R o t t e r d a m N e u r o r e h a b i l i t a t i o n R e s e a r c h. RoNeRes

Transcriptie

1 R o t t e r d a m N e u r o r e h a b i l i t a t i o n R e s e a r c h RoNeRes Nieuwsbrief maart 2015 Inleiding In deze nieuwsbrief over het RoNeRes-consortium wordt verslag gedaan van het neurorevalidatieonderzoek zoals uitgevoerd in Rotterdam in het samenwerkingsverband tussen Rijndam revalidatiecentrum en de afdeling revalidatiegeneeskunde van het Erasmus MC. We willen u hiermee op de hoogte houden van het verloop van het onderzoek in De achtergrond RoNeRes legt zich toe op toegepast en translationeel onderzoek gericht op het verbeteren van het cognitief, talig en motorisch functioneren van patiënten met niet-aangeboren hersenletsel ter bevordering van hun maatschappelijke participatie. Onder het containerbegrip NAH vallen diagnosen zoals beroerte en traumatisch hersenletsel. Ook hersenletsel als gevolg van zuurstoftekort zoals bijvoorbeeld kan optreden tijdens een reanimatie, door oncologische processen, infecties, stofwisselingsziekten of aandoeningen zoals multiple sclerose of de ziekte van Parkinson vallen hieronder. Het betreft een grote groep patiënten. Jaarlijks worden ongeveer mensen uit het ziekenhuis ontslagen met NAH als hoofd- of nevendiagnose. Van hen wordt 80% naar huis ontslagen. Geschat wordt dat ongeveer mensen thuis functioneren die vallen in de leeftijdscategorie tussen 18 en 65 jaar en een NAH in de voorgeschiedenis hebben. Ruim 50% van de klinische en poliklinische activiteiten van Rijndam is gericht op deze doelgroep. De Stichting Rotterdams Kinderrevalidatie Fonds Adriaan Stichting (KFA) is van oudsher verbonden aan Rijndam en stelt de financiële middelen ter beschikking om RoNeRes te ondersteunen. Wie is wie In het RoNeRes consortium werken 3 senior onderzoekers. Dr. Majanka Heijenbrok is als klinisch epidemioloog betrokken bij alle projecten. Daarnaast begeleidt zij arts-assistenten en stagiaires en ondersteunt het uitbouwen van de onderzoekslijn. Dr Mieke van de Sandt is klinisch linguïst. Zij geeft vorm en inhoud aan het neurolinguïstisch onderzoek in RoNeRes. De dagelijkse leiding van RoNeRes is in handen van prof. dr. Gerard Ribbers. Contact Prof. dr. Gerard Ribbers, Rotterdam Neurorehabilitation Research Rijndam revalidatiecentrum & Erasmus MC PB 23181, 3001 KD Rotterdam gribbers@rijndam.nl Ontwikkelingen Hierna treft u het projectoverzicht aan waarin elk project gedetailleerd wordt beschreven. 1

2 PROJECTEN RoNeRes Titel: Long-term functional prognosis after Traumatic Brain Injury Onderzoeker: dr. Majanka Heijenbrok, senior onderzoeker Tijdspad: , vervolgmeting in 2012 Financier: ZON MW Partners: Erasmus MC; afdeling revalidatie,afdeling epidemiologie, afdeling neurochirurgie, afdeling huisartsgeneeskunde, Vrije Universiteit Amsterdam; afdeling sociale geneeskunde Voortgang: Er zijn 2 proefschriften verschenen; van Bianca van Baalen ( Clinimetrics and functional outcome one year after traumatic brain injury ; december 2008) en van Agnes Willemse-van Son ( Functional prognosis of long term outcome after traumatic brain injury ; januari 2009). Erik Grauwmeijer onderzoekt de lange-termijn uitkomsten van TBI met betrekking tot werkhervatting en kwaliteit van leven. De eerste twee artikelen zijn gepubliceerd in Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. Op dit moment wordt gewerkt aan het derde artikel. Dit artikel beschrijft de lange termijneffecten van TBI aangaande werk en cognitie. Verder is er gewerkt aan een klinische les voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde over TBI. Daarnaast zijn er twee masterscripties van Chantalle Hartjes en Lianne Peppel in 2013 afgerond, is een artikel van Linda Valk-Kleibeuker in PLosOne (2014) gepubliceerd