I n h o u d Voorwoord 5 Nieuws Media 8 MISSIE Patiëntenzorg 10 Onderwijs 11 Onderzoek 12 Promoties 16 Fondsenwerving 18 VISIE De mensen om ons heen

Transcriptie

1 Jaarbericht 2015

2 Inhoud MISSIEHet VUmc Alzheimercentrum streeft naar een leidende positie in zorg en onderzoek op het gebied van dementie, met name waar het dementie op jonge leeftijd betreft. Onze missie is dementie bespreekbaar en behandelbaar te maken en uiteindelijk te genezen. VISIEHet is de visie van het VUmc Alzheimercentrum dat alleen door het koppelen van wetenschappelijk onderzoek aan patiëntenzorg de noodzakelijke vooruitgang kan worden geboekt in de strijd tegen dementie. Het VUmc Alzheimercentrum wil een belangrijke partner zijn in de multidisciplinaire zorgketen. Voorwoord 5 Nieuws 6 Media 8 Patiëntenzorg 10 Onderwijs 11 Onderzoek 12 Promoties 16 Fondsenwerving 18 De mensen om ons heen 23 Organisatie 25 Colofon 25 Top 10 publicaties 28 Het meest in het oog springende symptoom van dementie is geheugenverlies. Van oudsher leggen we een knoop in de zakdoek om iets niet te vergeten. Ook staat de knoop symbool voor verbondenheid: de verbondenheid tussen patiënten en hun naasten enerzijds, en die tussen wetenschap en zorg anderzijds. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 2 pagina 3 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

3 Voorwoord Zeer gewaardeerde relatie, Het VUmc Alzheimercentrum kan terugblikken op een mooi jaar was een aaneenschakeling van hoogtepunten, waarvan een groot aantal werd opgepikt door de media. Zo kreeg ons centrum veel aandacht als expertisecentrum op het gebied van jongdementie, rond de unieke voorpremière van de aangrijpende film Still Alice, het verschijnen van het boek Het alzheimermysterie en verschillende onderzoekers die hun verhaal vertelden op televisie, radio en in de geprinte media. En dat is belangrijk, want het draait allemaal om de patiënt en het wetenschappelijk onderzoek. Een wereld zonder alzheimer komt alleen dichterbij door wetenschappelijk onderzoek naar het ontstaan en de genezing van de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie. Dankzij de onmisbare steun van bedrijven, stichtingen en particulieren kon afgelopen jaar een aantal nieuwe onderzoeken worden gestart en andere projecten voortgezet. In dit jaarbericht leest u hier meer over. De nauwe betrokkenheid en het enorme vertrouwen van onze donateurs en sponsors zijn cruciaal voor het Alzheimercentrum. Met uw steun blijven we ook in 2016 keihard werken aan het vinden van oplossingen voor dementie, daar kunt u op rekenen. Mogen wij op u rekenen? Hartelijke groet, Prof. dr. Philip Scheltens, Directeur Prof. dr. Wiesje van der Flier Hoofd onderzoek pagina 5 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

4 Nieuws Internationaal Het VUmc Alzheimercentrum behoort tot de beste onderzoeksinstituten ter wereld op het gebied van dementie. Onze onderzoekers worden gevraagd als sprekers en voor posterpresentaties bij internationale congressen. Philip Scheltens is hoofdgast op het dementie symposium in Seoul, Korea Het Wereld Alzheimer Congres (AAIC) vond dit jaar plaats in Washington waar 24 medewerkers van VUmc Alzheimercentrum (poster)presentaties gaven over hun onderzoek. Philip Scheltens is per 1 oktober toegetreden tot het Academia Europaea (AE). Dit prestigieuze instituut is in 1988 opgericht en mag meer dan veertig Nobelprijswinnaars tot zijn leden rekenen. 100-plus onderzoek Op Nationale Ouderendag op 2 oktober 2015 vond een unieke ontmoeting plaats in Dierenpark Rhenen: 26 mannen en vrouwen van Foto: Liesbeth Dingemans 100 jaar en ouder ontmoetten elkaar. Het was een idee van de ouderen zelf, allemaal deelnemers van het 100-plus onderzoek. Er zijn al ruim 180 deelnemers aan dit bijzondere onderzoek, dat het geheim van zeer oud worden zonder tekenen van dementie wil ontrafelen. Het alzheimermysterie Alzheimer vormt dé uitdaging in de gezondheidszorg in deze eeuw. Alleen al in Nederland zijn er zo n mensen met deze ziekte en dit aantal zal in 2040 een half miljoen zijn. In VUmc Alzheimercentrum wordt dagelijks hard gewerkt om het mysterie, het hoe en waarom van de ziekte van Alzheimer te ontrafelen. Professoren Wiesje van der Flier en Philip Scheltens verzamelden de belangrijkste vragen en antwoorden rond dementie en schreven samen Het alzheimermysterie. In Wereld Alzheimer Week, de derde week van september, werd het boek aangeboden aan Martin van Rijn, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Onderzoek in de etalage: Een snellere diagnose bij DLB Ieder jaar staat er een onderzoek in de etalage, wat wil zeggen dat de meeste donaties die binnen het betreffende jaar binnen komen worden besteed aan dat specifieke onderzoek. In 2015 was dit het Dementie met Lewy Bodies (DLB) onderzoek van dr. Evelien Lemstra. Dementie met Lewy Bodies (DLB) is na de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie de meest voorkomende vorm van dementie. Evelien Lemstra: De ziekte verloopt grillig en de symptomen schommelen sterk. Mensen kunnen last krijgen van hallucinaties of slaapproblemen, maar ook van cognitieve problemen. Het geheugen blijft daarentegen vaak lange tijd goed. Dat het om DLB gaat en niet om een andere neurologische aandoening is van groot belang voor de behandeling. Als we deze patiënten bijvoorbeeld met een antipsychoticum als haloperidol behandelen tegen hallucinaties kan dat levensgevaarlijk zijn. Er zijn bovendien geneesmiddelen beschikbaar die de symptomen kunnen verlichten. Daarom is het zo belangrijk dat we de diagnose snel kunnen stellen. Dankzij de Alzheimer Rally, alle individuele bijdragen onder meer vanuit het Genootschap en de donaties van Stichting Buytentwist en Alzheimer Nederland dr. Evelien Lemstra kon dit project starten. Van deze donaties konden 2 promovendi starten. Zij gaan: analyses doen met het hersenvocht van DLB-patiënten om nieuwe diagnostische markers te vinden; onderzoek doen naar families met DLB en kijken naar de invloed van alzheimerpathologie bij DLB. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 6 pagina 7 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

