MODULE 1 Consumeren. Planner. hoofdstuk. Oriëntatie. Kern. Onderzoek. Afsluiting. Datum klaar Score. Te doen. Oriëntatie. 1 Schaarste en inkomen?

Transcriptie

1 MODULE 1 Consumrn hoofdstuk 1 Consumrn Plannr Oriëntati Oriëntati don w lk dag T don Datum klaar Scor Pack Computrls Oriëntati Krn 1 Schaarst n inkomn? Pack Ofntots 2 Ht kopn van godrn n dinstn Pack Ofntots 3 Rclam Pack Ofntots 4 Gn risico Pack Ofntots Pack Diagnostisch tots Pack Computrls Krn Ondrzok 5 D vraag naar godrn Pack Ofntots Pack Ondrzok op d computr Afsluiting 6 Economisch vaardighdn Pack Ofntots 7 Prof op d som Eindtots hoofdstuk 1 4

2 krn hoofdstuk 1 1 Schaarst n inkomn Economi is kuzs makn 1 a In d conomi gaat ht om d wnsn n bhoftn di mnsn hbbn. Nom vir bhoftn van jou op di j op dit momnt hbt. b Bhoftn kunnn vrandrn. Nom dri oorzakn van ht vrandrn van bhoftn. bron 1 Stijgnd oliprijs raakt ook d boodschappn Al maandn brkt d oliprijs rcord op rcord. Daardoor stijgn ook prijzn van andr grondstoffn n andr productn. D stijgnd grondstofprijzn, zoals di van oli, rakn d gwon burgr dus ook. (Vrij naar: d Volkskrant) c Ho kunnn jongrn aan middln komn om in hun bhoftn t voorzin? Gf dri moglijkhdn. 2 a In d introtkst hb j glzn dat vl Ndrlands jongrn n bijbaantj hbbn. Dat lvrt inkomn op. Nom nog n voordl van ht hbbn van n (bij)baan. b Nom n nadl van ht hbbn van n (bij)baan. 5 a Wat wordt vrstaan ondr wlvaart? b Ls WB bron 1. Lg uit dat d wlvaart daalt bij stijgnd oliprijzn. c Waarom lidt n stijging van d oliprijs tot n prijsstijging van consumptigodrn? Gf tw oorzakn. c Bram vrdint in In 2009 vrdint Bram 5% mr dan in Hovl vrdint Bram in 2009? d Ook in 2010 vrdint Bram 5% mr dan in Brkn ht inkomn van Bram in d Wat voor vrband is r tussn schaarst n prijzn? Stl dat n jongn uit Ndrland n n jongn uit Finland idr 150 kldgld pr maand krijgn. Bdnk n rdn waarom d Ndrlands jongn dan toch btr af is. Zok op ho hoog d prijs van n vat oli n jaar gldn was n ho hoog d oliprijs nu is. 3 Bkijk HB bron 1. a In HB bron 1 zi j wat voor bijbaantjs jongrn hbbn. Stl dat r in Ndrland jongrn van 17 n 18 jaar zijn. Brkn hovl jongrn r in d horca wrkn. b Ht prcntag jongrn van 17 t/m 18 jaar dat n krantnwijk hft, is vl lagr dan bij 15 t/m 16 jaar, omdat 4 Scholirn wrkn gmiddld 8,4 uur pr schoolwk. Pr jaar wrkn scholirn mr dan 10 uur pr wk. Gf daarvoor n vrklaring. 6 Ls HB bron 2. a Lian hft 18 t bstdn pr wk. Z gft haar gld uit aan blikjs cola ( 1,50 pr stuk) n aan blminutn ( 0,10 pr minuut). Vul in. Als Lian alln maar cola koopt, kan z blikjs kopn. Als z alln maar blt, kan z minutn blln. Als z 5 blikjs cola koopt, kan z nog minutn blln. Als z 1 uur blt n 3 blikjs cola koopt kan z sparn. b Hovl bdragn d altrnativ kostn van 1,5 uur blln, uitgdrukt in cola di z opoffrt? 5

