Verbeelding van de samenleving

Transcriptie

1 Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat

2

3 Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat 1. verbeelding - discours - framing

4 verbeelding van de samenleving Troonrede van 2013: de verzorgingsstaat maakt plaats voor de participatie-samenleving eigen verantwoordelijkheid: - een maatschappij waarin een ieder zijn eigen boontjes moet doppen? - zelf de nodige hulp / mantelzorg organiseren?... of: gemeenschapszin: - een samenleving waarin de nadruk ligt op samen-leven, en er oog is voor het sociale? we hebben er (nog) geen eenduidig beeld bij... het is nog niet genoeg verbeeld wat is participeren? vrijwilligerswerk? meedoen in het arbeidsproces? wat is de samenleving? de natie? een culturele of economische gemeenschap?

5 de samenleving als verbeelding Willem Schinkel: er bestaat er geen samenleving als neutraal, objectief gegeven feitelijke werkelijkheid De gedroomde samenleving (2011):... is een geloof Over nut en nadeel van de sociologie voor het leven (2014): de samenleving is als God: iedereen gaat er van uit dat zij bestaat, maar niemand heeft haar ooit gezien de samenleving is een dynamisch pluriform proces dat zichzelf via creatieve verbeelding transformeert een 'self fulfilling prophecy' die zichzelf nooit voltooit, omdat de menselijke verbeelding in beweging blijft hoe werd en wordt 'de samenleving' verbeeld? welke idealen gaan hierachter schuil? hoe willen wij die verbeelding vorm geven?

6 de samenleving als lichaam

7 de samenleving als functies van de ziel

8 Christendom: het Koninkrijk Gods

9 Jodendom: convenant met God

10 de samenleving als sociaal contract

11 de staat als belichaming van het sociaal contract

12 de samenleving als machine / fabriek

13 de samenleving als klassenstrijd

14 het volk als etnische eenheid met een Heimat

15 de multi-culturele samenleving als melting pot

16 de samenleving als optelsom van individuen

17 de samenleving als bedrijf / B.V.

18 de samenleving als samenwerkend team

19 de samenleving als sociaal construct

20 de betekenis stichtende functie van taal ingredienten die de sociale constructie van een samenleving mogelijk maken: een beeld of metafoor (bijv. een lichaam, machine, melting pot, bedrijf / BV) gedeelde verhalen (geschiedenis, mythologie, tradities) gedeelde referentiekaders (religie, wereldbeeld, discours) een gedeeld doel (utopie is hierbij een kernbegrip) een gemeenschappelijke taal taal-gebruik, speelt hierbij een belangrijke rol er zijn diverse functies van taal, en visies op wat taal is / doet: taal is een instrument waarmee we de werkelijkheid beschrijven taal is een medium, waarmee we betekenis stichten beide functies lopen door elkaar, wat politiek ingezet wordt... eind 18 e eeuw: pan-germaans nationalisme Herder en Humboldt leggen verband tussen taal en natie / volk zij zagen een Duitse identiteit, die door de taal werd verbonden maar zij stichtten daarmee ook een werkelijkheid: de Duitse Kultur m.a.w: de manier van spreken over de werkelijkheid, maakt deel uit van de werkelijkheid; een self fulfilling prophecy

21 [...] elke taal tekent rondom de mensen die haar spreken een magische cirkel waar men niet aan kan ontsnappen [...] de diversiteit van talen is niet een diversiteit van tekens en geluiden, maar een diversiteit van wereldbeelden - Wilhelm von Humboldt (1820)