5 en omgeving Agenda Jurre den Haan (Binh Tran/FD) Media Het Repair Café, waarbij huisraad wordt gerepareerd, is vanmiddag tussen en uur Jurre den Haan, arts-onderzoeker van het VUmc Alzheimercentrum, heeft open in buurtcentrum Op Eigen een methode ontwikkeld waarmee hij mogelijk ín de ogen van patiënten kan het Valkenpad 5 in Wieken aan Leiden. zien of ze de ziekte van Alzheimer hebben. Met deze nieuwe manier van Rotary Wassenaar - Voorschodiagnosticeren was hij afgelopen maand een van de finalisten voor de ten houdt TEDxAmsterdam Award. De ziekte van Alzheimer wordt veroorzaakt doorvandaag een Santarun voor het een ophoping van het Alzheimereiwit in de hersenen. Deze eiwitten zijn goede doel. Informatie: wassenaar-voorschoten.rotarywaarschijnlijk ook zichtbaar in het netvlies. We gebruiken een oogscanner santarun.nl. ontworpen door het Bio Laserlab van de VU om in het oog te kijken. De kerstverkoop van TesselWe dienen dan eerst capsules met het specerij geelwortel toe. Dat gaat een schade Arbeid Adelt Leiden heeft verbinding aan met het eiwit en zorgt ervoor dat deze fluoresceert en dus vandaag plaats van tot zichtbaar wordt. In theorie kunnen we Alzheimer vaststellen voordat de gebeurt bij interieurwinuur. Dat eerste klachten er zijn. kel Mi Casa aan de Kempenaerstraat 89 in Oegstgeest. In zorgcentrum Robijnhof wordt vandaag een kerstmarkt gehouden, tussen en uur in de Robijnhof 1 in Leiden. Wandelcafé Leiden houdt morgen een wandeling door de Amsterdamse Waterleidingduinen. Deelnemers verzamelen om 9.00 uur op Leiden Centraal. Informatie: Hortus-prefect Paul Kessler en kaschef Rogier van Vugt leiden morgen bezoekers rond door de tropische kassen, en vertellen over het wetenschappelijk onderzoek dat in de Hortus wordt gedaan. Aanvang uur. Het Hartebrugkoor geeft morgen om uur haar traditionele kerstconcert in de kerk aan de Haarlemmerstraat 110. Informatie: In gebouw de Sterrentuin aan de Van Diepeningenlaan in Leiderdorp houden de diverse organisaties een open dag, van tot uur. In het muziekcentrum aan de Schenkelweg 6 in Zoeterwoude is morgen van tot uur een kerstrommelmarkt, van de St. Jan s Fanfare. Tuinvereniging Ons Buiten houdt morgen een kerstsnuffelmarkt in haar verenigingsgebouw aan het Joop Vervoornpad 16 te Leiden. De markt is open van tot uur. In buurtcentrum De Kooi is morgen een kerst sing-a-long van Salonorkest Goldhage. De zaal is open om uur aan de Driftstraat 49 in Leiden. In de Leiderdorpse Dorpskerk is dinsdagavond iedereen welkom om kerststukjes te maken. Dat begint om aan de Hoofdstraat 19. De NVBS houdt woensdag een bijeenkomst over de Amsterdamse tram. Het vindt plaats aan het Aletta Jacobsplantsoen 97 in Voorschoten, vanaf uur. Informatie: Bij Leidse vestiging van het ID College kunnen geïnteresseerden op 16, 17 en 18 december een schoonheidsbehandeling krijgen of je haar laten verzorgen. Dat gebeurt tussen 9.00 en uur waarbij de opbrengst naar een goed doel gaat. Boerderij t Geertje in Zoeterwoude houdt morgen tussen en uur een kerstsfeerdag. Er zijn allerlei activiteiten, een mini markt en een levende kerststal. bestuur om het leegstaande ge- De VVD vroeg zich af of het hoekje stukje grond. Dat is groter dan het George Cromberge. Opbrengst van benefietduel naar onderzoek Robbert Minkhorst Amsterdam Wout Holverda raakte er zelf nog wat ontdaan van, toen de wedstrijd tussen de oude helden van Sparta en Ajax ter sprake kwam die voor hem in de afgelopen zomer was georganiseerd. Maar snel was er ook weer die stralende lach - al was het maar voor de foto. Het VUmc in Amsterdam kreeg donderdag een cheque van 5500 euro. Dat geld is bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte van Alzheimer. Het bedrag is bijeengebracht tijdens een benefietwedstrijd voor oud-profvoetballer Wout Holverda. Bij hem werd in 2013 de diagnose Alzheimer gesteld. VUmc-neuroloog en hoogleraar Philip Scheltens kreeg de cheque uit handen van Marco Blom, directeur wetenschappelijk onderzoek van Alzheimer Nederland. Op initiatief van het Leidsch Dagblad en in samenwerking met voetbalvereniging Rijnsburgse Boys voetbalden in de zomer van 2014 Sparta Legends en Lucky Ajax tegen elkaar. Voor de wedstrijd bestond grote belangstelling. VUmc Alzheimercentrum in het nieuws Philip Scheltens, die tevens directeur is van het VUmc Alzheimer Centrum, reageerde opgetogen over het ingezamelde bedrag.,,dat is heel wat, zei hij.,,we kunnen het goed gebruiken. Hij prees ook het initiatief om de wedstrijd te organiseren.,,dat heeft tot heel veel aandacht geleid - ook voor de bewustwording voor de ziekte van Alzhei- Vluchtelingen in januari onderdak Marieta Kroft m.kroft@hollandmediacombinatie.nl Voorschoten De verbouwing van de voormalige basisschool De Vos aan de Marijkelaan begint rond 7 januari. In twee tot drie weken moet de school bewoonbaar worden gemaakt. Nog voor eind januari wil de gemeente Voorschoten er zes gezinnen huisvesten die nu nog in de asielzoekerscentra verblijven, maar wel al een verblijfsvergunning hebben gekregen.,,de vier anti-krakers kunnen de kerstdagen nog in de school doorbrengen'', zei wethouder Bianca Bremer donderdagavond in de raadsvergadering. Eén vluchtelingengezin krijgt via de woningcorporatie een huis aangeboden. Dat huis zou anders worden verkocht. Voorschoten heeft inmiddels de toezegging gekregen van het COA, dat er inderdaad in totaal zeven gezinnen met een verblijfsstatus komen. Een inspectie wees vorige week uit dat er nog wel wat aanpassingen nodig zijn voordat het schoolge- In 2015 mocht VUmc Alzheimercentrum wederom de Wout Holverda, geflankeerd door Philip Scheltens en Marco Blom. bouw geschikt is voor wonen. Om de kosten te drukken, polste de wethouder via de ondernemersvereniging of er ondernemers zijn die een bijdrage wilden leveren.,,mijn mailbox ontplofte bijna, zoveel mensen die aanboden om te helpen. We gaan nu een plan maken en hopen rond 6 januari aan de slag te gaan.'' Dat Voorschoten voor de huisvesting van vergunninghouders een oude school beschikbaar stelt heeft twee redenen. Ten eerste kan zo snel iets worden gedaan aan het probleem van de overvolle asielzoekerscentra. Ten tweede wordt de wachtlijst voor woningzoekenden op deze manier niet verder belast. Het is de bedoeling dat de gezinnen in de school binnen een half jaar een huis krijgen aangeboden in de gemeente. Daarna kan er weer een nieuw gezin worden gehuisvest. Het gebouw blijft maximaal drie jaar deze functie behouden. Alle fracties spraken hun waardering uit voor de aanpak door burgemeester en wethouders, de bereidheid van ondernemers om te helpen en de omwonenden die over het algemeen positief zijn. EIGEN FOTO mer. Holverda noemde de opbrengst eergisteren prachtig. Hij wilde het bedrag graag bestemmen voor onderzoek.,,omdat er een medicijn moet komen. nodige positieve berichtgeving over ontwikkelingen in ons centrum en onderzoek ontvangen. De première van de film Still Alice, waarin een jonge professor in de letteren de ziekte van Alzheimer krijgt, bracht veel aandacht voor jonge dementie patiënten en VUmc Alzheimercentrum als expertisecentrum op het gebied van jongdementie. Bovendien kreeg de lancering van het boek Het alzheimermysterie en de gelijknamige oratie van prof. dr. Wiesje van der Flier veel aandacht in de media. Berichtgeving in de media draagt bij aan een grotere bekendheid van de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie én bewustwording van de impact hiervan op de maatschappij. Dit is cruciaal voor onze patiënten om het taboe rondom deze ziekte te doorbreken en helpt bij het vinden van (financiële) ondersteuners van ons centrum. EenVandaag rapportage over jongdementie met Philip Scheltens / De Wereld Draait Door Philip Scheltens / Thema-uitzending Geef om je hersenen Yolande Pijnenburg en Niels Prins / Thema-uitzending EenVandaag jongdementie met Philip Scheltens / Nieuwsuur Tweeluik over dementie met Niels Prins en Henne Holstege / De Kennis van Nu NTR Radio interview met Wiesje van der Flier en Philip Scheltens over volksziekte nummer 1: Alzheimer / Nieuwsshow NPO Radio 1 Wiesje van der Flier over het Alzheimermysterie / RTL Late Night Wiesje van der Flier en Philip Scheltens / Radio 4 interview Weekend van de Wetenschap met Marissa Zwan / De Kennis van NU 100-plus documentaire met Henne Holstege / Tijd voor Max 100-plus onderzoek met Elizabeth Wemmenhoven en Karlijn Pieterse / Koffietijd Philip Scheltens in het kader van Vriendenloterij campagne / RTV NH Femke Bouwman over artikel in JAD: Altered sense of humor in dementia / RTL Toekomstmakers Jurre den Haan winnaar Tedx Amsterdam Award Ik ga in de ogen op zoek naar Alzheimer Jurre den Haan Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 8 pagina 9 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 Jurre den Haan (Binh Tran/FD) Jurre den Haan, arts-onderzoeker van het VUmc Alzheimercentrum, heeft

