Medicatieconsulten in het kader van onderhoudsbehandeling: wat te doen
|
|
- Linda Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Farmacotherapie bij ADHD In dit document staan aanwijzingen over wat als huisarts te doen tijdens de medicatieconsulten en algemene informatie over farmacotherapie bij ADHD. Medicatie-instelling, psycho-educatie aan kind/jongere/ouders/verzorgers/school en eventueel trainingen voor kind/ouders/verzorgers zijn afgerond. Medicatieconsulten in het kader van onderhoudsbehandeling: wat te doen Algemeen Frequentie: om het half jaar. Inhoud consult: (hetero-)anamnese en lichamelijk onderzoek (lengte, gewicht {verwerken in TNO groeicurve die als bijlage is toegevoegd aan de ontslagbrief}, bloeddruk, pols). Aandachtspunten (hetero-)anamnese Heeft de medicatie nog effect? - Is er afname van hyperactiviteit en impulsiviteit? - Is er verbetering van aandacht en concentratie? - Hoe zijn de schoolresultaten (informatie van de leerkrachten)? - Hoe is het contact met ouders, broers/zussen, leerkracht en leeftijdgenoten? - Hoe gaat het bij vergeten of te laat innemen van de medicatie? - Hoe gaat het met sporten? - Let op mogelijk misbruik Compliance (vooral belangrijk bij naar autonomie strevende pubers) - Wordt medicatie nog volgens voorschrift gebruikt? Zo nee, waarom niet? Overweeg om te zetten op andere dosering/toedieningsvorm (langwerkend Methylfenidaat). Navragen veel voorkomende bijwerkingen - Eetpatroon: verminderde eetlust, honger bij uitwerking in de avond? Adviseer extra gezonde tussendoortjes, stevig ontbijt en extra eetmoment s avonds. - Slapen: inslaapproblemen, moeite met opstaan, slaperigheid of overprikkeling overdag? Overweeg extra doseermoment (laag) vroeg in de avond (bij rebound), stoppen of halveren derde dosering kortwerkend Methylfenidaat of Melatonine (start met 0,1 mg 0,5-2 uur a.n., individuele dosering ligt tussen 0,1 en 5 mg). - Buikpijn en hoofdpijn (vooral eerste dagen na start)? Navragen bijwerkingen die op overdosering kunnen wijzen - Gebrek aan spontaniteit, in zichzelf gekeerd zijn, labiliteit, depressie, tics, perseveratie. Overweeg dosisverlaging. Navragen onregelmatig gebruik - Hoofdpijn en buikpijn bij herstart na weekend of vakantie zonder medicatie? - Reden van onregelmatig gebruik bespreken. Overweeg continuering medicatie tijdens vrije dagen, eventueel een lagere dosering. Controleer comorbiditeit - Oppositioneel gedrag, angst, dwang, depressie, slaapproblemen, leerproblemen. - Verslaving (bij pubers). Besteed aandacht aan gebruik van genotmiddelen. Waarschuwen voor combinatie van alcohol en drugs met medicatie!
2 Aandachtspunten lichamelijk onderzoek Bij afname van het gewicht: dieetadviezen geven (extra verantwoorde tussendoortjes, extra eetmoment overdag of voor het slapen gaan als de medicatie is uitgewerkt). Bij stagnatie van lengtegroei en/of gewicht (vooral bij voldoende eetpatroon): medicatiepauzes in weekenden en vakanties overwegen. Altijd puberteitsstadia meenemen in overwegingen (soms is een late puberteit de verklaring voor een afbuigende lengtecurve!). Bloeddrukcontrole i.v.m. sporadisch voorkomende hypertensie. Bij gebruik langer dan twee jaar of bij twijfels over effect: medicatiestop van 1 week tot 1 maand in een rustige periode gedurende het schooljaar. Soms geeft 1 dag al duidelijkheid! Farmacotherapie bij ADHD Plaatsbepaling van medicatie in de behandeling Farmacotherapie is een zeer effectieve en goed gedocumenteerde interventie bij ADHD en daarom bij veel kinderen en jongeren met deze aandoening geïndiceerd. Zeker bij ernstige vormen van ADHD is medicatie, naast psycho-educatie, de eerste stap in de behandeling. Psychostimulantia zijn de middelen van eerste keuze voor de behandeling van ADHD. Psychostimulantia Psychostimulantia zijn opiumwetpreparaten. Van de stimulantia worden twee stoffen in Nederland gebruikt voor de behandeling van ADHD, namelijk Methylfenidaat en Dexamfetamine. Er is meer ervaring en onderzoek beschikbaar met Methylfenidaat, daarom wordt dit middel als eerste ingezet. Methylfenidaat is geregistreerd voor 6-18 jarigen, Dexamfetamine niet. Methylfenidaat geeft bij ongeveer 70% van de kinderen/jongeren een afname van de kernsymptomen en een verbetering van het sociale gedrag. Van Methylfenidaat zijn in Nederland kort werkende (4 