Aan. de gemeenteraad. Gemeentebestuur Spuiboulevard GR DORDRECHT. F (078)

Transcriptie

1 Retouradres: Postbus 8 Aan de gemeenteraad 3300 AA DORDRECHT Gemeentebestuur Spuiboulevard GR DORDRECHT F (078) Datum Ons kenmerk Begrotingsprogramma en -thema Bijlage(n) Betreft 9 februari 2010 SO/2010/ Ondernemerschap en Bereikbaarheid verbeteren bereikbaarheid 2 RAADSINFORMATIE ifizake Evaluatie gratis openbaar vervoer Contactpersoon C. Doeser T E c.doeser@dordrecht.nl Samenvatting De proef met gratis openbaar vervoer voor 65+'ers in Dordrecht loopt van 1 juli 2009 tot en met 30 juni Met gratis vervoer van de bestaande transferia Weeskinderendijk en Energiehuis naar de binnenstad op koopavond, zaterdag en koopzondag loopt vanaf 1 januari 2009 (voor 2 jaar). Het nieuwe transferium bij FC Dordrecht is nog niet gerealiseerd. Er is onderzoek gedaan onder de gebruikers van de zogenaamde 65+ Gemakspas (voor gratis vervoer van 65+'ers) en de parkeerders en busgebruikers op de bestaande transferia. Deze raadsinformatiebrief informeert de raad over de uitkomsten van deze onderzoeken. 1. Wat is de aanleiding? De gemeenteraad heeft op 31 maart 2009 het besluit genomen om het project gratis openbaar vervoer uit te voeren. Tijdens de begrotingsbehandeling in november 2009 is door de verantwoordelijk wethouder toegezegd met een evaluatie van het project te komen. Het project bestaat uit 3 onderdelen: Gratis Openbaar Vervoer voor 65+'ers op alle buslijnen binnen Dordrecht van 1 juli 2009 t/m 30 juni 2010 op werkdagen na 09:00 uur en de gehele dag in het weekeinde. Gratis busvervoer vanaf de parkeerterreinen Energiehuis en Weeskinderendijk op koopavond, zaterdag en koopzondag voor een periode van 2 jaar (per 1 januari 2009). Het realiseren van een binnenstadstransferium op het parkeerterrein van FC Dordrecht voor bezoekers van de binnenstad op koopavond, zaterdag en koopzondag en het verzorgen van aanvullend gratis busvervoer (project nog niet gestart). 2. Wat widen we bereiken? Het project is ontstaan op basis van een ingediende motie tijdens de begrotingsbehandeling in november De doelen van dit project zijn daarbij niet eenduidig vastgelegd. Als algemene strekking voor het project gratis openbaar vervoer voor ouderen kan gelden dat dit moet bijdragen aan de Pagina 1/4 Model brief actieve ififorrnetie Gedrukt op FSC Mixed Sources papier cert. no. CU-COC

2 Datum 9 februari 2010 Ons kenmerk SO/2010/ doelstellingen rond minder autogebruik, de mobiliteit van ouderen en het verminderen van het sociaal isolement. Het instellen van een nieuw transferium bij FC Dordrecht en het aanbieden van gratis busvervoer van/naar de binnenstad heeft als doel het verbeteren van de bereikbaarheid van de binnenstad. De transferia Energiehuis en Weeskinderendijk zijn onderdelen van het Dordtse parkeerbeleid en het vervoer van/naar Weeskinderendijk is op koopavond en zaterdag al gratis vanaf de openstelling. Het transferium bij FC Dordrecht is nieuw. Het uiteindelijke doel is niet het vullen van de gratis bus, maar het aanbieden van parkeerruimte voor een betere bereikbaarheid van de binnenstad. Omdat de doelen niet eenduidig zijn vastgelegd en nulmetingen ontbreken leidt de evaluatie van het project niet tot eenduidige conclusies en blijft er ruimte voor interpretatie en (eigen) uitleg; in de eindevaluatie zullen we deze aspecten van meer solide informatie voorzien. 3. Wat gaan we daarvoor doen? Het college heeft het raadsbesluit uitgevoerd en een aantal onderzoeken gei'nitieerd om tot een evaluatie te kunnen komen. Voor het project gratis openbaar vervoer voor ouderen is een vragenlijst over het mobiliteitsgedrag van de doelgroep toegevoegd bij de aanvraag voor de 65+ Gemakspas. Ook zijn ouderen in de bus geenqueteerd voor en na aanvang van de proef met gratis openbaar vervoer. Op de bestaande transferia Energiehuis en Weeskinderendijk zijn enquetes onder de gebruikers afgenomen om inzicht te krijgen in de motieven van het gecombineerde parkeren en busgebruik. Deze conclusies zijn van belang voor het bepalen van de risico's voor het openstellen van het transferium bij FC Dordrecht. Uit de proef met het gratis busvervoer in Dordrecht voor 65+'ers en de verrichte onderzoeken blijkt: Kenmerken doelgroep 65+ en aanvragers 65+ Gemakspas. Deelname aan de proef wordt gedaan door 63% van de totale doelgroep van 64 jaar en ouder (om zo min mogelijk mutaties tijdens het jaar van de proef te krijgen zijn ook de 64-jarigen meegenomen). Dit is een goed en landelijk vergelijkbaar resultaat. De participate is boven de 70% bij ouderen jonger dan 80 jaar. Daarna daalt de deelname snel. De deelnemers aan de proef zijn gelijkmatig verdeeld over de Dordtse wijken. De grootste groep aanvragers van de 65+ Gemakspas maakte voorheen ook al gebruik van de bus. De groep 65+'ers is nog zeer mobiel: 75% reist per week 3-8 maal. Effecten invoering gratis reizen voor ouderen. Het aandeel ouderen in de bus neemt na de introductie van de 65+ Gemakspas toe van 9 naar 13% (op werkdagen na 09:00 uur). Pagina 2/4 Kodel brief sct:ieve informatie

