waarover gaat het? Je vertelt de leerlingen dat
Nadere informatieWIE IS HET? Wie is het? KIJKEN SAMENWERKEN NADENKEN WETEN. Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs www.expertisecentrum-kunsttheorie-po.
WIE IS HET? Expertisecentrum Kunsttheorie Primair Onderwijs Wie is het? Een opdracht voor groep 4 of 5 gericht op goed leren kijken Leerlingen werken in duo s samen en proberen door goed te kijken en gerichte
Nadere informatieDe lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede.
1 Colofon De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede. Deze handleiding hoort bij de leskist Het Beste Bos Ede. Dit is een, in samenwerking met IVN Ede, aangepaste
Nadere informatielesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs
lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs Wordle van respect Duur Materialen een computer met internetverbinding Introductie Op 8 november is het de Dag van Respect. Deze
Nadere informatieDe actieve voedingsdriehoek. Doelstellingen. De leerlingen kunnen de actieve voedingsdriehoek opbouwen.
Infofiche 1 Doelstellingen De leerlingen kennen de verschillende voedselgroepen en kunnen deze correct binnen de actieve voedingsdriehoek plaatsen. De leerlingen kunnen de actieve voedingsdriehoek opbouwen.
Nadere informatieOP BEZOEK BIJ KAI-MOOK
OP BEZOEK BIJ KAI-MOOK Handleiding en leerdoelen 3de graad Ken je deze dieren? Op het werkblad staan vijf kadertjes met afbeeldingen van Aziatische dieren die je in ZOO Planckendael terugvindt. Er is ook
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieWIJ BESLISSEN MEE: KINDEREN EN INSPRAAK
WIJ BESLISSEN MEE: KINDEREN EN INSPRAAK VOORBESPREKING Een kinderreglement Kinderen laten nadenken over de rechten van het kind. Verzamel samen met de kinderen materiaal uit de media waarin kinderen betrokken
Nadere informatieInleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Opbouw van de lescyclus Doelstellingen...
1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Opbouw van de lescyclus... 5 3.2. Doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden...
Nadere informatieSCHRIJVEN. Instructiekaart voor de leerling nr. 5. A-vragen. Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...?
Instructiekaart voor de leerling nr. 5 A-vragen Formulering van de vraag Formulering van het antwoord Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...? Antwoord met één volledige
Nadere informatiePLANEET X. Reisgids voor de leerkracht COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK. Lid van de
PLANEET X Reisgids voor de leerkracht Lid van de SCIENCE TECHNOLOGY ENGINEERING MATHS-academie COSMODROME Vlaanderen In Actie Pact 2020 www.stem-academie.be Een initiatief van de Vlaamse Overheid ter promotie
Nadere informatieNaam: Kim Sanders, Michelle Hoogma en Fabiënne van Hoorn Klas: 1G Evenement: Herfstwandeling/Kabouterpad
Naam: Kim Sanders, Michelle Hoogma en Fabiënne van Hoorn Klas: 1G Evenement: Herfstwandeling/Kabouterpad Beginsituatie Doelgroep beschrijven: Doelgroep: Kleuters, groep 1 en 2 (4,5 en 6 jarige) Aantal
Nadere informatieACTIVITEIT. Tuinkers in een eierdop
THEMA: BUITEN IN DE NATUUR s Speelbrief APRIL 2016 In PIPPO april zaait aapje Pippo radijsjes in zijn moestuin, kopen Beertje Bruin en Papa Beer een bos bloemen voor Mama Beer, zoekt Muisje Meisje met
Nadere informatieNatuur, Buiten Activiteit:
Natuur, Buiten Activiteit: Doelgroep: middenbouw (groep 4, 5 en 6) Doel van de activiteit: - De kinderen worden bewust van de herfst en zijn veranderingen. - De kinderen leren over de onderdelen van bladeren
Nadere informatieCreepy Griezelbeesten. Handleiding en leerdoelen - 1ste graad
Creepy Griezelbeesten Handleiding en leerdoelen - 1ste graad pijpenragers elastiek kurkenstop/plasticine/ lijm Neem de elastiek en knip een stuk van 25 cm. Neem de plasticine, klei of kurk als lichaam
Nadere informatieTe veel, te rijk, te weinig. Waterpark Lankheet
Waterpark Lankheet Erfgoed/NME project voor groep 8 Handleiding leerkracht Opdrachtgever: Waterpark Lankheet en Commissie Culturele Vorming Haaksbergen Bronmateriaal: Waterpark Lankheet/Historische Kring
Nadere informatiemilieu- en natuureducatie
algemene informatie milieu- en natuureducatie contact: adres: Natuur Educatief Centrum (NEC) 09 210 32 72 NEC Waterrijk Verlorenbroodstraat 106 A 9820 Merelbeke Praktische info De lessen vinden plaats
Nadere informatieNEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL DESTIJLUTRECHTAMERSFOORT.NL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! LESSUGGESTIES 100 JAAR DE STIJL GROEP 1 T/M 4
NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! LESSUGGESTIES 100 JAAR DE STIJL GROEP 1 T/M 4 1 HANDLEIDING LESSUGGESTIES MONDRIAAN TOT DUTCH KLEURENPALET De leerlingen kunnen de
Nadere informatieVERTELCYCLUS WEEK 9: ZAAIEN VERSIE 2 (1-10- 2015)
VERTELCYCLUS WEEK 9: ZAAIEN VERSIE 2 (1-10- 2015) 1 BOEKEN: Titel: Haas wil worteltjestaart Auteur: A. Bon & G. Jaquet Jaartal: 2012 Uitgeverij: The house of books Dit verhaal is lang, maar ook vlot geschreven.
