het PensioenLab re(a)geert Formuleboek

Transcriptie

1 ht PnsionLab r(a)grt Formulbok

2 PENSIOENLAB Ht PnsionLab is n initiatif van CNV Jongrn, FNV Jong n VCP Young Profssionals in samnwrking mt Pnsionfdrati n Stichting FVP. In ht Lab wordn zo n 60 jong mnsn gfacilitrd om d functi van klankbord, ambassadur n kwkvijvr t vrvulln. Binnn ht Lab wordt d basisknnis ovr pnsionn opgschrofd n gaan d dlnmrs in tams aan d slag mt prangnd vraagstukkn. D advizn van ht PnsionLab zijn gschrvn op prsoonlijk titl van d dlnmrs. Hft u n vraag aan ht PnsionLab of wilt u mr wtn ovr dit initiatif? Kijk op voor mr (contact)informati. Mt spcial dank aan: PGGM, Syntrus Achma, SMO, D Ndrlandsch Bank, BPL, all laborantn, coachs n xprts di van ht PnsionLab n succs hbbn gmaakt. En nit t vrgtn: IJmrt Muilwijk n Dnnis Wirsma. Bdankt voor ht pionirn. Rdacti: d ldn van ht Lab Eindrdacti: Huisman&Co Fotografi: Michl Utrcht Fotografi Vormgving: Marjolin Ritsma Druk: SMO

3 3

4 4

5 Wlkom bij ht PnsionLab Dinsdagavond acht uur. En vrgadrzaal mt tin jongrn tussn d 25 n 35 jaar. Stapls pizzadozn liggn op d tafls vrsprid. Hr n dr waagt imand zich ook aan n Kanonbirtj. Op n groot schrm indloz tablln, formuls n gformulrd uitgangspuntn. Ht ondrwrp van gsprk: ho ontwrpn w n niuw pnsionstlsl? Uit d vrgadrzaal rnaast klinkt af n to hard glach. Daar zit n grop van mt nam vrouwn na t dnkn ovr d divrsitit binnn pnsionfondsbsturn. Willm Jll Brg, plgvadr van ht Lab, loopt af n to vn binnn voor wat patatas brava s (in dz grop wordn livr tapas ggtn) n advis. Zatrdagmiddag twaalf uur bij n stadscafé in Utrcht. 8 jongrn tussn d 17 n 33 jaar zijn aan ht lunchn trwijl z tkningn van olifantjs makn. D uitdaging: d pnsiondiscussi vrtaln in bgrijplijk taal. D grop raakt in gsprk mt n oudr chtpaar d tafl rnaast. Als z uitlggn waar z m bzig zijn, is d racti: ach, d pnsionwrld, allmaal graairs. D opmrking ondrschrijft mtn d noodzaak van ht vraagstuk waar d grop m bzig is. Voor u ligt Ht Formulbok. All advizn di ht PnsionLab d afglopn 2 jaar ggvn hft, komn rin trug. Do r uw voordl m. Sommig advizn zijn dirct topasbaar, andrn schtsn n ambiti of stip aan d horizon. Mr dan 100 jongrn hbbn ondrzok gdaan, gdiscussird n gbrainstormd om tot dz advizn t komn. Volldig vrijwillig n in hun vrij tijd. Maar w zijn nog nit klaar. Om d btrokknhid van jongrn t blijvn waarborgn én n kwkvijvr t kunnn zijn voor tokomstig pnsiontalnt, is Stichting PnsionLab opgricht. Door middl van Stichting PnsionLab houdn w jongrn btrokkn, lidn z op, gvn z n stm n wrkn w aan vrjonging van fondsbsturn. Want als ht gaat om pnsionthma s is mn ht ovr winig ns, bhalv ovr ht fit dat inspraak n btrokknhid van jongrn ssntil is. Mt spcial dank aan all jongrn di actif warn, zijn n wordn in ht PnsionLab. Dit is julli stm. Annk Wstrlakn Scrtaris-Pnningmstr CNV Jongrn Projctlidr PnsionLab 5

6 Inhoudsopgav Ht Lab Lab in 3 stappn P. 12 Ho wrkt ht? Jong & btrokkn P. 14 D Laborantn aan ht woord Samnwrking P. 22 Bruggn bouwn n knnis dln mt ht vld Pitchn & vrniuwn P. 30 D vnts van ht PnsionLab D Advizn Ovr collctivitit, kuzvrijhid p. 44 n maatwrk Onz randvoorwaardn voor solidaritit Zok d balans tussn kuzvrijhid n patrnalism Ovr risicovrdling n hrvrdling p. 53 Ht bst pnsionstlsl tr wrld Ovr vrmognsopbouw voor pnsion, p. 58 zorg n ign woning Collctif zorgsparn is tchnisch uitvorbaar, maar hft nit onz voorkur Naar 50 tintn gron W invstrn in oranj 6

7 Ovr pnsioncommunicati P. 74 D 6 B's voor Pnsioncommunicati 16 miljon coachs Bgrijplijkhid n d olifant Ovr divrsitit n samnwrking P. 82 Samnwrkn binnn fondsn: 10 is ht niuw 100 Stap ovr op n coöpratif modl Roadmap naar divrsitit D Tokomst Stichting PnsionLab P. 96 Voll kracht vooruit Ht Lab won d PBM Communicatiprijs! D prijs voor bst innovativ communicati (2013) ging naar ht PnsionLab, n initiatif van d jongrnorganisatis van CNV, FNV n VCP. Ht Lab is opgricht in 2012 mt als dol jong mnsn voor t bridn op n t facilitrn in n activ btrokknhid bij d pnsionwrld vooral door z t prikkln om mt vrniuwnd idën t komn. 7

