2t/h ECONOMIE WERKBOEK. voor de onderbouw

Transcriptie

1 2t/h ECONOMIE voor d ondrbouw WERKBOEK

2

3 Economi voor d ondrbouw Wrkbok vmbo-t/havo Auturs Ptr Adriaansn Hnk Hofman Pit van Vorstnbosch Adri Zuidrwijk Eindrdacti Hnk Hofman Pit van Vorstnbosch Vird druk Malmbrg, s-hrtognbosch

4 Inhoud Modul 1 Consumrn Hoofdstuk 1 Consumrn don w lk dag Plannr 4 Krn 1 Schaarst n inkomn 5 2 Ht kopn van godrn n dinstn 8 3 Rclam 10 4 D kritisch consumnt 12 Ondrzok 5 Actif mt conomi 14 Afsluiting 6 Economisch vaardighdn 16 7 Prof op d som 18 Modul 2 Producrn Hoofdstuk 3 Aan ht wrk Plannr 38 Krn 1 Erst producrn 39 2 Winst 41 3 D producti van godrn 43 4 D producti van dinstn 46 Ondrzok 5 En ign bdrijf 48 Afsluiting 6 Economisch vaardighdn 50 7 Prof op d som 52 Hoofdstuk 2 Gld n vrzkrn Plannr 20 Krn 1 Watis gld? 21 2 Sparn n lnn 23 3 Bgrotn is vooruitzin 25 4 Inflati 28 5 Gn risico 30 Ondrzok 6 Is lnn vrstandig? 32 Afsluiting 7 Economisch vaardighdn 34 8 Prof op d som 36 Hoofdstuk 4 Economisch ontwikkling Plannr 54 Krn 1 Economisch groi 55 2 Tchnologi, motor van d conomi 58 3 D niuw schaarst 60 4 D twd industriël rvoluti 62 Ondrzok 5 Zijn biologisch productn (t) duur? 64 Afsluiting 6 Economisch vaardighdn 66 7 Prof op d som 68 2

5 Modul 3 Binnnlands zakn Hoofdstuk 5 D ovrhid Plannr 70 Krn 1 D collctiv sctor 71 2 D ovrhid bmoit zich mt jou 73 3 D blangrijkst dag van ht jaar 75 4 J wordt hir hlmaal uitgkld! 77 5 Wat mot d ovrhid don? 80 Ondrzok 6 Wl of gn vodslbankn? 82 Afsluiting 7 Economisch vaardighdn 84 8 Prof op d som 86 Modul 4 Buitnlands zakn Hoofdstuk 7 Wrldhandl Plannr 104 Krn 1 Productn uit d hl wrld Eén Europa Ondrnmn in d Europs Uni D EU btknt ook watvoor jou Handlsblokkn in d wrld 114 Ondrzok 6 Turkij wl of gn lid van d EU? 116 Afsluiting 7 Economisch vaardighdn Prof op d som 120 Hoofdstuk 6 D arbidsmarkt Plannr 88 Krn 1 Wrkn in Ndrland 89 2 Gld op d arbidsmarkt 91 3 God tijdn, slcht tijdn 94 4 Wg mt d wrklooshid 96 Ondrzok 5 J rst baantj 98 Afsluiting 6 Economisch vaardighdn Prof op d som 102 Hoofdstuk 8 Arm n rijk landn Plannr 122 Krn 1 Rijk n arm landn Ho komt ht dat r arm landn zijn? Ontwikklingshulp Gn hulp maar handl 130 Ondrzok 5 D millnniumdoln 132 Afsluiting 6 Economisch vaardighdn Prof op d som 136 3

6 MODULE 1 Consumrn hoofdstuk 1 Consumrn don w lk dag Plannr Oriëntati T don Datum klaar Scor Computrls Oriëntati Krn 1 Schaarst n inkomn Ofntots 2 Ht kopn van godrn n dinstn Ofntots 3 Rclam Ofntots 4 D kritisch consumnt Ofntots Advistots Computrls Krn Ondrzok 5 Actif mt conomi Ofntots Ondrzok op d computr Afsluiting 6 Economisch vaardighdn Ofntots 7 Prof op d som Eindtots hoofdstuk 1 4

7 krn hoofdstuk 1 1 Schaarst n inkomn Economi is kuzs makn 1 a In d conomi gaat ht om d wnsn n bhoftn di mnsn hbbn. Op wlk manir kunnn jongrn aan gld komn om in hun bhoftn t voorzin? 5 Bkijk HB bron 2. a In HB bron 2zi j watvoor bijbaantjs jongrn hbbn. Stl dat r in Ndrland jongrn van 17 n 18 jaar zijn. Brkn hovl jongrn r in d horca wrkn. b Bhoftn kunnn vrandrn. Bijvoorbld omdat mnsn oudr wordn. Nom nog tw oorzakn van ht vrandrn van bhoftn. b Ht prcntag jongrn van 17 t/m 18 jaar dat n krantnwijk hft, is vl lagr dan bij 15 t/m 16 jaar, omdat 2 a In d introtkst hb j dri kort vrhaaltjs glzn ovr jongrn. Wlk van d dri jongrn kan ht bst in zijn bhoftn voorzin? Marjolin Rbcca Sm b Vl Ndrlands jongrn hbbn n bijbaantj. Dat lvrt inkomn op. Nom nog n voordl van ht hbbn van n (bij)baan. bron 1 D hilig ko Voor vl Europann is ht bzit van n auto blangrijk. Maar nit in lk land hft mn vnvl auto s. Ht autobzit pr inwonr is in Ndrland vl hogr dan in Griknland. 6 a Ls WB bron 1. Wat wordt vrstaan ondr wlvaart? c Nom n nadlvan ht hbbn van n (bij)baan. b LsWB bron 1. Btknt dit dat d wlvaart in Ndrland hogr is dan in Griknland? d Hb jij n bijbaantj? Zo ja, watvoor baantj is dat? Zo n, waarom nit? 3 Bkijk HB bron 2. a In HB bron 2zi j watvoor bijbaantjs jongrn hbbn. Stl dat r in Ndrland jongrn van 17 n 18 jaar zijn. Brkn hovl jongrn r in d horca wrkn. b Ht prcntag jongrn van 17 t/m 18 jaar dat n krantnwijk hft, is vl lagr dan bij 15 t/m 16 jaar, omdat 4 a Vul in : in d lftijdscatgori 12 t/m 14 jaar hft % van all jongrn n bijbaantj. In d catgori 17 t/m 18 jaar hft % van all jongrn n bijbaantj. b Hovl jongrn van 17 t/m 18 wrkn r mr dan jongrn van 12 t/m 14 jaar? Ga uit van n totaal van jongrn. 7 D prijzn in d snackbars. Gwicht pr porti patat t Hokj 200 gram 1,66 Patatpalis 150 gram 0,85 Big Snack 300 gram 1,65 D Halt 100 gram 0,55 Sabin 200 gram 1,05 Prijs pr porti patat ( ) a Bij wlk snackbar is d prijsvan d patat ht hoogst in vrhouding tot ht gwicht? b In vl dorpn n stdn zijn mrdr snackbars. D godkoopst snackbar is lang nit altijd d snackbar mt d mst klantn. Sommig mnsn kopn hun patat toch bij n duurdr snackbar. Gf tw rdnn waarom mnsn hun patat toch bij n duurdr snackbar kopn. 5