6 Patientenzorg Onderwijs Patiënten Omdat VUmc Alzheimercentrum een landelijk expertise centrum is op het gebied van jonge mensen met dementie, komen onze patiënten uit heel Nederland. In 2015 hebben we ruim 600 nieuwe patiënten gezien, waarvan de helft jonger is dan 65 jaar. Symposium zorgverleners Het jaarlijkse symposium voor zorgverleners vond plaats op 21 september en stond in het teken van digitalisering. Sprekers gingen nader in op zaken als de digitale casemanager, een digitaal levensverhaal voor patiënten en technologische vernieuwingen in de dementiezorg. Een panel discussieerde over de impact van digitalisering op de zorg en onze samenleving. Colleges Binnen onder andere het curriculum Geneeskunde en de master-opleiding Neurosciences zijn colleges gegeven over diverse dementiegerelateerde onderwerpen. Verder verzorgde het VUmc Alzheimercentrum presentaties binnen de kaderopleiding psychogeriatrie en in het kader van landelijk onderwijs van de opleiding ouderenpsychiatrie. Cursusbureau Het cursusbureau organiseert met regelmaat nascholingen en symposia op gebied van dementie voor professionals uit binnen- en buitenland. Het jaarlijks terugkerende symposium de Dementie Update vond op 26 maart plaats in Science Center NEMO en ging in op de huidige en toekomstige praktijk binnen dementie onderzoek. Lunch & Learn bijeenkomsten Maandelijks worden er Lunch & Learn bijeenkomsten georganiseerd in het VUmc Alzheimercentrum, waarbij steeds wisselende onderwerpen worden behandeld. Terwijl u luncht, vertelt een expert over de nieuwste inzichten rondom een bepaald onderwerp, dat bij patiënten met dementie en hun zorgverleners leeft. Er is voldoende ruimte voor het stellen van vragen en het uitwisselen van ervaringen met andere aanwezigen. Wilt u een keer komen lunchen? Stuurt u dan een naar alzheimercentrum@vumc.nl. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 10 pagina 11 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

7 Onderzoek Onderzoek 2. Vroegdiagnostiek Deze onderzoekslijn is gericht op het ontwikkelen van nieuwe methoden om sneller een diagnose te kunnen stellen. Deze onderzoeken gaan over het vinden van indicatoren (markers) die geschikt zijn om het ziektebeloop te voorspellen (prognose) en te volgen door de tijd (monitoren). De onderzoeksactiviteiten van het VUmc Alzheimercentrum concentreren zich rond vier onderzoekslijnen. Uitgelicht: SCIENCe (subsidie: Gieskes-Strijbis fonds; prof. Wiesje van der Flier) De hersenveranderingen die de ziekte van Alzheimer veroorzaken ontstaan geleidelijk, vanaf jaar vóórdat er symptomen zijn. In dit onderzoek proberen we de allereerste veranderingen in de hersenen op te sporen, door hersenfoto s, hersenvocht en bloed te onderzoeken van mensen met subjectieve geheugenklachten. We hopen dat de vroegste veranderingen in de hersenen ons aanknopingspunten voor de ontwikkeling van medicijnen kunnen geven. Onderzoeksteam SCIENCe 3. Vasculaire factoren Deze onderzoekslijn bestudeert de invloed van schade aan de bloedvaten in de hersenen in relatie tot het ontstaan van dementie. 1. Verschillen in verschijningsvorm Uitgelicht: DEvELOP (subsidie ZonMW Memorabel, Alzheimer Neder- Uitgelicht: Hart-Brein project (subsidie: Cardiovasculair Onderzoek Nederland (CVON); prof. Wiesje van der Flier) land, Stichting Dioraphte; dr. Evelien Lemstra) Er zijn steeds meer aanwijzingen dat hart- en vaatziek- Er bestaan verschillende vormen van dementie die ieder Er is nog weinig bekend over het verloop van demen- ten ook schadelijk zijn voor de structuur en functies hun eigen symptomen hebben, zoals de ziekte van tie met Lewy Bodies (DLB), daarom willen we met dit van de hersenen. Dit nationale project onderzoekt Alzheimer, vasculaire dementie, frontotemporale de- onderzoek vaststellen hoe DLB zich in de loop van de de invloed van ziekten aan hart en bloedvaten op de mentie (FTD) en dementie met Lewy Bodies (DLB). Deze tijd ontwikkelt en bij welke patiënten de ziekte snel of bloedstroom naar de hersenen en of deze ziekten onderzoekslijn richt zich op het vinden van biologische juist relatief mild verloopt. We richten ons daarbij vooral leiden tot problemen met het geheugen. Binnen VUmc mechanismen die de verschillen in verschijningsvorm kunnen verklaren. op het effect van bijkomende alzheimerpathologie, dit komt bij ongeveer 50% van de DLB patiënten voor. Onderzoeksteam Hart-Brein werkt het Alzheimercentrum nauw samen met de afdeling cardiologie. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 12 pagina 13 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