8 8

9 Ht Lab W build too many walls and not nough bridgs. Isaac Nwton 9

10 initiatifnmr #1 van ht lab Klaartj d Bor Blidsadvisur n pnsionwoordvordr Vakcntral voor Profssionals Bridging th gnrations In ht APG-blad Pnsionachtrgrondn schrf ik vorig jaar n artikl mt als titl D gnratis ovrbruggn. Hirin uitt ik mijn zorgn ovr d vrharding van d samnlving. Daar waar maatschapplijk tgnstllingn n spanningn voorhn lipn langs d lijnn van social glaagdhid n lvnsbschouwing, lopn z nu ook langs d lijnn van gnratis. Ht is dan ook god dat wij - FNV Jong, CNV Jongrn n d Young Profssionals van d VCP - ht PnsionLab hbbn opgricht. Hirdoor hbbn jongrn n sprkbuis gkrgn om hun visi knbaar t makn in rlati tot complx pnsionvraagstukkn. Daarnaast fungrt ht PnsionLab als n kwkvijvr om jongrn op t lidn n klaar t stomn voor n plk in n pnsionfonds om hn zggnschap t gvn. Immrs n pnsionstlsl zondr draagvlak van jong n oud zal d 100 jaar nit haln. Samn vrdipn in ons stlsl Allrrst is ht van groot blang dat jong n oud zich samn vrdipn in ons stlsl n zich rknschap gvn van wat r zou gburn als n collctif stlsl zondr pnsionsolidaritit nit mr zou bstaan. En systm zondr solidaritit n risicodling n idr voor zich is haar tgnpool. Wil d Ndrlands samnlving dit wl n hbbn w wl voldond ondrzok gdaan naar dit soort vragn n d ffctn van ht afschaffn voor zowl jong n oud? Its afschaffn is rlatif nvoudig, its btrs rvoor in d plaats krijgn vanuit n bstaand stlsl mt all ovrgangs- n igndomsproblmatik is rg complx. Ovr dz complx vragn ovr d houdbaarhid van ons stlsl zulln w vanuit d SER dit jaar gaan advisrn, waar w jong n oud natuurlijk bij zulln btrkkn. Ikzlf bn r van ovrtuigd dat risicodling noodzaklijk is in ons pnsionstlsl, ook in d tokomst. Ht zorgt r namlijk voor dat w d kans op pch- n glukgnratis kunnn bprkn n voor all gnratis n btr rndmnt tgn accptabl risico s kunnn ralisrn, dan wannr idr dit voor zich zou 10

11 motn don. Dit btknt chtr ook dat gn nkl pnsion voor wlk gnrati dan ook zkr is, in di zin dat ht indbdrag nit mt cijfrs achtr d komma vast staat. Hrvrdling n risicodling zijn nodig om rvoor t zorgn dat all gnratis uitindlijk ongvr htzlfd aan pnsionjarn n pnsionrsultaat krijgn, waarbij rkning wordt ghoudn mt hun lvnsvrwachting. Zggnschap ook voor jongrn zorgt voor draagvlak Tn twd hbbn d politik, d cao-partijn n d hl pnsionsctor gzamnlijk n norm vrantwoordlijkhid om jongrn t btrkkn bij d invulling van d bstuurs- n tozichtscollgs als gvolg van d WVBP n hn mr t btrkkn n zggnschap t gvn in pnsionfonds-organn. Ht vrwrvn van draagvlak voor moilijk kuzs zal alln n kans van slagn hbbn als jongr gnratis nt als d gpnsionrdn, n glijkwaardig positi krijgn in n pnsionfonds. Pas dan kunnn zij hun stm latn gldn bij blangrijk bsluitn aangaand d btaalbaarhid van d rgling, nu n in d tokomst. Oplidn van jongrn Tn drd dint r gïnvstrd t wordn in ht oplidn van jongrn. D jongrn hbbn d hand in ign bozm gstokn n Stichting PnsionLab opgricht. Echtr dan zijn w r nog nit! D komnd jarn blijft ht blangrijk dat d sctor n social partnrs blijvn invstrn in ht oplidn van jongrn n hn d ruimt gvn om daadwrklijk door t stromn in pnsionfondsorgann. D jongrn van nu zijn d bstuurdrs van d tokomst. Om dit nt zo god t don als hun voorgangrs ligt r n blangrijk rol voor d huidig bstuurdrs om hun knnis n vaardighdn ovr t dragn. 11