en is een artikel van Janet Wielenga-Boiten in druk in het Journal of Head Trauma Rehabilitation. Titel: The effect of Melodic Intonation Therapy (MIT) in aphasia rehabilitation Onderzoekers: dr. Ineke van der Meulen, senior onderzoeker/klinisch linguïst en dr. Mieke van de Sandt- Koenderman, senior onderzoeker/klinisch linguïst Tijdspad: Financier: KFA Partners: EMC, afd. neurologie, afd. revalidatie, afd. medische psychologie en psychotherapie. Meerdere revalidatiecentra en verpleeghuizen in Nederland Voortgang: Het effect van MIT is onderzocht in twee gerandomiseerde substudies: één in de post-acute fase en één in de chronische fase na CVA. Het onderzoek is inmiddels afgerond. Er zijn 2 internationale artikelen gepubliceerd (één in de Archives of Physical Medicine and Rehabilitation en één in Neurorehabilitation and Neural Repair) en een derde is ingestuurd naar een internationaal tijdschrift. Ook is een Nederlandstalig artikel gepubliceerd in een tekstboek voor logopedisten. Vanwege grote belangstelling onder de logopedisten is tevens een Nederlandse versie van het therapieprogramma geschreven en is een digitaal oefenprogramma ontwikkeld. Beide zullen halverwege 2015 worden uitgegeven. Binnen dit onderzoek zijn 4 afstudeerprojecten begeleid. Titel: Hypopituitarism after subarachnoidal hemorrhage; its incidence, consequences on activity, participation and quality of life and prognostic determinants. Onderzoekers: Wouter Harmsen, onderzoeker revalidatie; Bart Zegers, AIOS revalidatie; Ladbon Khajeh, AIOS neurologie contactpersoon RoNeRes: dr Majanka Heijenbrok Tijdspad: Financier: Pfizer unrestricted grant, Hersenstichting Partners: Erasmus MC; afdeling revalidatie, afdeling neurologie, afdeling neurochirurgie, afdeling endocrinologie Voortgang: In totaal zijn er 52 patiënten met een SAB geïncludeerd in HIPSS-Rehab. Deze patiënten hebben op 6 en 12 maanden metingen gedaan omtrent fysieke fitheid. Daarnaast is het beweeggedrag in kaart gebracht met behulp van ambulante bewegingsregistraties. Voor een goede interpretatie van de resultaten zijn er gezonde controle personen geïncludeerd die identieke fitheidstesten hebben gedaan. Inmiddels hebben we in een eerste studie de invloed van SAB op spierkracht beschreven waarbij er onderscheid wordt gemaakt tussen vermoeide en niet-vermoeide patiënten. In een tweede methodologische studie hebben we onderzocht of de 6-minuten-wandeltest de cardiorespiratoire fitheid kan voorspellen. Het derde manuscript beschrijft de studie waarin de invloed van SAB op de cardiorespiratoire fitheid is 2

3 onderzocht in de sub-maximale en maximale fase van een inspanningstest. De voorbereidingen voor het vierde en vijfde manuscript zijn gaande; deze artikelen beschrijven respectievelijk het beweeggedrag van mensen na SAB en het beloop van de fysieke fitheid in het eerste jaar na SAB. Daarnaast is er neurologisch en endocrinologisch laboratorium onderzoek verricht op drie meetmomenten in de tijd (0, 6 en 12 maanden na SAB). Een artikel is gepubliceerd, twee artikelen zijn submitted en twee artikelen zijn in voorbereiding; deze artikelen beschrijven het beloop, neurologische determinanten en de invloed van hypopituitarisme na SAB op vermoeidheid en kwaliteit van leven bij deze patienten. Titel: Subarachnoid hemorrhage; long term outcome and prognostic factors Onderzoeker: Wendy Boerboom Tijdspad: Financiers: KFA, Johanna Kinderfonds en Stichting Bio-kinderrevalidatie Partners: Erasmus MC afdeling neurologie Voortgang: In samenwerking met het UMC Utrecht hebben we in totaal 46 patiënten met een perimesencefale bloeding geïncludeerd voor een sub-studie van dit project. De inclusie was half augustus afgerond en aan het eind van het jaar is een start gemaakt met