8 4. Interventies Onder deze onderzoekslijn vallen onderzoeken naar interventies met therapie, medicijnen en leefstijlfactoren als bewegen en voeding. Farmacologische interventies Het onderzoek naar therapie met medicamenten vindt grotendeels plaats in de vorm van contract research met grote farmaceutische bedrijven en hebben we ondergebracht in het Alzheimer Research Center (www. arconderzoek.nl). Niet farmacologische interventies Niet alleen medicatie, maar ook andere (leefstijl) factoren kunnen van invloed zijn op het beloop en de symptomen van dementie. Voorbeelden hiervan zijn onderzoeken naar de invloed van bewegen, licht en voeding. Uitgelicht: NL-ENIGMA studie (subsidie NWO-FCB; prof. Philip Scheltens) Deze studie onderzoekt het effect van de medische voeding Souvenaid op de hersenactiviteit. Souvenaid is een medische drinkvoeding die belangrijke bouwstenen bevat die nodig zijn voor het onderhoud van de hersencellen. Met behulp van een PET-scan proberen we te achterhalen waar het positieve effect van Souvenaid op het geheugen vandaan komt. Het Alzheimer Research Center (ARC) Geneesmiddelenonderzoek, dat we doen in samenwerking met grote farmaceutische bedrijven, is ondergebracht in een aparte organisatie: het Alzheimer Research Center (ARC). In het ARC worden klinische studies naar de ziekte van Alzheimer uitgevoerd. Elke studie heeft zijn eigen gespecialiseerde team, bestaande uit een researchverpleegkundige, onderzoeksarts, neuroloog en neuropsycholoog. De verantwoordelijke artsen (hoofdonderzoekers van de verschillende studies) zijn prof. dr. Philip Scheltens en dr. Niels Prins, tevens de directeur van het ARC. Directeur Niels Prins: Als neuroloog wil ik graag meewerken aan het vinden van een medicijn. Een belangrijke stap in het ontwikkelingsproces van medicatie is om het nieuwe medicijn bij patiënten te onderzoeken. Hierbij worden de veiligheid en werkzaamheid onderzocht. Deelnemers aan een medicijnonderzoek worden behandeld met het nieuwe medicament of met een placebo (niet actief medicament). Veel van de huidige patiënten willen graag meedoen omdat zij zo een bijdrage kunnen leveren aan deze zoektocht. Meer informatie over het ARC en de lopende onderzoeken vindt u op dr. Niels Prins Een greep uit de andere lopende onderzoeken: 100-plus onderzoek (subsidie: Stichting Dioraphte, NCA; dr. Henne Holstege) Wat is het geheim van geestelijk gezond oud worden? In dit project onderzoeken we het erfelijk materiaal van gezonde 100-plussers die niet dement zijn om te proberen dit geheim te ontrafelen. We brengen hun DNA in kaart om de bijzondere eigenschappen te vergelijken en te kunnen bepalen welke erfelijke factoren beschermen tegen dementie. EMIF-AD (subsidie: EU IMI; dr. Pieter Jelle Visser) Een Europa-breed onderzoek met 60 partners, dat zich richt op het koppelen van grote, bestaande databestanden om de allerbeste voorspellers voor alzheimer in (nog) niet demente individuen te vinden. In het kader van dit project onderzoeken we in VUmc Alzheimercentrum 200 gezonde, oudere tweelingen. EPAD (subsidie: EU- IMI JU; dr. Pieter Jelle Visser en dr. Niels Prins) EPAD is een Europees samenwerkingsverband op het gebied van preventieve alzheimer medicatie. We hopen hiermee een behandeling te ontwikkelen die dementie bij mensen met de ziekte van Alzheimer kan voorkomen. In heel Europa zullen 6000 mensen deelnemen aan deze studie, waarvan ongeveer 300 deelnemers in VUmc. FTD-ALS (subsidie: Ingrosyl; dr. Yolande Pijnenburg) ALS komt vaker dan verwacht voor bij mensen met frontotemporale dementie (FTD). De symptomen van de ziekte FTD lijken veel op die van autisme en schizofrenie. Door te zoeken naar overlap in genetische kwetsbaarheid bij FTD, ALS en psychiatrische ziekten, proberen we op het spoor te komen van de oorzaak van deze ziekten. I-read (subsidie: Neuroscience Campus Amsterdam, ISAO; dr. Femke Bouwman) We onderzoeken of het mogelijk is om bij patiënten met alzheimer op een relatief jonge leeftijd (jonger dan 70 jaar) het alzheimereiwit zichtbaar te maken in het netvlies. Hiervoor gebruiken we het kruid geelwortel. De resultaten van dit onderzoek kunnen in de toekomst een rol spelen bij het (vroeg) vaststellen van de ziekte van Alzheimer. NUDAD (subsidie: NOW-FCB; prof. Wiesje van der Flier) NUDAD is een onderzoek naar de rol van voeding bij het ontstaan van alzheimer. We hopen dat dit onderzoek ons helpt om richtlijnen voor gezonde voeding speciaal voor mensen met een vroege vorm van alzheimer op te stellen. Meer informatie over lopende onderzoeken vindt u op onze website Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 14 pagina 15 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