12 lab in 3 stappn Ho wrkt ht? 1: Wrvn Jong laborantn voor n pnsion dnktank waar vind j di? In d zomr van 2012 wrd gstart mt d wrving voor ht PnsionLab. Ht rsultaat? Oud bkndn vanuit onz PnsionMastrclasss, maar vooral vl Hollands Niuw: uit jongrnbondn, d Pnsionfdrati of gwoon via social mdia. 2: Oplidn Nit idrn hft vnvl knnis. Tijd voor n Bootcamp! Tijdns 2 dagdln wrd d pnsionknnis van d jongrn op n basisnivau gbracht. Voor dit Bootcamp hbbn w zovl moglijk sprkrs uit d praktijk ingschakld om hun xprtis n rvaring t dln. Pnsionknnrs als Jan Tamrus (PGGM), Willm Jll Brg (bstuurdr ABP), Kick van dr Pol (voorzittr Pnsionfdrati) n profssor Goudswaard dldn hun knnis om ht nivau van onz laborantn flink op t schrovn. 3: Advisrn All laborantn zijn opgdld in tams. Elk tam hft n ign focuspunt, n voorzittr, n scrtaris, n xtrn advisur n n coach. Vrvolgns wordt r flink gdiscussird, vrzonnn, uitgwrkt n gadvisrd. Soms bij één van d laborantn op d ign wrkplk, soms in d krog. D voorzittr is ht rst aansprkpunt voor d tamldn, d coach n d xtrn advisur. Hij of zij bwaakt d algmn voortgang van d advizn n activititn van d grop n stlt d agnda op. D scrtaris hft vooral n ondrstunnd rol. Hij of zij wrkt d notuln uit, plant d vrgadringn n houdt d kostn di ht Lab maakt in d gatn. D xtrn advisur di bij ht Lab btrokkn is, fungrt als n klankbord n inhoudlijk raadgvr. Hij of zij is wrkzaam binnn d pnsionsctor n hft vl inhoudlijk xprtis rondom ht thma waar d grop m bzig is. Tot slot hft d coach vooral d taak om m t dnkn ovr d inhoud n ht ondrling procs. Ook is d coach d schakl tussn d vl gïntrssrdn binnn d pnsionsctor n d tams. 12

13 DRUK EMPEL N! E JE ST PENSIO OP JE EN EN E REN HEBB N JONGE S L A A N V IO B K S A A S L A E R EN, PROF INSP NSIO JAAR OUNG EERD: DE N HET PE S EEN HP Y L L A M U V E D M T N S R MID NG E GEFO T DE KOM AAT IN NV JO OEL E BEST EN, F ENLIJK D N. M R B E E A T L G O JON ZAM RGR IOEN CNV K GE LD VE HET PENS NGRIJ ENWERE! UD. R O BELA IO A H S IN LA PEN OEL IET K IN DE DIT D NG N N WE N NOG LA E V E G IJ WE Z MAAR ovr nkn nad OR! O i i d D t ) a r GAAT 5 jaa munic hid T NLAB mt 3 itit, com ij WAN SIOE ot n s uzvr N r (t E k n P iv l, d it : gr HET vanu t bbn t stls 0 jon ld h 5 h n ulr / n b + a k form ijvoor n mst v at uit b t ma o a t n k n s s vi? to bb nsio n kom d) ad WAT rijk it, d nla t p g gaa ngvraag lang darit nsio tn di m d sla (o, soli n b t n n Ht P c f b a a s a p L d g n on li as m nlab nsio ionf allr aar w t Pnsio t P pns t is h kn w it d s. s k r H a u. a t d k n s r vanu ti ar ag uu f poli vra s. Da ondsbst sn o f tc. D hma an nfond sion ijk t r r n v n g io n p s la 5 jaa ig pn n op b tokomst dan 3 i is is r. ds ku r rp n v nfon t oud r voo rw io i d s v n n n ij, o v n k p ij ht ion, als kw pns jvn b rtijn d is in kn wil bli bbnd pa r? s k s WIE btro r blangh ïntr VOOR 2014 i g t oo t juni n d w m ord v. b n k n Idr r 2013 to g la artn g t k s l s n r, a o u b o a m m w ons v nov isniv ctul th t zijn knn g aan a naas nd tllin n s o k Daar f ij ld r o o g rv raag blan an t ov j j v nkl schik. Dit k cht n rld ab b lu L w t lv n r p h s k io in vog pns n dat latn ij b? g t d r r E a b o it O u H d La wa t z n van rs in amp sion is rvoor tukk t Pn sliss lgd zijn, Bootc Om ion t b raags binnn h r s v m n t d t. n c t o m a. Ht t n a g n d m o d n P toglich la n c s irct n d r d l subth voldo n w aa irn, doo ook door d word ldn pn in n n. gaan hd r Lab an a i a ll n a d m li a r r t m a g jk a, v d o d n n Da t m n t l, n il p rg m rsch tot d nm voor t zo ootca op v t v rbld r ht B s gro bijvoo Om aast gaan t. n r, ld o h o tijdn ic h. W r om z n b a ht ionw g t id s o in t n ). z h r 0 jk p l u N ogli n 09.3 af u n n a m v g r in d an r train vmb p (v n van 30 no aggro volg 23 n midd p n o n d n. H atsvin 3.30 uur) gaan TISC at pla lag t (tot 1 s PRAK tcamp ga p d o r n g o a d o a n B om Ht ocht klaar r UT n n t Lab uit va OUTP aan scto is h p m its a is c v t it d o s o A r B. div ld: m.b.t oorb En v blid T INPU arborg j a n Ho w it binn turn? sit r bs iv d onds f n io pns EB OF H LAB HET U O R Z O O B NV T LA ELDE N HE AANM NAAR JE AA JE 13

