Kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen in Den Haag. Wat vinden de ouders?

Transcriptie

1 Kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen in Den Haag Wat vinden de ouders? 1 Januari 2015

2 Kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen in Den Haag Wat vinden de ouders?

3 Inhoudsopgave Samenvatting 4 Inleiding & methode 5 Kenmerken deelnemers onderzoek 7 Wat is de houding van ouders ten opzichte van groenteconsumptie van hun kind(eren)? 8 Heeft Smakelijke Moestuinen ook de ouders bereikt? 9 Heeft Smakelijke Moestuinen geleid tot veranderingen in de thuissituatie ten opzichte van groente? 10 Overige opmerkingen 13 Conclusies, beperkingen & aanbevelingen 14 Referenties 17 Bijlage Vragenlijst 18

4 Samenvatting AANLEIDING Smakelijke Moestuinen is een project voor op kinderdagverblijven en voorscholen. Het uiteindelijke doel van het project is peuters vaker en meer verschillende soorten groente te laten eten om zo een gezonder eetpatroon te krijgen. Om dit te bereiken zullen ook de ouders bereikt moeten worden. Het doel van dit onderzoek is vast te stellen of de interventie Smakelijke Moestuinen de ouders bereikt, of ze er thuis bij hun kinderen ook wat van merken en of ze een project zoals Smakelijke Moestuinen belangrijk vinden. ONDERZOEK Het onderzoek vond plaats in de zomer van Ouders van kinderen op kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen werd bij het brengen/halen van hun kind(eren) gevraagd een korte vragenlijst in te vullen. De vragenlijst is ingevuld door 137 ouders van kinderen op 17 kinderdagverblijven. 72% van de ouders was hoog opgeleid. RESULTATEN Bijna alle ouders vonden het belangrijk dat hun kind voldoende groente eet (98%), alsook dat het kinderdagverblijf het eten van groente stimuleert (95%). De leidsters bleken een belangrijke bron van informatie, net als het zien van de moestuinbak zelf. Tweeënveertig procent van de ouders gaf aan dat zijn kind thuis meer is gaan praten over groente. Zesentwintig procent van de ouders heeft gemerkt dat zijn/haar kind gemakkelijker verschillende soorten groente proeft, dit kan mogelijk werken als stimulans om de kinderen thuis ook vaker/meer groente te laten proeven. Drieëntwintig procent van de ouders verbouwde zelf al groente en vierendertig procent is sinds de start van Smakelijke Moestuinen enthousiast om zelf ook groente te gaan verbouwen. 16% van de ouders gaf aan thuis al andere dingen te zijn gaan doen, zoals het meer (soorten) groente aanbieden, zelf groente/fruit planten of meer praten over groente. De meest genoemde antwoorden op de vraag hoe het kinderdagverblijf de ouders kan stimuleren de kinderen thuis meer groente te laten eten zijn groente aanbieden, informatie meegeven, doorgaan met Smakelijke Moestuinen en samen doen (kweken en proeven). CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN Over het algemeen kan geconcludeerd worden dat aandacht voor groente op kinderdagverblijven kan bijdragen aan het bevorderen van de groenteconsumptie door jonge kinderen. Echter, de gesignaleerde veranderingen zijn nog niet groot. Aanbevolen wordt door te gaan met het aanbieden van Smakelijke Moestuinen en daarbij sterker in te zetten op het implementeren van de beschikbare materialen en de communicatie over de geproefde groente. 4