9 Promoties Alzheimer is niet altijd aan Eiwitonderzoek helpt bij Hersenactiviteit en Nieuwe MRI-technieken helpen geheugenstoornissen te herkennen diagnose ziekte van Alzheimer eiwitophopingen bij alzheimer bij vroegdiagnostiek dementie Lieke Sandberg-Smits Floor Duits Sofie Adriaanse Cristiane Möller 20 maart 2015; promotor: Ph. Scheltens, copromotoren: W.M. van der Flier, Y.A.L. Pijnenburg 1 april 2015; promotoren: Ph. Scheltens, M.A. Blankenstein, copromotoren: W.M. van der Flier, C.E. Teunissen 7 april 2015; promotoren: F. Barkhof, Ph. Scheltens, copromotoren: B.N.M. van Berckel, A.M. Wink 1 mei 2015; promotoren: Ph. Scheltens, F. Barkhof, copromotoren: W.M. van der Flier, H. Vrenken Geheugenstoornissen worden De combinatie van twee eiwit- Veranderingen in hersenac- De ziekte van Alzheimer en vaak gezien als het eerste ten in het hersenvocht geeft tiviteit beginnen al vroeg bij de gedragsvariant van fron- kenmerk van alzheimer, maar een betere indicatie of er bij de ziekte van Alzheimer. In totemporale dementie zijn de ziekte kan zich op nog veel een patiënt alzheimer in het de hersengebieden waar deze de twee meest voorkomende meer manieren uiten. Er zijn spel is, dan de waarde van één veranderingen plaatsvinden, vormen van dementie op ook patiënten die in eerste individueel eiwit. Het gebruik zijn ook eiwitophopingen te jonge leeftijd. Medisch speci- instantie juist problemen van de zogenoemde biomar- zien. Bovendien functioneert alisten kunnen in een vroeg hebben met plannen of het kers, het eiwit A β 42 en de het cognitief vermogen, zoals stadium van de ziekte nog houden van overzicht, aldus eiwitten tau en p-tau, leidde er geheugen, van mensen met moeilijk onderscheid maken Lieke Sandberg-Smits. Daarom zijn alleen geheugen- bij 60% van de patiënten in mijn onderzoek toe dat art- alzheimer dikwijls niet optimaal. Wat is de relatie tussen tussen de twee vormen. Met de reeds bestaande beeld- tests niet voldoende om de juiste diagnose zo vroeg sen zekerder werden van de eerder gestelde diagnose, deze drie fenomenen? vroeg Sofie Adriaanse zich af. vormingstechnieken is het onderscheid op het blote oog mogelijk te stellen. licht Floor Duits toe. vaak ook nog niet zichtbaar. Haar studie laat zien dat de ziekte van Alzheimer zich op vele manieren presenteert. De ene patiënt heeft last van geheugenstoornissen terwijl een andere patiënt juist planningsproblemen heeft. De onderzoekster onderscheidt grofweg twee soorten profielen, het ge- Het eiwit neurogranine lijkt een veelbelovende voorspeller van cognitieve achteruitgang bij patiënten in een vroeg stadium van de ziekte Ze vergeleek hersenscans en uitslagen van geheugentests van een groep gezonde proefpersonen met die van patiënten met alzheimer. De resultaten wijzen uit dat de samenwerking tussen hersengebieden samenhangt met het cognitief vermogen - zoals het verwerken van visuele informatie, geheugen en concentratie - in patiënten Vooral voor medicijnontwikkeling is een goede diagnose een eerste vereiste heugenprofiel en het niet-geheugenprofiel. Het geheu- met de ziekte van Alzheimer. Christiane Möller paste geavanceerde beeldanalysetech- genprofiel wordt vaker bij oudere personen gezien, met Uit haar zoektocht naar eventuele nieuwe biomarkers nieken toe op MRI-scans van dementie patiënten in een prominent hersenweefselverlies van de slaapkwab en weinig afwijkingen op het EEG. Het niet-geheugenprofiel wordt daarentegen vaker bij jongere personen gezien, die veel afwijkingen op het EEG hebben en niet zo zeer in het hersenvocht bleek dat de waarde van het eiwit neurogranine duidelijk verhoogd was bij alzheimerpatiënten. Bovendien bleek dat de hoogte van de waarde van het eiwit cognitieve achteruitgang voorspelde bij Eiwitophopingen in de hersenen bleken geen verklaring voor veranderende hersenactiviteit vroeg stadium van de ziekte. Vooral in de witte stof van de hersenen waren grote verschillen zichtbaar tussen mensen met alzheimer en mensen met de gedragsvariant van frontotemporale dementie. Een combinatie van last hebben van geheugenproblemen, maar juist van patiënten in een vroeg stadium van de ziekte. Hiermee verschillende analysetechnieken maakte het onder- andere cognitieve problemen. lijkt neurogranine een veelbelovende nieuwe biomarker De veranderingen in hersenactiviteit kon Sofie niet scheid nog duidelijker, aldus Christiane. voor de ziekte van Alzheimer. verklaren door eiwitophopingen, waarschijnlijk omdat Uitgebreid neuropsychologisch onderzoek voorkomt vertraging in het stellen van de diagnose De ruggenprik die nodig is om het hersenvocht te verkrijgen wordt door patiënten vaak als belastend ervaren. Daarom onderzocht Floor hoeveel mensen klachten deze eiwitophopingen al erg vroeg in de ziekte beginnen. Door informatie over hersenactiviteit tijdens rust te combineren met informatie over de structuur van de hersenen, kon Sofie de eerder door neurologen gestelde Het doel van het onderzoek was om veranderingen in de hersenen zo vroeg mogelijk op te sporen én om erachter te komen of er verschillen in de hersenen tussen de twee vormen van dementie zijn. Deze kennis is overhielden aan de prik: Bij minder dan 10% van de diagnose bevestigen. nodig om een goede diagnose te kunnen stellen en zeer De onderzoekster pleit voor een uitgebreid neuropsycho- patiënten ontstonden typische hoofdpijnklachten, die in gericht therapie te kunnen ontwikkelen. logisch onderzoek waarbij alle cognitieve domeinen goed de helft van de gevallen zo gering was dat geen pijnstil- onderzocht worden. Het onderzoek van Lieke draagt bij ling hoefde te worden gebruikt. aan meer kennis over alzheimer en zorgt er daardoor voor dat de ziekte sneller en beter kan worden vastgesteld. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 16 pagina 17 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

10 Fondsenwerving Alzheimer Lab VUmc Alzheimercentrum staat op nummer 5 van de beste Alzheimer onderzoekscentra ter wereld. Nu de overheid steeds verder bezuinigt op de financiering van wetenschappelijk onderzoek, zijn wij voor het mogelijk maken van hoogwaardig onderzoek steeds meer afhankelijk van gelden door derden. De financiële steun van bedrijven, (vermogens)fondsen en particulieren is cruciaal voor de voortgang van ons onderzoek. Dankzij al onze donateurs kunnen wij blijven werken aan oplossingen voor dementie, wij zijn hen zeer erkentelijk voor de onmisbare steun. Bedankt! Graag bedanken wij onze hoofdsponsor AEGON Nederland, die wederom naast haar vaste donatie meerdere acties onder haar personeel heeft opgezet om extra inkomsten te genereren. Wij richten ook een speciaal woord van dank aan deze donateurs voor hun substantiële bijdrage: Annie Doeksen Stichting Gieskes-Strijbis Fonds Heineken N.V. Ingrosyl B.V. Kroonenberg Groep Marcel Boekhoorn Stichting Buytentwist Stichting Dioraphte Stichting Equilibrio Stichting Sluyterman Van Loo Van Leeuwen Rietberg Stichting Alzheimer Nederland DSM Espria Friesland Campina ISAO Nutricia NWO Piramal zonmw Genootschap tot Steun van het VUmc Alzheimercentrum Vrienden van VUmc Alzheimercentrum Alle donateurs via het VUmc Fonds In 2015 zijn drie initiatieven uit 2014 verder ontwikkeld: Alzheimer Socks, Vergeten Geld en Gedeelde Onderzoeker. Ook is er een nieuw initiatief gestart door Team Kickstart. Alzheimer Socks 2 verschillende sokken, ontworpen door Mart Visser en het team van Frans Molenaar, als symbool voor de verwarring waar veel dementie patiënten mee te maken krijgen. Dat zijn de Alzheimer Socks. Op Wereld Alzheimerdag werden de eerste sokken door Stacey Rookhuizen overhandigd aan Wouter Bos en dat was de start van een landelijke actie. De verkoop bij onder meer V&D, Albert Heijn, C&A en online op bracht een bedrag van euro op voor alzheimer onderzoek. Maar dat niet alleen! Met veel dank aan Unilever is ook de awareness sterk toegenomen. Dankzij een reclame campagne ter waarde van euro hebben zij ervoor gezorgd dat via radio, TV spotjes en andere reclame uitingen de sokken overal te zien waren en daarmee het gesprek op gang kwam over dementie. Het Alzheimer Lab is een unieke samenwerking met het bedrijfsleven. In partnership met KPMG, McKinsey & Company en &samhoud heeft VUmc Alzheimercentrum een programma opgesteld waar toptalenten van Nederlandse multinationals de uitdaging aan gaan om gedurende 1 jaar geld op te halen voor wetenschappelijk onderzoek naar dementie. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 18 pagina 19 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