14 Jong & btrokkn D Laborantn aan ht woord Erik Maas 32 studnt Bstuurs- n Organisatiwtnschap, afstudrrichting Stratgisch HRM Er is vl knnis n crativitit aanwzig bij d dlnmrs op ht gbid van pnsionn n ovr d positi van jongrn in d huidig arbidsmarkt. Als dz knnis n kund op d juist manir wordt aangsprokn ontstaat r al snl n vrniuwd kijk op zo n complx ondrwrp. D kruisbstuiving van idën van jong mnsn uit vrschillnd disciplins is gwldig om m t makn. Wat mij ook is opgvalln is dat r in n aantal wkn gwldig niuw idën n prsntatis uit d grond gstampt kunnn wordn. Mijn droom is dat r n pnsion opgbouwd kan wordn door idrn: variërnd van zzp-r tot n mdwrkr mt n vast contract. Ook hoop ik dat ht woord pnsion bij jongrn nit automatisch tot vrzt lidt, maar dat vrniuwing n n progrssif pnsionstlsl ook tot ht ign trrin van jongrn wordt grknd. Drya Gunaydin 32 Snior pnsionjurist bij Syntrus Achma VOORZITTER WERKGROEP DIVERSITEIT Idrn wil mt jongrn sparrn. Maar in d praktijk blijkt dat voor vl jongrn bst lastig. J mot daar zlf schrp op zijn n misschin ook wl n btj onbschidn. In idr gval d juist mnsn wtn t rakn mt j boodschap n natuurlijk glovn in j ign kracht n nrgi. PnsionLab gaf mij n podium n daar hb ik dankbaar gbruikt van gmaakt. Jongrn motn d ruimt krijgn om oplossingn aan t dragn voor actul pnsionondrwrpn. Als ik naar d huidig bstuurdrs van pnsionfondsn kijk, zi ik toch cht vooral grijz oud mannn. Ik bn r van ovrtuigd dat n divrs samnstlling tot btr bsluitvorming lidt. En dat n vnwichtig afspigling op n positiv wijz d afwging van tgngstld blangn bïnvlodt. Wrijving gft glans, maar dan ook alln als mn brid is daar naar t luistrn. 14

15 15

16 16

17 Marinus Rijstnbil 35 Procssor Mdwrkr bij D Traay Ik vond ht luk mij in pnsionn t vrdipn. Binnn ht Lab dnkn w allmaal andrs ovr ons pnsion; ho ht allmaal in lkaar zit n wat w willn. Ht is moilijk om mt lkaar alls op één lijn t krijgn. Maar: w hbbn vl van lkaar glrd. Alxandra Bolland 27 studnt Commrciël Economi Assistnt Financil Advis bij Rabobank Mt d daadwrklijk invulling van mijn pnsion bn ik nog lang nit bzig. Ik hb nog wl vn t gaan. Er zijn vl vrandringn n ontwikklingn di nu plaats vindn in d sctor. Daarnaast vind ik ht wrkn zo luk, dat ik r nit aan mot dnkn morgn t motn stoppn. Ht blang van n god pnsion staat hl hoog bij mij in ht vaandl. Ik wt ho mijn pnsionrgling in lkaar zit n wat ik jaarlijks opbouw n vntul kan ondrnmn voor aanvullnd voorziningn. Hlaas bn ik daar vaak n uitzondring in. Ht is nu n arbidsvoorwaard waar vaak door wrknmrs nit naar gkkn wordt, ovrigns door zowl jong als oud. Als ik m kan hlpn om mijn gnrati btrokkn t krijgn n kan hlpn in d ducati n ht inzin van ht blang van onz pnsionsctor n hun ign rglingn, dan zal ik dat zkr nit nalatn. Ht bld van d sctor waarbij w grijz mannn in ht bstuur zin n ht ondrgschikt blang van pnsionn van jongrn is aan vl zakn t wijtn. Ik bn chtr van mning dat wij als jongrn hir ook zkr n vrantwoordlijkhid in hbbn n motn nmn. Ht PnsionLab is hirvoor n uitrmat gschikt mdium om d visi van jongrn t vrbindn mt d sctor n n podium t gvn. Als w zorgn dat r n vnrdig vrtgnwoordiging gralisrd kan wordn tussn dlnmrslftijdn n mnsn actif in d pnsionsctor dan hbbn w al n hl grot stap gmaakt. Jns van Egmond 26 Risicomanagr voor pnsionfondsn bij Cardano Als studnt pnsionconomi vold ik m vrantwoordlijk om ook mijn knnis voor d maatschappij in t zttn. Pnsionzorgn wgnmn kan alln mt n daadwrklijk schokbstndig stlsl waar jong n oud op 17