Nadere informatieMirjams mama en moekie
Seksuele diversiteit graad 1 Mirjams mama en moekie Lesvoorbereiding Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print 2 lege gedragspatroongrafieken af voor
Nadere informatiePreborden BASISONDERWIJS. Doelgroep. Ontwikkelingsdoelen. Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie
Lesfiche verkeers- en mobiliteitseducatie BASISONDERWIJS Preborden Doelgroep Ontwikkelingsdoelen Derde kleuterklas Kleuteronderwijs: Mens en maatschappij De kleuters - 1.9 kennen en begrijpen omgangsvormen,
Nadere informatieDeze les levert een bijdrage aan kerndoel 5: de leerlingen leren omgaan met geld- en betaalmiddelen
Titel van de les Leeftijdsgroep Kerndoel Leerstofonderdeel Doel van de les Benodigdheden Schatten zoeken: geld tellen Ongeveer 7 tot 8 jaar Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 5: de leerlingen leren
Nadere informatieAdopteer eens een boom!
Adopteer eens een boom! Leerdoelen: De leerlingen kunnen gericht waarnemen met alle zintuigen en kunnen waarnemingen op een systematische wijze noteren. De leerlingen kennen in hum omgeving twee verschillende
Nadere informatieDE INFOBEURS. School, regels, wonen, drugs, Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS 1
DE INFOBEURS Jongeren die nieuw aankomen op de school hebben wellicht veel vragen over hoe het eraan toegaat op de school, of ze kunnen gaan werken, welke stageplekken tof zijn, Daarnaast zijn jongeren
Nadere informatieEen super huis. Bouw je eigen geïsoleerde huis. Lesdoel. Koppeling kerndoel Natuur en techniek (kerndoel 44) Beginsituatie GROEP 3/4
Een super huis Bouw je eigen geïsoleerde huis Lesdoel De leerlingen kennen het begrip isolatie (dubbel glas, isolatiedekens, piepschuim en tochtstrips). De leerlingen kunnen dit begrip herkennen, hanteren
Nadere informatieHet mysterie van ons bord
Voeding graad 1 Het mysterie van ons bord Lesvoorbereiding Print Simon de kleine detective uit. Verzend de mail naar je eigen mailadres en laat deze dan op het smartboard zien (zonder de afzender te laten
Nadere informatielesdoelen - De kinderen ontdekken:
lesbrief moestuintjes - lesvoorbereiding Bij zoekt bloem De kinderen ontleden een bloem en maken bloembommen voor de bijen. benodigdheden tijdens de les - Vijf á zes bloemen waarbij stamper en meeldraden
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
GOED GROEIEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 1&2 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK WAT EEN PLANT NODIG HEEFT OM NOG BETER TE GROEIEN. INLEIDING Een van de leukste
Nadere informatieDE ENERGIEKOFFER EN ONDERZOEKSVRAGEN VERZINNEN
ACTIEFICHE - SECUNDAIR DE ENERGIEKOFFER EN ONDERZOEKSVRAGEN VERZINNEN Soorten onderzoek: Bevestigend (vraag en methode door lkr, resultaat op voorhand gekend) Gestuurd (vraag en methode door lkr) Begeleid
Nadere informatieThema Zintuigen. BSO in 2 nature Bushraft activiteit. www.in2nature.eu info@in2nature.eu. stichting in2nature. www.in2nature.eu info@in2nature.
BSO in 2 nature Bushraft activiteit www..eu info@.eu Thema Zintuigen www..eu info@.eu Johan en Sandra Van der Wielen Verbindingsweg 22 3921DM Elst (ut) 0318-471974 Triodos: 390288675 KvK: 30264584 Inleiding
Nadere informatieDe milieu-impact van al deze overbodige kilometers verschilt van voertuig tot voertuig. Dit komt omdat niet elk voertuig evenveel CO 2
Groenten en fruit van het seizoen Wie door de groenten- en fruitafdeling van de lokale supermarkt loopt, krijgt vaak het gevoel dat de wereld aan zijn voeten ligt. Je vindt er boontjes uit Kenia, tomaten
Nadere informatieHandleiding docent Waar komt ons eten vandaan?