5 Inleiding & methode AANLEIDING De Haagse Aanpak Gezond Gewicht (HAGG) is een integraal programma gericht op het terugdringen van de prevalentie overgewicht bij kinderen en jongeren. Een onderdeel van HAGG is het project Smakelijke Moestuinen Peuterproef (hierna Smakelijke Moestuinen ), een samenwerking van GGD Haaglanden, Nutricia, Stichting BuurtLAB en Natuur- & Milieueducatie Den Haag. Den Haag is hier in 2013 mee gestart bij 11 locaties van voorscholen en kinderdagverblijven. In 2014 waren er in totaal 35 locaties met Smakelijke Moestuinen. Het streven van Smakelijke Moestuinen is dat kinderen, ouders en pedagogisch medewerkers op voorscholen en kinderdagverblijven zich bewuster worden van de waarde van groente en het belang van een gezond voedingspatroon bij kinderen jonger dan 4 jaar. Met Smakelijke Moestuinen kunnen peuters groente leren kennen: leren hoe het groeit, hoe het ruikt en eruit ziet, maar vooral ook hoe het smaakt. Naast het kweken en oogsten van groente in (aangeleverde) groentebakken en het proeven, krijgen de kinderen ook kleurplaten en groenteproef diploma s. Het uiteindelijke doel van het project is peuters vaker en meer verschillende soorten groente te laten eten om zo een gezonder eetpatroon te krijgen. Om dit doel te bereiken zullen ook de ouders bereikt moeten worden. Eén van de subdoelen van Smakelijke Moestuinen is dan ook om ouders bewuster te laten worden van de waarde van groente en het belang van een gezond voedingspatroon bij kinderen jonger dan 4 jaar, waardoor ouders uiteindelijk hun gedrag kunnen veranderen. Het is onduidelijk of de ouders nu bereikt worden met Smakelijke Moestuinen. Voor HAGG is dit belangrijk om te weten om de effectiviteit van het project te waarborgen. Wanneer ouders niet bereikt worden zullen ze hun gedrag ten aanzien van het eetpatroon van hun kinderen niet veranderen waardoor het effect van de interventie op de groenteconsumptie van kinderen minder groot is. DOELSTELLING & VRAAGSTELLINGEN Het doel van dit onderzoek is vast te stellen of de interventie Smakelijke Moestuinen de ouders bereikt, of ze er thuis bij hun kinderen ook wat van merken en of ze een project als Smakelijke Moestuinen belangrijk vinden. De bijbehorende vraagstellingen zijn: 1. Wat is de houding van ouders ten opzichte van groenteconsumptie van hun kind(eren)? a) Vinden ze het belangrijk dat het kind voldoende groente eet? b) Vinden ze het belangrijk dat het kinderdagverblijf mee doet aan projecten om de groenteconsumptie te verhogen en/of te stimuleren? c) Hebben ze genoeg informatie ontvangen over het eten van groente bij kinderen? 2. Heeft Smakelijke Moestuinen ook de ouders bereikt? a) Weten de ouders dat het kinderdagverblijf een Smakelijke Moestuin heeft? b) Wat waren de belangrijkste bronnen van informatie rondom het project Smakelijke Moestuinen? 3. Heeft Smakelijke Moestuinen geleid tot veranderingen in de thuissituatie ten opzichte van groente? a) Proeft het kind thuis gemakkelijker verschillende soorten groente sinds de start van Smakelijke Moestuinen? b) Praat het kind thuis (meer) over groente sinds de start van Smakelijke Moestuinen? c) Zijn de ouders dingen anders gaan doen sinds de start van Smakelijke Moestuinen? 5

6 d) Zijn de ouders enthousiast geworden om een eigen moestuin te beginnen sinds de start van Smakelijke Moestuinen? ONDERZOEKSMETHODE Het onderzoek vond, vanwege de stageperiode van de eerste auteur, plaats in de zomer van De doelgroep van het onderzoek werd gevormd door de ouders van kinderen op kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen. De ouders werd bij het brengen/halen van hun kind(eren) gevraagd een vragenlijst in te vullen (zie bijlage). De vragenlijst was kort (inschatting vijf minuten tijdsinvestering), waarmee gehoopt werd op zoveel mogelijk ingevulde vragenlijsten. Ouders konden de vragenlijst direct invullen of meenemen naar huis en later inleveren. Om sociaal-wenselijke antwoorden zoveel mogelijk te voorkomen werd niet naar namen gevraagd, en konden de vragenlijsten anoniem worden ingeleverd in een brievenbus of envelop. 6