3 7 Josfin zokt woonruimt. Z kan n huis hurn of kopn. Als z n huis zou kopn, zou z n hypothklning (= lning voor n huis) afsluitn n ook nog van haar spaargld in haar huis stoppn. D spaarbank gft 3% rnt pr jaar. Josfin hft ht volgnd staatj opgstld: Kostn huis kopn pr maand Kostn hypothklning 750 Huur 600 Vrzkring van d mubls n andr zakn in huis 20 Brandvrzkring 30 Kostn huis hurn pr maand Vrzkring van d mubls n andr zakn in huis 20 a Toon door n brkning aan dat Josfin door n huis t kopn pr jaar méér kwijt is. b Waarom kun j hir sprkn van altrnativ kostn? c Gf tw rdnn waarom Josfin toch kist voor ht kopn van n huis. Soortn inkomn 8 Bkijk HB bron 3. Vul in. D hr Hndrix is gmntambtnaar. Hij ontvangt voor zijn wrk. Zijn zus, Marij, hft n ign bornbdrijf. Haar inkomn is. Zij vrhuurt ook n stuk grond aan haar buurman n ontvangt. D buurman hft n spaartgod n ontvangt. All hir gnomd inkomns zijn inkomns. 9 a Vul in: loon, winst, rnt, huur, cd s. Voorbldn Harold hft spaargld. Daniëll wrkt in haar ign rstaurant. Lo hft n aantal huizn di hij aan studntn vrhuurt. Achmd wrkt bij n kwkrij. Joris wrkt in n muzikwinkl. Hij mag als bloning uit d winklvoorraad kizn. Inkomn b Bkijk j antwoordn bij vraag a. Wi ontvangt: inkomn uit arbid? inkomn uit bzit? primair inkomn? inkomn in natura? Scundair inkomn 10 Kruis in d ondrstaand tabl ht juist antwoord (primair inkomn of ovrdrachtsinkomn) aan. 1 Hanna maakt mt haar bdrijf winst. 2 Tijn vrdint 70 mt zijn baan als vakknvullr in ht wknd. 3 Opa Tilburg krijgt 900 AOW pr maand. 4 Sosan ontvangt dividnd (winstuitkring) op haar aandln. 5 Har ontvangt 170 zorgtoslag pr maand. 6 Janna ontvangt n studiburs van voor n stag in Milaan. 7 Boyan wrkt bij Dfnsi n vrdint bruto pr maand. Primair inkomn Ovrdrachtsinkomn 11 a Maaik hft pr maand (bruto)loon. Elk maand ontvangt z 200 pacht voor n stuk grond dat zij bzit. Zij btaalt lk maand 350 aan blasting n 200 aan social prmis. Zij ontvangt ook lk maand 160 huurtoslag. Ho groot is haar primair inkomn? bron 2 b Ho groot is haar scundair inkomn? c Ho groot is haar bstdbaar inkomn? Studikostn n studifinanciring Thuis wonn Op kamrs wonn Studibokn Collggld pr jaar Kamrhuur Kostn tn pr maand 200 Zakgld pr maand Nina zit in 6 vwo. Zij wil gaan studrn aan d TU Dlft. Zij twijflt tussn thuis wonn n op kamrs wonn. Ondanks ht fit dat z rcht hft op n basisburs n n aanvullnd burs, mot z n dl van d studikostn btaln uit haar bijvrdinstn. a Brkn mt d cijfrs van WB bron 2 d total kostn pr jaar voor d oudrs van Nina als z thuis blijft wonn. 6

4 b Brkn d total kostn pr jaar als Nina op kamrs gaat wonn. c Brkn hovl studifinanciring Nina krijgt als z thuis blijft wonn. Gbruik daarbij HB bron 4. d Brkn hovl studifinanciring Nina krijgt als z op kamrs gaat wonn. 14 In dz opgav gaan w in op d aantasting van ht draagvlak door middl van n cijfrvoorbld. Stl dat in n land 2 miljon mnsn wonn di 65+ zijn. 8 miljon mnsn wrkn n btaln blasting n prmis. Gmakshalv nmn w aan dat n AOW-uitkring pr maand is. a Brkn hovl d ovrhid van dit land pr jaar kwijt is aan AOW-uitgavn. Hovl mot Nina pr maand bijvrdinn om haar studi t kunnn btaln als z thuis blijft wonn? b Hovl prmi mot idr wrknd gmiddld btaln om d AOW t financirn? f Hovl mot Nina pr maand bijvrdinn om haar studi t kunnn btaln als z op kamrs gaat wonn? g Voor Nina is ht gaan wonn op kamrs duurdr. Toch bsluit z in Dlft n kamr t zokn voor haar studi. Gf n moglijk argumnt voor di kuz. h In d kostntabl van WB bron 2 staan gn riskostn. Waarom nit? c Stl dat n wrknd gmiddld vrdint. Hovl procnt van zijn/haar inkomn btaalt n wrknd dan aan d financiring van d AOW? d Stl dat na nkl jarn 1 miljon wrkndn d pnsionlftijd brikt hbbn. Er zijn nu 7 miljon wrkndn n 3 miljon bjaardn. Is ht draagvlak tognomn of afgnomn? Motivr j antwoord. bron 3 Wi zal dat btaln? Economn stlln nogal ns dat d primair inkomns ht draagvlak zijn voor d scundair inkomns. Door d vrgrijzing (r komn stds mr oudrn n oudrn lvn gmiddld langr) zoudn r problmn kunnn ontstaan mt d btaalbaarhid van sommig uitkringn, zoals d AOW (uitkring voor mnsn van bovn d 65 jaar). 13 Ls WB bron 3. a Lg in ign woordn uit wat vrstaan wordt ondr ht draagvlak. 15 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 1 Knnn D bgrippn wlvaart, bhoftn n schaarst D btknis van ht bgrip altrnativ kostn D bgrippn inkomn uit arbid, inkomn uit bzit, inkomn in natura D bgrippn primair, scundair n ovrdrachtsinkomn Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond inkomns handbok 2 blz. 12 b Wat is vrgrijzing? c Waarom tast d vrgrijzing ht draagvlak aan? 7