Waar komt ons eten vandaan? Inleiding Via de lessen van Boerderijeducatie Gooi en Vechtstreek worden leerlingen uitgenodigd kennis te maken met een boerderij in de Gooi en Vechtstreek. Er zijn totaal 15
Nadere informatieHandige Harry s. Handleiding en leerdoelen - 3de graad
Handige Harry s Handleiding en leerdoelen - 3de graad Van een aantal dieren kunnen aantonen dat ze aangepast zijn aan hun omgeving. De vaardigheden van dieren in verband brengen met hun levenswijze Voorbeelden
Nadere informatieAlgemeen: De IVN-Scholenwerkgroep heeft tot doelstelling kinderen actief en ontdekkend met de natuur bezig te laten zijn.
Aanbod natuuractiviteiten voor basisscholen, september 2016 t/m juli 2017 IVN afdeling Noord-Kennemerland Algemeen: De IVN-Scholenwerkgroep heeft tot doelstelling kinderen actief en ontdekkend met de natuur
Nadere informatielezen veilig leren Kinderboekenweektip Voorbereiding Les 1 - kookboeken en recepten Benodigde materialen Werkwijze
veilig leren lezen Kinderboekenweektip 2009 Auteur: Josée Warnaar Het thema van de kinderboekenweek is Aan tafel! - Eten en snoepen in kinderboeken. In deze tip bakt u met de kinderen letterkoekjes. Het
Nadere informatieBomen in drie seizoenen
Bomen in drie seizoenen Naam van mijn boom Namen groepsgenoten WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 1 WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 2 Bomenopdracht in drie
Nadere informatietonen een experimentele en explorerende aanpak om meer te weten te komen over techniek (OD 2.9)
Doelgroep Er is geen specifieke voorkennis vereist. De leerlingen hebben een onderzoekende houding. Lesdoelen De leerlingen tonen een experimentele en explorerende aanpak om meer te weten te komen over
Nadere informatieHIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK
COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieRivierenhof. Handleiding. Opgesteld door de domeinwachters. >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar. Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst
Rivierenhof Handleiding Opgesteld door de domeinwachters >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst INLEIDING Het zelf -doe pakket bestaat uit een bewegwijzerde
Nadere informatieBusiness Ondernemingsplan opstellen en uitvoeren. Inleiding
Inleiding Nederland heeft meer ondernemers nodig, zeker nu met de economische crises. Jongeren worden in Nederland vooral opgeleid om te werken voor een baas, maar in werkelijkheid wordt 1 op de 8 jongeren
Nadere informatieHet konijnenpad van Lars en Lineke. docentenhandleiding
Het konijnenpad van Lars en Lineke docentenhandleiding Inhoudsopgave Omschrijving het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 2 Lessuggesties bij het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 4 Handleiding voor
Nadere informatieLesonderwerp: De spelregels schrijven voor een zelfverzonnen spel.
Vak: Nederlands Lesonderwerp: De spelregels schrijven voor een zelfverzonnen spel. Doelen: (VVKBaO) Eindtermen: ET 4.2: De leerlingen schrijven instructies voor bekende leeftijdsgenoten. ET 4.8: De leerlingen
Nadere informatieLespakket Middenbouw Lesmodule M1 Horen, zien en zwijgen
Lespakket Middenbouw Lesmodule M1 Horen, zien en zwijgen Natuurproject SAMEN OP PAD Activiteit ALGEMEEN Versie 1 Horen, zien en zwijgen Doelstelling lesmodule Voorbereiding: Ontdekken van drie zintuigen
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatie6.3 GEURENLOTTO. basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP. intro. intro
6.3 GEURENLOTTO basistaak MATERIAAL ORGANISATIE - luisteren: begrijpen van vragen, opmerkingen en reacties over een handelingsopdracht - instructies begrijpen over de uitvoering van een handelingsopdracht
Nadere informatieBontje, de poes van de molen groep 3/4
Verhalend ontwerp over Olie- en Korenmolen Woldzigt in Roderwolde Bontje, de poes van de molen groep 3/4 Episode 1: Bontje, de poes van de molen Bontje is een lieve poes. Ze woont in een molen en is van
Nadere informatieInstapmodule Niveau AA
Instapmodule Niveau AA Instapmodule ter voorbereiding op Nieuwsrekenen in het S(B)O: Geleid probleemoplossen augustus 2012 www. nieuwsrekenen.nl Inhoudsopgave Gebruikswijzer... 3 Deel 1: Samen... 4 Deel
Nadere informatie