7 Kenmerken deelnemers onderzoek KINDERDAGVERBLIJVEN Voor het onderzoek zijn 30 kinderdagverblijven (kdv s) benaderd, waarvan er met 29 contact is geweest. Uiteindelijk hebben 17 kinderdagverblijven aan het onderzoek meegedaan. Van een deel van de kinderdagverblijven die niet hebben meegedaan aan het onderzoek is de reden hiervan bekend. Redenen waren: geen tijd in verband met de vakantieperiode (5 kdv s); te vroeg voor een onderzoek aangezien de groei in de moestuinbak nog niet zo goed ging (2 kdv s); de Smakelijke Moestuinencontactpersoon was (tijdelijk) niet meer werkzaam bij die locatie waarbij nog onbekend was wie die taken over ging nemen (2 kdv s). OUDERS In totaal hebben 137 ouders een vragenlijst ingevuld en geretourneerd. Het is onbekend hoeveel ouders in de onderzoeksperiode aanwezig waren (niet op vakantie), dus het is onbekend hoeveel procent van het totaal aantal ouders aan het onderzoek heeft meegedaan. Het grootste deel van de ouders was hoog opgeleid (72%), wat overeenkomt met een afgeronde HBO of WO-opleiding (Figuur 1). Figuur 1. Opleiding van de ouders die deelnamen aan het onderzoek. 80% 60% 40% 72% 20% 0% 15% 1% 4% 7% geen of basisschool MAVO/VMBO/LBO MBO/HAVO/VWO HBO/WO onbekend Verschillende ouders hebben de vragenlijst ingevuld voor meerdere kinderen. In totaal betrof dit 180 kinderen. De meeste kinderen waren 3 jaar (42%) (Tabel 1). Tabel 1. Leeftijden van de kinderen. Jonger dan 1 jaar 7% 1 jaar 11% 2 jaar 21% 3 jaar 42% 4 jaar 8% Ouder dan 4 jaar* 11% * Deze kinderen zitten zelf niet meer op het kdv, zijn/haar broertje(s) of zusje(s) wel. 7

8 Wat is de houding van ouders ten opzichte van groenteconsumptie van hun kind(eren)? OUDERS VINDEN GROENTE BELANGRIJK Bijna alle ouders vonden het belangrijk dat hun kind voldoende groente eet (98%), alsook dat het kinderdagverblijf het eten van groente stimuleert (95%) (Figuur 2). Bijna een kwart van de ouders had behoefte aan meer informatie over groente (23%). Figuur 2. Belang van groente en behoefte aan informatie bij ouders van kinderen op kinderdagverblijven. 100% 80% 2% 5% 77% 60% 40% 20% 0% Ja 98% 95% 23% Belangrijk dat hun kind (voldoende) groente eet Nee Belangrijk dat het kinderdagverblijf het eten van groente bij hun kind(eren) stimuleert Wil meer informatie over het belang van groente en het stimuleren van groente eten bij kinderen Met een open vraag is vastgesteld hoe de ouders die wel behoefte hadden aan meer informatie over groente deze informatie zouden willen ontvangen. Ouders konden meerdere manieren invullen, de antwoorden zijn gecategoriseerd, zie figuur 3. Van de 31 ouders gaf het grootste aantal (9 ouders) niet aan hoe zij de informatie zouden willen ontvangen. Meest genoemde manieren waren een folder/brochure (8 ouders), een bijeenkomst/ouderavond (7 ouders) en een /nieuwsbrief (7 ouders). Figuur 3. Wijze waarop ouders die behoefte hebben aan meer informatie over groente (31 ouders) deze wensen te ontvangen Aantal Onbekend Folder, brochure, boekje of flyer Bijeenkomst, thema- of ouderavond, voorlichting , (nieuws)brief Video, film Gesprek, als het ter sprake komt Spelletje 8

9 Heeft Smakelijke Moestuinen ook de ouders bereikt? MEESTE OUDERS WETEN VAN SMAKELIJKE MOESTUINEN De meeste ouders wisten dat het kinderdagverblijf aandacht besteedt aan groente (92%), en dat het kinderdagverblijf in het bezit is van een moestuinbak (93%) (Figuur 4). Figuur 4. Percentage ouders dat weet van aandacht voor groente en moestuinbak op het kinderdagverblijf. 100% 8% 7% 80% 60% 40% nee ja 20% 0% 92% 93% Weet dat het kinderdagverblijf aandacht besteedt aan groente Weet dat het kinderdagverblijf een moestuinbak heeft Met een open vraag is vastgesteld hoe de ouders wisten van de moestuinbak en/of groentemomenten op het kinderdagverblijf. Ouders konden meerdere manieren invullen, de antwoorden zijn gecategoriseerd, zie figuur 5. De ouders die wisten dat het kinderdagverblijf een Smakelijke Moestuin heeft noemden gemiddeld 2,4 manieren hoe ze dit te weten zijn gekomen. Het meest genoemd waren via de pedagogisch medewerkster/leidster (68 keer genoemd) en dat ze de moestuinbak hadden gezien (53 keer genoemd). Andere vaak genoemde manieren zijn nieuwsbrief (32), kind (24), recepten (21), oogst (19) en folder/brochure (19). Figuur 5. Wijze waarop Smakelijke Moestuinen de ouders bereikt heeft Aantal