uur), lang werkende (10-12 uur) en middellang werkende (6-8 uur) toedieningsvormen beschikbaar. Dexamfetamine wordt toegepast bij een non-respons of averechts effect van Methylfenidaat, vooral als er geen relevante bijwerkingen of contra-indicaties waren voor Methylfenidaat. Bij ongeveer 50% van de kinderen/jongeren die niet responderen op Methylfenidaat, is Dexamfetamine wel werkzaam. Dosering Het instellen op een adequate dosering van psychostimulantia hangt af van de balans tussen werking en bijwerking en is dus individueel bepaald. De gemiddelde dosering van Methylfenidaat ligt tussen 0,5 en 1,0 mg/kg/dag (maximaal 60 mg/dag). Vaak is een dosering van drie maal daags nodig (à 4 uur), soms echter vier maal daags: - bij snelle omzetters (medicatie is sneller dan na 3-4 uur uitgewerkt) - als er sprake is van een sterke rebound (interval van 3-3,5 uur nemen) - als kinderen/jongeren in de vroege avond activiteiten hebben (zoals huiswerk, sport). Een rebound is verergering van ADHD symptomen bij uitwerking van de medicatie. Dexamfetamine wordt twee tot drie keer per dag gegeven (à 4-6 uur). De gemiddelde dosering is 0,25-0,50 mg/kg/dag. Dosisequivalentie: 5 mg Dexamfetamine 10 mg Methylfenidaat. Melatonine Melatonine is een niet geregistreerd geneesmiddel dat kan worden ingezet bij inslaapproblemen bij ADHD, al dan niet veroorzaakt door start met psychostimulantia. Melatonine is een hormoon dat bij mensen in de epifyse wordt geproduceerd uit Serotonine en van invloed op het slaap-waakritme. Melatonine is in Nederland in steeds hogere doseringen zonder recept verkrijgbaar. Dosering De individuele dosering varieert van 0,1 tot 5 mg in te nemen 0,5-2 uur a.n.
3 Overzicht psychostimulantia en Melatonine (IR Immediate Release, ER Extended Release) Afgifte DD Duur Tablet/capsule Methylfenidaat 100 % IR uur 5-10 mg Equasym XL 30% IR 70 % ER uur mg Medikinet CR 50% IR 50 % ER uur mg Concerta 22% IR 78 % ER uur mg Dexamfetamine uur 5 mg Melatonine 1 ± 2 uur 0,1-1,5 mg mg (recept) Concerta dient als gehele capsule ingenomen te worden, Equasym XL en Medikinet CR kunnen na openen van de capsule als korrels worden ingenomen, bijvoorbeeld op appelmoes of yoghurt/vla. Equasym XL dient voor het ontbijt te worden ingenomen, Medikinet CR tijdens of na het ontbijt. Equasym en Medikinet zijn er ook in kortwerkende (3-4 uur) vormen (zonder XL/CR toevoeging). De langwerkende preparaten worden niet door elke verzekering vergoed, soms wel in een aanvullend pakket. Ouders kunnen informatie hierover vinden op en via de site van de oudervereniging Balans ( Omzetten kortwerkende in (middel)langwerkende vormen van Methylfenidaat Kortwerkend Middellang werkend Langwerkend Methylfenidaat Equasym XL/Medikinet CR Concerta 5 mg 2dd0,5 5 mg (alleen Medikinet CR) 5 mg 2dd1 10 mg 5 mg 3dd1 18 mg 5 mg 2dd1,5 10 mg + 5 mg (alleen Medikinet CR) 5 mg 3dd1,5 27 mg 10 mg 2dd1 20 mg 10 mg 3dd1 36 mg 10 mg 2dd1,5 30 mg 10 mg 3dd1,5 54 mg 10 mg 2dd2 40 mg (alleen Medikinet CR) Indicatiegebied psychostimulantia Een kind kan om allerlei redenen druk zijn, of moeilijk opletten op school: het is bang, in de put of overvraagd bij voorbeeld. Dan is het soms wel hyperkinetisch, maar er hoeft geen sprake te zijn van ADHD. ADHD uit zich in aandachtsproblemen en/of hyperactiviteit en impulsiviteit welke al voor het zevende jaar aanvangen. De stoornis manifesteert zich op meer dan één terrein (zowel op school als thuis/werk/hobby) en leidt tot aanwijsbare beperkingen in het functioneren met nadelige gevolgen voor de sociaal-emotionele en/of cognitieve ontwikkeling. (Relatieve) contra-indicaties psychostimulantia Stimulantia moeten voorzichtig worden voorgeschreven of worden heroverwogen bij kinderen of jongeren met cardiovasculaire aandoeningen, epilepsie, hyperthyreoïdie, glaucoom, ernstige mentale retardatie, bij psychotische verschijnselen, autisme spectrum stoornissen, ticstoornissen, verslaving, ernstige angst en depressie. Mocht dit bij uw patiënt aan de orde zijn, dan is door ons zorgvuldig afgewogen of de medicatiecontrole door u gedaan kan worden. Bijwerkingen psychostimulantia Psychostimulantia worden over het algemeen goed verdragen, maar er zijn toch een aantal hinderlijke bijwerkingen die frequent voorkomen en soms ook aanleiding geven tot het staken of switchen van medicatie.
