Introduceren thema Het menselijk lichaam. allemaal in? 1. Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan

Transcriptie

1 Natuur & Techniek Erfelijkheid en dna Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: DNA In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal op het gebied van DNA en erfelijkheid: 1. Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan de hand daarvan zien wat DNA is, hoe overerven werkt en wat er gebeurt wanneer er een erfelijke fout op treedt (hoe je een ziekte erft). 2. Op welke wijze worden genen (stukjes van DNA) tegenwoordig gemanipuleerd? Welke vormen van genetische manipulatie worden op dit moment toegepast? Wat vindt jij van genetische manipulatie? Bedenk minstens drie argumenten voor en argumenten tegen. Eisen 1. Je kunt minimaal de termen DNA, genen en chromosomen uitleggen en je kunt globaal vertellen hoe overerven van een ziekte werkt. Wat doe je als leerkracht? Introduceren thema Het menselijk lichaam Centraal doel van dit thema is: Hoe komt het dat we sommige eigenschappen erven van onze ouders? Wat is DNA? Wat voor soort eigenschappen liggen er vast in ons DNA? Waar kun je deze kennis voor gebruiken? Waar vind je DNA, waar zit het allemaal in? Startactiviteit Laat de kinderen in een kring staan zodat ze elkaar kunnen bekijken en nagaan hoe uniek ieder mens is. Noem bepaalde eigenschappen en laat kinderen die over die betreffende eigenschap beschikken zich telkens van de groep afsplitsen waar ze op dat moment bij staan. Uiteindelijk komt ieder kind alleen te staan, kortom ieder mens bezit een unieke combinatie van eigenschappen. 1

2 Verkennen 2. Je kunt vertellen wat DNA is, wat genen zijn en hoe deze gemanipuleerd kunnen worden door de mens, op welke wijze dit tegenwoordig gebeurt en wat je daar zelf de voor- en nadelen van vindt. De kinderen werken hun uitgekozen vraag uit in een presentatie. De vorm (Prezi, PowerPoint, muurkrant) mogen ze zelf kiezen. Laat de kinderen een vorm van presenteren kiezen die goed bij hen en bij de gekozen vraag past. Aanrommelen Eigenschappen die genoemd kunnen worden: Armen over elkaar-> rechts / links boven? Tongrol maken -> ja / nee? Oorlelletje -> vast / los? Kleur ogen -> blauw/groen of bruin? Vingers spreiden -> wel / niet? Oorspronkelijke haarkleur -> licht / donker? Sproeten -> wel / niet? Kuiltje in wangen -> wel / niet? Haarvorm -> krullend / steil? Handen verstrengeld (in elkaar vouwen)-> linker-/ rechterduim boven? Kuiltje in kin -> ja / nee? Schrijfhand -> links / rechts? Aanrommelen Laat de kinderen in verschillende bronnen (boeken, filmpjes, internet) het onderwerp verkennen. Voer vervolgens een kringgesprek met kinderen. Hoe kan het dat we er allemaal anders uit zien? Wat weten kinderen al van erfelijkheid (en DNA)? 2

3 Opzetten onderzoek / Concepten uitwerken en selecteren Voorkennis activeren Trechteren Kiezen hogere orde denkvraag Maken van de planning en opstellen deelvragen Voorkennis activeren Laat de kinderen een mindmap maken over DNA. Het is de bedoeling dat ze de informatie uit de aanrommelfase hierin verwerken. Trechteren De leerkracht helpt de kinderen zich te richten op de hogere orde denkvragen. Laat hen die onderdelen uit de mindmap omcirkelen die te maken hebben met een van beide vragen. Als kinderen goede eigen hogere orde denkvragen stellen, worden deze gehonoreerd. Wel moet de leerkracht kritisch kijken of deze vragen onderzoekbaar zijn. 1. Kiezen hogere orde denkvraag De kinderen kiezen een hogere orde denkvraag. De kinderen kunnen er voor kiezen om in tweetallen of in een groepje te gaan werken. 2. Invullen planningsdocument (zie bijlage) en opstellen deelvragen De kinderen vullen het planningsdocument van hun onderzoek in. Ze bedenken deelvragen die bij hun hogere orde denkvraag passen. De leerkracht loopt rond en begeleid de kinderen bij het invullen van het planningsdocument en het bedenken van deelvragen. 3