het daarbij behorende artikel. De verdere resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd met behulp van een datablitz op het WFNR congres in Cyprus, met een mondelinge presentatie tijdens de ACRM in Toronto en met een poster tijdens de DCRM/VRA in Rotterdam. In 2014 zijn de eerste twee artikelen van dit onderzoek gepubliceerd in Journal of Rehabiliation Medicine en eind 2014 is het derde artikel ingediend bij een internationaal tijdschrift ter beoordeling voor publicatie. Titel: The effectiveness of Problem Solving Therapy in stroke patients Onderzoeker: Marieke Visser, psycholoog Tijdspad: Financier: NWO, Stichting Coolsingel, Erasmus MC Doelmatigheidsonderzoek Partners: Erasmus MC, afdeling Revalidatiegeneeskunde; afdeling Psychiatrie, sectie Medische Psychologie en Psychotherapie Voortgang: Vanuit verschillende Rijndam-locaties en Revalidatiecentrum UZ Gent (België) zijn er 166 patiënten na een CVA in het onderzoek geïncludeerd. Hiervan hebben 88 patiënten aanvullend op de standaard revalidatie behandeling de groepsinterventie (Problem Solving Therapy) gevolgd. Alle patiënten zijn tot 12 maanden na de interventie gevolgd, in oktober 2014 zijn de laatste nametingen afgerond. Momenteel worden de relaties tussen coping strategie, depressie en kwaliteit van leven op baseline in een artikel beschreven. De effecten van de Problem Solving Therapy zullen de komende maanden geanalyseerd worden, de resultaten van de RCT worden beschreven in een artikel. In een volgend artikel zal de kosteneffectiviteit van de interventie beschreven worden. Titel: Determinanten van uitkomsten (en kosten) van klinische revalidatie van patiënten met een beroerte Onderzoeker: Peter van Bragt, hoofd PO&O, psycholoog Tijdspad: Financier: Interne financiering Partners: Erasmus MC Voortgang: Dit onderzoek is afgerond. Dit onderzoek richtte zich op de predictie van de (functionele) uitkomst van klinische revalidatie van patiënten met beroerte, op basis van patiënt/klinische kenmerken. Het artikel Predicting outcome in a post-acute stroke rehabilitation program is in 2014 gepubliceerd in The International Journal of Rahabilitation Research. Dit onderzoek wordt verder uitgebouwd. In samenwerking met de LIBRA groep en in het kader van de PROFITS studie die gestart wordt met het VU-MC, wordt thans de basis gelegd voor een optimale infrastructuur voor web based data monitoring systeem en zal de inhoud van de meetset worden herevalueerd. Tevens is geparticipeerd in het International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM), een internationale samenwerking gericht op het ontwikkelen van 3

4 meetstandaarden ( Titel: Implementation of PACT: characteristics of persons with aphasia and their conversation partner who benefit from conversation training, using PACT (ImPACT). Onderzoeker: Sandra Wielaert, MPhil Tijdspad: Financier: Revalidatie Nederland / ZonMw Partners: Dr Ray Wilkinson & Dr. K. Sage, University of Manchester Voortgang: Het onderzoek naar de implementatie van Partners van Afasiepatiënten Conversatie Training (PACT) in de revalidatiepraktijk, genaamd ImPACT, is na een verlenging afgerond per 1 december PACT is goed ontvangen in 7 van de 10 deelnemende centra en 34 van de 41 partners die de training hebben afgerond, waren zeer tevreden over deze training. Het eindrapport voor Revalidatie Nederland, financier van dit onderzoek, is op te vragen bij swielaert@rijndam.nl. Een eerste publicatie over dit onderzoek getiteld: Implementing Partners of Aphasic clients Conversation Training in speech and language rehabilitation practice in the Netherlands: a mixed-method, descriptive study examining facilitators and barriers to innovation, is ingediend bij Implementation Science. Sandra Wielaert, MPhil, logopedist, hoopt