3 Datum 9 februari 2010 Ons kenmerk SO/2010/ Het aantal ouderen dat frequent met de bus reist (2 tot 4 keer week) neemt toe van 72 naar 79%. 43% zegt met de 65+ Gemakspas "veel vaker" te zijn gaan reizen met de bus; 40% zegt "fets vaker". Het belangrijkste reismotief met de bus is en blijft "winkelen". 57% van de reizigers met de bus zijn zogenaamde "captives": hebben geen vervoersalternatief en zijn dus op de bus aangewezen. 47% heeft het oude reispatroon met de bus behouden, 47% is vaker met de bus gaan reizen en 6% is nieuwe reiziger. Bij-effecten van het gratis reizen van de 65+'ers: Er is gedurende de tweede helft van 2009 geen afwijkend beeld van het aantal vervoerde 75+'ers en WMO-gerechtigden met de Drechthopper geconstateerd ten opzichte van de tweede helft van Inzet van extra bussen door Arriva voor het extra vervoer is niet aan de orde. Derhalve leidt het gratis vervoer voor ouderen niet tot extra exploitatiekosten. Uit de enquetes onder de transferiumgebruikers blijkt: Het grootste deel van de parkeerders op een Dordts transferium parkeert langer dan 3 uur. De belangrijkste motieven zijn "werken" en "winkelen" (samen circa 65%). De belangrijkste reden om op een transferium te parkeren is het gratis parkeren in combinatie met het niet hoeven zoeken naar een parkeerplaats in het centrum: Weeskinderendijk 87% en Energiehuis 69%. De mogelijkheid om met een gratis bus naar het centrum te kunnen reizen is nauwelijks een argument om hierte parkeren: Weeskinderendijk en Energiehuis: beide 2%. De belangrijkste reden om geen gebruik van de bus te maken is dat lopen sneller is: circa 60%. Nieuw transferium bij FC Dordrecht: De beschikbaarheid van het parkeerterrein op koopavond, zaterdag en koopzondag is niet eenduidig (niet voor 100% gegarandeerd) door andere activiteiten op het parkeerterrein. Dit transferium is voor 100% afhankelijk van het aanvullende busvervoer en gegeven de resultaten onder de gebruikers van de bestaande transferia is dit een afbreukrisico. De realisatiekosten van het project zijn binnen het ter beschikking gestelde budget gebleven. 4. Znspraak en communicatie N.v.t. 5. Vervolgtraject besluitvorming Afhankelijk raadsbehandeling. Pagina 3/4 Model brief artieve informatie

4 Datum Ons kenmerk 9 februari 2010 SO/2010/ Wat mag het kosten? Afhankelijk raadsbehandeling. Met de pilot gratis vervoer voor ouderen zijn kosten voor organisatie en afwikkeling gemoeid geweest (mailings en pasjes). Bij een eventueel continueren van het project kan dit geregeld worden via de OV-chipkaart. Deze is vanaf voorjaar 2010 beschikbaar. De doelgroep kan op redelijk eenvoudige wijze reizen tegen het zogenaamde "nultarief". Zij gebruiken de chipkaart tegen een tarief van 0 per kilometer. De kosten voor de inkomstenderving van Arriva zijn dan circa , per jaar. 7. Bij deze raadsinformatiebrief horen de volgende bijlagen: Rapport: Evaluatie Gratis Openbaar Vervoer. Rapport: Transferium FC Dordrecht. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben gemformeerd. Het college vajj sretaris Burgemeester en We ouders de burg* meester M.R. Schurink Pagina 4/4 Model brief actieve informatie

5 Gratis Openbaar Vervoer Evaluatie Pilotproject GOV 65 + Definitief Gemeente Dordrecht Postbus AA Dordrecht Grontmij Nederland B.V. Roosendaal, 13 januari 2010 i Grontmij

6 Verantwoording Titel Subtitel Gratis Openbaar Vervoer Evaluatie Pilotproject GOV 65 + Projectnummer Referentienummer Revisie Datum rsd.490.R januari 2010 Auteur(s) adres Gecontroleerd door Gees Doeser cees.doeser@grontmij.nl Jan Witte Paraaf gecontroleerd Goedgekeurd door Jaap Drost Paraaf goedgekeurd Contact Bovendonk ZH Roosendaal Postbus BS Roosendaal T+31, F zuid@grontmij.nl Grontmij Pagina 2 van 18

7 Inhoudsopgave 1 Inleiding Besluit gemeenteraad Inhoud van de proef Doelen van de proef Betrokkenen organ isaties Doelgroep Financiering Evaluatie-onderzoeken 5 2 Wie hebben een 65+-Gemakspas Aantal aangevraagde passen Leeftijdsopbouw Postcode Man/vrouw Waar wonen de pasgebruikers Relatie met bestaand OV-gebruik Conclusie 8 3 Reisgedrag doelgroep Inleiding Kenmerken reisgedrag Modal split en frequentie Autobezit Gebruik Openbaar Vervoer Conclusie 11 4 Effecten gebruik65+ Gemakspas Inleiding Groei aantal reizigers van Reisfrequentie Reismotief Gebruik kaartsoort Reisalternatieven Bestaande of nieuwe reizigers Conclusie 15 5 Conclusies evaluatie Gemakspas Exploitatiekosten Relatie Drechthopper Optieen kosten eventuele verlenging van de proef 18 Pagina3 van 18

