In het Delen Achter de Duinen rapport wordt benadrukt dat een aanzienlijke groep kinderen uit veelal arme gezinnen zonder ontbijt naar school gaat.

Transcriptie

1 Typ teksttyp teksttyp tekst Rabin S. Baldewsingh Wethouder van Sociale Zaken, Werkgelegenheid, Wijkaanpak en Sport 060 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Samenleving Datum 10 oktober 2017 rm- RIS Contactpersoon Cees Ederveen /Sanne Verra Dienst SZW Afdeling Armoedebeleid Telefoonnummer adres Bijlage 1 Onderwerp Ontbijtgedrag en stress in gezinnen Geachte voorzitter, In het Delen Achter de Duinen rapport wordt benadrukt dat een aanzienlijke groep kinderen uit veelal arme gezinnen zonder ontbijt naar school gaat. Aanleiding In de Commissie Samenleving op heeft Arjen Kapteijns van GroenLinks aan wethouder Baldewsingh voorgesteld om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om scholen te stimuleren een schoolontbijt aan te bieden. De wethouder heeft toegezegd dit te verkennen en te bespreken met zijn collega wethouder KIJO. Het niet ontbijten van kinderen voor het naar school gaan, kan schoolprestaties negatief beïnvloeden. Om dit te verbeteren is een integrale benadering vanuit meerdere portefeuilles nodig. Wij willen de situatie verbeteren door de factoren die ten grondslag liggen aan het gedrag aan te pakken. Schoolbesturen zien het niet als hun taak om op school ontbijt aan te bieden en hebben hier ook geen capaciteit voor. Aard en omvang problematiek niet ontbijten Uit Haags onderzoek van de GGD 1 is gebleken dat in aandachtswijken 15% van de 4- tot 12-jarigen en 33% van de 13- tot 18-jarigen zonder ontbijt naar school gaan. In niet-aandachtswijken is dit respectievelijk 5% en 18%. Een kwart van de kinderen gaat zelfs wekelijks tenminste één keer per week zonder ontbijt naar school. Het probleem van het niet ontbijten is gesignaleerd door verschillende zorgprofessionals en docenten. Niet ontbijten kan de gezondheid en ontwikkeling van het kind negatief beïnvloeden, meer specifiek kan het leiden tot concentratieproblemen en verlaagde leerprestaties. 1 Roos S, van der Meer I. Een goede start van de dag. Epidemiologisch Bulletin 2016, jaargang 51, nummer 3, p Gemeente Den Haag Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Oorzaken niet ontbijten Diverse oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan het niet ontbijten voor het naar school gaan. Niet ontbijten blijkt vaker voor te komen in de aandachtswijken, waar gezinnen meer dan gemiddeld te maken hebben met multi-problematiek en chronische stress. Onderzoek van de GGD Haaglanden 1 heeft aangetoond dat niet-ontbijten vaak komt door een gebrek aan tijd of trek in de ochtend en te laat naar bed gaan in de avond. Ook spelen culturele aspecten en andere voedingspatronen mee. Uit aanvullende data analyse met gegevens uit de gezondheidsenquête 2016 blijkt dat het ervaren van veel stress samenhangt met minder vaak ontbijten (zie bijlage 1). Schoolontbijt is niet de oplossing Inzetten op een ontbijtvoorziening, zonder hulp te bieden voor onderliggende stressfactoren en de opvoedsituatie, zal niet tot de gewenste gedragsverandering leiden en biedt enkel een korte termijn oplossing. Besloten is niet in te zetten op het organiseren van ontbijten op school, omdat er reeds een aanpak is van de GGZ die vanuit volksgezondheid gefinancierd wordt. Wij willen de bestaande aanpak van de opgroei- en opvoedondersteuning aan gezinnen in aandachtswijken uitbreiden. Het gaat specifiek om gezinnen waar sprake is van spanning en stress en waar het niet ontbijten van kinderen tot slechtere leerprestaties leidt. Ondersteuning gericht op omgaan met stress, opvoedingsondersteuning en gezonde slaap- en voedingspatronen leidt tot een versterkt opgroei- en opvoedklimaat, een gezondere ontwikkeling van het kind en betere leerprestaties. Voorstel: Tijdig signaleren en toeleiden naar een bestaande interventie gericht op stress en opvoedondersteuning voor gezinnen in aandachtswijken Gezinnen met kinderen in aandachtswijken kunnen extra ondersteuning krijgen in omgaan met stress, opvoeden en gezonde slaap- en voedingspatronen. Dit doen we vanuit de gedachte dat we ouders en kinderen in hun kracht willen zetten. Deze ondersteuning is specifiek van belang wanneer het gezin een stressvolle periode ervaart, bijvoorbeeld door risicovolle schulden, ziekte of overlijden van een familielid, of relatieproblemen in het gezin. De huidige ondersteuning bestaat uit een begeleidingstraject van 15 bijeenkomsten voor het kind waarin in groepsverband in speelse werkvormen aandacht wordt besteed aan het zoeken van sociale steun, omgaan met gevoelens en stress en gezondheidsvaardigheden. Tegelijkertijd is er ondersteuning voor ouders vanuit een pedagoog, die kan helpen met opvoedvragen en met het omgaan met kinderen in stressvolle situaties. Hiervoor worden vijf ouderbijeenkomsten georganiseerd. Er wordt ook aandacht geschonken aan leefstijlfactoren als slapen en een gezond voedingspatroon, waaronder gezond ontbijten. Door in gezinnen aandacht te besteden aan gezonde slaap- en voedingspatronen, maar ook aan stress en opvoedondersteuning, kunnen we deze gezinnen in staat stellen tot langdurige gedragsverandering. Daarnaast kan er, indien nodig, worden doorverwezen naar aanvullende, passende ondersteuning. In een op te starten pilot willen we de toeleiding verbreden. Gezinnen worden toegeleid naar deze aanpak via onderwijs, CJG of schuldhulpverlening. Hierdoor ontvangen gesignaleerde gezinnen tijdig passende preventieve ondersteuning. Door de toeleiding te verbreden willen we de capaciteit verhogen van 60 naar zo n 120 gezinnen. Er is vanuit alle betrokken portefeuilles budget ( per portefeuille) beschikbaar voor de uitbreiding. Kortom, wij willen geen schoolontbijt gaan aanbieden, maar een aanpak borgen om problemen duurzaam op te lossen. Daarnaast is de gemeente in samenwerking met het rijk en het bedrijfsleven gestart met het uitdelen van 500 groenteboxen op voorscholen in de aandachtswijken. De groentebox bevat verschillende soorten groenten en fruit en eenvoudige recepten om hier gezonde snacks mee te 2/5