10 Heeft Smakelijke Moestuinen geleid tot veranderingen in de thuissituatie ten opzichte van groente? Onderstaande resultaten betreffen alleen de antwoorden van de 128 ouders die wisten dat het kinderdagverblijf een moestuinbak heeft. GEMAKKELIJKER GROENTE PROEVEN EN VAKER OVER GROENTE PRATEN Een deel van de ouders merkte thuis effect: een kwart gaf aan dat hun kind gemakkelijker verschillende soorten groente proefde sinds het kinderdagverblijf een Smakelijke Moestuin had en 42% gaf aan dat hun kind vaker over groente praatte (Figuur 6). De vijftien ouders die aangaven dat hun kind nog niet kon praten zijn bij het analyseren van de vraag vaker over groente praten buiten beschouwing gelaten. Figuur 6. Percentage kinderen dat thuis makkelijker groente proeft en dat vaker over groente praat. 100% 7% 2% 80% 56% 60% 67% weet niet 40% nee ja 20% 26% 42% 0% Kind(eren) proeft gemakkelijker verschillende soorten groente Kind(eren) praat thuis (vaker) over groente OUDERS ENTHOUSIAST OVER ZELF GROENTE VERBOUWEN Van de ouders gaf 16% aan dingen in de thuissituatie anders te doen sinds het kinderdagverblijf aandacht besteedt aan groente (Figuur 7). Een derde van de ouders is door de moestuin op het kinderdagverblijf enthousiast gemaakt om zelf ook groente te gaan verbouwen, in een moestuin of plantenbak. Een vijfde van de ouders gaf aan al voor de start van Smakelijke Moestuinen zelf groente te verbouwen. Figuur 7. Percentage ouders dat sinds Smakelijke Moestuinen thuis dingen anders is gaan doen en dat enthousiast is zelf groente te gaan verbouwen. 100% 80% 23% 60% 84% 43% verbouwde zelf al groente 40% 20% 0% 16% 34% Is thuis dingen anders gaan doen Enthousiast om zelf ook groente te gaan verbouwen nee ja 10

11 De 20 ouders (16%) die aangaven thuis dingen anders te zijn gaan doen sinds het kinderdagverblijf aandacht besteedt aan groente, noemden 21 dingen die ze anders deden (Figuur 9). Het meest genoemd (9 keer) was dat ze meer (soorten) groente aanboden aan hun kind. Zes ouders gaven aan al gestart te zijn met het zelf verbouwen van groente en fruit (al gaf één van deze ouders erbij aan dat dit toevallig samen viel met de moestuin op het kinderdagverblijf). Figuur 8. Dingen die de ouders anders zijn gaan doen sinds het kinderdagverblijf aandacht besteedt aan groente (van de 20 ouders die hadden aangegeven thuis dingen anders te zijn gaan doen) Aantal Meer (soorten) groente aanbieden Zelf groente/fruit planten Meer praten over groente/gebeuren op kdv Proberen alles te laten proeven Groente apart serveren OUDERS STIMULEREN Op de open vraag hoe het kinderdagverblijf de ouders kan stimuleren om de kinderen thuis meer groente te laten eten werd door 96 ouders een antwoord gegeven. In figuur 9 staat weergegeven welke antwoorden werden gegeven. De meest genoemde antwoorden worden al toegepast: Groente aanbieden (21 keer genoemd). Dit is een onderdeel van Smakelijke Moestuinen, via het groentemoment. Opties die hierbij worden genoemd zijn: o iedere dag/wekelijks andere groente laten eten op crèche; verschillende groente laten proeven; o elke dag iets van rauwkost i.p.v. crackers; koekjes-moment om vervangen door groentemoment; o ook tussen de middag warme maaltijd met groente aanbieden i.p.v. alleen komkommer/tomaten/peentjes/paprika; o aanbieden in de vorm van traktaties; aansturen op gezonde traktaties; o wellicht ook feestmaaltijden (pizza, patat, tosti s) met groente; o blijven aanbieden; vaker aanbieden. Informatie meegeven (21 keer genoemd). Smakelijke Moestuinen heeft materialen die aan de ouders kunnen worden meegegeven zoals kleurplaten met recepten. Opties die door de ouders werden genoemd: o (makkelijke/kindvriendelijke) recepten promoten, eventueel met foto s die op het kinderdagverblijf worden gemaakt; o ouderavond organiseren; o tips voor kweken van groente, tips voor knabbelgroente; o informatie over hoe zij hun kinderen kunnen stimuleren tot het eten van groente; 11