8 Inleiding 1.1 Besluit gemeenteraad Op 31 maart 2009 heeft de gemeenteraad van Dordrecht het krediet gevoteerd voor de uitvoering van het project Gratis Openbaar Vervoer. Dit besluit is genomen nadat er tijdens de begrotingsbehandeling in november 2008 een motie is aangenomen voor het introduceren van Gratis Openbaar Vervoer voor Ouderen. Het besluit betrof twee zaken: het aanbieden van gratis vervoer met de Arriva-bussen in Dordrecht voor ouderen en het gratis aanbieden van vervoer van/naar transferia op de koopavond, zaterdag en koopzondag. Deze eerste evaluatie beperkt zich tot het gratis openbaar vervoer voor ouderen. 1.2 Inhoud van de proef De pilot gratis openbaar vervoer voor ouderen houdt de volgende onderdelen in: 1. Gratis Openbaar Vervoer voor personen van 65 jaar en ouder voor de duur van 1 jaar (1 juli 2009 t/m 30 juni 2010). Het gratis reizen geldt op alle Arriva-bussen binnen Dordrecht op werkdagen na 09:00 uur en in het weekeinde de gehele dag; 2. Op dezelfde momenten als hierboven 40 % korting op het reizen met de MerwedeLingelijn (spoorverbinding Dordrecht - Gorinchem - Geldermalsen). 1.3 Doeien van de proef De doelen van de proef zijn vooraf niet eenduidig benoemd, maar duidelijk is dat de facilitering van gratis Openbaar Vervoer voor Ouderen alles te maken heeft met het mobiel houden van deze doelgroep en hiermee trachten te voorkomen dat ouderen in een sociaal isolement raken. De factor geld wordt in ieder geval weggenomen als mogelijk probleem voor het verplaatsen binnen de stad. 1.4 Betrokkenen organisaties Arriva is verantwoordelijk voor de uitvoering van het openbaar vervoer in Dordrecht. Zij doen dat in opdracht van de provincie Zuid- Holland. De uitvoering van de piot is dan ook in nauw overleg met Arriva uitgevoerd. Voor het gratis vervoer van de ouderen en het gebruik van de MerwedeLingelijn met korting is de zogenaamde 65+ Gemakspas getntroduceerd. Een eigen gepersonifieerde pas is noodzakelijk als vervoerbewijs. In opdracht van Arriva zijn door het bedrijf Yonissoon in Oud-Beijerland de passen gedrukt. Dit bedrijf heeft ook de logistiek Grontmij Pagina4 van 18

9 Inleiding. verzorgd van aanvraagformulier tot het leveren van de passen. Van de provincie Zuid-Holland is -als concessieverlener voor het openbaar vervoer- toestemming verkregen voor het uitvoeren van deze pilot. Ook het RODAV (ReizigersOverleg Drachtsteden Alblasserwaard Vijfheerenlanden) heeft positief geadviseerd over het houden van deze pilot. 1.5 Doelgroep 65+ De doelgroep wordt gevormd door de inwoners van Dordrecht (ingeschreven in het bevolkingsregister van Dordrecht), die per 1 juli jaar of ouder zijn. Er is bewust voor 64 gekozen, om te voorkomen dat er tijdens de pilot aanvragen verwerkt moeten worden. Uiteindelijk is de doelgroep hiermee feitelijk 64+ geworden. 1.6 Financiering Voor de proef is in totaal 1,5 miljoen beschikbaar gesteld door de gemeenteraad (inclusief kosten voor Transferium FC Dordrecht) Op basis van voorcalculatie bestaat dit bedrag uit de volgende posten: Inkomstenderving Arriva: ,= (per jaar) Extra exploitatiekosten: ,= (per jaar)" Verstrekking Gemakspassen: ,= (eenmalig) Regie- en organisatiekosten = (eenmalig)" Totaal ,= Een aantal posten (aangemerkt met") worden verrekend op basis van werkelijke kosten. Naar verwachting vallen de uiteindelijke realisatiekosten lager uit. Zo is inmiddels gebleken dat er geen sprake is van extra exploitatiekosten. 1,7 Evaluatie-onderzoeken Om inzicht te krijgen in de doelgroep en het gebruik van de 65+ Gemakspas zijn een aantal onderzoeken gehouden. In eerste instantie is bij het aanvragen van de pas verzocht een enquete in te vullen over het reisgedrag. In de Arriva-bussen zijn binnen Dordrecht ook enquetes afgenomen: een voor de verstrekking van de 65+ Gemakspas en een na de ingebruikname van de pas. De resultaten van deze metingen zijn in de volgende hoofdstukken uitgewerkt. Pagina 5 van 18

10 Wie hebben een 65+-Gernakspas 2.1 Aantal aangevraagde passen. In totaal is aan personen de 65+Gemakspas aangeboden. In totaal gebruiken momenteel personen de pas. Dit is een score van 63 %. De aanvankelijke waarde die in eerste instantie gehaald werd medio juni (lets meer dan 50 %) is daarmee behoorlijk bijgetrokken. 2.2 Leeftijdsopbouw De leeftijd van de personen die de pas aangeboden hebben gekregen varieert van 64 tot en met 104. In nevenstaande grafiek is duidelijk zichtbaar dat het aanvragen van de pas gebeurt door mensen tot eind 80. Vanaf jonger dan 84 wordt het aantal aanvragen grater dan het aantal niet-aanvragen. Typisch is de dip voor de 64 jarigen. Deze groep is relatief klein (geboren in het laatste jaar van de tweede wereldoorlog) en blijkbaar voelt de groep zich nog niet aangetrokken tot het product, want er is niet zoveel verschil tussen wel of geen pasaanvraag, terwijl dat voor naast liggende leeftijden wel het geval is. In nevenstaande grafiek is de deelname aan de 65+Gemakspas per leeftijd weergegeven. De deelname is het grootst tussen de 65 en 75 jaar. Het aandeel is dan rond de 70 %. Boven de 90 jaar is de deelname ca. 10 %. Grontmij Pagina6 van 18

11 I/We hebben een 65+-Gemakspas 2.3 Postcode Op basis van de postcodes van de doelgroep is nevenstaande grafiek gemaakt. Hierin staan de absolute aantallen vermeld. In alle postcodegebieden is het aantal aangevraagde passen groter dan het aantal niet aangevraagde passen. Postcode Dordtse Kil geeft een afwijkend beeld; het betreft hier zeer kleine aantallen. Nevenstaand is per postcodegebied het percentage wel-niet aangevraagde pas weergeven. In alle wijken is het aantal aanvragen groter dan het aantal niet/aanvragen (m.u.v. Dordtse Kil). Hoge percentages aangevraagde passen worden gehaald in Stadspolders, Sterrenburg I, II en III en ook Dubbeldam en de Staart zitten ook boven de 60 % participate. Deelname per postcode in % De laagste percentages worden gescoord in het buitengebied (= Polder, overigens inclusief Middenhoeve) en Krispijn. 2.4 Man/vrouw 43 % van de doelgroep is man en 57 % is vrouw. Deze waarden zijn de totalen in nevenstaande afbeelding. Mannen die de pas aangevraagd hebben zijn 28 % van de totale doelgroep. Voor vrouwen is deze waarde 35 %. Voor het niet aanvragen van de pas gelden de waarden 15 en 22%. Pagina 7 van 18