5 krn hoofdstuk 1 2 Ht kopn van godrn n dinstn Soortn godrn 1 Hirondr staat n lijstj mt godrn n dinstn. Gf aan of r sprak is van n gbruiksgod, n vrbruiksgod of n dinst. Bzok aan PinkPop Iglo dipvrismaaltijd Gbruiksgod Vrbruiksgod Dipvriskist Mobiltj Bzok aan ht gldmusum in Utrcht Agnda Glas cola Dinst 2 a Zonlicht is n voorbld van n schaars god vrij god, want Ht bzokn van n zonnbankstudio is n voorbld van n schaars vrij god, want b Vrddig d volgnd stlling: Schon lucht was in d ortijd n vrij god, maar tgnwoordig nit mr. Uit HB bron 1 kun j aflidn dat d jongrn stds mr gaan consumrn naarmat z oudr wordn. Aan wlk tw ggvns kun j dat zin? Priorititn 4 Wlk godrn n dinstn uit opgav 1 zijn luxbhoftn? 5 En gzin hft n inkomn van pr maand. Er wordt aan basisbhoftn uitggvn (waarvan 200 aan infriur godrn) n 800 aan luxbhoftn. Na nkl jarn hft ht gzin n inkomn van Wlk combinati van uitgavn is juist? A basisbhoftn (waarvan 220 aan infriur) n luxbhoftn B basisbhoftn (waarvan 180 aan infriur) n luxbhoftn 800 C basisbhoftn (waarvan 200 aan infriur) n luxbhoftn D basisbhoftn (waarvan 180 aan infriur) n luxbhoftn Bkijk HB bron 1. a Hovl procnt van d grop 15- t/m 16-jarign gft gn gld uit aan klding n schonn? b Hovl uro wordt in d grop van 17- t/m 18-jarign méér aan snop uitggvn dan in d grop van 12- t/m 14-jarign? Koopkracht n inflati 6 a Jspr hft n inkomn van 120 pr maand (zakgld n bijbaantj). Jspr gft zijn hl budgt uit aan blikjs cola di hij koopt in d kantin van school. D prijs van n blikj cola is 1,50. Hovl blikjs kan Jspr idr maand kopn? c Hovl dvd s koopt n 12- t/m 14-jarig gmiddld pr jaar, als n dvd gmiddld 12 kost? b Stl dat ht inkomn van Jspr mt 10% stijgt. Hovl blikjs kan hij dan kopn? d Stl dat r in Ndrland jongrn zijn van 12 t/m 14 jaar. Waar gvn zij mr gld aan uit: aan rokn of aan cosmtica.d.? Laat j brkning zin. c Stl dat vrvolgns d prijs van n blikj cola stijgt mt 20%. Hovl blikjs kan Jspr dan kopn? d Wat gburt r mt d koopkracht van Jspr als zijn inkomn mindr hard stijgt dan d prijzn? 8

6 bron 1 Hog vodslprijzn dwingn tot nadnkn Vodslprijzn stijgn wrldwijd norm n daar komt voorlopig gn ind aan. Zttn w d prijs van rijst op 100 in 2004, dan kostt rijst in n in Andrs gzgd: d prijs van rijst is vrdubbld. Voor graan n maïs gldn soortglijk prijsstijgingn. D prijsstijging knt divrs oorzakn. (Vrij naar: d Volkskrant, 19 april 2008) 7 Ls WB bron 1. a Vodslprijzn zijn strk gstgn. Er is sprak gn sprak van inflati. D koopkracht nmt daardoor to af. b Gf tw moglijk oorzakn van d stijging van d vodslprijzn. 8 a En gzin vrdint pr jaar wordt uitggvn aan basisbhoftn n aan luxbhoftn. 40% van dat laatst bdrag wordt uitggvn aan luxartikln n uitgaan. D rst wordt bstd aan kortr n langr vakantis. En vakantidag kost ht gzin gmiddld 250. Hovl dagn kan ht gzin op vakanti gaan? d Wat kan di maatrgl voor gvolg hbbn voor d wrkglgnhid in Europa? Wat btknt dz ontwikkling voor d wlvaart in d VS n in Europa? f Wlk bhoftn zulln in d gnomd situati mr bvrdigd gaan wordn? Luxbhoftn basisbhoftn, omdat 10 Er zijn mnsn di vindn dat r sprak is van ovrconsumpti. Zi ook d uitspraak van Drk Gldof in d intro. Ik bn ht wl nit mt Drk Gldof ns, omdat b Stl dat d basisbhoftn 5% in prijs stijgn. Hovl vakantidagn kost dat dan? c Door d inflati is d wlvaart van dit gzin tognomn afgnomn, omdat d Mt hovl procnt zou ht inkomn motn tonmn om wr d oud koopkracht t brikn? D basisbhoftn stijgn mt 5%. Toch hoft ht inkomn maar mt 3% to t nmn voor bhoud van koopkracht. Gf hirvoor n vrklaring. 11 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 2 Knnn D bgrippn vrij n schaars godrn D bgrippn godrn n dinstn n gbruiksgodrn n vrbruiksgodrn D btknis van ht stlln van priorititn D btknis van d bgrippn basisbhoftn n luxbhoftn n van ht bgrip infriur godrn D btknis van d trm inflati n ht vrband mt koopkracht Ht bgrip rcssi Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond ht thma koopkracht n inflati Aflzn van n conclusis trkkn uit tablln 9 Ls HB bron 4. a Wannr is r sprak van n rcssi? handbok 3 blz. 14 b Waarom kan ht uitdln van chqus aan Amrikaans gzinnn n rcssi (misschin) voorkomn? c Wat btknt d maatrgl van Bush voor d wrkglgnhid in d VS? 9