8 Er bstaat dus n spanning tussn di 50 aan middln ndgrotr bhoft. Ho nomnwdz spanning? c Wat bpaalt jouw kuz als jij n patatj gaat kopn? 8 J kunt nit alls kopn wat j wilt. J mot kuzs makn. Michil hft 50 tot zijn bschikking. W gaan r vn van uit dat hij dit gld alln wil uitgvn aan cd s n broodjs gzond. D broodjs gzond kostn 2,50 pr stuk, d cd s 12,50. a Als hij 10 broodjs gzond wil tn, hovl cd s kan hij dan nog kopn? b Tkn dz combinati in WB bron 2. Zt op d juist plaats n punt. Zt d puntn lk kr aan d rchtrkant van d vakjs. 9 Bkijk HB bron 3. Wlk bhoftn wordn vrvuld in d volgnd gvalln? a Voordat j s ochtnds naar school gaat, t j n botrham mt kaas. b J oudrs vindn ht hl fijn dat j n god cijfr voor n profwrk hbt ghaald. c Op zatrdagavond ga j mt j vrindn of vrindinnn naar d bioscoop. d J studrt hard op school, want j wilt latr n god baan. 10 Lg uit waarom mnsn rst hun primair bhoftn willn vrvulln n daarna pas hun andr bhoftn. bron 2 broodjs gzond c cd s Hovl cd s zou Michil kunnn kopn als hij ht hl bdrag van 50 aan cd s uit zou gvn? Tkn ook dit punt in WB bron 2. d Hovl broodjs gzond zou Michil kunnn kopn als hij ht hl bdrag aan broodjs zou uitgvn? Tkn ook dit punt in WB bron 2. Vrbind nu d dri gtknd puntn door n rcht lijn. Wat is ht voordl van ht tknn van zo n grafik? Soortn inkomn 11 BkijkHB bron 4. Wlk vijf soortn primair inkomn zi j in dz bron? 12 Vul in: loon, rnt, primair, pacht, winst. D hr Hndrix is gmntambtnaar. Hij ontvangt voor zijn wrk bornbdrijf. Haar inkomn is. Zijn zus, Marij, hft n ign. Zij vrhuurt ook n stuk grond aan haar buurman n ontvangt. D buurman hft n spaartgod n ontvangt. All hir gnomd inkomnszijn 13 Vul in: loon winst rnt huur cd s. Voorbldn Harold hft spaargld. Daniëll wrkt in haar ign rstaurant. Lo hft n aantal huizn di hij aan studntn vrhuurt. Achmd wrkt bij n kwkrij. Joris wrkt in n muzikwinkl. Hij mag als bloning uit d winklvoorraad kizn. Inkomn inkomns. Kan Michil twintig broodjs n tw cd s kopn? Vrklaar j antwoord. f Ht gld dat Michil tot zijn bschikking hft is 50. Hij zou graag 4 cd s n wl 20 broodjs gzond willn kopn. Primair inkomn 14 Bkijk j antwoordn bij vraag 13. Wi ontvangt: inkomn uit arbid? inkomn uit bzit? primair inkomn? inkomn in natura? 6

9 Scundair inkomn 15 Kruis in d ondrstaand tabl ht juist antwoord (primair inkomn of ovrdrachtsinkomn) aan. 1 Hanna maakt mt haar bdrijf winst. 2 Tijn vrdint 70 mt zijn baanalsvakknvullr in ht wknd. 3 Opa Tilburg krijgt 900 AOW pr maand. 4 Sosan ontvangt dividnd (winstuitkring) op haar aandln. 5 Har ontvangt 170 zorgtoslag pr maand. 6 Janna ontvangt n studibursvan voor n stag in Milaan. 7 Boyan wrkt bij Dfnsi n vrdint bruto pr maand. Primair inkomn Ovrdrachtsinkomn 16 a Maaik hft pr maand (bruto)loon. Elk maand ontvangtz 200 pachtvoor n stuk grond dat zij bzit. Zij btaalt lk maand 350 aan blasting n 200 aan social prmis. Zij ontvangt ook lk maand 160 huurtoslag. Ho groot is haar primair inkomn? d Brkn hovl studifinanciring Nina krijgt als z op kamrs gaat wonn. Hovl mot Nina pr maand bijvrdinn om haar studi t kunnn btaln als z thuis blijft wonn? f Hovl mot Nina pr maand bijvrdinn om haar studi t kunnn btaln als z op kamrs gaat wonn? g Voor Nina is ht gaan wonn op kamrs duurdr. Toch bsluit z in Dlft n kamr t zokn voor haar studi. Gf n moglijk argumnt voor di kuz. bron 3 Studikostn n studifinanciring Thuis wonn Op kamrs wonn Studibokn Collggld pr jaar Kamrhuur Kostn tn pr maand 200 Zakgld pr maand b Ho groot is haar scundair inkomn? c Ho groot is haar bstdbaar inkomn? 17 Nina zit in 6 vwo. Zij wil gaan studrn aan d TU Dlft. Zij twijflt tussn thuis wonn n op kamrs wonn. Ondanks ht fit dat z rcht hft op n basisburs n n aanvullnd burs, mot z n dl van d studikostn btaln uit haar bijvrdinstn. a Brkn mt d cijfrs van WB bron 3 d total kostn pr jaar voor d oudrs van Nina als z thuis blijft wonn. 18 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 1 Knnn D bgrippn wlvaart, bhoftn n schaarst D bhoftpiramid van Maslow D bgrippn inkomn uitarbid, inkomn uit bzit, inkomn in natura D bgrippn primair, scundair n ovrdrachtsinkomn Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond inkomns b Brkn d total kostn pr jaar als Nina op kamrs gaat wonn. handbok 2 blz. 12 c Brkn hovl studifinanciring Nina krijgt als z thuis blijft wonn. Gbruik daarbij HB bron 5. 7