12 Wie hebben een 65+-Gemakspas 2.5 Waar wonen de pasgebruikers Het relatieve aandeel per wijk is in nevenstaande afbeelding weergegeven. De grootste participatie met de 65+Gemakspas (> 10 %) gebeurt in het Centrum / Schil, Stadspolders, Crabbehof / Wielwijk, Dubbeldam en Sterrenburg I, II en III. Gemakspas bezitters per postcode 2.6 Relatie met bestaand OV-gebruik Nevenstaand is aangegeven de verhouding tussen het reeds bestaande gebruik van de bus en het aanvragen van de pas. Het beeld is helder: des te hoger het bestaande busgebruik, des te groter is het aandeel dat de pas aanvraagt. minder dan 1 keer per nnaand (n=5) 1 keer per nnaand (n=7) 2 tot 3 keer per maand (n=10) ongeveer 1 keer per w eek (n=20) Per gebruikersgroep: Heeft u de 65+ Gemakspas aangevraagd? 2 tot 4 keer per w eek (n=57) 4 keer per w eek of vaker (n=5l) 80% 100% Ua Weet ik nog niet 2.7 Conclusie De deelname aan de 65+ Gemakspas door 63 % van de doelgroep past in het landelijk beeld en is daarmee een goede score. Naarmate de leeftijd hoger wordt neemt de participatie met de 65+ Gemakspas af. Het aantal vrouwen met een 65+ Gemakspas is groter dan het aantal mannen. Dit zijn conclusies die te verwachten waren, omdat zij passen bij de demografische kenmerken en gegevens over het gebruik van het Openbaar Busvervoer. De grootste groep personen die de pas aanvraagt maakt reeds frequent gebruik van de bus in Dordrecht. Er is niet aangetoond dat een bepaalde doelgroep (naar leeftijd, locatie of geslacht) buiten verwachting over- of ondervertegenwoordigd is. PaginaSvan 18

13 Reisgedrag doelgroep 3.1 Inleiding Er zijn een tweetal onderzoeken uitgevoerd om de effecten van de 65+ Gemakspas te bepalen. Het eerste onderzoek is een vragenlijst geweest, die toegevoegd was bij de aanbiedingsbrief voor de pas. De uitkomsten beschrijven het reisgedrag van de doelgroep. Het tweede onderzoek is in de bussen gehouden voor en na de verstrekking van de 65+ Gemakspas. Het verschil in uitkomsten uit deze zogenaamde nul- en eenmeting geeft het effect aan van de 65+ Gemakspas op het reisgedrag van de doelgroep (zie hoofdstuk 4). 3.2 Kenmerken reisgedrag Modal split en frequentie Opvallend is het hoge percentage (brom)fietsgebruik (meest gebruikte vervoerwijze). En het gebruik van de Fiets of bromfiets bus is een goede tweede met Bus(OV) 45 %. 38 % verplaatst zich met de Lopend eigen auto; 18 % rijdt mee als Eigen auto passagier. Meerijden met auto als passagier Hoe verplaatst u zich in de regel in Dordrecht? Drechthopper Taxi 13% Anders 20% 40% 60% 80% 100% De frequentie van de verplaatsingen ligt hoog. Slechts 24 % verplaatst zich maar 1 of 2 keer per week. 80% Hoe vaak verplaatst u zich gemiddeld per week? 60% 40% 34% 24% 20% 1 to 2 reizen per 3 tot 4 reizen 5 tot 6 reizen 7 tot 8 reizen meerdans week per week per week per week reizen per week Grontmij PaginaQvan 18

14 Reisgedrag doelgroep Autobezit Meer dan de helft is in het bezit van een auto. 100% 80% Bent u in bezit van een auto? 60% 40% 20% Nee Gebruik Openbaar Vervoer Bijna 70 % van de doelgroep maakt geregeld gebruik van het openbaar vervoer. 80% Maakt u wel eens gebruik van de bus in Dordrecht? 30 % dus zelden of nooit. Mogelijk dat deze personen zich laten verleiden om door de 65+ Gemakspas met de bus te reizen. 60% 40% ~35%~ 32% 20% Ja, regelmatig Ja, maar niet Zeer zelden Nee, bijna nooit Nee, nooit vaak Het hebben van een auto is een belangrijke reden om geen gebruik te maken van het openbaar vervoer. De prijs is met 20 % een goede tweede reden. En hier ligt de kans voor de 65+ Gemakspas. Waarom maakt u weinig of geen gebruik van de bus? Beschikking over een auto De bus is te duur Het is te ver lopen naar een halte Juiste reisinformatie niet makkelijk te krijgen Ik weet niet zeker of ik in de bus kan zitten De bussen rijden niet vaak genoeg Ik voel me niet veilig in de bus Anders 20% 40% 60% 80% Pagina 10 van 18

15 Reisgedrag doelgroep 3.3 Conclusie Uit de kenmerken uit de gepresenteerde grafieken zijn de volgende conclusies te trekken: De doelgroep 65+ is nog mobiel. Meerdere tot vele malen per week worden verplaatsingen gemaakt; Lopen en fietsen (= bewegen) zijn veel gebruikte wijzen van verplaatsen; Ook het openbaar vervoer is redelijk populair onder de doelgroep (45 % verplaatst zich hiermee in Dordrecht en doet dit ook vaak tot regelmatig); Meer dan de helft beschikt over een auto en dit is ook een belangrijke reden om geen gebruik van het openbaar vervoer te maken; 30 % zegt zelden of nooit met de bus te reizen. Hier ligt een kans voor de 65+ Gemakspas; 20 % van de niet-busgebruikers geeft de prijs op als reden voor het niet met de bus reizen (in absolute zin ca mensen). Dit is dus een duidelijke doelgroep voor de 65+ Gemakspas. Pagina 11 van 18