7 krn hoofdstuk 1 3 Rclam Rclam 1 a Wat willn bdrijvn mt ht makn van rclam brikn? b Ls HB bron 1. Nom dri rdnn waarom vl bdrijvn zich op jongrn richtn. 3 Ls WB bron 1. a Bdrijvn di advrtrn, houdn bij hovl mnsn naar d vrschillnd zndrs kijkn. Bdrijvn willn zo ondrzokn of z hun dolgropbrikn. Wat is n dolgrop? b Ho kun j dolgropn ondrschidn? c Wat is ht nut van rclam voor d koprs? c D prcntags hbbn btrkking op ht aantal prsonn dat tv kijkt. Stl dat gmiddld 3,5 miljon mnsn tv kijkn, brkn dan ht aantal kijkrs bij SBS6. 2 a Mrkn zijn blangrijk voor jongrn. Schrijf vijf mrkn op di j als rst t binnn schitn. b Wat voor soort rclam wordt r gmaakt voor d vijf gnomd mrkn? d En Koraans bdrijf wil n complt niuw product in Ndrland introducrn. Daarto wordt nmalig n op htzlfd momnt n STER-spot uitgzondn van n minuut op Ndrland 1, 2 n 3. En ondrzoksburau hft uitgzocht dat 65% van all kijkrs tot d dolgrop van ht Koraans bdrijf grknd mot wordn. Ga wr uit van 3,5 miljon tv-kijkrs. Hovl prsonn van zijn dolgrop brikt dit bdrijf mt dz spots? En STER-spot kost gmiddld pr 30 scondn pr zndr. Brkn d kostn van dz rclamcampagn. c Nom tw voorbldn van idël rclam. f Brkn d kostn pr brikt prsoon uit d dolgrop. d Nom tw voorbldn van mislidnd rclam. g Nom nog vir manirn waarop d Koraans ondrnming haar dolgrop had kunnn brikn. Markting 4 a Nom d vijf marktinginstrumntn. bron 1 Dolgrop Ndrland 1 marktlidr in wk 15 Ndrland 1 was in wk 15 marktlidr op tv (tijdvak uur, 6+) mt n aandl van 19,3%. Ndrland 2 had 5,9% n Ndrland 3 8,5%. RTL4 scoord 14,6%, RTL5 kwam uit op 7,9, RTL7 scoord 4,3 n RTL8 2,5%. SBS6 had n aandl van 11,8%, Nt5 had 5,4% n Vronica 6,3%. (Vrij naar: b Bkijk HB bron 3. Wlk van d P s hrkn j? 5 a Nom tw suprmarktn di vooral concurrrn via ht instrumnt prijs. b Bkijk HB bron 2. In 2006 was Albrt Hijn volop gwikkld in n suprmarktoorlog. D rclam-uitgavn van Albrt Hijn zijn van 2006 naar 2007 gdaald. Gf n moglijk vrklaring. 10

8 c Brkn mt hovl uro d rclam-uitgavn van Blokkr zijn gstgn tussn 2006 n d Stl d vrkoopopbrngst van ht Kruidvat in 2007 op 730 miljon. Brkn hovl procnt van d vrkoopopbrngst wordt uitggvn aan rclam. 6 Bij Douglas (parfumriën) klopt d marktingformul: r wordn dur godkop productn vrkocht di nvoudig lux zijn, in winkls op god, dur godkopr locatis. Ht prsonl is chic gwoon n r wordt rclam gmaakt in glossy tijdschriftn nvoudig foldrs. 7 En winkl di huishoudlijk apparatn vrkoopt, wil d omzt uitbridn n ovrwgt n aantal actis. Gf aan om wlk marktinginstrumnt ht gaat. bron 2 Acti Prijs Plaats Promoti Product Installati door bzorgrs Kortingsacti Btr srvicpakkt Huis-aan-huisfoldrs Uitbriding showroom Op maandag gn btw Spotj op rgional tv Consumnt koopt mr op intrnt Consumntn gavn in 2007 gmiddld ruim 530 uit aan inkopn via intrnt, n stijging van 20% tn opzicht van In totaal spndrdn Ndrlands consumntn in ,9 miljard op ht nt, bijna 40% mr dan ht jaar rvoor. (Vrij naar: d Volkskrant, 20 mi 2008) 8 Ls WB bron 2. a Wlk tw marktinginstrumntn spln bij aankopn via intrnt (bijna) gn rol? b Nom tw nadln van ht kopn via intrnt voor d klant. D uitgavn pr consumnt stgn mt 20%. D total vrkopn via intrnt stgn mt 40%. Wlk conclusi kun j trkkn? 9 Ht bdrijf Funtronic vrkoopt in n bpaald maand 800 splcomputrs à 140 pr stuk. Ht bdrijf wil mr vrkopn n vrlaagt d vrkoopprijs mt 10%. Daardoor wordn 15% mr splcomputrs vrkocht. a Mt wlk bdrag is d vrkoopopbrngst gstgn? b Van wlk marktinginstrumnt maakt Funtronic gbruik om ht koopgdrag t bïnvlodn? 10 Vul aan. D marktingmix is d combinati van En bdrijf wil mt d marktingmix n brikn om zo ht t bïnvlodn. 11 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 3 Knnn D btknis van rclam voor d consumnt n voor ht bdrijf D bgrippn mislidnd rclam n idël rclam D btknis van d trm dolgrop D inhoud van ht bgrip markting D vijf marktinginstrumntn n ht bgrip marktingmix Waarom jongrn n blangrijk dolgrop vormn Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond ht thma rclam D rlati zin tussn dolgrop n d daarbij bhornd marktingmix handbok 4 blz. 16 c Nom tw voordln van ht kopn via intrnt voor d klant. d Hovl gaf n consumnt gmiddld uit in 2006 aan inkopn via intrnt? 11

9 krn hoofdstuk 1 4 D kritisch consumnt bron 1 Consumntnorganisatis Lagr mdicijnprijzn doorbrknn in prmis zorgvrzkring Ondr druk van d zorgvrzkraars zijn d prijzn van tintalln gnsmiddln rcnt flink gdaald. Prijsvrlagingn van 80 tot 90% zijn daarbij gn uitzondring. D Consumntnbond wijst rop dat d prijsvrlaging zich ook mot vrtaln in d prmis voor d zorgvrzkring. (Vrij naar: 3 Ls WB bron 2. a Waarom advrtrn risorganisatis mt kal prijzn (zondr toslagn)? b Waarom advrtrn risorganisatis mt onvindbar aanbidingn? c Waarom ragrt d Consumntnbond in dit gval? 1 Ls WB bron 1. a Wlk functi van d Consumntnbond zi j in d tkst trug? d Nom n voorbld van n andr branch waarin ook vaak mt kal prijzn wordt gwrkt. Licht j antwoord to. b Nom nog n functi van d Consumntnbond. c Lg uit: lagr mdicijnprijzn kunnn lidn tot n daling van prmi van zorgvrzkringn. D ovrhid n d consumnt 4 Gf bij vrschillnd productn aan wlk isn d ovrhid stlt. Gbruik bij dz opgav j ign rvaring, j gzond vrstand n zok vntul bpaald informati op. Vodingsmiddln d Nom nog n organisati di aan vrglijknd warnondrzok dot. 2 Wat is n gschillncommissi? Splgod bron 2 Rissits nog altijd mislidnd Wbsits waarop vligrizn gbokt kunnn wordn, blijkn d consumnt nog altijd op ht vrkrd spoor t zttn. Ht gaat daarbij om prijzn xclusif toslagn, aanbidingn di nit t bokn zijn n voorwaardn di onvindbaar zijn. D Consumntnbond hft ind 2007 zlf ondrzok gdaan naar Ndrlands wbsits n daaruit blk dat nog lang nit alls kok n i is. (Vrij naar: Elktrisch apparatn Auto s 5 Bkijk HB bron 2. Vrklaar waarom d Warnwt in dz bron d consumnt bschrmt. 12