10 krn hoofdstuk 1 2 Ht kopn van godrn n dinstn Soortn godrn 1 Hirondr staat n lijstj mt godrn n dinstn. Gf aan of r sprak is van n gbruiksgod, n vrbruiksgod of n dinst. Gbruiksgod Vrbruiksgod Dinst Bzok aan PinkPop Dipvrismaaltijd Dipvriskist Mobiltj Bzok aan ht gldmusum in Utrcht Agnda Glas cola d Stl dat r in Ndrland jongrn zijn van 12 t/m 14 jaar. Hovl gld gvn dz jongrn uit aan rokn? Hovl gld gvn d jongrn van 12 t/m 14 jaar uit aan cosmtica.d.? f Waar gvn zij mr gld aan uit: aan rokn of aan cosmtica.d.? g Uit HB bron 1 kun j aflidn dat d jongrn stds mr gaan consumrn naarmat z oudr wordn. Aan wlk tw ggvns kun j dat zin? 2 Bkijk HB bron 3. Wlk godrn in ondrstaand tabl zijn schaars godrn? En wlk bhorn tot d vrij godrn? Schaars god Vrij god Zwatr Drinkwatr En bok Zand in d wostijn Bouwgrond Zonlicht Airconditioning 3 Vrij tijd is n schaars god. Lg dit uit. 4 a Schaars godrn zijn godrn waar n gn prijs voor btaald mot wordn; b Vrij godrn zijn godrn waar n gn prijs voor btaald mot wordn. 5 Bkijk HB bron 1. a Hovl uro wordt in d grop van 17- t/m 18-jarign pr maand, pr prsoon méér aan snop uitggvn dan in d grop van 12- t/m 14-jarign? b Hovl procnt van d grop 12- t/m 14-jarign gft gld uit aan klding n schonn? c Hovl dvd s koopt n 12- t/m 14-jarig gmiddldpr jaar als n dvd gmiddld 12 kost? Priorititn 6 a Hir volgt n aantal bhoftn: naar muzik luistrn tlvisi kijkn naar school gaan aankldn tn. Ztd bhoftn op volgord. Bgin mt d bhoft di j als rst zou vrvulln. b Vul aan: n andr woord voor ht in volgord plaatsn van bhoftn is. 7 Kruis in ondrstaand rijtj aan wat d god voorbldn zijn bron 1 van basisbhoftn. dvd-splr brood huis mobil tlfoon wintrjas vakantiris kappr schoon watr In n jaar tijd is ht aantal gzinnn dat afhanklijk is van gratis vodslpakkttn, vrvirvoudigd. In 2007 kloptn huishoudns aan bij n vodslbank. In 2008 warn dat r Dat blijkt uit n rondgang langs d vodslbankn in Ndrland. Dz wggfpuntn voor gratis vodsl schitn als paddnstoln uit d grond. D komnd jarn zal op zijn minst sprak zijn van n vrdubbling, is d vrwachting. D vodslbankn vrzamln ovrtollig voorradn n godrn waarvan d houdbaarhidsdatum bijna is vrstrkn. 8

11 8 Ls WB bron 1. a Dit is n artikl uit n krant. D schrijvr is vrgtn n kop bovn ht artikl t plaatsn. Vrzin n passnd krantnkop n zt dz bovn ht artikl. b Van wlk bhoftn is sprak in ht krantnartikl? c Mt hovl procnt is ht aantal huishoudns dat brop dot op d vodslbank gstgn? 14 Ls WB bron 2. a Vodslprijzn zijn strk gstgn. Er is sprak gn sprak van inflati. D koopkracht nmt daardoor to af. b Gf tw moglijk oorzakn van d stijging van d vodslprijzn. 9 Lg uit dat d vraag naar luxbhoftn stijgt, als gzinnn mr gaan vrdinn. Koopkracht n inflati 10 Als prijzn stijgn, mrk j dat in j portmonn. Gf n voorbld van n product waar jij nu mr voor mot btaln dan n jaar gldn. 11 a Als vl winklirs hun prijzn vrhogn, krijg j inflati. Ht lvn wordt dan duurdr. Nom tw productn di bijna lk jaar in prijs omhooggaan. b Nom tw productn di d laatst jarn wl ns godkopr gwordn zijn. 15 Marjolin wrkt in n catringbdrijf. In 2008 bdrog haar nttosalaris In 2009 wordt n inflati vrwacht van 2,3%. Op 1 januari 2009 hft haar wrkgvr haar nttosalaris vrhoogd tot Mt hovl procnt zal haar koopkracht door dz loonsvrhoging stijgn of daln? 16 Ls HB bron 5. a Dz bron gaat ovr n rcssi. Wannr is r sprak van n rcssi? b Wlk winklirs zulln ht hardst gtroffn wordn als r n rcssi is: d winklirs di lvnsmiddln vrkopn of d winklirs di flatscrn-tvs s vrkopn? Lg j antwoord uit. 12 Inflati hft gvolgn voor d koopkrachtvan mnsn. Wat wordt bdold mt ht bgrip koopkracht? 13 Ls HB bron 4. a D inflati is in fbruari 2,2%. Btknt dit dat d koopkrachtvan d consumntmt2,2% gdaald is? b Wlk grop mnsn hft in fbruari ht mst last ghad van d inflati? bron 2 Hog vodslprijzn dwingn tot nadnkn Vodslprijzn stijgn wrldwijd norm n daar komt voorlopig gn ind aan. Zttn w d prijs van rijst op 100 in 2004, dan kostt rijst in n in Andrs gzgd: d prijs van rijst is tussn 2004 n 2008 vrdubbld. Voor graan n maïs gldn soortglijk prijsstijgingn. D prijsstijging knt divrs oorzakn. (Vrij naar: d Volkskrant, 19 april 2008) 17 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 2 Knnn D bgrippn vrij n schaars godrn D bgrippn godrn n dinstn n gbruiksgodrn n vrbruiksgodrn D btknisvan ht stlln van priorititn D btknis van d bgrippn basisbhoftn n luxbhoftn D btknis van d trm inflati n ht vrband mt koopkracht Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond ht thma koopkracht n inflati Aflzn van n conclusis trkkn uit tablln handbok 3 blz. 14 9