12 o praten over groente; aangeven welke groente er die dag gegeten is; o het belang van het eten van groente/fruit laten uitblinken in voorlichting. Doorgaan met Smakelijke Moestuinen (19 keer genoemd). Deze ouders waren enthousiast over het project ( dit is al een super leuk project, moestuin project is volgens mij een hele goede! ). Samen doen (5 keer genoemd). De genoemde voorbeelden zijn onderdeel van Smakelijke Moestuinen, waar het de kinderen betreft. Genoemd werden: o (kinderen) betrekken bij het kweken en oogsten van de groente (via de moestuinbak); o samen proeven van de groente (via groentemoment). Een deel van de ouders (9 keer genoemd) vindt dat ouders verantwoordelijk zijn voor de groenteconsumptie van hun kind, en niet het kinderdagverblijf ( dat vind ik niet de taak van een kdv, het kdv kan wel goede voorbeeld geven, de moestuin lijkt mij al een prima idee, hoewel ik het nog altijd de verantwoording van de ouders zelf vind ). Andere ouders gaven aan dat het vooral leuk of interessant moet zijn voor de kinderen (6 keer genoemd). Hierbij werd bijvoorbeeld genoemd dat niet benadrukt moet worden dat groente gezond zijn, maar dat het lekker is. Twee van de drie ouders die het antwoord niet van toepassing gaven vermeldden erbij dat hun kind al voldoende groente at. Figuur 9. Wijze waarop het kinderdagverblijf ouders kan stimuleren hun kind(eren) meer groente te laten eten Aantal

13 Overige opmerkingen Aan het eind van de vragenlijst was de mogelijkheid nog een opmerking te maken of een suggestie te doen. 46 ouders hebben deze mogelijkheid benut. De antwoorden zijn gecategoriseerd, zie figuur 10. Figuur 10. Overige opmerkingen en suggesties (46 ouders) Aantal Compliment Tip Commentaar Overig Van de ouders die de ruimte voor opmerkingen/suggesties gebruikt hebben heeft het grootste deel een compliment gegeven over Smakelijke Moestuinen (32 keer). Voorbeelden van antwoorden zijn: de moestuinbak is erg leuk, graag een vast element van maken op de crèche!, Ga zo door, vind het goed aangepakt, goed werk! ga voort! en onze leidster heeft dit geweldig opgepakt, we hopen dat u voor zaad kunt blijven zorgen zodat er volgend jaar ook weer geplant kan worden. Acht ouders gaven tips. Twee van deze tips kwam overeen met het breder aanbieden van gezonde voeding, zoals biologische etenswaren en het vermijden van smaakversterkers als ketchup en mayonaise om de smaak niet te verpesten. Verder werden enkele tips gegeven die ook genoemd zijn bij de opties om ouders te stimuleren hun kind(eren) meer groente te geven, zoals warme maaltijden of groente aanbieden. De andere tips waren: misschien foto s van kinderen die bezig zijn met project op intranet; spelen met groente in het water; veel met groente experimenteren, filmpjes laten zien; wellicht met het kinderdagverblijf fruit gaan plukken in De Uithof. * Vier ouders gaven commentaar. Twee van hen vonden dat ze te weinig gehoord hadden van Smakelijke Moestuinen ( Heb [naam kind] niet over groentebak gehoord. Zijn alle kinderen er echt bij betrokken? ). De andere twee commentaren waren: De bakken zijn veel te klein om daadwerkelijk genoeg eten op te leveren. 1 radijs verdelen over 12 kinderen zet geen zoden aan de dijk + de kinderen plukken dingen veel te vroeg waardoor de eetbare oogst veel kleiner wordt. Dit is een door Unilever gesponsord project; prima, maar ik wil niet dat mijn kind wordt blootgesteld aan merken en reclame. zie ook het "smeerdiploma". De twee overige opmerkingen waren algemeen van aard. Zo was er de opmerking dat groente en fruit goed is voor elk mens. Alsook de opmerking dat het goed aanbieden van belang was, omdat drinken, friet en pannenkoeken niet aangeleerd hoeft te worden, dat gaat vanzelf. * Oude boomgaard in Vrederust die ieder jaar vele soorten fruit produceert, zoals verschillende soorten peren en appels maar ook kersen en pruimen. 13

14 Conclusies, beperkingen & aanbevelingen CONCLUSIES Ouders vinden groente belangrijk en Smakelijk Moestuinen heeft de ouders bereikt. De leidsters bleken een belangrijke bron van informatie, net als het zien van de moestuinbak zelf. Dit zijn dus belangrijke factoren in het bereik van Smakelijke Moestuinen. Een deel van de ouders merkte verandering in de thuissituatie ten opzichte van groente. Dit kan zich uiten in het meer praten over groente (42%) of het makkelijker proeven van groente (26%) door kinderen. Dit kan voor ouders werken als stimulans om de kinderen thuis ook vaker/meer groente te laten proeven. Een kleiner deel van de ouders (16%) gaf aan thuis al veranderingen te hebben doorgevoerd, zoals het meer (soorten) groente aanbieden, zelf groente/fruit planten of meer praten over groente. Over het algemeen kan geconcludeerd worden dat aandacht voor groente op kinderdagverblijven kan bijdragen aan het bevorderen van de groenteconsumptie door jonge kinderen. BEPERKINGEN ONDERZOEK Het onderzoek heeft plaatsgevonden in de zomervakantie, waardoor alleen onder kinderdagverblijven is geworven en niet onder voorscholen. De resultaten kunnen dus niet zondermeer worden geëxtrapoleerd naar alle locaties waar Smakelijke Moestuinen wordt uitgevoerd. Omdat in Den Haag het grootste aantal locaties dat Smakelijke Moestuinen uitvoert een kinderdagverblijf is (in kinderdagverblijven en vier voorscholen) is dit vooralsnog geen groot probleem. Uitvoering van het onderzoek in de zomervakantie kan ook geleid hebben tot selectie van deelnemers, omdat een deel van de ouders op vakantie geweest zal zijn. Echter, niet alle ouders zijn de gehele zomervakantie op vakantie, en zeker niet de ouders die nog geen kinderen op de basisschool hebben (of zelf aan schoolvakanties vastzitten). De selectie die hierdoor wel is opgetreden hoeft geen gevolgen te hebben gehad voor de resultaten, omdat het niet waarschijnlijk is dat het op vakantie gaan in de zomervakantie gerelateerd is aan een van de onderdelen van het onderzoek. Het overgrote deel van de deelnemende ouders was hoog opgeleid: 72% had een HBO- of universitaire opleiding afgerond. Deels zal de verklaring voor deze hoge opleiding zijn dat alleen via kinderdagverblijven is geworven, waarbij de veronderstelling is dat hoogopgeleiden relatief vaker een kind op een kinderdagverblijf zullen hebben dan een lager opgeleide ouder. Ook in een Dordrechts onderzoek naar Smakelijke Moestuinen was ongeveer 70% van de deelnemende ouders hoog opgeleid. 1 Tevens zal een rol gespeeld kunnen hebben dat hoger opgeleiden vaker aan onderzoek meedoen dan lager opgeleiden. Het is onbekend in hoeverre deze selectie heeft plaatsgevonden en wat het effect is op de resultaten. Een groot deel van de kinderdagverblijven besloot zelf niet mee te doen aan dit onderzoek. Dit kan wel tot een selectie van respondenten hebben geleid, aangezien redenen waren dat zij het te vroeg vonden voor een onderzoek omdat de groei nog niet zo goed ging en dat de contactpersoon (tijdelijk) niet meer werkzaam was bij die locatie. Dit kan erin geresulteerd hebben dat vooral de locaties waar Smakelijke Moestuinen goed liep aan het onderzoek deelnamen, en dat de resultaten te positief zullen zijn ten opzichte van deze niet deelnemende locaties waar het project waarschijnlijk ook slechter liep. De meest gehoorde reden was echter het geen tijd hebben in verband met de vakantieperiode, dit hoeft niet samen te hangen met een positiever beeld van het project omdat dat los zal staan van hoe goed het project liep. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat van het grootste deel van de niet-deelnemende kinderdagverblijven onbekend is gebleven waarom zij niet deelnamen aan het onderzoek. Een conclusie over hoe groot de invloed van deze selectie zal zijn is daarom niet te geven. 14

15 De vragen naar veranderingen in de thuissituatie kunnen voor de ouders lastig te beantwoorden zijn geweest. Zij moesten bijvoorbeeld aangeven of zij sinds Smakelijke Moestuinen dingen anders waren gaan doen of dat hun kind(eren) sinds Smakelijke Moestuinen makkelijker groente proeft. Ze hebben echter jonge kinderen, die zich volop aan het ontwikkelen zijn. Ouders moesten bij deze vragen dus flink terugvallen op hun geheugen: wanneer begon het kinderdagverblijf met Smakelijke Moestuinen en was deze ontwikkeling (van mijn kind) ook sinds die tijd? Of het project Smakelijke Moestuinen echt een bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling is niet te zeggen. Een andere methode zou zijn geweest om met een voormeting en nameting vragen te stellen aan ouders van kinderen op kinderdagverblijven met en zonder Smakelijke Moestuinen. Een voormeting was voor dit onderzoek echter niet haalbaar, omdat de kinderdagverblijven al bezig waren met Smakelijke Moestuinen. In Dordrecht is wel een voor-, tussen- en nameting gedaan op zes kinderdagverblijven met Smakelijke Moestuinen. 1 Zij vinden ook positieve resultaten, zoals: Acht van de tien ouders geven aan dat hun kind door de Smakelijke Moestuin Peuter Proef beter begrijpt hoe groente groeit of waar groente vandaan komt. Bijna de helft van de ouders (47%) geeft aan door het project van plan te zijn om hun kind meer groente te geven. Bij de voormeting geeft 10% van de ouders aan dat hun kind dagelijks moeite heeft met de smaak van groente. Bij de nameting is dat afgenomen tot 2%. AANBEVELINGEN Aandacht voor groente op kinderdagverblijven kan bijdragen aan het bevorderen van de groenteconsumptie door jonge kinderen. Echter, de gesignaleerde veranderingen zijn nog niet groot. Het belang van groenteconsumptie werd wel gezien door de ouders. In het vervolg zou er dus meer op gedragsverandering van de ouders ingezet kunnen worden. Doorgaan met Smakelijke Moestuinen De deelnemende ouders waren over het algemeen erg enthousiast over Smakelijke Moestuinen en vonden de groenteconsumptie van hun kinderen erg belangrijk. Ook ouders die vonden dat de groenteconsumptie van kinderen de verantwoordelijkheid is van de ouders konden enthousiast zijn over Smakelijke Moestuinen. Uit onderzoek blijkt dat de inname van groente vooral laag is bij kinderen met een lage sociaal-economische status. 2 Ondanks dat de huidige evaluaties zich richten op kinderdagverblijven wordt daarom vooral de uitbreiding naar voorscholen aanbevolen. Hierbij verdient het monitoren van resultaten bij voorscholen ook aandacht. Bij uitbreiding naar andere locaties moet er rekening mee worden gehouden dat de Moestuinbak veilig buiten staat, bijvoorbeeld in een binnentuin, of op een speelplein met een hek dat voldoende hoog is. 3 Sterker implementeren beschikbare materialen Er worden door de ouders tips ter verbetering gegeven die in principe al onderdeel zijn van Smakelijke Moestuinen. Zo zijn er recepten beschikbaar, er is een ouderavond beschikbaar. Hoe vaak dit wordt ingezet is niet bekend. Lang niet alle ouders gaven aan recepten te hebben ontvangen, en de ouderavond lijkt weinig te zijn ingezet. Het meegeven van beschikbare recepten, kleurplaten en/of het groenteproefdiploma zou actiever kunnen worden ingezet. Ook posters of foto s zouden wellicht duidelijker kunnen worden geplaatst in het kinderdagverblijf of op intranet. Hieraan kan door de projectleiders meer aandacht worden geschonken. Aanbieden van groente en hierover communiceren Ouders noemden het aanbieden van groente regelmatig als antwoord op de vraag hoe ouders gestimuleerd kunnen worden hun kind(eren) meer groente te laten eten. In principe is het aanbieden van een groentemoment onderdeel van Smakelijke Moestuinen. Als dit standaard gebeurt (in plaats van een koek-, cracker- of fruitmoment) en hierover wordt gecommuniceerd zou het de ouders dus kunnen helpen zelf ook meer groente aan te bieden. De pedagogisch medewerkster of leidster bleek de belangrijkste bron van hoe ouders wisten dat het 15

16 kinderdagverblijf aan Smakelijke Moestuinen meedeed. Wellicht kunnen zij bij het halen van de kinderen ook actiever vermelden welke groente is geproefd en hoe dat ging. Onderzoek welke materialen daadwerkelijk worden gebruikt Uit bovenstaande twee punten blijkt dat nog niet duidelijk is hoe vaak de diverse materialen van Smakelijke Moestuinen daadwerkelijk worden gebruikt. Uit een eerdere procesevaluatie onder medewerkers van vier kinderdagverblijven en voorscholen leek het project volgens het boekje te zijn uitgevoerd, waarbij ook de kleurplaten en recepten expliciet werden genoemd. 4 In een aanvullende procesevaluatie bij twee andere locaties waar het project niet goed liep bleken de materialen niet allemaal te zijn gebruikt, vooral omdat de groente niet opkwam. 3 Echter, in de huidige onderzoeksgroep leken geen kinderdagverblijven te zijn waar geen groente opkwam. Eventueel kan onderzoek worden uitgevoerd naar welke materialen de kinderdagverblijven daadwerkelijk gebruiken, hoe vaak ze het gebruiken, wat ouders hiervan mee krijgen en hoe zij deze materialen ervaren. 16

17 Referenties 1 Smakelijke Moestuinen. Evaluatie Dordrecht Doe ff Gezond in Dordrecht, 2 Kamphuis CBM, Giskes K, Bruijn GJ de, Wendel-Vos W, Brug J, Lenthe FJ van. Environmental determinants of fruit and vegetable consumption among adults: a systematic review. Br J Nutr 2006; 96: Van der Meer I. Aanvulling op: Smakelijke moestuinen in Den Haag. Hoe is het uitgevoerd en zijn er verbeterpunten? GGD Haaglanden, augustus Van der Meer I. Smakelijke moestuinen in Den Haag. Hoe is het uitgevoerd en zijn er verbeterpunten? GGD Haaglanden, maart

18 Bijlage Vragenlijst Geachte ouders, Het kinderdagverblijf van uw kind doet mee aan het project 'Smakelijke Moestuinen'. Zou u wat vragen over dit project willen beantwoorden? Dit duurt ongeveer 5 minuten. De antwoorden worden uiteraard anoniem verwerkt. Graag zo snel mogelijk weer inleveren op het kinderdagverblijf. 1. Vind u het belangrijk dat uw kind (voldoende) groente eet? Ja Nee 2. Vind u het belangrijk dat het kinderdagverblijf het eten van groente bij uw kind(eren) stimuleert? Ja Nee 3. Zou u meer informatie willen hebben over het belang van groente en het stimuleren van groente eten bij kinderen? Ja, Hoe?. Nee 4. Weet u dat uw kinderdagverblijf aandacht besteed aan groente? Ja Nee 5. Weet u dat uw kinderdagverblijf een moestuinbak heeft? Ja, ga verder naar vraag 6 Nee, ga verder naar vraag Hoe bent u iets te weten gekomen over de moestuinbak en/of groentemomenten op het kinderdagverblijf? 7. Welke dingen heeft u nog meer ontvangen/gezien van Smakelijke Moestuinen? 1)... 2) 3).. 8. Merkt u dat uw kind(eren) gemakkelijker verschillende soorten groente proeft sinds het kinderdagverblijf een moestuin en groentemomenten heeft? Ja Nee Z.O.Z. 18

19 9. Praat uw kind(eren) thuis (vaker) over groente sinds het kinderdagverblijf een moestuin en groentemomenten heeft? Ja Nee Mijn kind praat nog niet 10. Bent u thuis dingen anders gaan doen sinds het kinderdagverblijf meer aandacht aan groente besteed? Ja, namelijk:.. Nee 11. Heeft de moestuin op het kinderdagverblijf u enthousiast gemaakt om zelf ook groente te gaan verbouwen? (in moestuin of plantenbak) Ja Nee Ik verbouwde zelf al groente 12. Hoe denkt u dat het kinderdagverblijf ouders kan stimuleren om thuis de kinderen meer groente te laten eten? Tot slot volgen er nog 2 algemene vragen 13. Wat is de leeftijd van uw kind(eren)? Jonger dan 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar Ouder dan 4 jaar 14. Wat is de hoogst afgeronde opleiding binnen uw huishouden? geen of basisschool mavo/vmbo/lbo mbo/havo/vwo hbo/wo 15. Heeft u nog opmerkingen/suggesties? Dit is het einde van de vragenlijst. Hartelijk bedankt voor het invullen! 19

20 Colofon Dit rapport is een uitgave van: GGD Haaglanden Productgroep Epidemiologie en Gezondheidsbevordering Afdeling Epidemiologie Postbus BC Den Haag Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van duidelijke bronvermelding. Auteurs: Sanne Rooseboom de Vries Irene van der Meer Contactpersoon: T (070) Den Haag, januari 2015