De Verlichting. Maar voor de helft geslaagd?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De Verlichting. Maar voor de helft geslaagd?"

Jeroen Aalderink
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De Verlichting Maar voor de helft geslaagd?

2 Moderne wetenschap Moderne filosofie Moderne cultuur De Verlichting methodische twijfel God garandeert rede scepticisme optimisme kritiek ongeduld ik denk rede is gelijk verdeeld individualisme universalisme consensus definitief afkeer v/h verstrijken van de tijd

3 De Internationale (1870) (Eugène Pottier) Debout les damnés de la terre Debout les forçats de la faim La raison tonne en son cratère C'est l'éruption de la fin Du passé faisons table rase Foules, esclaves, debout, debout Le monde va changer de base Nous ne sommes rien, soyons tout C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain (bis) L'Internationale Sera le genre humain

4 Moderne wetenschap Moderne filosofie Moderne cultuur De Verlichting methodische twijfel God garandeert rede scepticisme optimisme kritiek ongeduld ik denk rede is gelijk verdeeld Aristoteles in Descartes Godsbewijs individualisme universalisme consensus definitief afkeer v/h verstrijken van de tijd 2 voorbeelden die nog invloed hebben een morele opvatting: utilitarisme politieke opvatting: sociaal contract

5 Utilitarisme : wat te doen? 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter geen verschil tussen proberen/niet proberen geen verschil tussen moord en onopzettelijke dood (niet alleen intenties: verantwoordelijk voor onopzettelijke dood) consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot doden geen belang ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus = moderne theorie - kwantitatieve benadering - subjectiviteit: waarde is aangename ervaring - redelijkheid: individualisme en universalisme ~ moderne sociale welvaartsmaatschappij

6 Een vergelijking Zie je een verband tussen het utilitarisme en het rationele keuze-model?

7 Utilitarisme : wat te doen? + plausibel antwoord we willen allen geluk we willen gelukkig maken 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter geen verschil tussen proberen/niet proberen geen verschil tussen moord en onopzettelijke dood (niet alleen intenties: verantwoordelijk voor onopzettelijke dood) consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot doden geen belang ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus = moderne theorie - kwantitatieve benadering - subjectiviteit: waarde is aangename ervaring - redelijkheid: individualisme en universalisme ~ moderne sociale welvaartsmaatschappij ~ rationele keuze op schaal van de mensheid

8 Utilitarisme : wat te doen? >< in strijd met morele aanvoelen met morele waarden 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter >< handelen op zich waardevol niet alleen het resultaat >< doel heiligt de middel >< het moet gebeuren maar ik kan het niet politici wij consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot >< mensen willen niet alleen geluk/aangename ervaring ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus >< tragische keuzes (Antigone) = moderne theorie - kwantitatieve benadering - subjectiviteit: waarde is aangename ervaring - redelijkheid: individualisme en universalisme ~ moderne sociale welvaartsmaatschappij

9 Utilitarisme : wat te doen? >< in strijd met morele aanvoelen met morele waarden 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus goed in kritiek oude waarden, minder in nieuwe waarden = moderne theorie - kwantitatieve benadering - subjectiviteit: waarde is aangename ervaring - redelijkheid: individualisme en universalisme ~ moderne sociale welvaartsmaatschappij

10 Utilitarisme : wat te doen? >< in strijd met morele aanvoelen met morele waarden 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus goed in kritiek oude waarden, minder in nieuwe waarden Aantrekkingskracht? veeleisende eis tot onpartijdigheid >< mij/mijn kinderen uitweg voor de onvermijdelijke onvolkomenheid van inzet aantallen zorg kan iemand niet gelukkig maken (respect)

11 Utilitarisme : wat te doen? >< in strijd met morele aanvoelen met morele waarden 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus goed in kritiek oude waarden, minder in nieuwe waarden rationele argumentatie (bewijs) intellectueel objectief = Verlichting morele politieke aangesproken worden sensibiliteit muziek Pascal betekenis

12 There s problably no God. Now stop worrying and enjoy life.

13 There s problably no God. Now stop worrying and enjoy life God bestaat niet (.75) God bestaat (.25) Religieus leven -82 (.75) = -61,5 + (.25) Niet religieus leven 82 (.75) = +61,5 - (.25)