12 krn hoofdstuk 1 3 Rclam Rclam 1 Ht koopgdrag van d consumnt wordt ondr andr bïnvlod door rclam. Ondrstaand winklirs/fabrikantn willn hun product ondr d aandacht brngn van d consumnt. Wlk moglijkhid is voor hn ht bst? Kis uit: 1 tv-rclam 2 foldr huis-aan-huis bzorgn 3 imand mt rclambordn op zatrdag door ht winklcntrum latn lopn a Bakkr Van Rooij hft dz wk divrs soortn broodjs in d aanbiding. Kuz : b Alln vandaag bij FTS: G-Star spijkrbrok voor 50. Kuz: c En fabrikant van sportschonn introducrt n niuw typ schon. Kuz: 2 Bkijk n ls HB bron 1. Misschin hrinnr j j dz rclamacti uit 2008 nog. a Wat is ht dol van dz acti van Albrt Hijn? b D acti was n groot succs. D vrkoop bij Albrt Hijn stg in n kort priod flink. Gf n rdn waarom dz acti zo succsvol was. bron 2 5 Wlk van ondrstaand rclamslogans is n voorbld van idël rclam? A Blastingdinst. Gmakklijkr kunnn w htnitmakn. B Dri pakkn mlk haln, tw btaln! C Stop kindrmishandling! D 25% xtra korting op all afgprijsd productn. 6 In 2008 wrdn r 30 Postbus-51-spotjs op tv uitgzondn. Hirvoor wrd uitggvn. a Brkndgmiddld uitgav pr spotj. Rond j antwoord af op hl uro s. 3 In WB bron 1 zi j vijf mrkn. Wlk product hoort bij ht mrk? Schrijf ht product ondr ht mrk. b In 2007 warn d uitgavn voor d Postbus-51-spotjs Mt hovl procnt zijn d uitgavn in 2008 gstgn tn opzicht van 2007? Rond j antwoord af op 1 dcimaal. bron 1 Dolgrop 7 BkijkHB bron 3. Wat is d dolgrop van dz advrtnti? Rclam voor Dolgrop Computrgams Mak-up 4 a Bkijk WB bron 2. Dz advrtnti is n voorbld van idël mislidndrclam. b Lg uit waarom j bij a voor dz vorm van rclam gkozn hbt. 10 Ht tijdschrift Votbal Intrnational Luirs 8 Vul in bovnstaand tabl in op wlk dolgrop d rclams zich richtn. 9 a En Koraans bdrijf wil n complt niuw product in Ndrland introducrn. Daarto wordt nmalig n op htzlfd momnt n STER-spot uitgzondn van n minuut op Ndrland 1, 2 n 3.

13 En STER-spot kost gmiddld pr 30 scondn pr zndr. Brkn d kostn van dz rclamcampagn. b Nom nog vir manirn waarop d Koraans ondrnming haar dolgrop had kunnn brikn. 13 Ls WB bron 3. a Wlk tw marktinginstrumntn spln bij aankopn via intrnt (bijna) gn rol? b Nom tw nadln van ht kopn via intrnt voor d klant. Markting 10 a Bkijk HB bron 2. Brkn mt hovl uro d rclamuitgavn van Albrt Hijn zijn gdaald tussn 2006 n c klant. Nom tw voordln van ht kopn via intrnt voor d b Gf n moglijk vrklaring voor d daling aan rclamuitgavn voor Albrt Hijn. c Kijk naar d rclam-uitgavn van ht Kruidvat in Stl d vrkoopopbrngst van ht Kruidvat in dat jaar op 730 miljon. Brkn hovl procnt van d vrkoopopbrngst wordt uitggvn aan rclam. 14 Ht bdrijf Funtronicvrkoopt in n bpaald maand 800 splcomputrs à 140 pr stuk. Ht bdrijf wil mr vrkopn nvrlaagt d vrkoopprijs mt 10%. Daardoor wordn 15% mr splcomputrs vrkocht. a Mt wlk bdrag is d vrkoopopbrngst gstgn? 11 Bkijk HB bron 4. En winkl di huishoudlijk apparatn vrkoopt, wil d omzt uitbridn n ovrwgt n aantal actis. Gf aan om wlk marktinginstrumnt ht gaat. Acti Prijs Plaats Promoti Product Installati door monturs Kortingsacti Btr srvicpakkt Huis-aan-huisfoldrs Uitbriding showroom Op maandag gn btw Spotj op rgional tv 12 Bij Douglas (parfumriën) klopt d marktingformul: r wordn dur godkop productn vrkocht di nvoudig lux zijn, in winkls op god, dur godkop locatis. Ht prsonl is chic gwoon n r wordt rclam gmaakt in glossy tijdschriftn nvoudig foldrs. b Van wlk marktinginstrumnt maakt Funtronic gbruik om ht koopgdrag t bïnvlodn? 15 Vul aan. D marktingmix is d combinati van bdrijf wil mt d marktingmix n bpaald brikn om zo ht t bïnvlodn. 16 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 3 Knnn D btknisvan rclam voor d consumnt n voor ht bdrijf D bgrippn rclam n idël rclam D btknisvan d trm dolgrop D inhoud van ht bgrip markting D vijf marktinginstrumntn n ht bgrip marktingmix Waarom jongrn n blangrijk dolgrop vormn Kunnn D bgrippn topassn Envoudig brkningn makn rond ht thma rclam D rlati zin tussn dolgrop n d daarbij bhornd marktingmix. En bron 3 Consumnt koopt mr op intrnt Consumntn gavn in 2007 gmiddld ruim 530 uit aan inkopn via intrnt, n stijging van 20% tn opzicht van In totaal spndrdn Ndrlands consumntn in ,9 miljard op ht nt, bijna 40% mr dan ht jaar rvoor. (Vrij naar: d Volkskrant, 20 mi 2008) handbok 4 blz

