Swingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen
|
|
- Elisabeth Coppens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Swingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen
2 Psychofarmaca werken in op het centraal zenuwstelsel: verbindingen tussen zenuwen (synapsen) effect op gedrag, stemming, emoties, aandacht, geheugen, elke werkzame medicatie heeft nevenwerkingen 2
3 3
4 Psychofarmaca nevenwerkingen kunnen erg verschillend zijn van de ene persoon tegen de andere effect en nevenwerkingen kunnen verschillen volgens de leeftijd: vb. Valium, Rilatine. 4
5 Overzicht 1. Medicatie bij ADHD 2. Medicatie bij autisme 3. Neuroleptica 4. SSRI s (depressie, angst, dwang) 5
6 Medicatie bij ADHD Methylphenidaat (MPH) Rilatine (3-4 uur) Rilatine MR (6-8 uur) Concerta (10-12 uur) Medikinet Retard (6-8 uur) Equasym XR(7-8 uur?)
7 ADHD: historiek H. Hoffmann (1846) 1937 Bradley: benzedrine 1902 George Still described ADHD Symptoms MBD 1960 Minimal Brain Damage & Dysfunction 1944 MPH created Panizzon ADHD 1987 Attention Deficit Hyperactivity Disorder (DSM-III-R) 1966 Clements listed attention as a deficit in children 1980 Attention Deficit Disorder + or Hyperactivity (DSM- III) 1994 DSM-IV updated criteria ADHD /ADD ADD/H ± 7
8 ADHD: MPH Werking: stimulerende medicatie betere volgehouden aandacht, vooral bij vervelende taken minder afleidbaar beter korte termijngeheugen hoger werktempo meer nauwkeurig werken 8
9 ADHD: MPH betere taakhouding beter zelfstandig werken minder storend gedrag in de klas minder impulsieve reacties minder opstandig gedrag regels beter opvolgen 9
10 ADHD: MPH betere relaties met omgeving beter interacties met leeftijdsgenoten betere fijne motoriek en geschrift minder hyper- of hypo-actief toename ADHD-gedrag in de loop van de dag voorkomen 10
11 ADHD: MPH positief effect bij 70-80% van de lagere schoolkinderen, normalisatie bij 50%, als op juiste manier gebruikt! 11
12 MPH: nevenwerkingen bloeddrukverhoging,polsversnelling allergie inslaapproblemen dagdromen, staren, minder sociaal contact, zombie meer overfocused minder eetlust, vermageren 12
13 MPH: nevenwerkingen prikkelbaar, opgewonden, veel praten, (soms als rebound -effect) buikpijn, hoofdpijn, bleek zien angstig depressief, verdrietig, snel wenen tics groeivertraging verslavend? 13
14 ADHD: MPH Gebruik in praktijk basislijn bepalen: -ADHD-vragenlijsten thuis/school -nevenwerkingenvragenlijst zonder medicatie medisch onderzoek: lengte, gewicht, pols, bloeddruk, risico op hartproblemen? behandelingsdoel bepalen 14
15 ADHD: MPH info aan ouders / kind starten met lage dosis, stap-per-stap verhogen per week na drie-vier weken evalueren: overleg, vragenlijsten, balans voordelen-nadelen 15
16 ADHD: MPH als na vier weken aan maximale dosis geen effect: stoppen (andere medicatie) proberen normalisatie te bereiken 16
17 ADHD: welk MPH? werkingsprofiel: wanneer meeste effect nodig? gefocust effect of hele dag? profiel nevenwerkingen: rebound overdag, inslaapproblemen,... bittere smaak gewone Rilatine, slikproblemen Concerta 17
18 ADHD: welk MPH? >10-11 jaar: vervelend om MPH op school te nemen prijs! 18
19 ADHD: medicatie Strattera effect op ADHD-symptomen, maar wat minder krachtig dan MPH. langzame opbouw: effect na 4-6 weken geen aan/uit-effect zoals MPH 24 uur werking 19
20 ADHD: medicatie Strattera tweede-keuze-middel als MPH niet werkt of niet goed verdragen wordt (tics, emotionele problemen). eerste keuze bij ADHD met ernstige angststoornis eerste keuze als 24 uur effect nodig is 20
21 ADHD: medicatie Strattera Nevenwerkingen: vooral maagdarmklachten, hoofdpijn, slaperigheid, hartkloppingen (komen voor positief effect) Dosis opbouwen in 2 stappen: 0,5 mg/kg 1,2 mg/kg Prijs: jammer genoeg duur en niet terug betaald. 21
22 Swingt medicatiegebruik bij ADHD de pan uit? 22
23 Methylphenidate use in Belgium No. packs Methylphenidate sold (1000s) Year
24 Swingt medicatiegebruik bij ADHD de pan uit? 24
25 Swingt medicatiegebruik bij ADHD de pan uit? 25
26 Medicatie bij autisme
27 Medicatie bij autisme In theorie: 1. Tot ontwikkeling brengen van afwezige of vertraagde functies 2. Bereikbaarheid voor andere hulp verhogen 3. Symptomen met negatieve gevolgen verminderen -basiskenmerken autisme -bijkomende problemen 27
28 Medicatie bij autisme In praktijk: 1. Tot ontwikkeling brengen van afwezige of vertraagde functies 2. Bereikbaarheid voor andere hulp verhogen 3. Symptomen met negatieve gevolgen verminderen -basiskenmerken autisme -bijkomende problemen: ADHD, irritabiliteit, agressie 28
29 Medicatie bij autisme Redenen om aan medicatie te denken: veiligheid zichzelf of anderen ontwikkeling integratie functioneren gezin, klas, leefgroep lijdensdruk 29
30 Swingt medicatiegebruik bij autisme de pan uit? Studies USA: 50-75% medicatie Antidepressiva: 30% Stimulantia: 20% Neuroleptica: 16% Stemmingsstabilisatoren: 10% Besluit: gebruik in praktijk loopt vooruit op wetenschappelijk onderzoek. 30
31 Neuroleptica
32 Neuroleptica klassieke: Haldol, Dipiperon, Orap, Etumine, atypische: risperidone, Abilify, Zyprexa, lange lijst van soms ernstige nevenwerkingen verschil tussen symptomen en nevenwerkingen vaak niet duidelijk 32
33 Neuroleptica: werking antipsychotisch: psychose (hallucinaties, waandenkbeelden) zeer zeldzaam bij kinderen, frequenter bij adolescenten stemming stabiliseren bij grote stemmingsschommelingen 33
34 Neuroleptica: werking dempend: agressie, prikkelbaarheid. veel gebruikt bij ernstige gedragsstoornissen, agressie, zelfverwonding, prikkelbaarheid bij ASS en verstandelijke beperking matig effect op tics: enkel bij zeer ernstige tics met schadelijke gevolgen 34
35 Neuroleptica bij gedragsproblemen gedragsproblemen is symptoom: topje van ijsberg altijd eerst functionele analyse (ABCmodel) en aanpak op basis van deze analyse 35
36 Neuroleptica: nevenwerkingen Korte termijn -slaperigheid -bewegingsstoornissen -gedragsstoornissen -hormonaal effect -seksuele functiestoornissen -gewichtstoename 36
37 Neuroleptica: nevenwerkingen Laattijdige nevenwerkingen - tardieve dyskinesie: stereotiepe bewegingen aangezicht en mond, meestal bij verminderen van de dosis. - problemen stofwisseling: risico op overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten. 37
38 Neuroleptica gebruik van neuroleptica is specialistenwerk indicatie zeer streng stellen: voor welk probleem?, basislijn met dagboek informed consent van de ouders en patiënt 38
39 Neuroleptica medisch onderzoek voor starten: bloedname, lichamelijk onderzoek, risico op hartproblemen? effect evalueren met dagboek zo kort en zo weinig mogelijk geregeld afbouwen 39
40 Swingt gebruik van neuroleptica de pan uit? België: jaar: jaar: (0,5%) jaar: (1,2%) Maar: 40 % stijging op 5 jaar tijd. 40
41 Swingt gebruik van neuroleptica de pan uit? 41
42 SSRI s
43 SSRI s Serlain, Floxyfral, Cipramil, Prozac antidepressief angstremmend verminderen dwanggedachten, dwanghandelingen 43
44 SSRI s maar: effect bij kinderen kleiner dan bij jongeren, en bij jongeren kleiner dan bij volwassenen. effect op repetitief gedrag bij autisme vermoedelijk erg beperkt 44
45 SSRI s: nevenwerkingen maagdarmklachten slaperigheid toename angst en depressie rusteloosheid en ontremming seksuele functiestoornissen 45
46 Besluit