4 De belangrijkste bijwerkingen zijn slaapstoornissen (vooral bij rebound), eetlustremming en ongewenste effecten op het gedrag (angst, prikkelbaarheid, matheid, lusteloosheid, huilerigheid). Vooral tijdens de instellingsfase worden buikpijn en hoofdpijn genoemd. Veiligheidsaspecten psychostimulantia De stimulantia worden al vele jaren frequent gebruikt bij kinderen/jongeren en er is veel aandacht voor de veiligheid. Ernstige acute bijwerkingen zijn relatief zeldzaam. Op het ontwikkelen van een verslaving wordt geen verhoogd risico gevonden maar juist een beschermend effect. Wel is een belangrijk veiligheidsaspect het risico op misbruik van het middel zelf. Een ander risico is het ontstaan van groeistoornissen. De meest recente gegevens wijzen op een afname van het groeipotentieel van ca 1,5 centimeter wanneer Methylfenidaat langdurig wordt gebruikt. Dit wordt echter niet als klinisch relevant gezien. In individuele gevallen kan groeiachterstand echter wel een relevante bijwerking zijn. De meest recente visie op cardiale complicaties is dat er mogelijk wel een verhoogd risico is op acute cardiale dood, maar dat dit risico zeer gering is. De aanbeveling is daarom kinderen met een cardiovasculair risicoprofiel niet zonder kindercardiologische screening te behandelen. Duur van de onderhoudsbehandeling van psychostimulantia ADHD is een chronische stoornis die doorgaat in de adolescentie (70%) en volwassenheid (50%). Wel is het aan te raden ieder jaar, bij voorkeur juist niet tijdens de vakantie, gedurende 1-4 weken medicatie af te bouwen of te stoppen. Hierbij dient het effect op school, thuis en op het werk/hobby te worden geëvalueerd. Medicatie mee op reis Voor reizen met een geneesmiddel dat onder de Opiumwet valt is een officiële verklaring nodig. Voor reizen binnen het Schengengebied is dit de Schengenverklaring (per reis is een nieuwe verklaring nodig). Voor reizen buiten dit gebied is een Engelstalige medische verklaring nodig (deze verklaring is een jaar geldig, indien de medicatie ongewijzigd blijft). Voor meer informatie over medicatie mee op reis zie Ouders kunnen van deze site zelf een Schengenverklaring downloaden en deels zelf invullen. Overige behandelingsmogelijkheden Steeds meer behandelingsmogelijkheden voor ADHD komen op de markt. Een kort overzicht: Voeding Het RIVM concludeert in 2013 in een rapport over ADHD en voeding dat het onvoldoende wetenschappelijk is onderbouwd of er een verband is tussen voeding en ADHD. Daardoor kunnen er geen concrete voedingsadviezen worden gegeven om symptomen van ADHD te verminderen. Het RIVM doet aanbevelingen voor vervolgonderzoek. Neurofeedback: wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit bij ADHD loopt (zie voor meer informatie o.a. Werkgeheugentraining: wetenschappelijk onderzoek naar effectiviteit bij ADHD loopt. Consultatie verwijzer Neem in ieder geval contact op met de verwijzer: - bij het optreden van zeldzame bijwerkingen - bij het optreden van contra-indicaties - bij het ontwikkelen van een co-morbiditeit - bij toename van symptomen
5 Bereikbaarheid verwijzer Aanmelding & Consultatie Herlaarhof Herlaarhof Vught Herlaarhof Oss Herlaarhof Helmond Herlaarhof Veldhoven Meer informatie (achtergrondinformatie) (gedetailleerde informatie over psychostimulantia) (gedetailleerde informatie over psychostimulantia bij kinderen) (site van oudervereniging)
Medicijngebruik en ADHD
Medicijngebruik en ADHD 1 Inleiding In deze folder vind je informatie over het gebruik van medicatie bij ADHD. ADHD is een afkorting van het Engelse Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland
Nadere informatieWat is AD(H)D. Wie stelt de diagnose
AD(H)D bij kinderen Deze folder gaat over AD(H)D bij kinderen. Dit staat voor Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder en komt bij ongeveer 4 5% van de kinderen voor. U leest in deze folder onder andere
Nadere informatieWELKE MEDICATIE KIEZEN?