16 Effecten gebruik 65+ Gemakspas 4.1 Inleiding Het onderzoek naar de effecten van het gebruik van de 65+ Gemakspas is in de bussen gehouden voor en na de verstrekking van de pas. Het verschil in uitkomsten uit deze zogenaamde nul- en eenmeting geeft het effect aan van de 65+ Gemakspas op het reisgedrag van de doelgroep. Deze onderzoeken zijn gehouden op werkdagen en zeggen dus niets over veranderingen in reisgedrag in het weekeinde. 4.2 Groei aantal reizigers van 65+ Tijdens de beide onderzoeken zijn om een goed vergelijk te maken dezelfde ritten geenqueteerd. Tijdens de nulmeting was het aantal reizigers in die betreffende ritten 3082, waarvan 9 % ouder dan 65. Tijdens de eenmeting was het aantal reizigers 3207, waarvan 13 % ouder dan 65. Het relatieve aandeel van ouderen onder de busreizigers stijgt van 9 naar 13 %. In absolute zin neemt het aantal ouderen in de bus toe van 104 naar 156: + 50 %. 4.3 Reisfrequentie Het frequent reizen met de bus neemt toe van 72 % naar 79 % (2 tot 4 keer samen met 4 keer of vaker). Dit is een toename van 10 %. Alle categorieen met lage reisfrequenties zijn afgenomen. Hoe vaak maakt u gebruik van de bus in Dordrecht? 60% 40% 20% 4 keer per w eek 2 tot 4 keer per ongeveer 1 keer 2 tot 3 keer per 1 keer per maand minder dan 1 keer of vaker week per week maand per maand B 0-meting I1 1 -meting Op de vraag 'Maakt u veel vaker gebruik van de bus' antwoord 43 %: ja. y Grontmij Pagina 12 van 18

17 Effecten gebruik 65+ Gemakspas Bent u vaker gebruik gaan ma ken van de bus in Dordrecht met de 65+ Gemakspas? 100% 80% 60% 40% 43% 40% 20% Ja, veel vaker Ja, lets vaker Nee, ik reis net zo vaak met Nee, :k reis nu minder vaak de bus met de bus 4.4 Reismotief De verdeling over de reismotieven is niet zoveel anders. Opvallend is wel dat het motief 'ontspanning en recreatie' van 9 naar 15 % is gegaan. Het gratis reizen versterkt is niet alleen functioneel, maar versterkt ook dit soort motieven. Het belangrijkste motief voor deze doelgroep (die niet meer werkt) is winkelen. Met welk doel reist u vandaag met de bus? Winkelen Bezoek f arrilie / vrienden Medische af spraak Onts panning en recreatie Anders nl 80% 0- meting i 1 -meting Pagina 13 van 18

18 Effecten gebruik 65+ Gemakspas 4.5 Gebruik kaartsoort De personen die de kaart hebben aangevraagd gebruiken hem ook in de bus als vervoerbewijs. Grosso modo vervangt de 65+ Gemakspas de strippenkaart met korting (de 'roze'; 0,30/strip). Metwelke kaartsoort reist u nu? Gemakspas strippenkaart met korting abonnement met korting strippenkaart zonder korting abonnement zonder korting anders nl 80% 100% 0-meting Ii 0-meting 4.6 Reisalternatieven Uit de antwoorden of er ook een reisalternatief is voor het gebruiken van de bus antwoordt de grootste groep nog steeds 'neen'. Deze mensen zijn op de bus aangewezen. Opvallend is wel dat 22 % de reis ook met zijn of haar auto had kunnen maken. Dit is een verdubbeling ten opzichte van de situatie voor de introductie van de 65+ Gemakspas. Het aandeel dat de Drechthopper als vervoersalternatief heeft wordt kleiner. Dit zegt niets over het gebruik van de Drechthopper, omdat de groep met de 65+ Gemakspas anders is dan de ouderen uit de nulmeting. Had u de reis vandaag ook met een ander vervoermiddel kunnen maken? 100% 80% 60% 40% 20% 3% 3% Ja, als autobestuurder Ja, als autopassagier Ja, met de (brom)fiets Ja, met de Drechthopper Ja, anders: 10-meting H1-meting Pagina 14 van 18

19 Effecten gebruik 65+ Gemakspas 4.7 Bestaande of nieuwe reizigers Van de 65+ Gemakspas-gebruikers is slechts 6 % nieuwe gebruiker van het openbaar busvervoer in Dordrecht. Van de reeds bestaande busgebruikers (= 94 % van de pashouders) heeft de helft ongeveer eenzelfde reisfrequentie, de andere helft gaat vaker met de bus sinds de verstrekking van de 65+ gemakspas. (bran: aanvullende enquete onder pasgebruikers op 4 november 2009) 4.8 Conclusie Mensen die een 65+ Gemakspas hebben gebruiken deze ook. Het introduceren van de 65+ Gemakspas bij de doelgroep heeft tot meer gebruik van het openbaar vervoer geleid door deze doelgroep in Dordrecht. Er zitten 50 % meer 65+-ers in de bus en 43 % zegt veel vaker met de bus te reizen. Dit zijn voornamelijk personen die al gebruik maakten van de bus. Slechts een klein deel (6 %) maakt voor het eerst gebruik van de bus sinds de introductie van 65+ Gemakspas. Er is dus ook een beperkt aantal mensen dat de auto (of fiets) heeft laten staan. Per gebruikersgroep: Bent u vaker gebruik gaan maken van de bus in Dordrecht met de 65+ Gemakspas? (1-meting) m'nder dan 1 keer per maand (n=4) 1 keer per maand (n=3) 2 tot 3 keer per maand (n=13) ongeveer 1 keer per week (n=27) 2 tot 4 keer per w eek (n=119) 4 keer per week of vaker (n=66) 0% 20% 40% 60% 80% 100% m Ja, veel vaker ra Ja, iets vaker m Nee, ik reis net zo vaak met de bus B Nee, ik reis nu m'nder vaak met de bus Uit bovenstaande grafiek blijkt dat personen die al frequent met de bus reisden dit nog vaker zijn gaan doen. En andersom idem dito: mensen die zeer weinig van de bus gebruik maakten zijn niet veel vaker van de bus gebruik gaan maken. Ook het onderzoek van 4 november 2009 bevestigt dit (zie 4.7). De twee reismotieven die toegenomen zijn, zijn 'winkelen' en 'ontspanning en recreatie'. Of dit nu de meest geeigende reismotieven zijn vanuit het doel om de ouderen mobieler te maken en uit een eventueel sociaal isolement te halen is de vraag. Het lijkt er toch meer op dat er sprake van een gegroeide reisconsumptie omdat het gratis is. Pagina 15 van 18