22 linguïstische relativiteit: Sapir-Whorf-hypothese De mens leeft niet alleen in de objectieve wereld, noch in de wereld van sociale activiteit, maar is voor een groot deel overgeleverd aan de specifieke taal [ ] in zijn samenleving. [ ] Zelfs relatief eenvoudige waarnemingen zijn onderworpen aan de sociale patronen, genaamd woorden. We zien en horen en ervaren zoals we doen omdat de taal-gewoonten van onze gemeenschap bepaalde interpretaties vooronderstelt. [...] De werelden waarin verschillende samenlevingen leven zijn andere werelden, niet slechts dezelfde wereld met andere etiketten voor dingen." (Sapir, 1929) Aldus worden we geconfronteerd met een nieuw relativiteits-principe [...] We analyseren de natuur volgens lijnen uitgezet door onze moedertong [...] De filosofie heeft zich nog niet bevrijd van het illusoire gebruik van de logica, die de basis vormt van de Arische talen. [...] zoals bijv. de notie van substantie, waarvan het bestaan gesuggereerd wordt door de taal. (Benjamin Lee Whorf, 1940/1956)

23 Michel Foucault: savoir & discours als regime het vertoog / discours sticht een werkelijkheid het discours is de taal die gebezigd wordt in een (sub)-cultuur wetenschap, politiek, gezondheidszorg, onderwijs, leger... en thema's kennen ook een eigen vertoog: het integratie-debat... het vertoog is de taal waarmee een groep de wereld structureert (en daarmee vastlegt wat moreel en waar is) een construct van samenhangende begrippen, waarbinnen de wereld betekenis heeft het vertoog beschrijft de werkelijkheid niet objectief, maar de realiteit kan alleen door het discours gekend worden elke cultuur en elke historische periode kent zijn eigen discours en epistèmè (wereldbeeld) het vertoog oefent macht uit in de zin dat het bepaalt hoe de realiteit geinterpreteerd wordt taal is dus niet alleen een instrument dat wij gebruiken om de wereld te structureren, maar ook een semi-autonoom cultuur-fenomeen dat ons inleid in 'een wereld' onze wereld wordt gestructurereerd door het vertoog / manier van spreken: "wat er gezegd wordt, is afhankelijk van hoe het gezegd wordt"

24 framing, spin & fact free politics framing = de wijze waarop de werkelijkheid gekaderd wordt (wat je zegt is afhankelijk van hoe je het verbeeldt) 1992: Time magazine toont Fikret Alic achter prikkeldraad deze foto bepaalde het beeld van de oorlog in Joegoslavië: Servische concentratie-kampen met Bosnische moslims de Daily Mail : The proof: behind the barbed wire, the brutal truth about the suffering in Bosnia maar Trnopolje was geen vernietigings-kamp, maar een vluchtelingen-kamp het prikkeldraad was geen hek om het kamp, maar om een gebouwtje buiten het kamp de foto is genomen door journalisten die zich binnen dat hekwerk hadden begeven ook taal structureert / ordent / kadreert de wereld op een (normatieve) manier framing is inherent aan de menselijke cognitie: zonder filtering geen kennis frames zijn: organizing principles that are socially shared and persistent over time, that work symbolically to meaningfully structure the social world

25 framing, spin & fact free politics

26 framing - verbeelding - Gleichschaltung

27 essentially contested concepts in een niet-totalitaire samenleving wordt het verschil tussen mensen en groepen erkend mensen kunnen zich in diverse verbanden organiseren, met uiteenlopende wereldbeelden binnen die verbanden gelden de waarden en regels van het betreffende discours zo verschillen politieke ideologieen / stromingen qua waarden en wereldbeeld maar partijen delen bepaalde thema s in hun discours, en zijn op die manier in dialoog partijen in democratieen adresseren thema s als vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid maar de wijze waarop deze termen worden ingevuld, verschilt van links tot rechts dergelijke termen heten dan ook: essentially contested concepts (Gallie, 1956) ze vormen een leidraad voor ons denken, zonder overeenstemming over de betekenis hun kracht ligt in het ontbreken van consensus, waardoor er over gestreden wordt functie ervan is dat het debat losmaakt over individualisme, de verzorgingsstaat, etc. thema's uit de sociale en politieke filosofie van de afgelopen: vrijheid & emancipatie (centrering van het subject, individualisme) gelijkheid & solidariteit (democratisering) rationaliteit & vooruitgang (wetenschap, technologie, materialisme)

28 Verbeelding van de samenleving denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat tot volgende week!