10 10 Bkijk HB bron 3. a Vrpakkingsblasting draagt op tw manirn bij aan n btr miliu. Lg dat uit. bron 3 Waarschuwing Bayr Gardn Clar-up spray n HG Onkruidwg Bayr hft gconstatrd dat n aantal flacons Bayr Gardn Clar-up n HG Onkruidwg ongwnst bactriën bvattn. En risico op infcti is aanwzig bij prsonn mt n rnstig longzikt. D productn kunnn wordn truggbracht naar d winkl. Klantn krijgn ht aankoopbdrag trug. (Vrij naar: 6 Ls WB bron 3. a Trughaalactis zijn vrvlnd voor n bdrijf. Waarom? Gf dri rdnn. b Trughaalactis kunnn ook positif zijn voor n bdrijf. Waarom? 7 a Wat houdt d Colportagwt in? bron 4 b HB bron 3 hft gn titl. Bdnk zlf n kop voor dit krantnartikl. Schadlijk gvolgn van consumpti Ondrzok toont hogr blootstlling voor scholirn bij n snlwg aan Ondrzok van Miliudfnsi toont aan dat scholirn aan hogr concntratis van luchtvrvuiling wordn blootgstld dan tot nu to wordt gdacht. Miliudfnsi: D luchtkwalititsnormn wordn lang nit ovral ghaald n zijn bovndin gbasrd op jaargmiddldn. Op d momntn dat kindrn op school zittn, op wrkdagn nt na d spits, is d fitlijk missi nog vl hogr. (Vrij naar: 11 Ls WB bron 4. a Lg d titl van d bron uit. b Gf n voorbld van d wrking van dz wt in d praktijk. b Lg uit dat n btr titl zou zijn: Schadlijk gvolgn van consumpti n producti. Consumpti n miliu 8 a Lg uit: ht tn van n (Spaans) sinaasappl is mr vrvuilnd dan ht tn van n (Ndrlands) appl. c Nom dri maatrgln di d ovrhid zou kunnn nmn om d schadlijk gvolgn t vrmindrn. b Bij jouw daglijks consumpti kun j zlf ook bijdragn aan n btr miliu. Gf daarvan dri voorbldn. 12 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. 9 a Rcycling draagt op tw manirn bij aan n btr gbruik van ht miliu. Lg dat uit. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 4 Knnn Consumntnorganisatis n hun wrkzaamhdn D bgrippn vrglijknd warnondrzok, gschillncommissi, Warnwt n Colportagwt D rol van d ovrhid bij d consumpti van godrn n dinstn D bgrippn kurmrk n rcycling Kunnn D bgrippn topassn Ht vrband zin tussn consumpti n miliu b Gf dri voorbldn van rcycling. handbok 5 blz

11 ondrzok hoofdstuk 1 5 D vraag naar godrn D vraag naar godrn 1 Bkijk HB bron 2. a Vul in d vrglijking Q v = 100P n prijs van 20 in n laat zin dat bij dz prijs n gvraagd hovlhid van kaartjs hoort. bron 1 Vraaglijn brood van bakkr Vrdist. b Bwijs mt d vrglijking van d vraaglijn dat bij n prijs van kaartjs vrkocht wordn. c Stl dat Jan Smit n aantal avondn in d Rijnhal kan bokn mt n total capacitit van plaatsn. All plaatsn wordn voor dzlfd prijs vrkocht. Bij wlk prijs wordn all plaatsn vrkocht? bron 2 2 Bakkr Vrdist is bakkr in n dorp. D vraag naar brood bij bakkr Vrdist is ggvn mt d vrglijking: Q v = 200P Q v = gvraagd hovlhid brood pr dag P = prijs pr brood in uro s a Brkn d gvraagd hovlhid brood bij n prijs van 2 pr brood. b Brkn d gvraagd hovlhid brood bij n prijs van 1 pr brood. c J hbt nu tw puntn van d vraaglijn, waardoor j d lijn kunt tknn. Maar ht is voor n nauwkurig tkning ook god om d indpuntn van d vraaglijn op d horizontal n vrtical as t brknn. Stl: P = 0. Wat is d gvraagd hovlhid bij dz prijs? d Stl Q v = 0. Bwijs dat bij dz gvraagd hovlhid n prijs van P = 4 hoort. J hbt nu mt vraag a t/m d vir puntn van d vraaglijn gvondn. Tkn d vraaglijn in bron 1. f Toon aan dat bij n prijs van 1,50 pr brood d dagomzt 750 is. Broodjs gzond D lrlingnraad van scholngmnschap Erasmus hft gvraagd of r in d kantin broodjs gzond vrkocht kunnn wordn. D dircti vraagt aan vir lrlingn om t ondrzokn of daar vraag naar is. D vir lrlingn komn na ondrzok tot d volgnd vrglijking van d vraaglijn naar broodjs gzond: Q v = 2P Q v = aantal vrkocht broodjs pr wk P = d prijs van n broodj in urocntn D lrlingn krijgn vrvolgns d opdracht om mt d vrkoop t bginnn. Z kunnn d broodjs inkopn bij n plaatslijk winklir voor 1 pr stuk. Andr kostn zijn r nit. 3 Ls WB bron 2. a Ho zijn d vir lrlingn tot d vraagvrglijking in d bron gkomn? Gf tw moglijkhdn. b D vir lrlingn hbbn n vrschillnd id ovr d prijs di z motn vragn. Z rknn bij n aantal prijzn uit wlk stratgi d mst winst oplvrt. D winst is ht vrschil tussn d omzt n d kostn. Vul daarvoor d volgnd tabl in. Prijs in urocntn 150 Vrkocht hovlhid Omzt in uro s Kostn in uro s Winst in uro s