14 Utilitarisme : wat te doen? >< in strijd met morele aanvoelen met morele waarden 3 principes alleen consequenties tellen niet bijv. intenties of het karakter consequenties tellen alleen door nut: pijn en genot ieders pijn telt gelijk sociaal principe genotscalculus goed in kritiek oude waarden, minder in nieuwe waarden rationele argumentatie (bewijs) intellectueel objectief = Verlichting interesse in kennis morele politieke aangesproken worden sensibiliteit muziek Godsbewijs interesse in betekenis zingeving betekenis

15 sociaal contract hoe samen te leven Natuurtoestand oorlog allen tegen allen Rawls sociaal contract fair + vrij achter sluier van onwetendheid staatsmacht samenleving procesrecht eigendom 1. gelijke rechten en vrijheden 2. a) alle posities open voor iedereen b) inkomensongelijkheid alleen als in het voordeel van de minstbedeelden vrijheid gelijkheid broederlijkheid

16 sociaal contract natuurtoestand oorlog allen tegen allen hoe DEMOCRATISCH samen te leven RECHTVAARDIG sociaal contract fair + vrij staatsmacht samenleving administratieve macht Rawls achter sluier van onwetendheid 1. gelijke rechten en vrijheden 2. a) alle posities open voor iedereen b) inkomensongelijkheid alleen als in het voordeel van de minstbedeelden vrijheid gelijkheid broederlijkheid

17 sociaal contract hoe DEMOCRATISCH samen te leven RECHTVAARDIG natuurtoestand oorlog allen tegen allen scepticisme sociaal contract fair + vrij optimisme individualisme ongeduld staatsmacht samenleving administratieve macht vrijheid gelijkheid broederlijkheid universalisme definitief

18 Moderne wetenschap Moderne cultuur Redelijkheid scepticisme optimisme kritiek individualisme universalisme De Verlichting consensus ongeduld Tijd definitief afkeer v/h verstrijken van tijd

19 sociaal contract hoe DEMOCRATISCH samen te leven RECHTVAARDIG natuurtoestand oorlog allen tegen allen scepticisme = moderne theorie ontluistering sociaal contract fair + vrij optimisme individualisme ongeduld vrije beslissing v/h subject vrijheid/identiteit los van context (sluier van onwetendheid) staatsmacht samenleving administratieve macht vrijheid gelijkheid broederlijkheid universalisme definitief

20 Moderne wetenschap ontluistering autonoom subject Moderne cultuur Redelijkheid scepticisme optimisme kritiek individualisme universalisme De Verlichting consensus ongeduld Tijd definitief afkeer v/h verstrijken van tijd

21 Sprookjes zijn leuk om te vertellen en te beluisteren. Maar is het sprookje van het sociale contract plausibel?

22 natuurtoestand oorlog allen tegen allen ontluistering Moderne wetenschap sociaal contract fair + vrij Moderne cultuur sociaal contract hoe DEMOCRATISCH samen te leven RECHTVAARDIG vrije beslissing v/h subject vrijheid/identiteit los van context taal zelfkennis: behoeften plaats/tijd van afspraak samenleving vrijheid vereist instituties competenties sociale kennis moraal: belofte De Verlichting staatsmacht samenleving administratieve macht vrijheid gelijkheid broederlijkheid

23 natuurtoestand oorlog allen tegen allen ontluistering Moderne wetenschap sociaal contract fair + vrij Moderne cultuur sociaal contract hoe DEMOCRATISCH samen te leven RECHTVAARDIG vrijheid vereist identiteit machtsstrijd (Castoriadis) vrije beslissing v/h subject vrijheid/identiteit los van context samenleving instituties macht maakt ons tot wie we zijn De Verlichting staatsmacht samenleving administratieve macht vrijheid gelijkheid broederlijkheid vb. heersende taal bevestigt nieuwe taal ondermijnt machtsverhoudingen

24 Moderne wetenschap ontluistering autonoom subject Moderne cultuur De Verlichting Redelijkheid Tijd scepticisme optimisme ongeduld definitief Sociaal contract natuurtoestand sociaal contract Utilitarisme alleen greatest happiness een verhaal over het ontstaan van samenleving veronderstelt al een samenleving morele bezwaren goed in kritiek oude waarden, minder in nieuwe waarden devaluatie in plaats van transformatie

Vergelijkbare documenten

Descartes inspirator van de Verlichting

Descartes inspirator van de Verlichting Granada Columbus Copernicus veroordeling Galileï Newton Revolutie 1492 1509 1666 Aristoteles Descartes Moderne wetenschap 1776 1789 N = x+ 3y + 5z Moderne filosofie