3 maken. Met de groenteboxjes wordt het thuis eten van groente gestimuleerd. Ook ontvangt elke kleutergroep op een voorschool een doos met groente. Hiermee kunnen de peuterleidsters op locatie, samen met de kinderen, groentesnacks maken. Door het goede voorbeeld te geven worden de kinderen gestimuleerd om vaker een gezonde snack te eten. In de groentebox zit een folder over de workshop goed voor weinig. Deze workshop is bedoeld voor ouders met een klein budget die gezonde en voedzame maaltijden willen bereiden voor hun gezin. Door de groentebox en de workshop samen aan te bieden wordt de gezinnen een handvat geboden om gezonde voeding in hun leefstijl op te nemen. De workshop wordt na het uitdelen van de groentetasjes op maat aangeboden aan deze ouders. Door het eten van groente zowel op de voorschool als in de thuissituatie aan te moedigen wordt een stap gezet richting een gezonde leefstijl voor het hele gezin. In de verwachting hiermee uw vragen afdoende te hebben beantwoord, Met vriendelijke groet, Rabin Baldewsingh, Karsten Klein en Saskia Bruines Wethouders 3/5

4 Bijlage 1: Aanvullende data analyse ontbijtgedrag Er is aanvullend onderzoek gedaan naar ontbijtgedrag met behulp van gegevens uit de GGD gezondheidsenquête Voor voedingsgedrag is er sprake van een imitatie-effecten vanuit onze sociale omgeving. Zo worden kinderen (onbewust) beïnvloed door het eetgedrag van hun ouders of verzorgenden 2. Gewoonten die op jonge leeftijd zijn aangeleerd, zoals dagelijks gezond ontbijten, zetten vaak door tot aan volwassen leeftijd 3. Omdat informatie over ontbijtgedrag beschikbaar is voor volwassenen in 2016, is nadere analyse uitgevoerd voor ontbijtgedrag voor volwassenen woonachtig in Den Haag met thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud. Voor ontbijtgedrag is gevraagd of volwassenen vijf of meer dagen per week ontbijten. In de analyse zijn mogelijke verklarende factoren zoals het ervaren van stress en regie op het leven meegenomen. Gemiddeld ontbijt 80% van de volwassenen met thuiswonende kinderen in Den Haag 5 dagen of meer per week. Van de volwassenen met kinderen die woonachtig zijn in een van de aandachtswijken in Den Haag ontbijt 74% 5 dagen in de week of meer. Dit is minder vaak dan volwassenen die niet in een aandachtswijk wonen, hiervan ontbijt 87% vijf dagen of meer per week (zie Tabel 1). Aandachtswijken in Den Haag zijn het Regentessekwartier, de Stationsbuurt, de Schildersbuurt, Transvaalkwartier, Bouwlust en Vrederust, Morgenstond, Moerwijk, Groente- en fruitmarkt, Laakkwartier en Spoorwijk. Tabel 1. thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud, die 5 of meer dagen in de week ontbijt woonachtig in aandachtswijk tegenover niet in aandachtswijk. Woonachtig in aandachtswijk thuiswonende oud die 5 dagen per week of meer ontbijten Aantal volwassenen in Den Haag met thuiswonende kinderen <18 jaar Ja 74%* Nee 87%* Totaal 80% Naast volwassenen woonachtig in aandachtswijken, blijken volwassenen die moeite hebben met rondkomen minder vaak te ontbijten (zie Tabel 3). Volwassenen met grote moeite met rondkomen en thuiswonende kinderen ontbijten 15% minder vaak. Er is een lichte trend zichtbaar, maar er zijn geen significante verschillen gevonden (zie Tabel 2). Tabel 2. Moeite met rondkomen en percentage dat 5 dagen of meer in de week ontbijt voor volwassenen in Den Haag met of zonder thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud. Moeite met rondkomen thuiswonende kinderen die 5 dagen per week of meer ontbijten Aantal volwassenen in Den Haag met thuiswonende Grote moeite 71% Enige moeite 78% Geen moeite, maar letten op uitgaven 85% Geen enkele moeite 86% Totaal 80% Nederlands Centrum Jeugdgezondheid Factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van voedingspatronen en eetgedrag. Richtlijn: Voeding en eetgedrag (2013, aanpassing 2017). 3 Voedingscentrum Factsheet Invloed van opvoeding op eetgedrag van kinderen. Maart /5

5 Volwassenen die veel of heel veel stress ervaren, ontbijten minder vaak dan volwassenen die een beetje of geen stress ervaren in de afgelopen 4 weken. Van de volwassenen met veel stress ontbijt 76% ontbijt 5 dagen per week of meer. In tegenstelling ontbijt 84% van de volwassenen die geen of bijna geen stress ervaren 5 dagen of meer per week. Bijna een kwart van de volwassenen met thuiswonende kinderen en een hoog stressniveau ontbijt minder dag 5 dagen per week (zie Tabel 3). Tabel 3. Ervaren stress niveau en ontbijtgedrag voor volwassenen in Den Haag en voor volwassenen in Den Haag met thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud. Ervaren stress in afgelopen 4 weken thuiswonende kinderen die 5 dagen per week of meer ontbijten Aantal volwassenen in Den Haag met thuiswonende Ja, (heel) veel 76%* Ja, een beetje 85% Nee, (bijna) niet 84% Totaal 80% Chronische stress kan leiden tot andere risico factoren voor ongezonde leefstijl en niet ontbijten, zoals een gebrek aan regie op het leven. Regie op het leven is bepalend voor hoe sterk iemand in het leven staat. Gevoel van regie is gemeten met stellingen over de mate van controle die iemand ervaart (bijvoorbeeld: Ik heb weinig controle over de dingen die me overkomen en Er is weinig dat ik kan doen om belangrijke dingen in mijn leven te veranderen ). Een gebrek aan regie op het leven hangt samen met minder vaak ontbijten. Onderstaande tabel laat zien dat van de volwassenen met onvoldoende regie op het leven tot wel 20% minder vaak vijf of meer dagen in de week ontbijt. Volwassenen met onvoldoende regie op het leven en thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud, ontbijten significant minder vaak dan volwassenen die wel regie hebben op het leven (zie Tabel 4). Tabel 4. Score voor regie op het leven voor volwassenen en percentage dat 5 dagen of meer in de week ontbijt voor volwassenen in Den Haag met of zonder thuiswonende kinderen onder de 18 jaar oud. Regie op het leven thuiswonende kinderen die 5 dagen per week of meer ontbijten Aantal volwassenen in Den Haag met thuiswonende Onvoldoende 66%* Matig 84% Veel 86% Totaal 80% Uit deze analyse blijkt een relatie tussen minder vaak ontbijten en het ervaren van stress, gebrek aan regie op het leven, moeite met rondkomen en wonen in een aandachtswijk. Deze analyses zeggen echter niets over de richting van deze relatie. Ontbijtgedrag is van verschillende factoren afhankelijk. Stress en gebrek aan regie op het leven zijn mogelijke onderliggende factoren. Aandachtswijken kunnen vindplaatsen zijn voor een interventie op gezond ontbijtgedrag en opvoedondersteuning. 5/5