12 prijs van n busvakanti c Bij wlk prijs (prijzn) is d omzt ht grootst? Coca-Cola wordt godkopr. d Bij wlk prijs (prijzn) is d winst ht grootst? D vir lrlingn discussiërn ovr d bst prijs. Z willn zovl moglijk winst én zovl moglijk d consumpti van gzond productn bvordrn bij d mdlrlingn. Zij kizn voor d prijs P =, omdat bron 3 Ht vrschuivn van d vraaglijn van busvakantis naar Spanj naar rchts. D prijs vrandrt 4 Bkijk HB bron 3 n 4. a Hovl procnt is d prijs van n fls Coca-Cola in ht voorbld gstgn? vraag naar busvakantis b Hovl procnt is ht aantal gvraagd flssn Coca-Cola gdaald als gvolg van d prijsvrhoging? c En mrk hft rlatif trouw klantn als d gvraagd hovlhid procntul mindr daalt dan d prijs stijgt. Hft Coca-Cola trouw klantn? Vrklaar j antwoord. d Waarom stappn nit mr klantn ovr naar Ppsi, dat d prijs nit vrhoogd hft? 6 Bkijk WB bron 3. Strp d fout antwoordn door. D vraag naar busvakantis in Spanj is tognomn afgnomn. Dit kan vrschillnd oorzakn hbbn: Vligrizn naar Griknland zijn godkopr duurdr gwordn. Consumntn hbbn mindr mr t bstdn. Spanj is mindr mr in trk bij d jugd. D tarivn voor kamprn in Frankrijk zijn gdaald gstgn. 7 Stl: d prijs van n bpaald typ scootr stijgt van naar a Is ht gvolg van dz prijsstijging n vrschuiving van of langs d vraaglijn van d scootr? Vrklaar j antwoord. En vrandring van d vraaglijn 5 Bkijk HB bron 5. Gf bij vraag a t/m aan in wlk richting d vraaglijn van Coca-Cola vrschuift n waarom dat zo is. a Ht inkomn van d consumntn daalt. b In wlk richting vrschuift als gvolg van dz prijsstijging d vraaglijn van bnzin? Vrklaar j antwoord. b En aantal consumntn vrvangt Coca-Cola door bronwatr. c In wlk richting vrschuift als gvolg van dz prijsstijging d vraaglijn van fitsn? Vrklaar j antwoord. c Ht aantal consumntn stijgt. d Ppsi-Cola wordt godkopr. d Lg uit waarom d vraag naar bnzin andrs ragrt op n prijsstijging dan n vraag naar fitsn. 8 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. handbok 6 blz

13 afsluiting hoofdstuk 1 6 Economisch vaardighdn Basisrknn 1 Bkijk HB bron 1. Brkn uit j hoofd. a D som van 548 n = b D som van 84 n 312 = c Ht vrschil van 438 n 56 = d Ht quotiënt van 81 n 9 = Ht product van 12 n 13 = f Ht quotiënt van 63 n 7 = 5 Ls WB bron 1. a Rkn uit hovl j bstdt aan n dagj Eftling. Op d juist manir afrondn! b Hovl spaar j? c Hovl brokn kun j kopn? Rknn mt brukn 2 Bkijk HB bron 2, 3, 4 n 5. Maak d volgnd brkningn mt brukn. a 5/8 + 4/8 = b 4/12 + 2/12 = c 1/4 + 1/3 = d 2/3 + 1/5 = 2/11 : 1/4 = f 3/6 : 4/5 = 3 Vrandr ondrstaand brukn in n dcimal bruk. Rond af op 2 dcimaln. a 1/2 = b 3/4 = c 7/11 = 4 Brkn n dl van n gtal. a 3/5 dl van d 4300 aanwzign op n popconcrt was oudr dan 45 jaar. Hovl mnsn warn jongr dan 45 jaar? b Van d 5000 gënquêtrd mnsn vond 4/7 ht n god id om ook kunststof (zoals plastic) t rcycln. Hovl mnsn zijn voor ht rcycln van kunststof? bron 2 d Op d dag dat j brokn koopt, gldt d acti: 3 voor d prijs van 2. Hovl brokn kun j kopn? Vakantiris Sibl hft haar vwo-diploma ghaald n wil haar famili in Istanbul opzokn. Z vrblijft twaalf dagn in Istanbul. Z gaat uit van d volgnd kostn: Enkl ris pr trin van Brda naar Schiphol 17,20 Vligtickt Amstrdam Istanbul rtour 242,40 Luchthavnblasting (nmalig) 25,00 Kostn pr dag tijdns haar vrblijf 40,00 Om d ris t financirn gaat Sibl vakantiwrk don. Z wrkt 16 dagn n vrdint 40 pr dag. In di 16 dagn zittn 4 wknddagn n dan vrdint z 20% mr. Ht gld dat z nog tkortkomt, nmt z op van haar spaarrkning. 6 a Brkn mt bhulp van d ggvns van WB bron 2 d total kostn van d ris van Sibl. bron 1 Bijvrdinstn J hbt in d zomrvakanti hard gwrkt n in totaal 800 opzijglgd. J bsluit 2/5 dl van dat bdrag mtn t bstdn n d rst t sparn. Van ht bdrag dat j bstdt, gf j 1/6 dl uit aan n dagj Eftling n d rst aan niuw klrn. Van ht kldgld koop j n jas van 126,67. Van d rst van ht kldgld koop j niuw brokn. Di kostn 35 pr stuk. (Vrij naar: d Volkskrant, 19 april 2008) b Brkn hovl Sibl vrdint mt haar vakantiwrk. c Hovl mot z van haar spaarrkning opnmn? 7 Gbruik WB bron 3. a Brkn hovl mannn r in 2007 in d industri wrkn. b Brkn hovl mannn r in 2008 in d industri wrkn. c Hovl vrouwn vindn n niuw baan buitn d industri? 16

14 d Ga rvan uit dat dgnn di n niuw baan vindn, allmaal op 1 mi 2008 in dinst trdn. Hovl wordt r dan bspaard op d uitkringn in 2008? pr maand. bron 3 Wrk n wrklooshid In n klin stad hbbn prsonn btaald wrk in prsonn zijn wrkloos. Van d wrkndn zijn van idr 100 prsonn 65 prsonn n man. Van d wrknd mannn is 2/5 dl wrkzaam in d industri. In 2008 hbbn 700 wrklozn n baan gvondn. Van di grop niuwkomrs is d hlft vrouw. 1/5 dl van d vrouwn di n baan vindn, gaat in d industri wrkn. 2/5 dl van d mannn di n baan vindn, gaat in d industri wrkn. Andr ggvns blijvn allmaal glijk. En uitkring voor n wrkloz is gmiddld pr maand. Van maandn naar wkn n van wkn naar maandn bron 4 Kostn van n huisdir In ht gzin Flix willn d kindrn graag n twd hond als splkamraad voor d labrador Lobk. Vadr is tgn. Hij zgt dat Lobk al mr dan 50 pr maand kost. D kindrn glovn hm nit n samn slaan z aan ht rknn mt d volgnd ggvns: Vor Hondnblasting gmnt Lobk t 2 x pr dag 200 gram brokkn van Happyfood. 4 x pr wk wordt n brokknmaaltijd vrvangn door 200 gram vls. 25 pr jaar. Dirnarts Jaarlijks ntingn tgn o.a. rabiës. Kostn: 80. Hondnpnsion 10 dagn pr jaar. Kostn 8 pr dag. (NB: tijdns ht vrblijf in ht pnsion lopn d vorkostn gwoon door.) Wormbhandling 2 x pr jaar. Kostn pr kr 20. Divrs kostn 3 pr wk. D Happyfood-brokkn kostn 30 voor n zak van 15 kilo. Ht vls kost 2,50 pr kilo. 8 a Bkijk WB bron 4 n HB bron 6. Brkn d kostn pr wk voor ht vor van Lobk. bron 5 Uitgavn van jongrn In d tabl staan d bdragn n budgtaandln van 14-jarign (gmiddldn) pr maand. Bdrag Budgtaandl Snacks 8 6,4% Frisdrank 14 Snop 28 22,4% Cadaus 21,6% Rokn 4 3,2% Alcohol 6 Klding 21 16,8% Bokn/cd s 17 Totaal % Er zijn jarign. 9 Bkijk WB bron 5. a Gf n god omschrijving van ht bgrip budgtaandl. b Vul d ontbrknd cijfrs in WB bron 5 in. c Hovl gld gvn 14-jarign uit aan snop? Afrondn van gtalln 10 Bkijk HB bron 7. Rond d ondrstaand gtalln af. Gld op 2 dcimaln n procntn op 1 dcimaal. a 5,4534% = b 11,54488 = c 1,3552 = d 88,1611% = 11 Bkijk WB bron 6. a Brkn wat ht budgtaandl is van frisdrank bij Harri. Antwoord afrondn op tw dcimaln. b Brkn d total kostn pr jaar. b Brkn ht bstdbar bdrag van Christl. c Brkn d kostn pr maand. d Stl dat d gmnt d hondnblasting afschaft n d brokkn 10% in prijs stijgn. Brkn dan opniuw d kostn 12 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. handbok 7 blz

