Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden

Transcriptie

1 Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden

2 Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2

3 Wat wilden we bereiken? Duidelijkheid over de inhoud van cultuuronderwijs Inzicht in samenhang intern en extern Aansluiting bij ontwikkeling van leerlingen Bijdragen aan de status van cultuuronderwijs Dit alles vertalen in een leerplankader 3

4 Wat hebben we bereikt (1)? Theorie van cultuur: o Cultuur als (cognitief) proces (ervaring van verschil; verbinding van herinnering en hier-en-nu) o Vier basisvaardigheden (waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en analyseren) o Vier media (lichaam, artefacten, taal, grafische vormen) o Cultureel Bewustzijn (metacognitie) (cultuur over cultuur) Resultaat: Inzicht in inhoud en samenhang, en legitimatie (status) van cultuuronderwijs 4

5 Cultuur als (cognitief) proces 5

6 Cultureel Bewustzijn (metacognitie) Cultuur kan ook betrekking hebben op cultuur zelf: dit is het cultureel (zelf)bewustzijn of de metacognitie Cultureel (zelf)bewustzijn is persoonlijk (individueel) gemeenschappelijk (collectief; historisch) menselijk (universeel) Dit cultureel (zelf)bewustzijn biedt een basis voor ons handelen. Daarmee beschikken we over een belangrijke legitimatie voor cultuuronderwijs (status) 6

7 Bijvoorbeeld: de kunsten 6/2/2014 Vanuit het hier geschetste perspectief is kunst geen homogeen verschijnsel. Het is, daarentegen, een complex proces, dat minstens drie vaardigheden combineert: o Bewustzijn of metacognitie (gedeeld met, bijv., nieuws, filosofie, geschiedenis, ideologie) o Verbeelding (gedeeld met, bijv., technologie, zorg) o Beheersing van een medium (gedeeld met alle cultuur)

8 6/2/2014

9 6/2/ Kunstonderwijs is daarom onderwijs in een unieke combinatie van drie vaardigheden (in samenhang!): o Cultureel bewustzijn (transfer naar o.a. filosofie, geschiedenis, oriëntatie op de wereld en op jezelf) o Verbeelding (transfer naar design, techniek, zorg) o Mediavaardigheden (transfer naar sport, techniek, communicatie en wetenschap) Samenhang hoeft niet gemaakt te worden, hij is al gegeven

10 Bijvoorbeeld: erfgoed 6/2/2014

11 6/2/2014 Vanuit het hier geschetste perspectief is erfgoed niet tegengesteld aan kunst. Erfgoed is, net als kunst, gemaakt (ook als dat immaterieel vluchtig is, zoals een lied of verhaal). Maar niet al het erfgoed is gemaakt als een uiting van cultureel bewustzijn (techniek, landschap) Een deel van het erfgoed is kunst, een deel niet. Kunst maakt dus deel uit van ons erfgoed. Wat erfgoed onderscheidt van geschiedenis is de aandacht voor het maken. In de geschiedschrijving ligt de nadruk meer op de betekenis van het handelen in het verleden.

12 Wat hebben we bereikt (2)? Literatuuronderzoek naar de ontwikkeling van het cultureel bewustzijn (aansluiting) o o o o Ontwikkelingen van 4 tot 18 jaar Ontwikkeling van cognitieve vaardigheden (dominantie) Ontwikkeling van mediavaardigheden Ontwikkeling van cultureel bewustzijn Resultaat: Inzicht in ontwikkelingen van leerlingen die relevant is voor een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Inzicht: De dominante vaardigheid (ver)vormt de andere vaardigheden bijvoorbeeld taal als voorwerp (6-10 jaar) 12

13 Wat hebben we bereikt (3)? Empirisch onderzoek naar het gebruik van de theorie in het onderwijs 0. Kennismaking met de theorie 3. Evaluatie van het curriculum 1. Ontwerp van curriculum 2. Implementatie van curriculum Resultaat: het leerplankader Cultuur in de Spiegel in de praktijk 13

14 Wat hebben we (nog meer) bereikt? Een analyse-instrument en richtlijnen voor de afstemming tussen scholen en instellingen (Fianne Konings) Een concept-kader voor de analyse, evaluatie en beoordeling van cultuuronderwijs (Anne Sasbrink; Zoë Zernitz) Een Leergang Cultuuronderwijs (RuG, Eelco van Es) Een Handboek Cultuuronderwijs voor PABO en docentopleidingen in voorbereiding (Astrid Rass, Jeroen Tans, Barend van Heusden) En veel plaatselijke initiatieven 14

15 Cultuur in de Spiegel in context 15 Arthur C. Danto (januari 1924 oktober 2013), filosoof en kunstcriticus, auteur van After the End of Art (1998). Als Andy Warhols Brillo Boxes (1964) kunst zijn, wat is kunst dan (nog)?

16 Cultuur in de Spiegel in context Ontwikkelingen sinds de jaren 60: kritiek op de canon, nieuw publiek (door demografie, emancipatie, mondialisering) Neoliberalisme: creativiteit Conservatisme: cultureel erfgoed; nieuwe canon Van rationalisme naar pragmatisme: van autonomie naar complexiteit en verantwoordelijkheid (de context) Kunst wordt cultuur... Maar wat is cultuur? 16

17 Cultuur in de Spiegel in context Maatschappij: naar een complexere, pragmatische cultuur o CiS: Evenwicht en complementariteit van vaardigheden; samenhang Wetenschap: meer interdisciplinair onderzoek; invloed van cultuurtheorie, en van cognitieve benaderingen o CiS: theorie van cultuur als cognitie; ontmythologisering van kunst Onderwijs: flexibeler, minder in hokjes o CiS: inzicht in onderliggende samenhang kan houvast bieden Beleid: van kwantiteit naar kwaliteit in het cultuuronderwijs o CiS: de proceskwaliteit (keuzes, argumentatie) wordt bevorderd 17

18 Hoe nu verder? Dit leerplankader is pas het begin; het is geen methode maar een kader De invulling (visie; onderwijs) is aan scholen en docenten Voor ondersteuning: adviseurs (Raad van Twaalf) In voorbereiding: handboek voor pabo en docentopleidingen SLO ontwikkelde ook leerlijnen kunstzinnige vorming (SLO) Aan de RuG (Onderzoeksgroep Cultuuronderwijs) gaan we verder met onderzoek 18

19 Cultuur is kunst Dank voor uw aandacht, en nu aan de slag 19