18 kunnn vrtrouwn. In d tokomst zulln mnsn mt n flxibl pnsionlftijd n dltijdpnsion n glidlijk pad van wrk naar pnsionring bwandln. Nicky Nijhuis 19 Studnt Bank- n vrzkringswzn Wannr j its wil vrandrn, zul j altijd zlf motn bijdragn aan dz vrandring. Al is ht lastig om dit in j ntj t ralisrn. Mt ht PnsionLab wrd mij d moglijkhid gbodn om samn mt n grot grop jongrn n vrschil t makn. D divrsitit in dlnmrs is n ondrdl van ht Lab dat nit onopgmrkt kan blijvn. Ongacht d achtrgrond, idr dlnmr zt zich tn volst in n lvrt n bijdrag op zijn of haar ign manir. Alxandr Ditvorst 31 Mdwrkr Vrmognsbhr pnsionsctor Thuis ging ht voortdurnd ovr pnsionn n ik dnk dat ik hirvan n tik hb mgkrgn. Ik hoor ook vaak mnsn zggn dat d pnsionmatri saai is. Ik vind juist ht tgndl waar, afglopn jarn warn misschin wl d bst n spannndst jarn. Daarnaast hft mijn vadr m wl ns vrtld dat pnsion j blangrijkst scundair arbidsvoorwaard is - n daar mot ik hm hlmaal glijk in gvn. Ik vind ht PnsionLab n mooi n god initiatif, d plk waar w als jongrn n vrschil kunnn makn. Ht is wat dat btrft ook n natuurlijk bwging, d babyboomgnrati hft ook motn vchtn voor hun rchtn. Dit hbbn z gdaan (succsvol!) n nu zijn wij aan d burt. Ik hoop dat ik ovr 30 jaar nit tgnovr n grop jongrn sta n m dan ralisr dat ik 30 jaar gldn aan d andr kant van d tafl zat. Als dat wl zo is, dan is r toch wat fout ggaan Anna Grbnchtchikova 23 studnt Wiskund & Taalwtnschap voorzittr wrkgrop Pnsion CNV Jongrn Door mijn Russisch achtrgrond wt ik god ho n land zondr rchtn r uit zit. Social rchtn n arbidsvoorwaardn blijvn chtr nkl strk als z mbwgn mt d maatschappij, n w continu naar vrbtring strvn. 18

19 19

20 20

21 Afglopn juni kwam ik voor ht rst in contact mt d aankomnd problmn in d pnsionsctor: d wttlijk togstan maximum pnsionopbouw zou strk vrlaagd wordn door d ovrhid. Dit dd mn nit om d positi van burgrs t vrstrkn, maar uit ordinair bzuinigingsovrwgingn. Hir schrok ik van n daardoor bsloot ik actif t wordn op pnsiongbid. Ht is broodnodig n brug t bouwn tussn jongrn n d pnsionsctor. Ovr jongrn hrsn tvl vooroordln: z willn nit mdnkn, ht zou n vr van hun bd -show zijn. Tglijk vil op dat r juist binnn én buitn ht Lab vl jongrn juist graag nadnkn. Ht was rg luk dz gropn bijn t brngn, n t zin ho hir god vrbandn n idën ontstondn. Jron Djall 27 Pnsionadvisur bij Monta Ho d zakn r voor staan ovr 30 jaar? Vanuit d dlnmr n gzond vrwachting van n pnsionvrmogn, waarbij w ons ralisrn dat n pnsionfonds d mst ffctiv n fficiënt uitvordr is. Binnn d pnsionfondsn is r mr transparanti n zittn r n paar flxibl moduls in, di j bijvoorbld tijdns n studijaar kunt inzttn. Mnsn kunnn zo hun pnsion mr tospitsn op hun prsoonlijk situati. Vrdr hft d communicativoorzining n flink vlucht gnomn n zijn mnsn vl btr op d hoogt van d status van hun pnsion. Ht PnsionLab zt zich maximaal in om intrssant figurn uit d sctor t btrkkn. Wat ht daarnaast xtra intrssant maakt is ht fit dat d sctor rg bniuwd is naar idën van jongrn n samn mt jongrn wil bouwn, bijvoorbld aan niuw communicati-instrumntn. D pnsionsctor is rg sportif. Z nmn ht PnsionLab srius n willn mr wtn ovr waar ht zich m bzig houdt. Bijna idrn di in d sctor wrkt is wl gvraagd n prsntati ovr ht Lab t gvn. 21

22 samnwrking Bruggn bouwn n knnis dln mt ht vld d coach Tarik Uçar Blidsadvisur bij Pnsionfdrati coacht: tam Solidaritit 2013 & tam Omvang Pnsionfondsn 2014 Ik hb n pnsiondroom. En pnsiondroom waarin mijn kindrn straks ongacht hun arbidsvorm n god pnsion opbouwn. En god pnsion dat r voor zorgt dat z latr d dingn kunnn don di z willn don. Zondr hun hand op t hovn houdn. In mijn droom don z dat samn mt hl vl andrn. En grot grop, waarbij d krachtn gbundld zijn, waardoor r samn mr t dln is. En grop waarbij ht nit uitmaakt ho oud j bnt, of van wlk sks of achtrgrond j bnt. En grop waarbij jouw stm tlt n waar all opbrngstn voor d dlnmrs zijn. En grop waarbij nimand uitgslotn wordt n waarbij w mt lkaar voor lkaar zorgn. Ik wil nit dat w accptrn dat r mnsn of gropn zijn di pch hbbn n andrn gluk. In mijn droom zorgn w voor lkaar bij oudrdom, zikt n ovrlijdn. Ht is god om dromn uit t sprkn n mt lkaar t dln. Onz dromn vormn tnslott onz idaln. Ho vr zijn w mt ht ralisrn van dz idaln? Ht zal j wllicht vrbazn, maar d ralisati van mijn droom ligt dichtrbij d huidig wrklijkhid dan j zou dnkn. Mt onz huidig pnsionfondsn n d rglingn di z uitvorn komn w namlijk al n hl ind. Ook dz zijn ooit uit idaln ontstaan. Maar zoals ht vakr gaat mt gralisrd idaln, zijn r in d loop dr tijd concssis gdaan n zijn r onvnwichtighdn ingslopn. Onvnwichtighdn di wllicht kloppn volgns d rgls, maar di nit mr aansluitn bij d idaln di z horn t dinn. Ook bij pnsionfondsn zijn r inmiddls onvnwichtighdn ingslopn. Pnsionfondsn zijn gn commrciël haain di mt trmn als winstvrtinvoudigr r voor gzorgd hbbn dat d mnsn zich 22

23 in d schuldn hbbn latn stkn. Bij pnsionfondsn komn dit soort uitwassn glukkig nit voor. Maar, w motn wl blijvn oplttn, uitwassn komn namlijk nit plotsling uit d lucht valln. Z komn voort uit n procs waarin d grnzn stds vrdr vrlgd wordn. Daarom is ht zo blangrijk dat r mt n friss onafhanklijk blik naar d gang van zakn wordt gkkn n ook d onschuldig onvnwichtighdn bsprkbaar zijn. PnsionLab is voor mij vanaf ht bgin n schrp n gdrvn commntator gwst di zich oprcht vrwondrd ovr zakn n dz vrwondringn op tafl lgd. Juist om lkaar schrp t houdn op d idaln waarop ons collctiv pnsionstlsl stunt. Ik hb tw jaar op rij d r ghad om als coach aan d slag t mogn gaan bij PnsionLab, n hb dz tijd rg inspirrnd gvondn. Daarom mijn oprcht dank aan mijn tams. Bdankt voor all inspirati di julli mij gbodn hbbn n blijf j alsjblift vrwondrn ovr d gang van zakn. Dl dz vrwondring mt nidr, of z nou willn luistrn of nit! 23

24 UIT HET VELD Hrma Gbors Stratgisch advisur Dlta Lloyd "In ign huis wrkn w prmannt aan d vrbtring van pnsioncommunicati. D B s nmn w daarin m. Strkr nog, onz visi op pnsioncommunicati n d uitwrking daarvan gburt voor n blangrijk dl door n voor jongrn. Jongrn zlf zijn d bst vrtolkrs van hun ign blvingswrld n zij knnn bovndin d tchnologisch moglijkhdn n niuw digital kanaln btr dan wi dan ook. 24

25 25

26 d coach Sylvia van Wavrn Snior Engagmnt Spcialist bij Robco coacht: tam Vrmognsbhr Ht blijkt bst lastig om n god dfiniti t formulrn voor duurzaamhid n wlk rol dit zou motn spln bij duurzaam blggn. Mot n pnsionfonds hir its m? Wat zijn d kanttkningn daarbij? En wat kunnn jongrn voor btknis hbbn in dz matri? In 2012 wrd ik gvraagd als coach voor tam Vrmognsbhr. Door knnis t dln tijdns bijnkomstn n ht gvn van fdback op d stukkn probrd ik n bijdrag t lvrn aan ht stlln van d god vragn. Ht was n is voor mij n r om dz jongrn t bglidn op d mst xistntiël vragn di r naar mijn mning zijn op ht gbid van vrmognsbhr door pnsionfondsn, namlijk duurzaamhid, lang trmijn n d rol van d jongrn hirin. Ik bn rvan ovrtuigd dat dz jongrn door hun invntivitit van crucial waard zijn voor ht bhoud van ons mooi Ndrlands pnsionstlsl. 26

27 27

28 d coach Willm Jll Brg Lid Daglijks Bstuur CNV Vakcntral Bstuurslid Stichting Pnsionfonds ABP coacht: tam BESTUUR Bijna nadr ik ht punt waarop mijn jugd mr jarn achtr mij ligt, dan dat mijn pnsionlftijd voor mij ligt. Ergo, in pnsiontrmn; ht gaat hir ovr d discussi ovr d doorsnprmi. Tot aan dit momnt hb ik tvl btaald! En ondanks d rst grijz harn, bn ik nog stds één van d jongst pnsionfondsbstuurdrs in Ndrland. Tot voor nkl jarn trug kwamn d trmn pnsion n jongrn bijna nooit in één zin tglijk voor. Dat frustrrd mij, omdat juist jongrn vl blang hbbn bij n god pnsionstlsl. Daarom bn ik r trots op dat ht d jongrn van CNV, VCP n FNV is glukt om zovl jongrn bij lkaar t brngn di m willn dnkn ovr d tokomst van ht pnsionstlsl. Al di dnkkracht is hard nodig, want r zijn d komnd jarn d nodig hard notn t krakn. Ht komnd jaar zal in d Sociaal Economisch Raad (SER) d discussi ovr d tokomst van ht Ndrlands pnsionstlsl wordn gvord. D kracht van ht PnsionLab is dat d dlnmrs nit dnkn vanuit hun huidig blangn, maar zich richtn op d stip op d horizon. En ondanks dat r buitn d padn wordt gtrdn, is ht mooi van ht PnsionLab dat d voor ons blangrijk uitgangspuntn trugkomn. Ht PnsionLab lgt d vingr op d zr plk: Solidaritit is n mrwaard, maar d doorsnsystmatik schuurt Zzp rs motn wordn vrplicht om pnsion op t bouwn, vooral blangrijk voor zognaamd gdwongn zzp rs ; D blggingsspagaat mot wordn opglost En blangrijkr: ht PnsionLab is r ook in gslaagd dz ondrwrpn voor d pnsionbranch t agndrn. Nimand in d sctor ontkomt r aan hirovr na t dnkn. Ook binnn ht CNV zijn w druk bzig mt dz ondrwrpn n w zulln z ook tr sprak brngn in d SER. 28

29 Ht is d kracht van pnsionfondsn dat dlnmrs al op jong lftijd voor hun pnsion sparn. Jongrn don dus al vrog m n daarom is ht zo blangrijk dat z ook al vrog hun stm latn horn. Huld aan ht PnsionLab dat julli voorop lopn n mdon! Dank dat ik julli daarbij hb mogn bglidn. Ik hoop dat ik straks in d pnsionsctor één van d oudrn bn in plaats van d uwig jongst! 29

30 Pitchn & vrniuwn D vnts van ht PnsionLab KICK OFF oktobr 2012 AMSTERDAM, DE NEDERLANDSCHE BANK - In ht auditorium van D Ndrlandsch Bank wrd d aftrap ggvn van ht PnsionLab. Ht blangrijkst dol? Jong mnsn mr inspraak gvn in d pnsiondiscussi. Momntl is slchts 2 à 3% van d bstuursldn van pnsionfondsn jongr dan 35 jaar, dus ht is hard nodig. Ongvr 100 dlnmrs warn aanwzig bij d officiël start in Amstrdam. Grard Rimn, dirctur van d Pnsionfdrati, gaf mt n gongslag ht startsin. Dagvoorzittrs Klaartj d Bor (VCP), IJmrt Muilwijk (CNV Jongrn) n Dnnis Wirsma (FNV Jong) namn ht daarna van hm ovr. Zij lgdn n rks stllingn n publiksvragn voor aan ht panl mt ondr mr Olaf Slijpn (DNB) n Arthur van dr Wal (AZL). 30

31 ht panllid Olaf Slijpn Divisidirctur Tozicht Pnsionfondsn n blggingsondrnmingn, D Ndrlandsch Bank Jongrn spln n crucial rol bij d discussi ovr d tokomst van ons pnsionstlsl. Door d dmografisch ontwikklingn staat d houdbaarhid van ons stlsl ondr druk. Als j dat wil oplossn mot j nadnkn ovr, ondr mr, solidaritit(n) binnn ht stlsl n d hardhid van aansprakn. Daarnaast spln vrandrnd arbidsvrhoudingn n individualisring n rol. Mt n conflictmodl tussn gnratis los j dat nit op; dat gft alln vrlizrs. Ht zal motn bginnn mt ht hrknnn n rknnn van lkaars blangn n oplossingn bsprkbaar makn. PnsionLab laat zin dat jongrn daar hun rol in willn pakkn. In tgnstlling tot wat wl ns wordt bwrd, wordn jongrn nit bij voorbaat afgschrvn bij gschikthidstotsingn voor blidsbpalnd functis in d pnsionsctor, intgndl. En dl van d jongrn di bij ht PnsionLab actif is zou waarschijnlijk hl god voor drglijk functis kwalificrn. Ht problm is mr dat jongrn nog t winig door bnomnd organisatis wordn voorgdragn of wllicht nog huivrig zijn zich vrkisbaar t stlln. 31

32 Pitchn & vrniuwn DE TWITTERAAR Ilja Bolaars Promovndus Economi aan d Univrsity of Chicago Columnist voor FD PnsionPro n RTLZ.nl Voor vl dlnmrs is ht PnsionLab d rst sriuz knnismaking mt ht pnsionstlsl. Mijn ign knnismaking was ignlijk ook nog nit zo lang gldn. Ht was bgin Howl ik wrkt bij n actuaril advisburau, had ik ignlijk nooit its mgkrgn van collctiv pnsionn, bhalv dat w (uitraard!) ht bst stlsl tr wrld hbbn. Ik was voor n cursus vrzkringsrcht bij ht Actuaril Instituut. Bij toval vrschn n formul op ht schrm voor n (collctiv) pnsionprmi. Ht zin daarvan vrward mij. Ik kk om mij hn. Was ik d nig in d zaal di dz formul vrmd vond? Blijkbaar wl Voorzichtig stak ik mijn hand op: Di formul, klopt di wl?. D docnt kk vrbaasd n knikt bvstignd. Dus d prmi voor jong mnsn is vl t hoog? Docnt: Tsja, zo wrkt dat bij pnsionfondsn. Ik kk nog n kr om m hn, maar ik blk d nig di dit n vrmd gang van zakn vond. Latr ontdkt ik dat dit wl nigszins tknnd was voor d hl sctor. Waarom is ht logisch dat jong n oud in één collctif zittn? Waarom dragn jong mnsn ht langlvnrisico van oudrn? Waarom zijn allnstaandn solidair mt mnsn mt partnr? Waarom btaln lag inkomns structurl m aan d pnsionn van hog inkomns? Waarom hbbn mnsn niks t zggn ovr d hovlhid risico di zij lopn? In d pnsionsctor wordt ht stlln van kritisch vragn nit altijd togjuicht. Ik hb mij, nt als in dat zaaltj op ht Actuaril Instituut, vaak nzaam gvold als ik dit soort vragn stld. Glukkig is dat tgnwoordig snl aan ht vrandrn. Nit in d minst plaats dankzij ht PnsionLab. Ovrigns hovn di vragn nit altijd dirct tot radical systmwijzigingn t lidn. Soms wl. Zo plit ik zlf nt als ht PnsionLab voor n ind aan d doorsnsystmatik, di, zoals hirbovn bschrvn, mijn rst knnismaking mt ht pnsionstlsl markrd. Bij andr vragn komn w r chtr achtr dat r misschin wl god rdnn zijn dat dingn zijn zoals z zijn. Of w ontdkkn dat d zakn wat gnuancrdr liggn dan op ht rst gzicht gdacht. Ht PnsionLab vrog zich bijvoorbld af, waarom mnsn niks mogn kizn als ht om hun pnsion gaat. Op ht rst gzicht is ht raar: mnsn wrkn n groot dl van hun lvn voor hun pnsion, maar hbbn 32