4 Mogelijke deelvragen om de hogere orde denkvraag te beantwoorden zijn: Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan de hand daarvan zien wat DNA is, hoe overerven werkt en wat er gebeurt wanneer er een erfelijke fout op treedt (hoe je een ziekte erft). Wat kun je allemaal van je ouders erven, welke eigenschappen zijn terug te vinden in je DNA? Hoe zit het met het erven van de kleur van je ogen? Zijn alle ziektes erfelijk? Wat is DNA precies, hoe ziet het er uit en waar zit het in je lichaam? Hoe werkt het overerven precies? Is er één manier of zijn er meerdere? Hoe komt het dat je ziektes kunt erven en hoe zie je dat terug in je DNA? Wat zijn genen en chromosomen? Wat is het verschil en hoeveel heeft een mens van ieder? Wat is genetische manipulatie? Waarvoor wordt genetische manipulatie gebruikt? 4

5 Uitvoeren onderzoek / Prototype maken Nadat de groepjes hun planningsdocument hebben ingevuld kunnen ze aan de slag met hun onderzoek. Zoeken naar antwoorden op de deelvragen Deelvragen beantwoorden Werken aan de presentatie Mogelijke bronnen: Methoden, internet, boeken uit de bibliotheek Arts uitnodigen/bezoeken (ouder?) Bezoek DNA Centrum van een (academisch) ziekenhuis Filmpjes en websites over DNA en erfelijkheid (naar keuze van de leerkracht één of meerdere, eventueel verspreid over de onderzoeksperiode): Op welke wijze worden genen (stukjes van DNA) tegenwoordig gemanipuleerd? Wat zijn genen en chromosomen? Wat is het verschil en hoeveel heeft een mens van ieder? Wat is genetische manipulatie? Waarvoor wordt genetische manipulatie gebruikt? Wat zijn de voor- en nadelen van genetische manipulatie? Nadat de kinderen hun planningsdocument hebben ingevuld kunnen ze aan de slag met hun onderzoek. De leerkracht begeleidt de kinderen door regelmatig langs te lopen en door gerichte vragen te stellen. Hij geeft tussentijds feedback en laat kinderen samen nadenken en discussiëren of ideeën te onderzoeken en uit te voeren zijn. De leerkracht spreekt met de kinderen af dat hij tussentijds regelmatig het werk wil zien om feedback te kunnen geven. Een optie is om vaste momenten in te plannen voor de kinderen. Spreek af wat de kinderen laten zien. Houden ze zich aan de planning? Waar lopen ze tegenaan? 5

6 Concluderen/ Testen en optimaliseren Presenteren Samenvatten en uitwerken van de hogere orde denkvraag Presentatie geven aan de klas Kinderen stellen vragen en geven tips en tops aan elkaar. Aan het einde van het onderzoeksproces verwerken de kinderen hun bevindingen en antwoorden op hun deelvragen. Vanuit de beantwoording van de deelvragen zoeken ze naar het antwoord op de overkoepelende hogere orde denkvraag. Dit antwoord wordt uitgewerkt in een presentatie voor de klas (met onderbouwing vanuit de beantwoording van de deelvragen). Bij de presentatie wordt beoordeeld op: Het maken van een haalbare planning Het beantwoorden van de hogere orde denkvraag De samenwerking Het presenteren en beantwoorden van de vragen van andere kinderen Doorzetten en omgaan met iets wat moeilijk of lastig was. Als kinderen hebben samengewerkt moet de input van beide zichtbaar zijn tijdens de presentatie. De presentatie wordt aan de hele klas gegeven, zodat opgedane kennis wordt gedeeld. De presentatie mag maximaal 5 á 10 minuten duren. Na de presentatie kunnen de andere kinderen nog vragen stellen. Vervolgens geven ze de kinderen tips en tops. 6

7 Verdiepen verbreden Invullen evaluatieformulier De kinderen vullen hun eigen evaluatieformulier in (zie bijlage). Wat heb je geleerd? Wat vind je leuk? Wat vind je goed gelukt/ ben je trots op? Wat zou je anders hebben gedaan? Het evaluatieformulier wordt ingeleverd en de leerkracht geeft een korte reflectie vanuit zijn/haar perspectief op het proces en product. Eventueel een beoordeling/cijfer. 7