WELKE MEDICATIE KIEZEN? Het is belangrijk om het werkingsprofiel en de voor- en nadelen van de verschillende geneesmiddelen voor ADHD te kennen. Samen met ouders en kind/jongere kan dan een keuze gemaakt
Nadere informatieDiagnose Behandeling
ADHD AD(H)D staat voor Attention Deficit (Hyperkinetic) Disorder. Het is een ontwikkelingsstoornis in de hersenen, veroorzaakt door een tekort aan dopamine. AD(H)D manifesteert zich in aandachtstekort/concentratiestoornissen,
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieInzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind. Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater. L.
Inzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater L. Hoekstra@karakter.com Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieTITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS
TITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS Methylfenidaat en dexamfetamine vallen onder de reglementering van de verdovende middelen. Dat betekent dat alle getallen voluit moeten geschreven worden. 1. Methylfenidaat
Nadere informatieBijlage 10: Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen
Bijlage : Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen METHYLFENIDAAT 2 3 40 4 Methylfenidaat Tablet mg, mg (werkingsduur 2-4 uur). Ritalin Tablet mg (werkingsduur 2-4 uur). Medikinet Tablet
Nadere informatieACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ. Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz
ACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz Programma Somatische zorg - met beleid - voor mensen met psychische stoornissen
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur. Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015
ADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015 programma Medicatie als onderdeel van een multimodaal programma Hoe werkt het? Soorten
Nadere informatieDexamfetamine-tabletten
Samenstelling Deze tabletten bevatten: 5 mg dexamfetamine Toepassing Dexamfetamine wordt gebruikt bij: Narcolepsie. Dit is een aandoening met aanvallen van onbedwingbare slaap, waarbij de spieren ook vaak
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieBehandeling ADHD. Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari Timm, Timm & Timm
Behandeling ADHD Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari 2017 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent
Nadere informatieADHD behandelen met medicatie De deskundige, dat ben jezelf
ADHD en medicatie Inhoudsopgave Inleiding...5 Diagnose...6 Behandeltraject...7 Waarom medicatie?...7 Vergelijking met een bril...8 Dosering...9 Bijwerkingen... 12 Langwerkende middelen... 16 Praktische
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieInslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D
Inslaapproblemen bij kinderen met AD(H)D Ongeveer 30% van de kinderen met AD(H)D heeft chronische inslaapproblemen. Dit zien we ook vaak bij onder andere kinderen met een ontwikkelingsachterstand, autisme,
Nadere informatieSandra Kooij. Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling Geen sinds 2012
Update medicamenteuze behandeling van ADHD bij volwassenen Dr. J.J. Sandra Kooij RichtlijnenmiddagPG 3 nov2015 Psychiater Hoofd Kenniscentrum ADHD bij volwassenen Specialismeleider ADHD PsyQ Specialismeleider
Nadere informatieProtocol ADHD bij verslaving 139
Bijlage 12 Checklist Coaching Protocol ADHD bij verslaving 139 CHECKLIST ADHD-COACH Naam Cliënt: Naam Coach: Geboortedatum cliënt dag maand jaar De start van dit coordinerende coachingstraject vindt plaats
Nadere informatieBIJSLUITER. MELATONINE 1 mg, 3 mg en 5 mg tablet
BIJSLUITER MELATONINE 1 mg, 3 mg en 5 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieADHD bij kinderen en jeugdigen Regionale Transmurale Afspraak
ADHD bij kinderen en jeugdigen Regionale Transmurale Afspraak Doelstelling Een betere samenwerking en adequaat verwijzen bij ADHD bij kinderen en jeugdigen. Diagnostiek signalering gedragsprobleem Signalering
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieMAPROTILINE HCl 25-50 - 75 PCH tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 29 februari 2008 1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1
1.3.3 : Bijsluiter Bladzijde : 1 Pharmachemie B.V. Swensweg 5 Postbus 552 2003 RN Haarlem INFORMATIE VOOR DE PATIËNT SAMENSTELLING Per tablet: respectievelijk 25 mg, 50 mg en 75 mg maprotilinehydrochloride.