14 krn hoofdstuk 1 4 D kritisch consumnt Consumntnorganisatis 1 Bram vindt in d Consumntngids n vrglijknd warnondrzok ovr auto s. En vrglijknd warnondrzok is n (1) ondrzok, waarin (2) mrkn n typn wordn boordld op n aantal tstondrdln. Wat mot wordn ingvuld op plaats (1) n (2)? Plaats (1) Plaats (2) A afhanklijk B afhanklijk C onafhanklijk D onafhanklijk dzlfd vrschillnd dzlfd vrschillnd 2 Nom nog n consumntnorganisati di vrglijknd bron 1 mrk warnondrzokn uitvort naar auto s. prijs in afmtingn in cm (bxhxd) voorziningn* wging 1 30% 30% 15% 5% 10% 10% Dawoo x30x41 abcdfgh o o o/+ o o + o opwarmn ontdooin bridn ghakt nrgivrbruik gbruiksgmak gbruiksaanwijzing total tstoordl Opwarmn mot minstns rdlijk scorn. Ontdooin mot minstns rdlijk scorn. Hij mot n automatisch ontdooiprogramma hbbn. Hij mot n automatisch opwarmprogramma hbbn. Ht total tstoordl mot minstns rdlijk zijn. Als mrdr magntrons aan dz isn voldon, koopt Jaap d godkoopst. Wlk magntron koopt Jaap? A D longhi B Moulinx C Samsung D Sharp bron 2 4 Vligrizn wordn tgnwoordig hl vaak godkoop aangbodn. Dit kun j zin in WB bron 2. Toch is ht bdrag van 34,99 mislidnd. Waarom? 5 Bkijk HB bron 1. Hb j zlf wl ns mgmaakt dat j n conflict had mt n winklir? Waar ging dit conflict ovr? Wat hb j ton gdaan? D longhi x28x37 o o o/+ ++ /o Moulinx x29x39 abdfhi o o o o Samsung x28x36 abfg o o o +/++ ++ o Sharp x31x44 abcdfg /o o + + /o Whirlpool x31x44 fgh o o + o + ++ o/+ D ovrhid n d consumnt 6 Gf bij d productn in d tabl aan wlk isn d ovrhid stlt. Gbruik bij dz opgav j ign rvaring, j gzond vrstand n zok vntul bpaald informati op. 1 ) Dit prcntag gft aan ho zwaar dit ondrdl mtlt bij ht bpaln van ht total tstoordl. *Voorziningn a = automatisch ontdooiprogramma b = automatisch opwarmprogramma c = automatisch kookprogramma d = instlln van gwicht = tijdinstlling analoog f = tijdinstlling digitaal g = klok h = kindbviliging i = vastzttn draaiplatau Oordl ++ = zr god + = god o = rdlijk = matig = slcht 3 Bkijk WB bron 1 Vodingsmiddln Splgod Elktrisch apparatn Auto s Jaap gaat op kamrs wonn n wil n magntron kopn. Hij stltdvolgnd isn aan n magntron: 7 a Bkijk HB bron 3. Bij vrpakt tnswarn staan d ingrdiëntn op d vrpakking. In wlk wt is dit grgld? 12

15 b Waarom is ht voor d consumnt blangrijk dat d ingrdintn op d vrpakking staan? Miliuonvrindlijk Miliuvrindlijk Grondstoffn 8 kg à 3 7kg à 3,50 Arbid 0,25 uur à 5 1,5 uur à 22 Machin-urn 1,5 uur à 14 gn bron 3 Waarschuwing Bayr Gardn Clar-up spray n HG Onkruidwg Bayr hft gconstatrd dat n aantal flacons Bayr Gardn Clar-up n HG Onkruidwg ongwnst bactriën bvattn. Prsonn mt n rnstig longzikt lopn risico op infcti. D productn kunnn wordn truggbracht naar d winkl. Klantn krijgn ht aankoopbdrag trug. (Vrij naar: 8 Ls HB bron 2 n WB bron 3. Trughaalactiszijn vrvlnd voor n bdrijf. Waarom? Gf tw rdnn. 1 2 Miluonvrindlijk Miliuvrindlijk Grondstoffn Grondstoffn Arbidskostn Arbidskostn Machinkostn Machinkostn Total kostn Total kostn b Ht makn van n miliuvrindlijk miliuonvrindlijk product is ht godkoopst. c Gf n rdn waarom sommig consumntn brid zijn om n hogr prijs voor n miliuvrindlijk product t btaln. 9 Rob hft zvn dagn gldn n kalndr aan d dur gkocht van n studnt van d kunstacadmi. Hij btaald daarvoor 17,95. Hij krijgt spijt van d aankoop. Kan Rob op grondvan d Colportagwt d koop ongdaan makn? Rob kan wl nit van d koop af, want 10 Bkijkd logo sin HB bron 2. Dz logo szijnvan tw intrntsits di n consumnt kunnn hlpn als dz n product wil kopn. Ga naar d intrntsit: Klikvrvolgns op computr. Kis n product, bijvoorbld n laptop. Klik n mrk aan, bijvoorbld Compaq. Klik vrvolgns op prijzn. a Watvalt j op als j naar d prijzn in d vrschillnd wbwinkls kijkt? 12 a Rcycling draagt op tw manirn bij aan n btr gbruik van ht miliu. Lg dat uit. b Gf dri voorbldn van rcycling. 13 Ls HB bron 4. a Vrpakkingsblasting draagt op tw manirn bij aan n btr miliu. Lg dat uit. b Wlk informati, bhalv prijsvrglijkingn, bidt dz sit consumntn nog mr? Consumpti n miliu 11 En product kan op tw manirn gproducrd wordn: miliuvrindlijk of miliuonvrindlijk. In ondrstaand tabl zi j d kostn van bid manirn. a Maak n brkning van d kostn om ht product t makn. Vul ht schma in. b HB bron 4 hft gn titl. Bdnk zlf n kop voor dit krantnartikl. 14 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. Knnis n vaardighdn hoofdstuk 1, 4 Knnn Consumntnorganisatis n hun wrkzaamhdn D bgrippn vrglijknd warnondrzok, Warnwt n Colportagwt D rolvan d ovrhid bij d consumpti van godrn n dinstn D bgrippn kurmrk n rcycling Kunnn D bgrippn topassn Htvrband zin tussn consumpti n miliu handbok 5 blz

16 ondrzok hoofdstuk 1 5 Actif mt conomi En conomisch woordwb 1 Wrk bij dz opdracht samn mt j buurlrling. Kijk in HB bron 1. In paragraaf 1 van dit hoofdstuk hb j glrd wat inkomn is n wlk vrschillnd soortn inkomn r zijn. Maak n woordwb mt ht woord inkomn. Gbruik d bgrippn uit paragraaf 1. afblding 1 2 Maak n woordwb mt n door jou gkozn woord. Gbruik d ondrwrpn uit hoofdstuk 1. afblding 2 6 a Bij dz opdracht zok j zlf vir plaatjs ovr n ondrwrp, bijvoorbld: rclam, inflati, koopkracht. J mag ook n andr ondrwrp kizn. Zok vir plaatjs, waarvan r ntj nit bij ht ondrwrp hoort. D plaatjs motn t makn hbbn mt wat j glrd hbt in hoofdstuk 1. Laat j buurlrling radn wlk plaatj r nit bij hoort. b Mijn buurlrling raadd ht plaatj wl nit. c Laat j buurlrling n kruis door ht plaatj zttn dat r nit bij hoort. Als hij ofzij ht god hft natuurlijk! 3 Lg aan j buurlrling ht woordwb dat j gmaakt hbt uit. Ht woordwb is voor hm/haar duidlijk nit duidlijk omdat Wat hoort r nit bij? 4 Kijk naar HB bron 2. J zit vir foto s. Eén foto hoort r nit bij. Hir staat n rood kruis doorhn. Waarom hoort dz foto r nit bij? 5 Zok vir plaatjs ovr godrn. Dri plaatjs motn ovr schaars godrn gaan. En plaatj ovr vrij godrn. Plak d plaatjs in d virkantn hirna. Zorg rvoor dat d plaatjs in ht virkant passn! Zt n rood kruis door ht plaatj dat r nit bij hoort. 14

17 Kun jij d landmacht aan? 7 Bkijk HB bron 3. a Wat is d dolgrop van d advrtnti in dz bron? b Sprkt d advrtnti j aan? Waarom wl/nit? 8 Bkijk HB bron 4. a Wat is d dolgrop van d advrtnti in dz bron? b Sprkt d advrtnti j aan? Waarom wl/nit? 11 En rclammakr probrt j rvan t ovrtuign dat zijn product ht bst is in zijn soort. Vaaksplt hij in opzaklijk argumntn zoals: d prijs, duurzaamhid van ht product of d vormgving. D rclammakr kan ook inspln op d gvolns of motisvan mnsn. Bijvoorbld: mnsn houdn van gzllighid, zin r graag vrzorgd uit of vindn gzondhid hl blangrijk. Ook willn mnsn graag ht bst voor hun kindrn. Wat splt in jouw uitgknipt advrtntis n blangrijk rol: htzaklijk of d moti? Adv. 1 Adv. 2 Adv. 3 Adv. 4 Zaklijk Emoti 12 J hbt nu ht n n andr glrd ovr rclamadvrtntis. Tijd om zlf n advrtnti t makn. Kis n product n n 9 Knip vir advrtntis uit n krant of tijdschrift. Elk advrtnti mot n andr dolgrop aansprkn. Schrijf in ondrstaand tabl ht product, ht mrk n d dolgrop. dolgrop. Ontwrp in ht ondrstaand vak n advrtnti. Zorg dat j advrtnti opvalt! Product Mrk Dolgrop Advrtnti 1 Advrtnti 2 Advrtnti 3 Advrtnti 4 10 En advrtnti hft altijd n dol. Ht dol is om d consumnt n product t latn kopn of ht gdrag van d consumnt t bïnvlodn. Bkijknogmaals d vir advrtntis. Bdnk bij lk advrtnti wlk informati ggvn wordt, ho d advrtrdr probrt t ovrtuign of j probrt ovr t haln om ht product t kopn, n wat humoristisch is. Wlk van bovnstaand doln zi j in jouw uitgknipt advrtntis? Zt n kruisj in ondrstaand tabl als n dol nit voorkomt. Informati gvn Ovrtuign Ovrhaln tot kopn Humor Adv. 1 Adv. 2 Adv. 3 Adv. 4 handbok 6 blz

18 afsluiting hoofdstuk 1 6 Economisch vaardighdn Basisrknn 1 Bkijk HB bron 1. Brkn uit j hoofd. a D som van 548 n = b D som van 84 n 312 = c Htvrschil van 438 n 56 = d Ht quotiënt van 81 n 9 = Ht product van 12 n 13 = f Ht quotiënt van 63 n 7 = 2 In d zomrvakanti gaat d famili Jansn uit Amstrdam n dagj naar d Eftling. Vadr, modr n d tw kindrn van 7 n 16 jaar lopn van huis l naar ht Cntraal Station in Amstrdam. Daar gaan z mt d trin naar Dn Bosch n vrvolgns mt d bus naar Kaatshuvl. D trugris gaat op dzlfd manir. D 16-jarig Linda, di mt haar vakantibaantj 4 pr uur vrdint, was blij dat zij dit dagj Eftling nit voor d famili hofd t btaln. In ondrstaand tabl zi j d kostn voor ht dagj uit. Trinrtour Amstrdam Dn Bosch pr prsoon (prsonn 11 jaar n oudr) Trinrtour Amstrdam Dn Bosch pr prsoon (prsonn tot 11 jaar) 20 2 Enkl busris Dn Bosch Kaatshuvl pr prsoon 3 5 Brkn n dl van n gtal. a 3/5 dl van d aanwzign op n popconcrt was oudr dan 45 jaar. Hovl mnsn warn jongr dan 45 jaar? b Van d ondrvraagd mnsn vond 4/7 ht n god id om ook kunststof (zoals plastic) t rcycln. Hovl mnsn zijn voor ht rcycln van kunststof? 6 Bkijk WB bron 1. a Stl: r hbbn lrlingn d rkntots gdaan. Hovl lrlingn zijn gzakt voor d tots? b D tknaar hft (xprs) n fout gmaakt in d cartoon. Wlk fout is dit? bron 1 Prijs togangskaartj pr prsoon 30 Ovrig uitgavn pr prsoon 20 a Brkn d total kostn voor ht dagj uit voor d famili Jansn. b Stl dat Linda ht dagj uitvoor d famili had motn btaln. Hovl uur zou zij dan gwrkt motn hbbn om allkostn t btaln? Rknn mt brukn 3 BkijkHB bron 2, 3, 4 n 5. Maakdvolgnd brkningn mt brukn. a 5/8 + 6/8 = b 4/12 + 2/12 = c 1/4 + 1/3 = d 2/3 + 1/5 = 2/11 : 1/4 = f 3/6 : 4/5 = 4 Vrandr ondrstaand brukn in n dcimal bruk. Rond af op 2 dcimaln. a 1/2 = b 3/4 = c 7/11 = 7 Jop koopt n plasma-tv voor Hij mag in dri kr btaln. D rst kr btaalt hij 3/5 dl. D twd kr btaalt hij 1/4 dl van d rst. Brkn hovl Jop d laatst kr mot btaln. bron 2 Bijvrdinstn J hbt in d zomrvakanti hard gwrkt n in totaal 800 opzijglgd. J bsluit 2/5 dl van dat bdrag mtn t bstdn n d rst t sparn. Van ht bdrag dat j bstdt, gf j 1/6 dl uit aan n dagj Eftling n d rst aan niuw klrn. Van ht kldgld koop j n jas van 126,67. Van d rst van ht kldgld koop j niuw brokn. Di kostn 35 pr stuk. 16

19 8 Ls WB bron 2. a Rkn uit hovl j bstdt aan n dagj Eftling. Op d juist manir afrondn! 11 a Bkijk WB bron 3 n HB bron 6. Brkn d kostn pr wk voor ht vor van Lobk. b Hovl spaar j? c Hovl brokn kun j kopn? b Brkndtotal kostn pr jaar. d Op d dag dat j brokn koopt, gldt d acti: 2voor d prijsvan 1. Hovl brokn kun j dan kopn? 9 En votbalclub wil n niuw stadion latn bouwn. D total kostn bdragn Ht Rijk btaalt 3/10 dl, d provinci btaalt 1/4 dl n d gmnt btaalt 1/5 dl. Wlk bdrag mot d votbalclub zlf btaln? c Brkndkostn pr maand. 12 D Sponsor Bingo Lotrij hft in 2007 in totaal 40 miljon uro uitgkrd aan god doln. In ondrstaand tabl zi j nkl god doln n ht bdrag dat zij ontvangn hbbn. God Dol Bdrag (in mln uro s) Johan Cruijff Foundation 1,6 KWF Kankrbstrijding 0,7 Van maandn naar wkn n van wkn naar maandn 10 Bkijk HB bron 6 n 7. Rkn uit. Antwoordn afrondn op 2 dcimaln. a 5 pr wk is b 35 pr maand is pr maand. pr wk. c 960 pr jaar is pr maand. d 20 pr wk is bron 3 Kostn van n huisdir pr maand. In ht gzin Flix willn d kindrn graag n twd hond als splkamraad voor d labrador Lobk.Vadr is tgn. Hij zgt dat Lobk al mr dan 50 pr maand kost. D kindrn glovn hm nit n samn slaan z aan ht rknn mt d volgnd ggvns: Vor Vor Hondnblasting gmnt Dirnarts Hondnpnsion Wormbhandling Divrs kostn Lobk t 2 x pr dag 200 gram brokkn van Happyfood. 4 x pr wk wordt n brokknmaaltijd vrvangn door 200 gram vls. 25 pr jaar. Jaarlijks innting tgn rabiës. Kostn: dagn pr jaar. Kostn 8 pr dag. (NB: tijdns ht vrblijfin htpnsion lopn d vorkostn gwoon door.) 2xpr jaar. Kostn pr kr pr wk. D Happyfood-brokkn kostn 30 voor n zak van 15 kilo. Ht vls kost 2,50 pr kilo. Nationaal Fonds Kindrhulp 1,0 Nationaal Epilpsifonds 0,25 Stichting Do n Wns 0,3 a Brkn hovl d vijf god doln samn ontvingn in b Schrijf ht antwoord van vraag a voluit. c Ht hovlst dl van d total uitkringn krg d Johan Cruijff Foundation? A 1/4 dl B 1/8 dl C 1/16 dl D 1/25 dl 13 Joris Winkans splt m in d Sponsor Lotrij. En lot kost 8,50 pr trkking. Er zijn 13 trkkingn pr jaar. Hovl btaalt Joris gmiddld pr maand voor n lot? Afrondn van gtalln 14 BkijkHB bron 7. Rond d ondrstaand gtalln af. Bdragn op 2 dcimaln n procntn op 1 dcimaal. a 5,4534% = b 11, = c 1,3552 = d 88,1611% = 15 J kunt in ht Pack d ofntots bij dz paragraaf makn. handbok 7 blz

20 afsluiting hoofdstuk 1 7 Prof op d som 1 Ls HB bron 1. Waarom is ht vrstandig om jongrn di nog thuis wonn, m t latn btaln? Gbruik bij d bantwoording d bgrippn basisbhoftn n luxbhoftn. 2 a D Consumntnbond is n (1) vrniging di d blangn van d (2) bhartigt. Wat mot r op plaats 1 n 2 staan? Kis uit: afhanklijk consumntn ovrhid onafhanklijk producntn 1 = 2 = b Lrkracht Ptra vraagt aan n grop lrlingn: Wi van julli kan n taak opnomn van d Consumntnbond? Ils: D Consumntnbond ondrzoktwatvoor gvolgn d aanschaf van n product hft voor ht miliu. Kavita: D Consumntnbond hlpt als j ontslagn wordt. Stin: D Consumntnbond dot aan vrglijknd warnondrzok. Wlk lrlingn(n) hft(hbbn) glijk? 5 Kruis in ht schma d juist stllingn aan. Bij wlvaart gaat ht om d vraag hovl inkomn imand hft. Rcycling is ht schidn van afval. Als d prijsvan Ppsi-Cola stijgt, stijgt d vraag naar Coca-Cola. Tot d marktingmix rknn w plaats, promoti, prsonl, prijs n klantvrindlijkhid. Vrbruiksgodrn zijn vrij godrn. Idël rclam wil n god dol brikn. Schaars godrn hbbn n prijs. Loon bhoort tot inkomn uit arbid. Jongrn zijn voor rclammakrs n blangrijk dolgrop, want z zijn gmakklijk t bïnvlodn. 6 Maak gbruik van HB bron 3. Ralph n Bnita hbbn tw jaar lang lk maand n vast bdrag grsrvrd om n parktvlor t kunnn kopn. Ookhtvakantigld van Ralph, 920, wordt gbruikt voor d aanschaf van d parktvlor. a Gf n argumnt voor Ralph om ook zijn vakantigld t bstdn aan d parktvlor. Gbruik in j antwoord d bgrippn bhoft n prioritit. 3 Bkijk HB bron 2. Daan vrtlt (in ht rst vrhaaltj) wat zijn vadr ovrkomn is. Zal d Consumntnbond d vadr van Daan glijk gvn? A Ja, want volgns d Prijznwt hft d vadr van Daan mt d aanschafprijs van d laddr ook btaald voor dit soort risico s. B Ja, want volgns d rgls van d consumntnkoop mot d fabrikant nit alln d laddr vrgodn, maar ook d schad di ontstaat bij ht gbruik. C N, wantvolgns d Prijznwt mot d vadr van Daan zich apartvoor dit soort risico svrzkrn. D N, want volgns d rgls van d consumntnkoop is d fabrikant alln vrantwoordlijk voor d lvring van n godp roduct. 4 Bkijk HB bron 2. Ls htvrhaal van Dav van Schi. Dav kan wl nit van d koop af, omdat b Ralph n Bnita latn voor d parktvlor n offrt opmakn. Ralph wt nog n nmalig korting van 160 t bdingn op d lgkostn. Ht grsrvrd gld plusd rnt hirovr van 40 n ht vakantigld van Ralph blijkn samn prcis gnog t zijn om d parktvlor t kunnn btaln. Hovl gld hbbn Ralph n Bnita tw jaar lang pr maand grsrvrd voor d parktvlor? Laat j brkning zin. 18

21 7 a Grdi hft 65 pr maand t bstdn. Zij gft al haar gld uit aan zakkn muntdrop. Di kostn in pr zak, maar in 2008 is di prijs mt 0,60 gstgn. Hovl zakkn muntdrop kanzij kopn in 2008? b Grdi vraagt (n krijgt) vrhoging van haar zakgld. Hovl mot haar zakgld bdragn zodat z nt zovl kan kopn als rst? 9 D koopkrachtvan d mnsn kan door inflati vrandrn. Hirondr staan tw uitsprakn. 1 D koopkrachtvan ht inkomn is d hovlhid godrn n dinstn di mt dat inkomn gkocht kunnn wordn. 2 Door inflati stijgtd koopkrachtvan htinkomn. Wlk uitspraak/uitsprakn is/zijn juist? c Isdwlvaartvan Grdi gstgn? Motivr j antwoord. 10 Van wlk marktinginstrumnt is sprak in d volgnd zinnn? a Ophffingsuitvrkoop! Nu all artikln 40% godkopr! bron 1 Zonnpanln DEN HAAG Er komt wr xtra subsidi voor zonnpanln, maar dat is volgns d ministr van Economisch Zakn dan wl d laatst kr dit jaar. D ministr lit rdr wtn dat ht bij d huidig hog gasprijzn nit nodig is om ht nrgizuinig opwkkn van stroom t subsidirn. D ministr stlt nu dan toch 28 miljon tr bschikking. (Vrij naar: 8 Ls WBb ron1. a Ho bïnvlodt d ovrhid d consumpti via d subsidi van zonnpanln? b Wlk argumnt hft d ovrhid voor dz subsidi? c Vrklaar d uitspraak van d ministr. d Stl dat n invstring in zonnpanln pr woning vrgt n dat d ministr d hlft van dat bdrag aan subsidi gft. Hovl woningn kunnn dan door dz subsidi van panln wordn voorzin? b Niuw in ons assortimnt: parfum van ht mrk Dior. c Ruim parkrglgnhid aanwzig. d Vandaag n gratis strandbal bij aankoop van n fls zonnbrandoli. 11 W zijn in Ndrland stds mr gaan consumrn. Bram n Jop probrn op n rijtj t zttn waarom d consumpti stds tonmt. W zijn mr gaan vrdinn n dan ga j ook mr consumrn, mnt Bram. Jop is ht daar wl m ns, maar hij dnkt dat mr producti ookkan lidn tot mr consumpti. Hirondr staan nkl stappn. 1 mindr aanbod van productn 2 mr aanbod van productn 3 lagr prijzn 4 hogr prijzn In wlk antwoord staan d stappn in n zodanig volgord, dat n logisch gdachtgang ontstaat? A mr producti 1 3 mr consumpti B mr producti 2 3 mr consumpti C mr producti 1 4 mr consumpti D mr producti 2 4 mr consumpti Ht gzin Hrmans vraagt n krijgt subsidi n plaatst zonnpanln. Er wordt pr jaar 700 kubik mtr gas bspaard mt n prijsvan 0,50 pr kubik mtr. Na hovl jaar hft ht gzin zijn invstring ruit? 19