11 Evenementen 2015 Onder barre omstandigheden fietsten 50 relaties 5 maart - Unieke voorpremière Still Alice in VUmc en medewerkers van Aegon een tocht van 100 kilometer voor het 100-plus onderzoek. Met deze knappe prestatie haalden zij euro op voor 17 april - Alzheimer Rally dit bijzondere onderzoek van dr. Henne Holstege. 4 juni Genootschapsdiner Nederlands beroemdste jazzpianist Michiel Borstlap en zangtalent Sherry Dyane verzorgden de muzikale omlijsting op het 4e Genootschapsdiner. Actrice Renée Fokker liet de aanwezigen in verwarring achter na een roerend optreden als alzheimer Vergeten Geld ontwikkelaars klaar staan om het concept uit te rollen. patiënte. Veel genodigden waren na afloop erg enthousiast over de avond en de aan tafel ontstane Na een fijne vakantie heb je naast mooie herin- Er zullen nationaal en internationaal bekende mensen levendige discussie met de onderzoekers. neringen ongetwijfeld nog iets meegenomen: vreemde valuta. Deze overgebleven kronen, worden geworven om zich te verbinden aan deze actie. De campagne wordt naar verwachting in het najaar 21 juni Burpee Mile pesos, dollars of ponden berg je op in een la. Waar het vervolgens blijft liggen, totdat je het bent vergeten. Het is dan vergeten geld geworden: geld dat je wel hebt, maar niet meer gebruikt. Vanaf Wereld Alzhei- van 2016 gelanceerd. Op vindt u meer informatie over de initiatieven. Onze partners KPMG, &samhoud en McKinsey & Company, alle deelnemende bedrijven, participerende Gerrit Zalm gaf het startsein voor de 4e editie van deze unieke rally, georganiseerd door Jan de Beus, Frans Diepeveen en Martin Rooseboom. 145 equipes haalden hiermee maar liefst euro op voor het onderzoek naar dementie met Lewy Bodies. Joost Tervooren haalde met zijn uitdagende burpee mile 2.103,58 euro op voor alzheimer onderzoek. Hij legde 1,6 kilometer af door middel van burpees: een fitnessoefening waarbij men vanuit ligsteun omhoog springt en weer naar de grond gaat. merdag (21 september 2015) heeft een team van het Alzheimer Lab gedurende twee maanden vergeten geld ingezameld onder het personeel van de deelnemende talenten, inspiratoren en andere betrokkenen bij het Alzheimer Lab bedanken wij heel graag voor hun enthousiasme, fantastische inzet en betrokkenheid. 29 mei Aegon Alzheimer Fietschallenge bedrijven. Met flyers, enveloppen, posters, nieuwsbe- De derde editie van het Alzheimer Lab gaat eind mei richten en grote boxen werd de actie onder de aan van start. dacht van de medewerkers gebracht van onder andere Aegon, Unilever, McKinsey, Akzo Nobel, ABN AMRO en VUmc. Er werd vele kilo s aan vergeten geld gedoneerd, van Thaise Bhat tot aan Ethiopische ponden. 11 september King Tour Al het vergeten geld is op ABN AMRO Schiphol gesor- King Software organiseert jaarlijks de King Tour, teerd door het Alzheimer Lab team, en met hulp van een auto tocht voor hun klanten en relaties. Dit jaar het GWK wordt het geld gewisseld. Het is nog wachten vond de 6e editie plaats en was de opbrengst van op wat de opbrengst zal zijn, maar door de enthou euro bestemd voor VUmc Alzheimercentrum. siaste reactie van velen zullen we in 2016 zullen we een landelijke inzamelingsactie starten met hulp van PostNL. Bewaart u alvast uw vergeten geld? Social media campagne Team Kickstart is druk bezig met de ontwikkeling van een social media campagne waarmee ze via een ludieke actie geld hopen op te halen voor Alzheimer onderzoek. Ook de awareness voor dementie en de ziekte van Alzheimer zal hiermee gediend zijn. Op dit moment wordt het concept door INDIE Amsterdam uitgedacht en ontwikkeld waarna filmhuizen en Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 20

12 WERELD ALZHEIMER WEEK 19 september Head First Race 23 september Oratie Wiesje van der Flier Hoofd onderzoek Wiesje van der Flier De mensen om ons heen kers op de hoogte gehouden van het wetenschappelijk onderzoek en krijgen zij de gelegenheid deskundigen op het gebied van dementie te Dhr. U. Coronel, voorzitter Raad van Toezicht Artis, bestuurslid Fonds Gehandicaptensport. Dhr. Mr. Drs. M.B.A. Keim, RA, sprak haar oratie ontmoeten. Leden van het Genoot- directievoorzitter AEGON Neder- uit bij haar benoe- schap doneren jaarlijks euro land N.V. en lid van de Manage- ming tot Hoogleraar voor ten minste vijf jaar. Het Genoot- ment Board van AEGON N.V. determinanten van schap telt inmiddels ruim 70 leden. Mw. Drs. C. Kielstra-Versteegh, cognitieve achteruit- zelfstandig consultant. gang en dementie. Comité Fondsenwerving Mw. Drs. C.E. Princen, lid Raad 24 september Lezing Alzheimermysterie Ook in 2015 werd de fondsenwerving ondersteund door het Comité van Bestuur ABN Amro. Drs. A. Schouwenaar, voormalig Bij boekhandel Scheltema te Amsterdam hielden Fondsenwerving. De volgende leden Voorzitter en CEO Raad van Be- Samen met het Alzheimercentrum zuidwest Ne- Wiesje van der Flier en Philip Scheltens een lezing Samenwerking met hebben zitting in het comité: stuur Endemol Holdings B.V. derland legden roeiers met en zonder ervaring een over hun boek gevolgd door een signeersessie. Alzheimer Nederland Dhr. Robert Weisz (voorzitter) Dhr. Drs. R.M. Weisz, partner/ head (=8 km) af in de boot of op de ergometer om Samen met Alzheimer Nederland Mevr. Mechtelien van Alkemade directeur onroerend goed beleg- geld in te zamelen voor onderzoek naar genetische werkt het VUmc Alzheimercentrum Mevr. Mary Lou Collins gingsmaatschappij Timevest. factoren bij alzheimer. Onderzoekers van VUmc aan een wereld zonder alzheimer. Mevr. Geertje Hoek Dhr. R. van Boxtel, tijdelijk Alzheimercentrum trainden maanden om een Hiertoe is het VUmc Alzheimer On- Mevr. Alexandra Peterich-Roskam president-directeur NS mooie race te roeien. derzoeksfonds opgericht waarmee Mevr. Caroline Wynaendts-André Dhr. B. Wientjes, president- 20 september Dam tot Damloop we gezamenlijk geld werven voor wetenschappelijk onderzoek door de la Porte commissaris KPMG, voormalig Voorzitter VNO-NCW, voorzitter Een team van 60 onderzoekers, artsen in opleiding, het opzetten van allerlei acties. In Stichting Steun Rijksmuseum Fonds (tot 1 april neuropsychologen, een hoogleraar en een patiënt 2015 kreeg het fonds er ruim 500 VUmc Alzheimercentrum 2015, ivm werkzaamheden bij renden de Dam tot Damloop. Samen met lopers nieuwe donateurs bij. Samen met De Stichting Steun VUmc Alzheimer- KPMG terug moeten treden) van Aegon werd er zo n euro ingezameld met deze sportieve actie. 12 november Meet the Alzheimers de steun van onze vaste donateurs ontving het VUmc Alzheimer On- centrum heeft als doel de fondsenwervende activiteiten ten bate van Comité van Aanbeveling Alexandra Peterich-Roskam, Geertje Hoek en derzoeksfonds het afgelopen jaar het wetenschappelijk onderzoek Dhr. dr. A.H.G. Rinnooy Kan Mechtelien van Alkemade uit het Comité ,25 euro aan giften. actief te ondersteunen. In 2015 heeft (voorzitter) Fondsenwerving het bestuur drie keer vergaderd en Dhr. drs. J. Bennink organiseerden voor Genootschap verschillende initiatieven onderno- Dhr. M.J.J. Boekhoorn de 3e maal Meet the tot steun van het men om steun te vinden binnen het Dhr. Y. van t Hek Alzheimers. Met deze VUmc Alzheimercentrum netwerk van de bestuursleden. De Mevr. M. van der Hoeven 21 september Wereld Alzheimerdag prachtige avond in de Harbour Club zamelden Het Genootschap tot steun van het VUmc Alzheimercentrum is een gelden van VUmc Alzheimercentrum worden beheerd door Stichting Dhr. drs. R. Hooft Graafland Dhr. drs F. van Houten s Ochtends vond het symposium voor zorgprofes- zij euro in. particulier initiatief van mensen die VUmc Fonds, zie de toelichting in Dhr. drs. R.W.P. Reibestein sionals plaats. En s middags was er een bijzondere editie van de jaarlijkse bijeenkomst voor patiënten en donateurs. The Amsterdam Chamber Orchestra 10 december Uitreiking cheque Wout Holverda betrokken zijn bij de gevolgen van de ziekte van Alzheimer en/of het maatschappelijke belang voor een onderstaand kader. Bestuursleden Dhr. drs. F.B.M. Sanders Dhr. mr. J.H. Schraven Dhr. dr. H.H.F. Wijffels verzorgde een prachtig optreden. In 2014 vond een ereduel plaats voor Wout oplossing voor dementie zeer hoog Dhr. A.A.G. Fluitman, (voorzit- Dhr. ir. A.R. Wynaendts Holverda, voormalig speler van Sparta die achten. De leden zijn bezorgd over ter) voormalig voorzitter Kamer Dhr. drs. H. Zwarts zelf aan de ziekte van Alzheimer lijdt. Met de de sterke toename van het aantal van Koophandel Amsterdam. benefietwedstrijd patiënten en het effect van demen- Dhr. Drs. W.J. Bos, voorzitter tussen Sparta tie op de samenleving. Zij voelen raad van bestuur VU medisch Legends en Lucky zich direct en op persoonlijke wijze centrum. Ajax werd betrokken bij het onderzoek en de Dhr. ir. H.M.T. Broeders, director euro opgehaald. voortgang daarvan. Tijdens exclusie- McKinsey & Company Amsterdam. ve bijeenkomsten door het jaar heen Dhr. Ir. J.B.P. Coopmans, alge- worden de leden door de onderzoe- meen directeur Ziggo. pagina 23 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

13 Kom ook zelf in actie Wij ondersteunen u graag wanneer u voor ons een actie organiseert om geld voor onderzoek op te halen. Zo kunt u zich laten sponsoren bij een sportieve prestatie, een verkoopactie opzetten of een benefiet organiseren. Wilt u meer weten of tips ontvangen? Bel dan met Nicolle Dellaert op tel of stuur een mail naar fondsenwerving@vumc.nl. Vraag een cadeau Steeds meer mensen grijpen een bijzondere gebeurtenis of feestelijke gelegenheid aan om geld in te zamelen voor alzheimer onderzoek. Deze buitengewone geste waarderen wij zeer. Viert u een verjaardag, jubileum of geeft u een feestje en wilt u uw gasten graag een bijdrage vragen voor VUmc Alzheimercentrum? Kies dan voor Split A Gift! Hiermee deelt u het cadeau dat u zelf wilt krijgen en aan ons geeft. Op com organiseert u heel gemakkelijk het event en de donatie. U kunt ook een GRATIS DONATIEBOX aanvragen door ons te bellen of een mail te sturen naar s.voogt@vumc.nl. Er zijn twee varianten beschikbaar: een feestelijke box voor bijvoorbeeld een verjaardag of huwelijksfeest; en een herinneringsbox voor tijdens een herdenkingsdienst of uitvaart. Een onvergetelijke schenking Een bijzondere manier om te steunen, is door ons op te nemen in uw testament. U kunt het VUmc Alzheimercentrum benoemen tot (mede-)erfgenaam of legataris. Dit doet u door het opnemen van Stichting VUmc Fonds o.v.v. VUmc Alzheimercentrum in uw testa ment, het VUmc Fonds beheert namelijk de gelden van VUmc Alzheimercentrum. Vanwege onze ANBI-status zijn we vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Heeft u vragen over deze persoonlijke manier van steunen of wilt u vrijblijvend de gratis brochure aanvragen, neemt u dan contact op met Sylvia Voogt via tel of s.voogt@vumc.nl. DE KENNIS KRING Heeft u besloten om VUmc Alzheimercentrum te steunen via uw testament? Dan nodigen wij u, als uiting van dank voor uw toekomstige steun, graag uit om toe te treden tot de Kennis Kring. Leden van deze groep worden uitgenodigd voor diverse activiteiten. Organisatie WAAROM DONATIES VIA DE STICHTING VUMC FONDS? Inkomsten worden geïnd, beheerd en verantwoord door de Stichting VUmc Fonds. Voor deze constructie is gekozen omdat: 1. Het VUmc Fonds een reeds bestaande rechtspersoon van VUmc is, onder extern bestuur. 2. Het VUmc Fonds de financiële administratie en beheer van de gelden voor de diverse VUmc onderdelen verzorgt. De administratieve kosten liggen veel lager dan ANBI en CBF norm. 3. Het VUmc fonds een ANBI status heeft waardoor gevers en het fonds geen belasting verschuldigd zijn over donaties. 4. Deze constructie vermenging met andere geldstromen van VUmc voorkomt; donaties gaan rechtstreeks en voor 100% naar het Alzheimercentrum voor onderzoek. 5. Het VUmc Alzheimercentrum meedeelt in de renteopbrengst van het totale vermogen. 6. Het VUmc Fonds zorgt voor beheer en verslaglegging in jaarrekening met accountantsverklaring. STEUN ONZE STRIJD TEGEN DEMENTIE Iedere bijdrage aan ons werk is zeer welkom. U kunt eenmalig een bedrag overmaken, naar VUmc Fonds o.v.v. Alzheimercentrum IBAN rekeningnummer: NL46 INGB Het VUmc Alzheimercentrum werft gelden via de Stichting VUmc Fonds. Stichting VUmc Fonds heeft de ANBI-status. Daarom is uw periodieke schenking wanneer u minimaal 5 jaar een bedrag doneert, volledig aftrekbaar van de Belasting. Organisatiestructuur VUmc Alzheimercentrum staat onder leiding van prof. dr. Philip Scheltens en is onderdeel van de afdeling Neurologie van VUmc. Het team bestaat uit diverse disciplines gericht op alle ziektes die leiden tot dementie, georganiseerd rond patiëntenzorg in combinatie met wetenschappelijk onderzoek. VUmc Alzheimercentrum werkt nauw samen met diverse afdelingen en disciplines binnen VUmc en VU. Het wetenschappelijk onderzoek van het VUmc Alzheimercentrum is ingebed in de Neuroscience Campus Amsterdam (NCA), het overkoepelend orgaan van alle neurowetenschappers binnen de VU en VUmc. Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 24 pagina 25 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

14 Nieuwe medewerkers Onderzoekers Paramedisch Nina Beker wetenschappelijk onderzoeker Koen de Boer onderzoeksassistent Baayla Boon arts-onderzoeker Ileana Camerino onderzoeksassistent Astrid Doorduijn onderzoeksassistent Jonne Bremer neuropsycholoog Ingrid Kuyper neuropsycholoog Philippe Lee Meeuw Kjoe neuropsycholoog José Overbeek neuropsycholoog Charlotte Schreuder neuropsycholoog, GZ-psycholoog i.o. Wiesje Pelkmans onderzoeksassistent Inger van Steenoven wetenschappelijk onderzoeker Erdogan Taskesen senior onderzoeker Tessa Timmers arts-onderzoeker Marleen Kunneman wetenschappelijk onderzoeker Linette Thiessens neuropsycholoog Overig Jori Thomassen neuropsycholoog Astrid van Vark doktersassistente Colofon Informatie over VUmc Alzheimercentrum is te vinden op de website Telefoon: (projectbureau) Nienke Legdeur arts-onderzoeker Ingrid van Maurik wetenschappelijk onderzoeker Lisa Vermunt arts-onderzoeker Jort Vijverberg arts-onderzoeker Jessica van der Zande arts-onderzoeker Tanja van den Berg neuroloog Inge Verberk medewerker projectbureau Silvia de Vries baliemedewerker of (fondsenwerving). Tekst en samenstelling: Nicolle Dellaert en Sylvia Voogt, april Colin Groot onderzoeksassistent Vormgeving: IT Reklame adviesbureau BV, Jolien Leijenaar arts-onderzoeker Rik Vrijman Fotografie: DigiDaan Mark van den Brink photography Liesbeth Dingemans Marjolein Engels Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015 pagina 26 pagina 27 Jaarbericht VUmc Alzheimercentrum 2015

15 Top 10 internationale wetenschappelijke publicaties VUmc Alzheimercentrum Neurogranin as a Cerebrospinal Fluid Biomarker for Synaptic Loss in Symptomatic Alzheimer Disease. Kester MI, Teunissen CE, Crimmins DL, Herries EM, Ladenson JH, Scheltens P, van der Flier WM, Morris JC, Holtzman DM, Fagan AM. JAMA Neurol Nov;72(11): Loss of EEG Network Efficiency Is Related to Cognitive Impairment in Dementia With Lewy Bodies. van Dellen E, de Waal H, van der Flier WM, Lemstra AW, Slooter AJ, Smits LL, van Straaten EC, Stam CJ, Scheltens P. Mov Disord Nov;30(13): The behavioural/dysexecutive variant of Alzheimer s disease: clinical, neuroimaging and pathological features. Ossenkoppele R, Pijnenburg YA, Perry DC, Cohn-Sheehy BI, Scheltens NM, Vogel JW, Kramer JH, van der Vlies AE, Joie RL, Rosen HJ, van der Flier WM, Grinberg LT, Rozemuller AJ, Huang EJ, van Berckel BN, Miller BL, Barkhof F, Jagust WJ, Scheltens P, Seeley WW, Rabinovici GD. Brain Sep;138(Pt 9): Prevalence of amyloid PET positivity in dementia syndromes: a meta-analysis. Ossenkoppele R, Jansen WJ, Rabinovici GD, Knol DL, van der Flier WM, van Berckel BN, Scheltens P, Visser PJ on behalf of international Amyloid PET Study Group. JAMA May 19;313(19): Prevalence of cerebral amyloid pathology in persons without dementia: a meta-analysis. Jansen WJ, Ossenkoppele R, Knol DL, Tijms BM, Scheltens P, Verhey FR, Visser PJ on behalf of international Amyloid Biomarker Study Group. JAMA May 19;313(19): Microbleeds, Mortality, and Stroke in Alzheimer Disease: The MISTRAL Study. Benedictus MR, Prins ND, Goos JD, Scheltens P, Barkhof F, van der Flier WM. JAMA Neurol May;72(5): Prediction of AD dementia by biomarkers following the NIA- AA and IWG diagnostic criteria in MCI patients from three European memory clinics. Prestia A, Caroli A, Wade SK, van der Flier WM, Ossenkoppele R, Van Berckel B, Barkhof F, Teunissen CE, Wall A, Carter SF, Schöll M, Choo IH, Nordberg A, Scheltens P, Frisoni GB. Alzheimers Dement Oct;11(10): The sensitivity to change over time of the Amsterdam IADL Questionnaire( ). Koster N, Knol DL, Uitdehaag BM, Scheltens P, Sikkes SA. Alzheimers Dement Oct;11(10): Cerebrospinal fluid levels of the synaptic protein neurogranin correlates with cognitive decline in prodromal Alzheimer s disease. Kvartsberg H, Duits FH, Ingelsson M, Andreasen N, Öhrfelt A, Andersson K, Brinkmalm G, Lannfelt L, Minthon L, Hansson O, Andreasson U, Teunissen CE, Scheltens P, Van der Flier WM, Zetterberg H, Portelius E, Blennow K. Alzheimers Dement Oct;11(10): Temporal evolution of biomarkers and cognitive markers in the asymptomatic, MCI, and dementia stage of Alzheimer s disease. Bertens D, Knol DL, Scheltens P, Visser PJ; Alzheimer s Disease Neuroimaging Initiative. Alzheimers Dement May;11(5):