haar proefschrift over dit onderwerp medio 2015 in te dienen bij de University of the West of England te Bristol, UK. Titel: tdcs and recovery of the paretic upper extremity after stroke Onderzoeker: Rick van der Vliet Tijdspad: Financier: ZonMW Partners: Erasmus MC Afdeling Neurowetenschappen en Afdeling Revalidatiegeneeskunde, Technische Universiteit Delft Afdeling BioMechanical Engineering Voortgang: tdcs lijkt het vermogen tot herstel van motorische vaardigheden na een beroerte te vergroten, maar het is nog onbekend hoe de stimulatie-effecten samenhangen met functionele verbetering. In een klinische studie met chronische CVA-patiënten willen wij daarom gaan kijken naar het verband tussen verschillende fysiologische parameters en het leren van simpele motorische taken. De uitkomsten van deze studie zullen het mogelijk maken om revalidatieprogramma s opgebouwd rond verhoogde hersenplasticiteit op te zetten. Voor dit project wordt samengewerkt met de afdeling Neurowetenschappen van het Erasmus MC om eenvoudige leertaken te ontwerpen en met de afdeling BioMechanical Engineering van de TU Delft om de waarde van nieuwe EEG-meettechnieken te bepalen. Vanaf mei 2014 zijn we gestart met het includeren van patiënten. Titel: tdcs and recovery aphasia after stroke Onderzoeker: Kerstin Spielmann, neuropsycholoog Tijdspad: Financier: Erasmus MRace Partners: Erasmus MC afdeling Radiologie en Neurowetenschappen Voortgang: Het doel van het onderzoek is om het additionele effect van Transcraniële Direct Current Stimulatie (tdcs) te onderzoeken tijdens de logopedie behandeling van afasie in de eerste maanden post onset. Voor dit onderzoek krijgen de afasie patiënten die worden toegewezen aan de experimentele conditie gedurende 2 weken tdcs tijdens de logopedische behandeling. Deelnemers in de controleconditie krijgen gedurende 2 weken inactieve tdcs tijdens de logopedische behandeling. De inclusie is vanaf 1 januari 2014 gestart. In december 2014 is het onderzoek multi-center gegaan, waarbij de revalidatiecentra van Libra revalidatie (locatie Eindhoven en Tilburg) en Revant revalidatie (Breda) zich bij het onderzoek hebben aangesloten. De inclusie zal nog lopen tot en met Dit jaar zullen we ons ook aansluiten bij experimentele tdcs onderzoeken die door de afdeling neurowetenschappen van het Erasmus MC worden uitgevoerd. 4

5 Titel: Comparative effectiveness research within a Dutch Neuro-traumatology Quality Registry (Dutch Net-QuRe) Onderzoeker: Lianne Peppel, neuropsycholoog Tijdspad: Financier: Hersenstichting Partners: Leids universitair medisch centrum (LUMC), Erasmus MC Voortgang: In januari 2015 is het multicenter Net-QuRe project van start gegaan. In samenwerking met de afdeling neurochirurgie van het Leids Universitair Medisch Centrum brengen we de lange termijn effecten van verschillende behandelingen van traumatisch hersenletsel in kaart. We volgen alle patiënten (opgenomen in deelnemende ziekenhuizen) met matig-ernstig tot zeer ernstig hersenletsel gedurende twee jaar. Uitkomstmaten en gegevens over de behandeling in het ziekenhuis, revalidatiecentrum en/of verpleeghuis worden vastgelegd in een gezamenlijk dataregistratiesysteem. Het komende jaar staat in het teken van het opzetten van de database en het uitvoeren van een Delphi procedure om de uitkomstmaten te definiëren. Het streven is om in oktober 2015 de eerste patiënten te includeren. Titel: A study on outcome of acquired brain injury in children and youth Onderzoeker: Suzanne Lambregts, revalidatiearts Tijdspad: Finanancier: Partners: Erasmus MC, Revant revalidatiecentrum, Academisch ziekenhuis Maastricht, Sophia stichting Voortgang: Dit betreft een prospectieve multicenter studie gericht op de gevolgen van niet aangeboren