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieTRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet
TRACE Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling 1 Wat is het TRACE-onderzoek? Uit eerder onderzoek
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieKindergeneeskunde ADHD
Kindergeneeskunde ADHD Dit boekje is een korte beschrijving over ADHD. Het is geschreven voor ouders die op de polikliniek kindergeneeskunde komen en voor het eerst horen over ADHD. Rondrennen, de aandacht
Nadere informatieMedicatie bij ADHD en ADD. De deskundige, dat ben je zelf
Medicatie bij ADHD en ADD De deskundige, dat ben je zelf Behandelen met methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Methylfenidaat OROS, Equasym XL, Medikinet CR, Methylfenidaat Retard en Dex- methylfenidaat Retard),
Nadere informatieClinicol studies on ossessment ond 'Over Medicotie' is geschreven op bosis von de lootste informotie. Verder redigeert ze verschillende ^ ^.
ï OVER MEDCATE voor volwqssenen mef ADHD is geschreven voor d"genen die medicotie (willen goon) gebruiken. Het doel von het boek is snel een overzicht te bieden von de medicomenteuze mogeliikheden, von
Nadere informatieADHD. Attention Deficit Hyperactivity Disorder Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis
ADHD Attention Deficit Hyperactivity Disorder Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis 20-01-2015 Lien Keirse KAS Brugge Az St-Lucas Brugge/AZ St-Jan Brugge Concept: 3 kernsymptomen Verhaal 1 inadequaat
Nadere informatieTSC op vakantie. Informatie en Tips. voor mensen met TSC die op vakantie willen
TSC op vakantie Informatie en Tips voor mensen met TSC die op vakantie willen De vakantietijd is weer aangebroken! Veel mensen kiezen ervoor om naar het buitenland op vakantie te gaan. Voor een bepaalde
Nadere informatieRationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen. Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare
Rationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Unrestricted research grantshire In het verleden
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieAANPAK VAN AANDACHTSTEKORT-HYPERACTIVITEITSTOORNIS (ADHD) BIJ HET KIND
AANPAK VAN AANDACHTSTEKORT-HYPERACTIVITEITSTOORNIS (ADHD) BIJ HET KIND Bij kinderen met aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis (ADHD) zijn een educatieve aanpak en intensieve gedragstherapie nuttig, en
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieKinderen met hardnekkig druk gedrag
Interline Achtergronden casusschetsen Kinderen met hardnekkig druk gedrag Versie 15 juli 2002 Casusschets 1 Vraag 1: Vooral druk en beweeglijk (3), + concentratieproblemen (1). Zie diagnostiek, obligate
Nadere informatiePrednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
Patiënteninformatie Prednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa rkz.nl Uw MDL-arts (maag-,darm-,leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van de ziekte
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieMarijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP
Marijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP INHOUD Impulsief en agressief gedrag; normaal op jonge leeftijd? Alarmsignalen Verwijzen? Werkwijze team jonge kinderen zorglijn ADHD en gedragsstoornissen
Nadere informatieINTER-PSY Lente Symposium
Disclosure belangen spreker Getalenteerd omgaan met ADHD Anne van Lammeren, psychiater Universitair Centrum Psychiatrie UMCG 16-03-2016 Lentesymposium Interpsy (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieMelatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen
Melatonine bij verlate slaapfase Experiment, nog geen bewijzen Door Sandra Kooij Nieuwsbrief voor Patiënten, Programma ADHD bij volwassenen, jaargang 4, nummer 2, mei 2008. De meerderheid (zo'n 70%) van
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ABILIFY. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Temazepam Aurobindo 10 en 20 mg, capsules. Temazepam Aurobindo 20 mg, capsules temazepam
1.3.1 Bijsluiter Rev.nr. 1502 Pag. 1 van 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Temazepam Aurobindo 10 mg, capsules Temazepam Aurobindo 20 mg, capsules temazepam Lees goed de hele bijsluiter voordat
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatieARIPIPRAZOLE TEVA JOUW HANDLEIDING INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS. (door de arts af te geven aan elke patiënt/verzorger)
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ARIPIPRAZOLE TEVA. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan
Nadere informatieFarmacotherapeutische groep Lioresal behoort tot een groep van geneesmiddelen die spierverslappers worden genoemd.