20 Effecten gebruik 65+ Gemakspas De reismotieven 'familie' en 'medische afspraak' zijn procentueel afgenomen. Dit hoeft in absolute zin niet zo te zijn, maar omdat de populatie groeit met andere reismotieven wordt het relatieve aandeel van deze motieven geringer. Pagina 16 van 18

21 Conclusies evaluatie Gemakspas De 65+ Gemakspas is van invloed op het reisgedrag van de ouderen in Dordrecht: Er zitten 50 % meer 65+-ers in de bus buiten de spitsuren op werkdagen; 6 % van de 65+ Gemakspashouders is nieuwe OV-reiziger; 47 % is met de 65+ Gemakspas vaker met de bus gaan reizen; 47 % reist nog steeds met de bus, maar is de bus niet vaker gaan gebruiken; De belangrijkste reismotieven zijn 'winkelen' en 'ontspanning'. Door de 65+ Gemakspas en het daaraan verbonden gratis gebruik van het openbaar vervoer is de doelgroep mobieler geworden. Voor een klein deel zijn dit verplaatsingen die anders ook met de auto (of andere vervoerwijzen) gemaakt zouden worden, voor een groot deel (iets minder dan de helft) zijn dit extra verplaatsingen met het openbaar vervoer, omdat het gratis is; de vervoersconsumptie neemt toe. lets minder dan de helft van de 65+ Gemakspas-gebruikers reist niet vaker door het feit dat het gratis is. Of deze conclusies bijdragen aan het verminderen van het sociaal isolement van ouderen is niet vast te stellen. Het lijkt erop dat de mobiele ouderen nog mobieler zijn geworden. Ouderen met een lage verplaatsingsfrequentie zijn in ieder geval niet veel meer gaan reizen met de bus. 5.2 Exploitatiekosten Buiten de spitsen stijgt het aandeel ouderen in de bus van 9 naar 13 %.Dit leidt niet tot de noodzakelijke inzet van extra exploitatiemiddelen. 5.3 Relatie Drechthopper In nevenstaande grafiek is de ontwikkeling van het gemiddeld aantal vervoerde reizigers per dag in Dordrecht aangegeven met de Drechthopper voor het tweede half jaar in 2008 en Er is onderscheid gemaakt in WMO- en 75+vervoer. Het WMO-vervoer is in alle maanden toegenomen in 2009 ten opzichte van Het 75+ vervoer is in alle maanden minder in 2009 dan in 2008 in Dordrecht. Dit kan erop duiden dat het GOV met name 75+-ers wegtrekt uit de Drechthopper. Maar het kan ook een autonome ontwikkeling zijn. Grontmij Pagina 17 van 18

22 Conclusies evaluatie Om dit te verifieren zijn in de nevenstaande grafiek dezelfde cijfers voor de gemeente Zwijndrecht weergegeven (de referentiesituatie). In Zwijndrecht blijkt eenzelfde verloop van de lijnen. Nader onderzoek over het eerste half jaar van 2010 moet de exacte gevolgen van het GOV-project voor de Drechthopper aangegeven, maar de indicaties zijn dat er niet of nauwelijks gevolgen zijn voor het vervoer met de Drechthopper na de introductie van het GOV voor 65-plussers. Voor de Drechthopper is dit een positieve conclusie. Voor het integrale vervoersbeleid niet. Want: door de introductie van gratis vervoer mag er een bepaalde overgang van het kleinschalige vervoer naar het vervoer met de grate bus verwacht worden. De conclusie is dat het introduceren van gratis vervoer van ouderen voor het reguliere busvervoer de (financiele) druk niet verlicht op het doelgroepenvervoer via de Drechthopper. 5.4 Optie en kosten eventuele verlenging van de proef Voorjaar 2010 wordt de chipkaart gevntroduceerd in het DAV-gebied. Dit kan van betekenis zijn bij een eventuele verlenging van de proef met gratis (of goedkoper) vervoer voor ouderen. Via de toekenning van een 'nultarief aan deze doelgroep is geen aparte pas meer nodig. Dit bespaart organisatiekosten, zodat de kosten van een eventuele verlenging beperkt blijven tot het compenseren van vervoerder Arriva in de inkomstenderving (ca /jaar). De aanschaf van de chipkaart komt in dit geval voor rekening van de gebruiker ( 7,50). Om de 65+ Gemakspas per 1 juli 2010 om te zetten in een Chipkaart voor de doelgroep is ongeveer 2,5 maanden organisatietijd nodig. Pagina 18 van 18

23 Transferium FC Dordrecht Ter verbetering bereikbaarheid Dordtse binnenstad Definitief Gemeente Dordrecht Postbus AA Dordrecht Grontmij Nederland B.V. Roosendaal, 13 januari 2010 Grontmij rsd490.R002, revisie 1

24 Verantwoording Titel Subtitel Projectnummer Referentienummer Revisie Datum Transferium FC Dordrecht Ter verbetering bereikbaarheid Dordtse binnenstad rsd490.R januari 2010 Auteur(s) adres Gecontroleerd door Cees Doeser cees.doeser@grontmij.nl Jan Witte Paraaf gecontroleerd Goedgekeurd door Jaap Drost Paraaf goedgekeurd Contact Bovendonk ZH Roosendaal Postbus BS Roosendaal T F zuid@grontmij.nl Grontmij rsd490.R002, revisie 1 Pagina 2 van 9

25 Inhoudsopgave 1 Inleiding Besluit Gratis Openbaar Vervoer Financiering Onderzoek en vraagstelling 4 2 Huidig transferiagebruik Kenmerken huidige gebruikers Conclusie: kansen voor Transferium FC Dordrecht? 7 3 Beschikbaarheid terrein FC Dordrecht Inleiding Gebruik huidige parkeerterrein Conclusie beschikbaarheid terrein FC Dordrecht 8 4 Conclusie Voorwaarden functioneren Transferium FC Dordrecht versus Weeskinderendijk / P-Energiehuis Continueren gratis vervoer op lijn 9 en Eindconclusie Transferium FC Dordrecht rsd490.R002, revisie 1 Pagina 3 van 9

26 Inleiding Dordrecht kent reeds twee transferia: Weeskinderendijk en P-Energiehuis. Op zich zijn deze goed gelegen ten opzichte van de binnenstad en de invalsroutes. Het parkeren is gratis en P- Energiehuis wordt al vele jaren bediend door een stadslijn (lijnnummer 10), die op alle dagen van de week via het parkeerterrein rijdt. Voor het vervoer van en naar de stad moest tot januari 2009 op alle dagen van de week een kaartje gekocht worden. Het parkeerterrein Weeskinderendijk kent ook gratis parkeren en alleen een ontsluiting met het openbaar vervoer op koopavonden en zaterdagen (lijn 9). Dit vervoer is voor de gebruikers altijd gratis geweest en wordt betaald door de gemeente Dordrecht. 1.1 Besluit Gratis Openbaar Vervoer Als onderdeel van het besluit Gratis Openbaar Vervoer van de gemeenteraad op 31 maart 2009 geldt het openstellen van het Parkeerterrein van FC-Dordrecht als transferium voor de binnenstadbezoeker. Door de introductie van buslijn 8 van/naar de binnenstad is het gebruik van dit Transferium mogelijkop koopavonden, zaterdagen en koopzondagen. Onderdeel van dit besluit is ook het gratis vervoeren van de Transferiumgebruikers op lijn 9 en 10 op de koopavonden, zaterdagen en koopzondagen. Vanuit praktische en exploitatieve redenen biedt lijn 10 gedurende deze momenten in de Dordtse binnenstad gratis vervoer (dus ook tussen het Station en de Binnenstad). Conform besluit wordt het transferiumvervoer voor 2 jaren uitgevoerd. Het gratis vervoer op de lijnen 9 en 10 op genoemde momenten is vanaf januari 2009 van kracht. Het Transferium bij FC Dordrecht is tot nu toe niet geeffectueerd. Hierover gaat deze rapportage. 1.2 Financiering Voor het Transferia vervoer en de openstelling van het parkeerterrein van FC Dordrecht zijn de volgende middelen beschikbaar gesteld: Derving inkomsten Arriva lijn 9 en 10: ,= Extra exploitatiekosten lijn 9: ,= Exploitatiekosten lijn 8: ,= Organisatiekosten Arriva: ,= Kosten aanpassing P-terrein FC Dordrecht: PM Totaal ,= Dit bedrag geldt voor 1 jaar, zodat de totale kosten voor dit project ca ,= bedragen, exclusief de bedragen voor de aanpassingen van het P-terrein bij FC Dordrecht. 1.3 Onderzoek en vraagstelling Om het nut van de introductie van een transferium op het parkeerterrein van FC Dordrecht te bepalen is onderzoek verricht naar twee belangrijke aspecten: Wat zijn de belangrijkste redenen om een Dordts transferium te gebruiken? Is het parkeerterrein van FC Dordrecht beschikbaar voor deze functie? Grontmii rsd490.R002, revisie 1 ^ Pagina 4 van 9

27 Huidig transferiagebruik 2.1 Kenmerken huidige gebruikers Op de beide transferia is tijdens de momenten van gratis busvervoer (koopavond, zaterdag en koopzondag) onderzoek gedaan naar de kenmerken van de transferiagebruiker. Hierbij is onderscheid gemaakt naar wel of geen busgebruik. 100% 80% 60% Zoals uit nevenstaande grafiek blijkt zijn er twee belangrijke motieven om te parkeren op een transferium: werken en winkelen. 40% 20% 37% 41%, 39% 0% 1% 0% i iii imi Werken Winkelen Schoolgaan Bezoek Recreatie Anders Weeskinderendijk (n=157) m Energiehuis (n=174) m Totaal (n=331) 100% Zoals te verwachten is de parkeerduur redelijk lang. De grootste groep parkeert langer dan 3 uur. 2% 3% 3% 2% 3% 2% iiiiiiiif^ttm, ifttti <30nrinuten rrinuten 1-2 uur 2-3 uur >3uur B Weeskinderendijk (n=157) B Blergiehuis (n=174) H Totaal (n=331) Grontmij rsd490.R002, revisie 1 Pagina 5 van 9

28 Huidig transferiagebruik gebruik gratis buslijn 9 en/of 10 reden gebruik Transferium Parkeren is gratis Dan hoef ik niet te zoeken naar een parkeerplaats in het centrum De mogelijkheid om gratis met buslijn 9 en/of 10 naar het centrum te reizen Goede bereikbaarheid Korte loopafstand naar het centrum Anders, namelijk Totaal Weeskinderendijk Ja n=47 75% Nee n=110 83% Totaal n=157 81% 9% 6% 6% 4% 0% 100% 6% 0% 2% 1% 8% 100% 6% 2% 3% 2% 6% 100% Energiehuis Ja Nee n=104 n=70 59% 56% 18% 3% 16% 1% 3% 100% 3% 1% 29% 1% 10% 100% Totaal n=174 57% 12% 2% 21% 2% 6% 100% Totaal Ja n=151 64% 15% 4% 13% 2% 2% 100% Nee n=180 73% 4% 1% 12% 1% 9% 100% In bovenstaande tabel zijn de belangrijkste redenen aangegeven om van de bestaande transferia gebruik te maken. Het gratis kunnen parkeren is het allerbelangrijkst voor zowel de bus, als niet-bus gebruikers op beide terreinen. Dit in combinatie met het niet hoeven te zoeken naar een parkeerplaats in het centrum dekt voor meer dan 70 % de motivatie van de gebruikers. Ook de bereikbaarheid wordt positief gewaardeerd. Het beschikbaar hebben van een gratis bus is nauwelijks een reden om van een transferium gebruik te maken. De niet-busgebruikers geven bovenstaande redenen aan om de bus niet te nemen. Voor veel De bus rijrjt niet vaak genoeg Lopen is sneller Ik ken de route en de uitstaphaltes niet precies Ik weet niet wat de vertrektijden zijn Ik Mnd de bus oncomfortabel B Weeskinderendijk (n=39) B Blergiehuis (n=31) B Totaal (n=70) In de bus is geen plaats \oor o% tassen e.d. De bus is te vol Anders 20% 40% 60% 80% 100% parkeerders is het lopen naar de bestemming meer voor de hand liggend. Onder de categoric 'anders' vallen zaken als 'ik woon in buurf en 'lopen is fijn'. Grontmij rsd490.R002, revisie 1 Pagina 6 van 9