15 afsluiting hoofdstuk 1 7 Prof op d som 1 Ls HB bron 1. Waarom is ht vrstandig om jongrn di nog thuis wonn, m t latn btaln? Gbruik bij d bantwoording d bgrippn basisbhoftn n luxbhoftn. 2 a D Consumntnbond is n (1) vrniging di d blangn van d (2) bhartigt. Wat mot r op plaats 1 n 2 staan? Kis uit: afhanklijk consumntn ovrhid onafhanklijk producntn 1 = 2 = b Lrkracht Ptra vraagt aan n grop lrlingn: Wi van julli kan n taak opnomn van d Consumntnbond? Ils: D Consumntnbond ondrzokt wat voor gvolgn d aanschaf van n product hft voor ht miliu. Kavita: D Consumntnbond hlpt als j ontslagn wordt. Stin: D Consumntnbond dot aan vrglijknd warnondrzok. Wlk lrlingn(n) hft/hbbn glijk? 3 Bkijk HB bron 2. Daan vrtlt wat zijn vadr ovrkomn is. Zal d Consumntnbond d vadr van Daan glijk gvn? A Ja, want volgns d Prijznwt hft d vadr van Daan mt d aanschafprijs van d laddr ook btaald voor dit soort risico s. B Ja, want volgns d rgls van d consumntnkoop mot d fabrikant nit alln d laddr vrgodn, maar ook d schad di ontstaat bij ht gbruik. C N, want volgns d Prijznwt mot d vadr van Daan zich apart voor dit soort risico s vrzkrn. D N, want volgns d rgls van d consumntnkoop is d fabrikant alln vrantwoordlijk voor d lvring van n god product. 4 Bkijk HB bron 2. Ls ht vrhaal van Dav van Schi. Dav kan wl nit van d koop af, omdat 5 Kruis in ht schma d juist stllingn aan. Bij wlvaart gaat ht om d vraag hovl inkomn imand hft. Rcycling is ht schidn van afval. Als d prijs van Ppsi-Cola stijgt, stijgt d vraag naar Coca-Cola. Tot d marktingmix rknn w plaats, promoti, prsonl, prijs n klantvrindlijkhid. Vrbruiksgodrn zijn vrij godrn. Idël rclam wil n god dol brikn. Schaars godrn hbbn n prijs. Scundair inkomn is primair inkomn blastingn social prmis + ovrdrachtsinkomn. Jongrn zijn voor rclammakrs n blangrijk dolgrop, want z zijn gmakklijk t bïnvlodn. 6 Maak gbruik van HB bron 3. Ralph n Bnita hbbn d laatst tw jaar lk maand n vast bdrag grsrvrd om n parktvlor t kunnn kopn. Ook ht vakantigld van Ralph, 920, wordt gbruikt voor d aanschaf van d parktvlor. a Gf n argumnt voor Ralph om ook zijn vakantigld t bstdn aan d parktvlor. Gbruik in j antwoord d bgrippn bhoft n prioritit. b Ralph n Bnita latn voor d parktvlor n offrt opmakn. Ralph wt nog n nmalig korting van 160 t bdingn op d lgkostn. Ht grsrvrd gld plus d rnt hirovr van 40 n ht vakantigld van Ralph blijkn samn prcis gnog t zijn om d parktvlor t kunnn btaln. Hovl gld hbbn Ralph n Bnita d laatst tw jaar pr maand grsrvrd voor d parktvlor? Laat d brkning zin. c Hovl bdragn d altrnativ kostn (uitgdrukt in maandn aan rsrvringskostn) van ht vakantigld van Ralph? 18

16 7 a Grdi hft 65 pr maand t bstdn. Zij gft al haar gld uit aan zakkn muntdrop. Di kostn in pr zak, maar in 2008 is di prijs mt 0,60 gstgn. Hovl zakkn muntdrop kan zij kopn in 2008? b Grdi vraagt (n krijgt) vrhoging van haar zakgld. Hovl mot haar zakgld bdragn, zodat z nt zovl kan kopn als rst? c Is d wlvaart van Grdi gstgn? Motivr j antwoord. 9 D koopkracht van d mnsn kan door inflati vrandrn. Hirondr staan tw uitsprakn. 1 D koopkracht van ht inkomn is d hovlhid godrn n dinstn di mt dat inkomn gkocht kunnn wordn. 2 Door inflati stijgt d koopkracht van ht inkomn. Wlk uitspraak/uitsprakn is/zijn juist? 10 Julit hft n ign kldingzaak. Pr maand bdraagt haar (bruto) loon n ontvangt z 325 aan winst. Elk maand ontvangt z 250 voor d vrhuur van n stuk grond dat zij bzit. Zij btaalt lk maand 360 aan blasting n 180 aan social prmis. Zij ontvangt lk maand 160 huurtoslag n 35 aan rnt op haar spaarrkning. a Wlk vormn van inkomn uit bzit ontvangt Julit? bron 1 b Ho groot is haar primair inkomn? Zonnpanln DEN HAAG Er komt wr xtra subsidi voor zonnpanln, maar dat is volgns d ministr van Economisch Zakn dan wl d laatst kr dit jaar. D CDA-bwindsvrouw lit rdr wtn dat ht bij d huidig hog gasprijzn nit nodig is om ht nrgizuinig opwkkn van stroom t subsidiërn. D ministr stlt nu dan toch 28 miljon tr bschikking. (Vrij naar: 8 Ls WB bron 1. a Ho bïnvlodt d ovrhid d consumpti via d subsidi van zonnpanln? c Ho groot is haar scundair inkomn? d Ho groot is haar bstdbar inkomn? 11 D Hinknbrouwrij lvrt aan n winklir bhalv Hinknbir ook divrs (godkopr) birn ondr n andr mrknaam. a Wat is d blangrijkst dolgrop van Hinkn? b Lg uit waarom Hinkn bhalv Hinknbir ook godkopr birn aan d winklir lvrt. b Wlk argumnt hft d ovrhid voor dz subsidi? c Vrklaar d uitspraak van d CDA-bwindsvrouw. d Stl dat n invstring in zonnpanln pr woning vrgt n dat d ministr d hlft van dat bdrag aan subsidi gft. Hovl woningn kunnn dan door dz subsidi van panln wordn voorzin? c D mst winklirs vrkopn bhalv d birn van d Hinknbrouwrij nog vl mr mrkn bir. Van wlk marktinginstrumntn makn dz winklirs gbruik? Gf n vrklaring. Ht gzin Hrmans vraagt n krijgt subsidi n plaatst zonnpanln. Er wordt pr jaar 700 kubik mtr gas bspaard mt n prijs van 0,50 pr kubik mtr. Na hovl jaar hft ht gzin zijn invstring ruit? 19