hersenletsel bij kinderen en jeugd. De inclusie inmiddels gestaakt, de eerste publicaties van de onderzoeker zullen in 2015 verschijnen en inmiddels gestart met de voorbereiding van een follow up studie. Titel: Vermoeidheidklachten bij patiënten met een laaggradig glioom Onderzoeker: Ellen van Coevorden - van Loon, revalidatiearts Tijdspad: Finanancier: interne financiering Partners: Erasmus MC afdelingen neuro oncologie en neurochirurgie. Voortgang: Kankergerelateerde vermoeidheid is gedefinieerd als een aanhoudend, (subjectief) gevoel van fysieke, emotionele en/of cognitieve vermoeidheid of uitputting gerelateerd aan kanker of aan de behandeling van kanker, welke niet evenredig is aan recente activiteiten en interfereert met het normaal dagelijks functionere.de onderliggende pathofysiologie en de mechanismen van deze vermoeidheid zijn tot op heden onopgehelderd. Het onderzoek beoogt de fysieke, cognitieve en emotionele component van vermoeidheid bij patiënten met een laaggradig glioom in kaart te brengen en inzicht te verkrijgen in de (eventuele) relatie(s) van de fysieke, cognitieve en emotionele component(en) ten aanzien van de vermoeidheidsklachten bij patiënten met een laaggradig glioom. Op basis van deze studie wordt een interventie voorbereid voor de doelgroep. Een systematic review over de verschillende meetinstrumenten die gebruikt worden om de cognitieve stoornissen bij patiënten met een LGG in kaart te brengen is ingediend. OUTPUT RoNeRes Internationale publicaties: Aben L, Heijenbrok-Kal MH, Ponds RWHM, Busschbach JJV, Ribbers GM. Long-lasting effects of a new memory self-efficacy training for stroke patients: A randomized controlled trial. Neurorehabilitation and Neural Repair. 2014;28(3): Boerboom W, Heijenbrok-Kal MH, Khajeh L, Van Kooten F, Ribbers GM. Differences in cognitive and emotional outcomes between patients with perimesencephalic and aneurysmal subarachnoid haemorrhage. 5

6 Journal of Rehabilitation Medicine. 2014;46(1): Boerboom W, Jacobs EA, Khajeh L, van Kooten F, Ribbers GM, Heijenbrok-Kal MH. The relationship of coping style with depression, burden, and life dissatisfaction in caregivers of patients with subarachnoid haemorrhage. Journal of rehabilitation medicine. 2014;46(4): Grauwmeijer E, Heijenbrok-Kal MH, Ribbers GM. Health-related quality of life 3 years after moderate to severe traumatic brain injury: A prospective cohort study. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. 2014;95(7): Khajeh L, Blijdorp K, Heijenbrok-Kal MH, Sneekes EM, van den Berg-Emons HJ, van der Lely AJ, Dippel DW, Neggers SJ, Ribbers GM, van Kooten F. Pituitary dysfunction after aneurysmal subarachnoid haemorrhage: course and clinical predictors-the HIPS study. Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry. 2014;0: 1-6. Khajeh L, Blijdorp K, Neggers SJ, Ribbers GM, Dippel DW, van Kooten F. Hypopituitarism after subarachnoid haemorrhage, do we know enough? BMC Neurol Oct 14;14(1):205 Méndez Orellana CP, van de Sandt-Koenderman ME, Saliasi E, van der Meulen I, Klip S, van der Lugt A, Smits M. Insight into the neurophysiological processes of melodically intoned language with functional MRI. Brain and Behaviour. 2014;4(5): Valk-Kleibeuker L, Heijenbrok-Kal MH, Ribbers GM. Course of mood and its predictors following moderate to severe traumatic brain injury: prospective cohort study. PLoS One. 2014;9(2):e Van Bragt PJ, Van Ginneken BT, Westendorp T, Heijenbrok-Kal MH, Wijffels MP, Ribbers GM. Predicting outcome in a postacute stroke rehabilitation programme. International Journal of Rehabilitation Research. 2014;37(2): Van Der Meulen I, Van De Sandt-Koenderman WME, Heijenbrok-Kal MH, Visch-Brink EG, Ribbers GM. The efficacy and timing of melodic intonation therapy in subacute aphasia. Neurorehabilitation and Neural Repair. 2014;28(6): Visser MM, Aben L, Heijenbrok-Kal MH, Busschbach JJV, Ribbers GM. The relative effect of coping strategy and depression on health-related quality of life in patients in the chronic phase after stroke. Journal of Rehabilitation Medicine. 2014;46(6): Van Nispen, K, Van Der Sand-Koenderman WME, Mol, L, Krahmer, E. Should pantomime and gesticulation be assessed separately for their comprehensibility in aphasia? A case study. International Journal of Language and Communication Disorders. 2014; 29(2): Harmsen WJ, Bussmann JB, Selles RW, Hurkmans HL, Ribbers GM. A Mirror Therapy-Based Action Observation Protocol to Improve Motor Learning After Stroke. Neurorehabil Neural Repair Nov 21 [Epub ahead of print] Prange GB, Kottink AI, Buurke JH, Eckhardt MM, van Keulen-Rouweler BJ, Ribbers GM, Rietman JS. The effect of arm support combined with rehabilitation games on upper-extremity function in subacute stroke: a randomized controlled trial. Neurorehabil Neural Repair Feb;29(2): Selles RW, Michielsen ME, Bussmann JB, Stam HJ, Hurkmans HL, Heijnen I, de Groot D, Ribbers GM. 6

7 Effects of a mirror-induced visual illusion on a reaching task in stroke patients: implications for mirror therapy training. Neurorehabil Neural Repair Sep;28(7):652-9 In druk: Wielenga-Boiten J, Heijenbrok-Kal MH, Ribbers GM. The relationship of health locus of control and healthrelated quality of life in the chronic phase after traumatic brain injury. Journal of Head Trauma Rehabilitation Nationale publicaties Ribbers GM. Traumatisch hersenletsel. In: Revalidatie voor Volwassenen van Geertzen JHB, Rietman JS en van der Straeten GG (eds), Koninklijke van Gorcum, Assen, pp 73 tm 81. Ribbers GM. Zorgstandaard Traumatisch Hersenletsel. Hersenstichting Nederland. Ribbers GM. In: Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Wanneer samen beslissen niet vanzelf spreekt: Reflecties van patienten en artsen over gezamenlijke besluitvorming. Signalering Ethiek en Gezondheid, ISBN Ribbers GM. In: Werkgroep Kwaliteitscriteria Neuro-oncologie: diagnostiek, behandeling en begeleiding van patienten met een glioom. Landelijke werkgroep neurooncologie (LWNO). Internationale presentaties Boerboom W. Social participation in patients with SAH: Long-term outcome. Datablitz presentation, Conference of the Neuropsychological Rehabilitation Special Interest Group of the WFNR, 15 juli 2014, Limassol, Cyprus. Boerboom W, Heijenbrok-Kal MH, Ribbers GM. Long-term functioning 4 years after aneurysmal subarachnoid haemorrhage. Poster presentation and pitch, Dutch Congress of Rehabilitation Medicine, 6 november 2014, Rotterdam. Boerboom W. Long-term Functioning of Patients With Aneurysmal Subarachnoid Hemorrhage: a 4- year Follow-up Study. W Boerboom, MH Heijenbrok-Kal, L Khajeh, F van Kooten, GM Ribbers. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e10. Oral presentation ACRM, October 2014, Toronto, Canada. Spielmann, K. Transcranial Direct Current Stimulation (tdcs) to enhance treatment effects in aphasia. K Spielmann, MWME van de Sandt-Koenderman, GM Ribbers. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e21. Poster presentation ACRM, October 2014, Toronto, Canada. Van De Sandt-Koenderman, WME. Transcranial Direct Current Stimulation (tdcs) to enhance treatment effects in aphasia. Oral presentation, Dutch Congress of Rehabilitation Medicine, 6 november 2014, Rotterdam. Visser MM. Relationships between problem solving skills, depression and health-related quality of life during outpatient rehabilitation for stroke. Oral presentation, 11 th Conference of the Neuropsychological Rehabilitation Special Interest Group of the WFNR, 15 juli 2014, Limassol, Cyprus. Visser MM. Problem Solving Therapy during outpatient rehabilitation for stroke: short-term results of a randomized controlled trial. Oral presentation, Dutch Congress of Rehabilitation Medicine, 6 november 2014, Rotterdam. Visser MM. Problem Solving Therapy during outpatient rehabilitation for stroke: short-term results of a randomized controlled trial. MM Visser, MH Heijenbrok-Kal, A van't Spijker, JJV Busschbach, GM Ribbers GM. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e23-e24. Poster presentation ACRM, oktober 2014, Toronto, Canada. Wielaert, S. Introducing conversation training in aphasia in The Netherlands. Oral presentation, International Clinical Phonetics and Linguistics Association (ICPLA), 13 June 2014, Stockholm, Sweden. 7

8 Wielaert, S. Making an ImPACT: implementing conversation partner training in The Netherlands. Oral presentation, 18th International Aphasia Rehabilitation Conference (IARC), 19 June 2014, The Hague. Wielaert, S. Making an ImPACT: Implementing Conversation Partner Training in Dutch Rehabilitation Practice. Poster presentation American Congress of Rehabilitation Medicine (ACRM), Toronto, 9 October 2014 Ribbers GM. About the needle and the Haystack. Keynote at the International Aphasia Rehabilitation Conference The Hague, June 20 th Grauwmeijer E. Health-related quality of life 3 years after moderate to severe traumatic brain injury: A prospective cohort study. Poster presentation: Toronto, October Impaired Cardiorespiratory Fitness in Patients After Subarachnoid Hemorrhage and its Relationship to Fatigue. B Zegers, R van den Berg-Emons, WJ Harmsen, E Sneekes, S Neggers, L Kahjeh, F van Kooten F, M Heijenbrok-Kal, GM Ribbers. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e13 The Effect of an Arm Supporting Training Device in Sub-Acute Stroke Patients: Randomized Clinical Trial. JS Rietman, G Prange, A Kottink, G Ribbers, J Buurke. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e8 Is Unstructured Peer Support After Stroke Sufficient to Improve Quality of Life? L Aben, GM Ribbers, JJV Busschbach, R Ponds. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 95 (10), e8 Nationale presentaties Spielmann, K. Heeft Transcraniële Direct Current Stimulatie (tdcs) een toegevoegde waarde bij de afasietherapie? Werkgroep CVA Nederland, 11 september 2014, Apeldoorn. Spielmann, K. Does Trancranial Direct Current Stimulation (tdcs) have an additional effect on aphasia therapy? Junior Aphasia days, 20 november 2014, Groningen. Visser MM. PST-training na een CVA: (hoe) werkt het? Hersenletselcongres, 3 november 2014, Ede. Visser MM. PST-training na een CVA: (hoe) werkt het? Najaarsconferentie NIP sectie Revalidatie, 14 november 2014, Eindhoven. Visser MM. Problem Solving Therapy voor CVA-patiënten: korte termijn effecten van een RCT. Poster presentatie Breinproductendag HCMI, 4 december 2014, Utrecht. Wielaert, S. Partner conversation training. With PACT within ImPACT. Junior Aphasia days, 20 november 2014, Groningen. Hersenletsel, een onderschat probleem. GM Ribbers. Keynote at Openingscongres Hersenletselcentra. Driebergen, June 27 th 2014 Lange termijn zorg na niet-aangeboren hersenletsel. Key note at Openingscongres Hersenletsel.nl, Den Haag, 3 oktober. Onderwijsactiviteiten Wielaert, S. PACT basiscursus. 14 april 2014, Houten, Bohn Stafleu van Loghum. Wielaert, S. Participation based aphasia therapy. Utrecht University of Applied Sciences, SLT minor Participation excellence course, 19 May Wielaert, S. PACT gastcollege Neurologische Taal- en Spraakstoornissen. 4 december 2014 Artevelde Hogeschool, Gent. Wielaert, S. Conversaties met mensen met afasie. Training course for Dutch Aphasiacentre workers 27 March 2014, Eindhoven, & 4 November 2014, Utrecht. 8