47 Besluit 1. In de behandeling van ADHD neemt medicatie (MPH, Strattera) vaak een belangrijke plaats in. 2. Voor autisme zelf bestaat er geen medicatie. Met autisme samengaande problemen (ADHD, epilepsie) en complicaties (zelfverwonding, agressie) kunnen wel met medicatie (neuroleptica) aangepakt worden. 47
48 Besluit 3. Ticstoornissen: neuroleptica enkel bij zeer ernstige, schadelijke tics: -grote lijdensdruk -zelfverwonding -integratie ernstig in het gedrang 48
49 Besluit 4. Angststoornissen, OCD (obsessiefcompulsieve stoornis): SSRI s enkel bij ernstige vormen in combinatie met psychotherapie. 5. Depressie: SSRI s enkel bij ernstige vormen in combinatie met psychotherapie. 49
50 Besluit 6. Gedragsproblemen slechts het topje van de ijsberg onderliggende problematiek en oorzaken opsporen en behandelen. 7. Behandelingsdoel vooraf bepalen en nagaan of dat doel voldoende bereikt wordt. 50
51 Besluit 8. Balans effect / nevenwerkingen goed opvolgen. Afbouwen zodra mogelijk. 9. Medicatie moet steeds een onderdeel zijn van een ruimer behandelplan. 51
WELKE MEDICATIE KIEZEN?
WELKE MEDICATIE KIEZEN? Het is belangrijk om het werkingsprofiel en de voor- en nadelen van de verschillende geneesmiddelen voor ADHD te kennen. Samen met ouders en kind/jongere kan dan een keuze gemaakt
Nadere informatieu Het verhaal van het lelijke eendje (Hans Christian Andersen, 1843)
Het lelijke eendje. Hoe medicatie een plaats kan hebben in het ontwikkelingsverhaal van kinderen in/met moeilijkheden Dr. Magali Coudeville Kinder- en jeugdpsychiater Het verhaal van het lelijke eendje
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA
VERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA Het voorschrijven van geneesmiddelen is = een proces en niet louter een beslissing van de arts. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd
Nadere informatieMedicijngebruik en ADHD
Medicijngebruik en ADHD 1 Inleiding In deze folder vind je informatie over het gebruik van medicatie bij ADHD. ADHD is een afkorting van het Engelse Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieMedische aspecten. Vooraf
Medische aspecten Vooraf Een behandeling met medicijnen mag pas overwogen worden als de diagnose definitief vaststaat. Deze moet gesteld worden door een (kinder)neuroloog of (kinder)psychiater. Het doel
Nadere informatieBasislijn en vooronderzoeken behandeling ADHD
Basislijn en vooronderzoeken behandeling ADHD Datum: Naam: Ingevuld door: Eventuele huidige medicatie: / / (dag/maand/jaar) RESET FORMULIER ALGEMENE BEOORDELING VAN DE HUIDIGE SITUATIE Kind: Ouder(s)/Opvoeder:
Nadere informatieMoeilijk verstaanbaar gedrag bij kinderen met een moeilijk instelbare epilepsie. Rea Vonk en Boudewijn Gunning
Moeilijk verstaanbaar gedrag bij kinderen met een moeilijk instelbare epilepsie Rea Vonk en Boudewijn Gunning (samenwerking tussen orthopedagoog en arts, en van die 2 met kind, ouders, groepsleiding en
Nadere informatieMoeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE
Moeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE Over de plaats die medicatie inneemt bij de behandeling van ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieMedicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking
Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke
Nadere informatiePsychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA
Psychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA Casus 4 Op de wachtpost komt een oproep binnen van wanhopige
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieInFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieInzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind. Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater. L.
Inzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater L. Hoekstra@karakter.com Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur. Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015
ADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015 programma Medicatie als onderdeel van een multimodaal programma Hoe werkt het? Soorten
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatieMedische en psychiatrische comorbiditeiten bij au4sme. Dr. Birgit Roosens Kinder- en Jeugdpsychiater MPI KIDS
Medische en psychiatrische comorbiditeiten bij au4sme Dr. Birgit Roosens Kinder- en Jeugdpsychiater MPI KIDS 1.Medische comorbiditeiten bij au4sme 2. Algemene principes ivm psychofarmaca en het gebruik
Nadere informatieTITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS
TITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS Methylfenidaat en dexamfetamine vallen onder de reglementering van de verdovende middelen. Dat betekent dat alle getallen voluit moeten geschreven worden. 1. Methylfenidaat
Nadere informatieWat is AD(H)D. Wie stelt de diagnose
AD(H)D bij kinderen Deze folder gaat over AD(H)D bij kinderen. Dit staat voor Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder en komt bij ongeveer 4 5% van de kinderen voor. U leest in deze folder onder andere
Nadere informatieRationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen. Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare
Rationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Unrestricted research grantshire In het verleden
Nadere informatieLeeftijd niet nader. gespecificeerd [3] 6-17 jaar [4] gespecificeerd [6]
Antidepressiva Citalopram (Cipramil ) ASS [1,2] Clomipramine (Anafranil ) [!] OCS [1,2,4] Matige tot ernstige depressieve perioden [5] Fluoxetine (Prozac ) [!] Angststoornissen [1,2,6], 8 jaar en [5] Indeling
Nadere informatieEven voorstellen. komt een autist bij de dokter. Medische aspecten aan autisme. Is autisme een ziekte?
Even voorstellen komt een autist bij de dokter Inservice Autisme2016 Arts voor Verstandelijk Gehandicapten Lunet zorg in Eindhoven Autisme Roemenië Medische aspecten aan autisme Hersenontwikkeling en hersenfunctie
Nadere informatieAcademische Werkplaats i.o. Verstandelijke Beperking en Geestelijke Gezondheid
Academische Werkplaats i.o. Verstandelijke Beperking en Geestelijke Gezondheid Zoek het uit! Wetenschap en praktijk dicht bij elkaar Congres 31 januari 2019 Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieMoleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen.
Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen. De psychofarmaca die bij kinderen (zes tot twaalf jaar) en jeugdigen (twaalf en ouder) worden gebruikt zijn over het algemeen afkomstig uit
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieDiagnose Behandeling
ADHD AD(H)D staat voor Attention Deficit (Hyperkinetic) Disorder. Het is een ontwikkelingsstoornis in de hersenen, veroorzaakt door een tekort aan dopamine. AD(H)D manifesteert zich in aandachtstekort/concentratiestoornissen,
Nadere informatieHoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd voor. Hiervan houdt de meerderheid last in de volwassenheid.
Informatie over ADHD en middelengebruik Sandra Kooij, Mariken Müller, Maureen van Oort 2014 Resultaten Scoren, Amersfoort Hoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatiePsychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten
Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten Frits Boer emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Logacom Kenniscongres 11 december 2012 Psychische stoornissen en
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen 2.2.
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten 1 INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieBijlage 10: Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen
Bijlage : Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen METHYLFENIDAAT 2 3 40 4 Methylfenidaat Tablet mg, mg (werkingsduur 2-4 uur). Ritalin Tablet mg (werkingsduur 2-4 uur). Medikinet Tablet
Nadere informatieADHD = medicatie? Inhoud. 1. Wat is ADHD? Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011
Inhoud ADHD = medicatie? Dr. Myriam De Roo, kinder- en jeugdpsychiater 1. Wat is ADHD Plaats van het anatomisch letsel Fysiologische moeilijkheid Impact van ADHD. Wat is er aan te doen? Uitleg Multidisciplinaire
Nadere informatieWat met methylfenidaat? Dr. Delbroek H. Dienst kinder- en jeugdpsychiatrie GZA
Wat met methylfenidaat? Dr. Delbroek H. Dienst kinder- en jeugdpsychiatrie GZA 1. Richtlijnen 1.1 Diagnostische criteria 1.2 Comorbiditeit 1.3 Pathogenese 1.4 Prevalentie 1.5 Diagnostisch proces 1.6 Behandeling
Nadere informatieStoppen met langdurig antipsychoticagebruik voor gedragsproblemen. Gerda de Kuijper Arts verstandelijk gehandicapten/senior onderzoeker
Stoppen met langdurig antipsychoticagebruik voor gedragsproblemen Gerda de Kuijper Arts verstandelijk gehandicapten/senior onderzoeker Congres Focus op onderzoek Utrecht 22 juni 2015 Inhoud presentatie
Nadere informatieVZA Psychiatrie Workshop DVZA Apr Siska Desplenter
VZA Psychiatrie Workshop DVZA 05.02.2019 Apr Siska Desplenter Casus 26/08/2016 Casus Man, 30 jaar, 73 kg DSM: schizofrenie, paranoïde type Wisselend cannabis gebruik Expliciete vraag patiënt switch Xeplion
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatiePraktische farmacotherapie bij ADHD
Praktische farmacotherapie bij ADHD DR. GLENN DUMONT p r a k t i s c h e fa r m a c o t h e r a p i e B IJ A D H D D/2015/45/353 978 94 014 3299 3 NUR 897 Vormgeving omslag: Nanja Toebak, s-hertogenbosch
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ABILIFY. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieMedicatieconsulten in het kader van onderhoudsbehandeling: wat te doen
Farmacotherapie bij ADHD In dit document staan aanwijzingen over wat als huisarts te doen tijdens de medicatieconsulten en algemene informatie over farmacotherapie bij ADHD. Medicatie-instelling, psycho-educatie
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAntipsychotica. Soms nodig, meestal niet. En waarom afbouwen zo belangrijk is...
Antipsychotica Soms nodig, meestal niet En waarom afbouwen zo belangrijk is... Inhoud Vooraf 3 Antipsychotica, wat doen ze? 4 Colofon Tekst Hedda van het Groenewoud Met medewerking van Bas Castelein, arts
Nadere informatieSandra Kooij. Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling Geen sinds 2012
Update medicamenteuze behandeling van ADHD bij volwassenen Dr. J.J. Sandra Kooij RichtlijnenmiddagPG 3 nov2015 Psychiater Hoofd Kenniscentrum ADHD bij volwassenen Specialismeleider ADHD PsyQ Specialismeleider
Nadere informatieInformatiebrochure voor patiënten/verzorgers
JOUW HANDLEIDING VOOR ABILIFY (ARIPIPRAZOL) Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers Datum van herziening: oktober 2013 2013-08/LuNL/1731 Inleiding Jouw dokter heeft bij jou de diagnose bipolaire I
Nadere informatieMAPROTILINE HCl 25-50 - 75 PCH tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 29 februari 2008 1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1
1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1 Pharmachemie B.V. Swensweg 5 Postbus 552 2003 RN Haarlem INFORMATIE VOOR DE PATIËNT SAMENSTELLING Per tablet: respectievelijk 25 mg, 50 mg en 75 mg maprotilinehydrochloride.
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatieCluster A Cluster B Cluster C Excentriek(zonderling) Paranoïde
PAK Psychisch functioneren en cognitie 1. Bipolaire stoornissen [Bron: Leerboek Psychiatrie. Hengeveld MW, van Balkom AJLM. 3e geheel herziene druk, de Tijdstroom 2016 - Hfdst 9 Bipolaire-stemmingsstoornissen
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieDepressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z
Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen
Nadere informatie29/11/2011. Overzicht. Psychotherapie en emotionele belevingswereld bij personen met een mentale beperking. Achtergrond.
Psychotherapie en emotionele belevingswereld bij personen met een mentale beperking. Katrien Beckx Shana Van Impe Annik Simons CEMA Antwerpen Overzicht achtergrond functies van probleemgedrag probleemsamenhang
Nadere informatieMedicatie bij dementie. Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist
Medicatie bij dementie Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist Inhoud Terug naar de basis De hersenen en de ziekte van Alzheimer Het geheugen Het autonoom zenuwstelsel De
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatiedrugs abc antidepressiva
drugs abc antidepressiva Antidepressiva zijn psychoactieve geneesmiddelen, die een stimulerende werking hebben ter hoogte van het centrale zenuwstelsel. Ze worden voor zeer verschillende aandoeningen voorgeschreven
Nadere informatieInhoud Inleiding Gedragsproblemen Psychosociale vaardigheden Emotionele vaardigheden Leervaardigheden De rol van het gezin Literatuur
Inhoud 1 Inleiding.... 1 1.1 Gedragsproblemen... 3 1.2 Psychosociale vaardigheden.... 4 1.3 Emotionele vaardigheden.... 5 1.4 Leervaardigheden.... 5 1.5 De rol van het gezin.... 6 Literatuur.... 6 2 Gedragsproblemen....
Nadere informatieBehandeling ADHD. Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari Timm, Timm & Timm
Behandeling ADHD Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari 2017 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu
Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieDexamfetamine-tabletten
Samenstelling Deze tabletten bevatten: 5 mg dexamfetamine Toepassing Dexamfetamine wordt gebruikt bij: Narcolepsie. Dit is een aandoening met aanvallen van onbedwingbare slaap, waarbij de spieren ook vaak
Nadere informatieAutisme spectrum conditie
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Autisme spectrum conditie Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Triversum W. Veenboer Kinder- en jeugdpsychiater Dag van eerste lijn Januari
Nadere informatieOmgaan met verschillen, passend onderwijzen!
Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen en angst
Autisme spectrum stoornissen en angst Peter Emmery 13 Januari 2011 Intro Inhoud Prevalentie (hoe vaak komt het voor) Korte herhaling autisme En hoe zit dat nu met angst bij ASS? Te behandelen? Besluit,
Nadere informatieVragenlijst naar eetgedrag
Vragenlijst naar eetgedrag Annelies Spek, Lidia Fernandes Pinto, Michelle Kiep Autisme Kennis Centrum, Bosman GGZ Hoe vult u deze vragenlijst in? In deze vragenlijst wordt gevraagd naar eetgedragingen.
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieIntroductie cursus AD(H)D. Neurobiologie en Medicatie.
Neurobiologie en Medicatie. Neurobiologie ADHD een neurobiologische stoornis? November 2017 : Artikel in de Volkskrant en interview bij Witteman Laura Batstra Begin 2012 radio-spotje van de de Hersenstichting
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieARIPIPRAZOLE TEVA JOUW HANDLEIDING INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS. (door de arts af te geven aan elke patiënt/verzorger)
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ARIPIPRAZOLE TEVA. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan
Nadere informatieBIJSLUITER. ARIPIPRAZOL 1 mg en 2,5 mg capsule
BIJSLUITER ARIPIPRAZOL 1 mg en 2,5 mg capsule Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieDag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.
Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,
Nadere informatieADHD. In een breed perspectief. Ciska den Boer, arts Forensisch psychiatrisch behandelcentrum Het Palmhuis, de Jutters
ADHD In een breed perspectief Ciska den Boer, arts Forensisch psychiatrisch behandelcentrum Het Palmhuis, de Jutters Zonder COMPASSIE geen verbinding Praten met het héle systeem Kwetsbaarheid = authenticiteit
Nadere informatieAripiprazol 0,5 7,5 mg tablet
Wat zit er in dit medicijn? Aripiprazol 0,5 7,5 mg tablet bevatten resp. 0,5mg, 1mg, 2mg, 2,5mg, 3mg, 5mg of 7,5 mg aripiprazol als werkzaam bestanddeel. Verder bevat de tabletten lactose, povidon en magnesiumstearaat.
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatieErvaringen van volwassenen met ADHD medicatie
Ervaringen van volwassenen met ADHD medicatie Resultaten van een online enquête naar ervaringen met geneesmiddelen bij volwassenen met ADHD oktober 2015 & VOOR MENSEN MET ADHD, ADD, DYSLEXIE EN DYSCALCULIE
Nadere informatieKindergeneeskunde ADHD
Kindergeneeskunde ADHD Dit boekje is een korte beschrijving over ADHD. Het is geschreven voor ouders die op de polikliniek kindergeneeskunde komen en voor het eerst horen over ADHD. Rondrennen, de aandacht
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatiePostdatum. Geachte Dokter,
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Quetiapine Krka 50 mg / 200 mg / 300 mg/400 mg tabletten met verlengde afgifte.
Nadere informatieLastige Gevallen OMGAAN MET PSYCHISCHE STOORNISSEN IN HET JEUGDWERK
Lastige Gevallen OMGAAN MET PSYCHISCHE STOORNISSEN IN HET JEUGDWERK Programma Theorie over psychische stoornissen Effect op het geloofsleven Omgaan met tieners met psychische stoornissen Tijd voor aktie
Nadere informatiePsychofarmaca [] voorbeeld van rebound effect. 1 Wat verstaan we onder rebound effect? Geef een
Psychofarmaca [] Medicamenten die worden gebruikt bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen worden psychofarmaca genoemd. Het is een controversieel onderwerp. Sommige mensen willen per se psychofarmaca,
Nadere informatieMeer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding
Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen
Nadere informatieDe plaats van medicatie in de behandeling van gedragsproblemen
R.J. van der Gaag De plaats van medicatie in de behandeling van gedragsproblemen SAMENVATTING In dit artikel worden de mogelijkheden en beperkingen besproken van medicatie bij emotionele, contact- en gedragsproblemen
Nadere informatie6,4. Samenvatting door een scholier 1595 woorden 14 december keer beoordeeld. Nederlands
Samenvatting door een scholier 1595 woorden 14 december 2005 6,4 25 keer beoordeeld Vak Nederlands ADHD Wacht even voordat u zegt dat ADHD een modewoord is. Wacht even voor u zegt dat kinderen met ADHD
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieADHD poli voor kinderen
ADHD poli voor kinderen Afdeling kindergeneeskunde Locatie Veldhoven Inleiding Omdat uw kind (mogelijk) ADHD heeft, is hij of zij doorverwezen naar de ADHD poli voor kinderen van Máxima Medisch Centrum
Nadere informatie11/18/2016. Disclosures. Kennis over ADHD? Agenda bijwerkingen ADHD. Medicatie ADHD. Evidence behandeling
Ingrid Rours, MD, PhD, MSc Kinderarts, Kinderplein, Medisch Centrum voor Kwaliteit van Leven, Rotterdam Disclosures Bijwerkingen in behandeling van ADHD bij kind & adolescent geen patent geen financien
Nadere informatiePsychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Stemmen horen bij kinderen
Stemmen horen bij kinderen Wat houdt stemmen horen in? Met stemmen horen wordt bedoeld dat kinderen in hun hoofd een vreemde stem of meerdere vreemde stemmen horen die geluid maken of iets zeggen. Hoe
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE BEHANDELING BIJ DEMENTIE
MEDICAMENTEUZE BEHANDELING BIJ DEMENTIE DR. PETER SOORS NEUROLOOG JESSA ZIEKENHUIS HASSELT HET COGNITIEVE CONTINUUM EEN ZIEKTE OF GEEN ZIEKTE? Normal MCI Alzheimer MEEST VOORKOMENDE DEMENTIES Alzheimer
Nadere informatieHet toenemend gebruik van psychofarmaca: slikken we te veel pillen? Senioren Universiteit Hasselt 28 Januari 2013
Het toenemend gebruik van psychofarmaca: slikken we te veel pillen? Senioren Universiteit Hasselt 28 Januari 2013 Metaforum werkgroep Prof. dr. Stephan Claes, Psychiatrie (coördinator) Prof. dr. Minne
Nadere informatieADHD, stotteren & medicatie. dr. Luc Roelen 20 maart 2015
ADHD, stotteren & medicatie dr. Luc Roelen 20 maart 2015 Aanleiding? VUB wil sto;erende mensen Rila
Nadere informatieGezond op school? Aspecten van de gezondheid en gezondheidsproblemen bij schoolkinderen in Vlaanderen
Gezond op school? Aspecten van de gezondheid en gezondheidsproblemen bij schoolkinderen in Vlaanderen Ciska Pieters - Mathieu Roelants Prof. dr. Karel Hoppenbrouwers Studiedag SWVG Leuven, 2 december 2010
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieRegistratieformulier medicatie bij ADHD
Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD Protocol ADHD bij verslaving 99 Registratieformulier medicatie bij ADHD Naam patiënt: Naam voorschrijvend behandelaar: Geneesmiddel: Datum: Dosering:
Nadere informatie