33 r gn nkl kus in. Als j ht langr bstudrt, wordt chtr duidlijk dat r gn simpl antwoordn zijn. Hl vl mnsn zijn blij dat z automatisch sparn voor hun pnsion. Hl vl mnsn vindn ht ignlijk wl fijn dat r n patrnalistisch organisati is di d ingwikkld blggingsstratgiën uitstipplt. Tglijkrtijd blijft ht vrmd dat mnsn in 2014 vnvl kuzvrijhid hbbn als in 1960, ondanks d tognomn moglijkhdn op ht gbid van ICT, ht tognomn oplidingsnivau, d tognomn divrsitit, nzovoort. Niuw tijdn vragn om niuw antwoordn n niuw antwoordn zijn vaak gbaat bij niuw blod in d discussi. Ht PnsionLab hft daar d afglopn tw jaar wat dat btrft n mooi, n broodnodig, bijdrag aan glvrd. Ga zo door! DE EXPERT Ptr Borgdorff Dirctur Pnsionfonds Zorg n Wlzijn Op 29 januari was ik t gast bij n mooi bijnkomst van ht PnsionLab bij DNB. Ht is voor mij blangrijk om mr jongrn t btrkkn bij ht ondrwrp pnsion, dus ik vold m daar als n vis in ht watr. Ht was n bijzondr rvaring. Vl jong mnsn di gpassionrd pratn ovr pnsion, voor hn nog vr wg. Onorthodox oplossingn wrdn aangdragn. Zoals ht PnsionLab trcht waarnmt is r sprak van consolidati in pnsionfondsnland. En groot pnsionfonds profitrt nu nmaal optimaal van schaalvoordln. Dat gft voordln in d pnsionadministrati, maar ook in ht blggingsblid n in ht bstuur. En nit onblangrijk: r kunnn gunstig bhrtarivn wordn bdongn. Dit alls lvrt dlnmrs n btr pnsion op. Maar, ht PnsionLab concludrt trcht dat r ook nadln aan vrbondn zijn. Als ht collctif t divrs wordt, kan ht gvol van homognitit vrlorn gaan n kunnn gropn ht gvol krijgn dat hun stm nit wordt ghoord. Wat btknt dit alls nu voor jongrn? Glukkig zijn r hir gn tgngstld blangn tussn jong n oud. Jongrn hbbn nt als oudrn all blang bij schaalgroott n bij solidaritit om zo n optimaal pnsion t brikn. Ht PnsionLab volt filloos aan, dat nhidsworst voor n t grot grop nadln hft n tn kost gaat van d saamhorighid. En dat ht lidt tot mr ovrdrachtn n bstuurlijk vrtgnwoordiging lastigr maakt. Solidaritit is aan voorwaardn gbondn n dat gldt voor jong n oud. Daarom gaat PFZW zorgvuldig mt dz voorwaardn om. 33

34 Pitchn & vrniuwn 34

35 PITCH fbruari 2013 ZEIST, SYNTRUS ACHMEA - Via Twittr nmt d blangstlling voor #pnsionlab al bhoorlijk to. D 5 xprimntntams hbbn zich d afglopn maandn gbogn ovr hrsnkrakrs rondom d thma s Solidaritit, Kuzvrijhid, Bstuur, Vrmognsbhr n Communicati n zijn klaar om hun advizn knbaar t makn aan d buitnwrld. Rond zs uur is ht dan zo vr: d durn gaan opn n dlnmrs, prs, grot namn uit d pnsionsctor n politik n andr gïntrssrdn stromn binnn. Er hangt n opgwondn sfr n d zaal zit vol. D avond gaat van start. Staatsscrtaris van Social Zakn n Wrkglgnhid, Jtta Klijnsma, hft naar ign zggn rod oortjs wannr z kort ht woord nmt voorafgaand aan d pitchs. En war hyp ontstond op Twittr mt als trnding topic #pnsionlab tijdns n na d prsntatis. Vol lof wrd r ovr d advizn én ovr d jongrn gsprokn n ook tijdns d trugkoppling was d conclusi dat ht n zr succsvoll avond is gwst. 35