U leest de bijsluitertekst van Lioresal Tabletten. Leest u deze bijsluiter alstublieft zorgvuldig door voordat u Lioresal Tabletten gebruikt, aangezien er belangrijke informatie in staat. Hierin vindt
Nadere informatieMedicinale cannabis. Polikliniek pijnbestrijding. Beter voor elkaar
Medicinale cannabis Polikliniek pijnbestrijding Beter voor elkaar 2 Medicinale cannabis De specialist van het pijnteam heeft in overleg met u besloten tot het voorschrijven van medicinale cannabis. Medicinale
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER SPASMINE FORTE, 120 MG, CAPSULES, HARD ALVERINE CITRAAT
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER SPASMINE FORTE, 120 MG, CAPSULES, HARD ALVERINE CITRAAT Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen want er staat belangrijke informatie
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieMethotrexaat. Poli Reumatologie
00 Methotrexaat Poli Reumatologie 1 U heeft in overleg met uw arts besloten Methotrexaat te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog vragen dan kunt
Nadere informatieFabels en feiten over morfine
Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige
Nadere informatieNormison 10 en Normison 20 worden geleverd in verpakkingen van 30 capsules in doordrukstrips.
PATIËNTENBIJSLUITER -1- Wij adviseren u deze bijsluiter zorgvuldig te lezen voordat u begint met het gebruik van Normison. Mocht u daarna nog vragen hebben, kunt u altijd uw arts of apotheker raadplegen.
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Oxazepam Mylan 10 mg, tabletten Oxazepam Mylan 50 mg, tabletten. oxazepam
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Oxazepam Mylan 10 mg, tabletten Oxazepam Mylan 50 mg, tabletten oxazepam Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken, want er staat belangrijke
Nadere informatieOpioïden bij benigne pijn
Opioïden bij benigne pijn Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Uw behandelend arts zal uw pijn gaan bestrijden met opioïden. Dit zijn sterk werkende morfine-achtige pijnstillers. Deze informatie
Nadere informatieMoleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen.
Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen. De psychofarmaca die bij kinderen (zes tot twaalf jaar) en jeugdigen (twaalf en ouder) worden gebruikt zijn over het algemeen afkomstig uit
Nadere informatieAmitriptyline bij slaapproblemen
Amitriptyline bij slaapproblemen Ziekenhuis Gelderse Vallei U heeft een recept voor Amitriptyline gekregen. In deze folder vindt u meer informatie over dit geneesmiddel. Wat is Amitriptyline? De werkzame
Nadere informatiePrednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Prednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van prednison/ prednisolon. In
Nadere informatieKort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]
Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst
Nadere informatieRisico minimalisatie materiaal betreffende Aripiprazol Sandoz (aripiprazol)
Risico minimalisatie materiaal betreffende Aripiprazol Sandoz (aripiprazol) Dit risico materiaal is beoordeeld door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en beschrijft aanbevelingen voor
Nadere informatieInformatie over de behandeling van Depressie met Seroquel XR
Informatie over de behandeling van Depressie met Seroquel XR 20127644 AZ Seroquel Depressie folder.indd 1 24-12-12 14:14 Copyright AstraZeneca BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieTHYREOIDUM T3/T4 9 microg/23,7 microg TABLETTEN
THYREOIDUM T3/T4 9 microg/23,7 microg TABLETTEN Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om deze nogmaals door
Nadere informatieRegelmatig Afvlakking van het gevoelsleven: verlies van initiatief en activiteit, gevoel opgesloten te zitten, gevoel van leegte.