29 Huidig transferiagebruik 2.2 Conclusie: kansen voor Transferium FC Dordrecht? Voor de bestaande transferia geldt dat deze direct aan de rand liggen van het centrumgebied, waar betaald parkeren geldt en dat de afstand tot meerdere bestemmingen in het centrum te voet te overbruggen is. Deze kenmerken heeft het transferium FC Dordrecht niet: er is geen betaald parkeren in de omgeving en lopen naar de binnenstad is geen optie. Dus is het busgebruik een noodzaak om in de binnenstad te komen. Uit het onderzoek onder de bestaande transferiumgebruikers blijkt niet echt een grote waardering en afhankelijk van het openbaar vervoer. Zolang er parkeerruimte beschikbaar is op de bestaande transferia Weeskinderendijk en P-Energiehuis kunnen de parkeerders daar gratis parkeren en hebben ze de keuze om te voet of met de bus naar de binnenstad te gaan. Velen zullen dit prefereren boven de locatie FC Dordrecht, waarbij de verplichting geldt om met de bus te gaan. De verwachting is dan dus ook dat het gebruik van het transferium bij FC Dordrecht zeer gering zal zijn en dat er een zo-goed-als leeg busje heen en weer gaat rijden op koopavond, zaterdag en koopzondag. Grontmii rsd490.R002, revisie 1 * Pagina 7 van 9

30 Beschikbaarheid terrein FC Dordrecht 3.1 Inleiding Het parkeerterrein van FC Dordrecht is eigendom van de gemeente Dordrecht. De voetbalvereniging huurt dit van de gemeente. FC Dordrecht heeft als huurder echter wel gemvesteerd in het terrein (verharding, belijning) en mag het terrein onderverhuren aan derden. En dit laatste gebeurt dan ook. 3.2 Gebruik huidige parkeerterrein Het huidige parkeerterrein heeft 408 parkeerplaatsen en is op de volgende momenten niet beschikbaar als transferium: Geheel niet beschikbaar tijdens de Kermis (2 donder-, zater- en zondagen) en avondvierdaagse (1 donderdag), de jaarlijkse Open Dag (zaterdag) en tijdens voetbalwedstrijden (komt niet voor in het huidige programma voor FC Dordrecht). Deels niet beschikbaar tijdens activiteiten van de supportersvereniging, rijlessen van Wierks en activiteiten van de Catering in het restaurant. In aantallen uitgedrukt zijn (volgens de gerealiseerde activiteiten in 2008) er 104 activiteiten op donderdagavond, 82 op zaterdag en 18 op zondag. Op al die momenten is het terrein niet volledig beschikbaar (naar tijd of aantal parkeerplaatsen). Het aantal beschikbare plaatsen voor de transferiumfunctie kan sterk verschillen per moment. 3.3 Conclusie beschikbaarheid terrein FC Dordrecht Het is twijfelachtig of de beschikbaarheid van het parkeerterrein FC Dordrecht groot genoeg is om als een volwaardig transferium te functioneren op de gevraagde momenten. Grontmii rsd490.R002, revisie 1 J Pagina 8 van 9

31 Conclusie 4.1 Voorwaarden functioneren Transferium Om een transferium goed te laten functioneren moet de aanwezigheid en de beschikbaarheid ervan in de 'mindmap' (tussen de oren) van de potentie'le gebruikers komen. De momenten van beschikbaarheid moeten helder en eenduidig zijn. Via een zogenaamde horizontale programmering moeten de parkeerplaatsen gedurende het jaar op dezelfde momenten beschikbaar zijn. Is dit niet zo en stoot een gebruiker eenmaal zijn hoofd, dan komt hij niet meer terug. De bestaande transferia Weeskinderendijk en P-Energiehuis voldoen aan deze voorwaarden. Beide terreinen zijn altijd aanwezig en toegankelijk. Het potentie'le transferium FC Dordrecht voldoet niet aan deze voorwaarde. Het terrein is niet altijd beschikbaar en is niet altijd toegankelijk ('s nachts gaat het hek dicht). 4.2 FC Dordrecht versus Weeskinderendijk / P -Energiehuis De voorwaarden om als transferium te functioneren zijn voor het terrein Weeskinderendijk en Energiehuis vele malen groter dan voor het parkeerterrein bij FC Dordrecht. Dus zolang als deze bestaande terrein nog niet vol zijn, is het openen van een extra terrein niet zinvol en zal dus ook nauwelijks gebruikers kennen. 4.3 Continueren gratis vervoer op lijn 9 en 10 Dit besluit ligt niet binnen het domein van het openbaar vervoer. Het is veel meer een parkeerkwestie, waarbij het busvervoer een faciliterende rol heeft. Uit het gehouden onderzoek blijkt geen grote afhankelijkheid van de aanwezigheid van gratis openbaar vervoer voor het gebruik van de bestaande transferia. Het gratis kunnen parkeren is vele malen belangrijker. Volgens de huidige afspraken is het gratis vervoer op lijn 9 en 10 in ieder geval afgedekt tot einde Na die datum betalen de busgebruikers weer voor nun kaartje. 4.4 Eindconclusie Transferium FC Dordrecht Het is niet zinvol om het parkeerterrein van FC Dordrecht als transferium voor de Dordtse binnenstadsbezoeker te gaan gebruiken gedurende het gehele jaar op koopavond, zaterdag en koopzondag. De belangrijkste redenen: % afhankelijkheid van het natransport per bus. Het is de vraag of de potentie'le gebruiker dit accepteert, gegeven de uitkomsten van onderzoek onder de huidige gebruikers van de transferia Weeskinderendijk en P-Energiehuis; 2. De bestaande terreinen Weeskinderendijk en P-Energiehuis zitten nog niet aan hun capaciteit en bieden betere gebruiksvoorwaarden; 3. Geen garantie voor een eenduidige beschikbaarheid van het parkeerterrein van FC Dordrecht. Hierdoor is het inzetten van extra financie'le middelen voor het treffen van voorzieningen op en bij het parkeerterrein van FC Dordrecht en het inzetten van extra pendelbusje niet nodig. Grontmij ^490.^02,^1 * Pagina 9 van 9