Aripiprazol-capsules 1 mg Werking en toepassingen Wat doet dit medicijn en waarbij wordt het gebruikt? De werkzame stof in aripiprazol-capsules is aripiprazol. Dit geneesmiddel wordt gebruikt bij psychosen,
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ARIPIPRAZOLE EG 10 mg 15 mg 30 mg tabletten. Het verplicht plan voor risicobeperking
Nadere informatieMedische Professionals
ABILIFY (aripiprazol) Medische Professionals Brochure met veelgestelde vragen ABILIFY (aripiprazol) is geïndiceerd voor de behandeling gedurende maximaal 12 weken van matige tot ernstige manische episodes
Nadere informatieBijsluiter. Naam product. Lormetazepam Mylan 1 mg en 2 mg, tabletten. Samenstelling
1.3.1 : Bijsluiter Bladzijde : 1 Bijsluiter Naam product Lormetazepam Mylan 1 mg en 2 mg, tabletten. Samenstelling De werkzame stof in de tabletten is lormetazepam. De tabletten bevatten respectievelijk
Nadere informatieBijlage betreffende ADHD en Medicatie :
Bijlage betreffende ADHD en Medicatie : Inhoud DSM Beschikbare medicatie en richtlijnen: 1/ Mfd met directe afgifte (Mdf DR) 2/ Mfd Met Gereguleerde Afgifte (MGA) 3/ Combineren van Mfd DR met Mfd MGA 4/
Nadere informatieADHD PATIËNTEN INFORMATIE. De deskundige, dat ben je zelf
PATIËNTEN INFORMATIE ADHD De deskundige, dat ben je zelf Behandelen met methylfenidaat (Ritalin, Concerta, Equasym XL of Medikinet CR, methylfenidaat langwerkend), met dexamfetamine en met atomoxetine
Nadere informatieBasislijn en vooronderzoeken behandeling ADHD
Basislijn en vooronderzoeken behandeling ADHD Datum: Naam: Ingevuld door: Eventuele huidige medicatie: / / (dag/maand/jaar) RESET FORMULIER ALGEMENE BEOORDELING VAN DE HUIDIGE SITUATIE Kind: Ouder(s)/Opvoeder:
Nadere informatieu Het verhaal van het lelijke eendje (Hans Christian Andersen, 1843)
Het lelijke eendje. Hoe medicatie een plaats kan hebben in het ontwikkelingsverhaal van kinderen in/met moeilijkheden Dr. Magali Coudeville Kinder- en jeugdpsychiater Het verhaal van het lelijke eendje
Nadere informatieINALPIN, 9,48 mg/15 ml; 94,8 mg/15 ml, siroop Codeïnefosfaat hemihydraat - Guaifenesine
INALPIN, 9,48 mg/15 ml; 94,8 mg/15 ml, siroop Codeïnefosfaat hemihydraat - Guaifenesine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat innemen, want er staat belangrijke informatie in voor
Nadere informatieADHD = medicatie? Inhoud. 1. Wat is ADHD? Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011
Inhoud ADHD = medicatie? Dr. Myriam De Roo, kinder- en jeugdpsychiater 1. Wat is ADHD Plaats van het anatomisch letsel Fysiologische moeilijkheid Impact van ADHD. Wat is er aan te doen? Uitleg Multidisciplinaire
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS. SEDISTRESS Omhulde tabletten. Droog extract van Passiflora incarnata L. (passiebloem)
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS SEDISTRESS Omhulde tabletten Droog extract van Passiflora incarnata L. (passiebloem) Lees goed de hele bijsluiter, want deze bevat belangrijke informatie. Dit geneesmiddel
Nadere informatieIntroductie cursus AD(H)D. Neurobiologie en Medicatie.
Neurobiologie en Medicatie. Neurobiologie ADHD een neurobiologische stoornis? November 2017 : Artikel in de Volkskrant en interview bij Witteman Laura Batstra Begin 2012 radio-spotje van de de Hersenstichting
Nadere informatieHoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd voor. Hiervan houdt de meerderheid last in de volwassenheid.
Informatie over ADHD en middelengebruik Sandra Kooij, Mariken Müller, Maureen van Oort 2014 Resultaten Scoren, Amersfoort Hoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd
Nadere informatieals u duidelijke tekens van de ziekte van Parkinson of andere bewegingsstoornissen vertoont.
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER SIBELIUM 10 mg tabletten flunarizine Lees de hele bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. - Bewaar deze bijsluiter.
Nadere informatieNaam van degene die verantwoordelijk is voor het in de handel brengen Novartis Pharma B.V. Postbus 241 6800 LZ Arnhem Telefoon: 026-37 82 111
Orimeten Novartis Pharma B.V. Postbus 241 6800 LZ Arnhem Telefoon 026-37 82 111 U leest de bijsluitertekst van Orimeten. Leest u deze bijsluiter alstublieft zorgvuldig door voordat u Orimeten gebruikt,
Nadere informatieReumatologie. Patiënteninformatie. Leflunomide. Bij reumatische aandoeningen. Slingeland Ziekenhuis
Reumatologie Leflunomide i Patiënteninformatie Bij reumatische aandoeningen Slingeland Ziekenhuis Algemeen In deze folder kunt u lezen over het medicijn Leflunomide en waar u op moet letten wanneer u het
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieDEEL 2 PROTOCOL BEHANDELING VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 2 PROTOCOL BEHANDELING VAN ADHD BIJ VERSLAVING 2 Het protocol behandeling 2.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) is een stoornis
Nadere informatieFarmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang?
Farmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang? Pieter Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiatrie Accare, Universitair Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Groningen Relaties
Nadere informatieCVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN
CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN DR. E.J. SULKERS, KINDERARTS ADRZ Symposium Nehalennia, 11 april 2013 MOEHEID KAN EEN SYMPTOOM ZIJN VAN EEN: - infectieziekte; - orgaanziekte (hart,
Nadere informatieDancor 10, tabletten 10 mg Dancor 20, tabletten 20 mg
DANCOR 10/20 bijsluiter 31-01-2008 blz. 1 / 5 Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter, het kan nodig zijn om deze nogmaals door
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatie2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw
2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw In de openbare apotheek wordt sinds een aantal jaar gewerkt met farmaceutische patiëntenzorg. Dit houdt in dat de doelstelling van de apotheek is verbreed.
Nadere informatieAlgemene aanwijzingen voor een veilig geneesmiddelen gebruik
Lundbeck B.V. Herikerbergweg 100 1101 CM AMSTERDAM 020-6971901 TRUXAL Informatie voor de gebruiker. Algemene aanwijzingen voor een veilig geneesmiddelen gebruik - Lees deze bijsluiter zorgvuldig, ook als
Nadere informatieHALDOL tabletten en drank
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatie1.3.1.3 Package leaflet 1.3.1.3-1
1.3.1.3 Package leaflet 1.3.1.3-1 Patiëntenbijsluiter PARACETAMOL/VITAMINE C 500/50 MG DRANK BIJ VERKOUDHEID, poeder voor drank Lees deze bijsluiter zorgvuldig door, want deze bevat belangrijke informatie
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieRhinofebryl, harde capsules
Pagina 1 van 6 Lees de hele bijsluiter aandachtig door, omdat er voor u belangrijke informatie in staat. Dit geneesmiddel is zonder voorschrift verkrijgbaar. Desalniettemin dient u "Rhinofebryl, harde
Nadere informatieMedische aspecten. Vooraf
Medische aspecten Vooraf Een behandeling met medicijnen mag pas overwogen worden als de diagnose definitief vaststaat. Deze moet gesteld worden door een (kinder)neuroloog of (kinder)psychiater. Het doel
Nadere informatieINFORMATIE VOOR DE PATIENT OVER THEOLIN RETARD TABLETTEN MET GEREGULEERDE AFGIFTE 200, 300 EN 450 MG
26 04 2001 Thret743.VIG -1- INFORMATIE VOOR DE PATIENT OVER THEOLIN RETARD TABLETTEN MET GEREGULEERDE AFGIFTE 200, 300 EN 450 MG 4.6082.6PP Lees deze informatie goed door, ook als u Theolin Retard al langer
Nadere informatieStilnoct Zolpidem 10mg 2,4 0,5-3 - Kortwerkend Rohypnol Flunitrazepam 1mg 16-35 ** 1,2 +
De benzodiazepinen vormen de op een na meest voorgeschreven groep geneesmiddelen in Nederland. In een gemiddelde huisartsenpraktijk krijgt ongeveer 10% van de patiënten één of meer keer per jaar een benzodiazepine
Nadere informatieBIJSLUITER. DEXAMFETAMINESULFAAT 1 mg en 5 mg tablet
BIJSLUITER DEXAMFETAMINESULFAAT 1 mg en 5 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatie1.3.1.3 Package Leaflet 1.3.1.3-1
1.3.1.3 Package Leaflet 1.3.1.3-1 Patiëntenbijsluiter ETOS PARACETAMOL/VITAMINE C 500/50 MG DRANK, poeder voor drank Lees deze bijsluiter zorgvuldig door, want deze bevat belangrijke informatie voor u.
Nadere informatiePrednison. bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednison bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Waarom deze folder? Je dokter heeft met je gesproken over het gebruik van prednison. In deze folder lees je de belangrijkste
Nadere informatieInformatiebrochure voor patiënten/verzorgers
JOUW HANDLEIDING VOOR ABILIFY (ARIPIPRAZOL) Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers Datum van herziening: oktober 2013 2013-08/LuNL/1731 Inleiding Jouw dokter heeft bij jou de diagnose bipolaire I
Nadere informatiePrednison bij huidziekten
Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na
Nadere informatieLORATADINE HOOIKOORTSTABLETTEN APOTEX 10 mg Module RVG Version Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER
Version 2016-04 Page 1 of 5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER loratadine Apotex hooikoortstabletten 10 mg, tabletten Loratadine Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatie